Истибдод сароғози нооромист

Ончи ин рӯзҳо дар беш аз 100 шаҳри Эрон мегузарад, мубориза бо истибдод аст. Бархе бо ишора ба ъиллати оғози он ба ин эътирозот “шӯриши бензинӣ” ном ниҳодаанд. Чун дар нимашаби панҷшанбе, 23 обон (14.11.19) буд, ки баногоҳ мардуми Эрон аз се баробар шудани қимати бензин огоҳ шуданд. Чанд соъате дар ҳолати шук ба сар бурданд ва сипас даст ба эътирозоте заданд, ки акнун саросари кишварро фаро гирифта ва дар ҷоҳое ба хоку хун кашида шудааст.

Аммо аз шиъорҳое, ки мардум дар ҳамон соъоти аввалия сар доданд, пайдо буд, ки афзоиши қимати бензин баҳонае беш нест. Чун бештари шиъорҳо рангу оби сиёсӣ доштанд, то иқтисодӣ. Аз “Марг бар Хоманаӣ!” гирифта, то “Ризошоҳ! Рӯҳат шод!” дар ақсо-нуқоти Эрон ба садо даромад ва ҳамин имрӯз ҳам садо медиҳад.

Ин нахустин бор нест, ки чунин шиъорҳоеро дар Эрон мешунавем. Ду сол пеш дар  даймоҳи 1396 (поёни соли 2017 ва оғози 2018) ҳам беш аз сад шаҳри Эрон шоҳиди тазоҳуроте инчунинӣ буд, ки дар эътироз ба сиёсатҳои иқтисодии давлати Ҳасани Рӯҳонӣ оғоз шуд ва рафта-рафта низоми сиёсии Эрон, бавежа вилояти фақеҳ ва шахси Ъалии Хоманаиро ҳадаф қарор дод. Ҳукумат бо қалъу қамъу бизану бибанд базӯр тавонист ин шӯриши фарогирро фурӯ бинишонад, ҳарчанд ҳаргиз батамом фурӯ нанишаст. Дар ҷараёни ин ду сол ҳам шӯришҳои парокандае чун эътирозоти ширкати найшакари Ҳафттаппа ва ширкати миллии фӯлоди Эрон инҷову онҷо идома доштааст.

Ин бор ҳукумат бо омодагии бештар ба муқобила бо мардум омадааст. Аввалан, афзоиши нархи бензинро раисони ҳар се қувва бо як садо эълом карданд; дар як мусаввабаи ниҳоде бо номи “Шӯрои ъолии ҳамоҳангии иқтисодӣ” (ки порсол таъсис шуд), ки раисони қувваҳои муҷрия, қонунгузор ва додрасиро ба ҳам меоварад. Ъамалан, ин ниҳоди ғайримунтахаб Маҷлиси Шӯрои Исломӣ (порлумон)-ро давр зада ва хостаи худро табдил ба қонун кардааст. То намояндагони маҷлис эътироз карданд, Ъалии Хоманаӣ аз мусаввабаи Шӯро ҳимоят кард ва мухолифатҳо дар порлумон фурӯ хобид. Дар воқеъ, “Шӯрои ъолии ҳамоҳангии иқтисодӣ” хостаи Ъалии Хоманаиро иҷро кардааст, ки чанд рӯз пеш аз бешмасрафии бензин гилоя мекард. Ва ҳарчанд худаш мегӯяд, ки дар ин замина коршинос нест, раъй ба афзоиши ногаҳонии 300-дарсадии бензин додааст.

Пас ин бор бар хилофи ду сол пеш раисони се қувва даври раҳбари Ҷумҳурии Исломӣ муттаҳид шудаанд.

Омодагии дигари мақомҳо ба тазоҳуроти ҷорӣ ин аст, ки иртиботи Эрон бо Интернети ҷаҳониро қатъ ва Интернети дохилиро фаъъол карданд. Имрӯз дастрасӣ ба бархе аз торнамоҳои Эрон аз хориҷ муяссар шуда, аммо аз оғози эътирозот ин дастрасӣ салб шуда буд. Ба гунае, ки на аз дохили Эрон мешуд ба торнамоҳои бурунмарзӣ дастрасӣ дошт ва на аз хориҷ ба пойгоҳҳои маҷозии дохили Эрон. Ин маҳдудият ҳамчунон дар маҳалҳое бахусус ва дар мавриди торнамоҳои хоссе побарҷост.

Бо салби дастрасии мардум ба шабакаҳои иҷтимоъӣ мақомҳои Ҷумҳурии Исломӣ мекӯшанд имкони паёмрасонӣ ва ташрики масоъӣ миёни муътаризон ва ҳамчунин дастрасӣ ба хабарҳо аз расонаҳои порсии хориҷӣ ва ирсоли матолиб ба ин расонаҳоро ба ҳадди ақал бирасонанд. Дар эътирозоти қаблӣ мардум бо истифода аз Telegram-у WhatsApp-у паёмрасонҳои мушобеҳи дигар дар маҳалле гирди ҳам меомаданд ё иқдомҳои дигарро ҳамоҳанг мекарданд. Албатта, мумонеъати мақомҳои ҶИ Эрон аз дастрасии мардум ба Интернети ҷаҳонӣ метавонад барои худи онҳо паёмадҳое дошта бошад. Ҳамаи мақомҳои буландпояи Эрон дар ъайни эъмоли маҳдудияти баҳраварӣ аз Интернет барои мардум худашон дар шабакаҳои иҷтимоъӣ ҳисобҳои фаъъол доранд, ки метавонад дар иқдоме талофиҷӯёна масдуд шавад.

Аммо нуктае, ки барои мақомҳои Ҷумҳурии Исломии Эрон бояд нигаронкунанда бошад, басомад (“частота”)-и вуқӯъи ин эътирозҳост. Нахустин тазоҳуроти бузург ъалайҳи истибдод дар Ҷумҳурии Исломии Эрон соли 1378 (1999), дуруст 20 сол пеш иттифоқ уфтод, ки ба ҳамлаи нерӯҳои амниятию интизомӣ ба Кӯи Донишгоҳи Теҳрон анҷомид ва лаккае хунин дар торихи Ҷумҳурии Исломӣ ба шумор меояд. Тазоҳуроти бузурги дувум даҳ сол пас аз он, дар пайи интихоботи 1388 (2009) сурат гирифт, ки ба пирӯзии дубораи Аҳмадинажод анҷомид, ҳарчанд натиҷаи омори аввалия чизи дигаре буд. Паёмадҳои он рӯйдодҳои хунин, ки ба “Ҷунбиши сабз” маъруф шуда, имрӯз ҳам маҳсус аст ва раҳбарони “Ҷунбиши сабз” имрӯз ҳам дар ҳасри хонагӣ ба сар мебаранд. Эътирозоти фарогири зиддиҳукуматии баъдӣ, ки шиъорҳои бисёр ошкортару бепардатар дар тақбеҳи вилояти фақеҳ ва дар ҳимоят аз хонадони подшоҳии Паҳлавӣ дошт, ҳашт сол пас аз он ба вуқӯъ пайваст; дар соли 1396 (2017-2018), ки ишорае ба он доштам. Ва ду сол баъд аз он дигарбора Эрон саҳнаи эътирозоти саросарист. Яъне фосилаи миёни эътирозот дар ҳоли кӯтоҳтару кӯтоҳтар шудан аст (20, 10, 8, 2 сол) ва шиъорҳо беш аз пеш низоми сиёсии Ҷумҳурии Исломӣ ва шахси раҳбари онро ҳадаф қарор медиҳад.

Кӯтоҳсухан, истибдод ҳамеша нооромию ошӯб дар пай дорад. Он чи истибдоди исломӣ бошаду чи истибдоди халқи демукрот. Танҳо роҳи тазмини зиндагии орому беошӯб дурӣ аз худкомагӣ ва рӯй овардан ба раъйи мардум аст.

Оромиши имрӯз таҳти ҳукумати як раҳбари худкомаву зӯргӯ сароғози ошӯбҳои фардост.