Российское военное присутствие ущемляет суверенитет Таджикистана
Накануне 20-летнего юбилея со дня провозглашения государственной независимости Республики Таджикистан в столице нашего государства произошло событие, которое способно поставить под вопрос сам факт суверенитета Таджикистана. Глава иностранного государства в присутствии таджикского лидера заявил о том, что территория Таджикистана еще 49 лет будет контролироваться вооруженными силами его государства. Одним из столпов государственной независимости является наличие собственных вооруженных сил, которые обеспечивают неприкосновенность и территориальную целостность государства. Заявление Президента России Дмитрия Медведева хоронит само понятие «суверенитет Таджикистана». Он выразил удовлетворение в связи с тем, что договорился с руководством Таджикистана о российском военном присутствии в нашей стране еще на 49 лет.
Форма и содержание заявления российского президента вызвали тревогу у медийного сообщества Таджикистана. Президент России в присутствии руководства Таджикистана поставил под сомнение само понятие независимости нашего государства и с уверенностью заявил, что Таджикистан еще полвека будет плыть в фарватере политики России. Мы считаем, что господин Медведев тем самым проявил бестактность и неуважение к Таджикистану и его гражданам.
Однако важнее всего то, что решения такого уровня важности не принимаются двумя лидерами за закрытыми дверями. К тому же ни один предсказатель и провидец не может сказать, какими будут взаимоотношения между двумя нашими государствами через 50 лет. Посему считаем, что логика подобных решений изначально хромает. Правительства могут принимать подобные решения в пределах сроков своих полномочий. Даже если будет чувствоваться острая необходимость в сохранении российского военного присутствия в Таджикистане, более логичным будет, если оно будет ограничено десятью годами. Фундаментальные устои суверенитета, демократии и гражданских прав, основываясь на которые Таджикистан считает себя независимым демократическим и правовым государством, не позволяют правительству принимать такие решения. Ни в одном суверенном, демократическом и правовом государстве судьба двух – трех поколений не решается подобным образом.
201-я мотострелковая дивизия численностью порядка 8 тыс. военнослужащих является самой крупной военной базой России за рубежом. Однако руководство России до настоящего времени не выступало с официальными заявлениями о необходимости продления срока ее пребывания на территории Таджикистана, хотя российские СМИ посвятили данной теме немало внимания. Российские аналитики, большинство которых отличается предвзятым отношением к таджикам и Таджикистану, приводят ряд аргументов в пользу российского военного присутствия в Таджикистане, в числе которых: опасности, исходящие из Афганистана (наркотрафик, движение «Талибан», религиозный экстремизм), угроза агрессии Узбекистана, вероятность возникновения внутренних конфликтов и поддержание стабильности действующей власти. Но, возникает вопрос: насколько они оправдывают сам факт ограничения суверенитета Таджикистана полувековым иностранным военным присутствием?
Мы призываем помнить обстоятельство, что Таджикистан является независимым государством и может и должен самостоятельно обеспечивать свою территориальную целостность и нерушимость своих границ. Не является ли срок в 49 лет слишком большим для всесторонней подготовки национальных вооруженных сил? Если решено, что мы в течение 49 лет будем только готовиться к защите и обороне своего суверенитета, то какова же цена такому государству и такой независимости, его способности защищаться самостоятельно?
Кроме того, даже после вывода американских сил в 2014 году Афганистан будет государством, отличным от талибовского Афганистана образца 2001 года. И российские политические аналитики и эксперты едва ли могут безошибочно предсказать будущее афганского государства и быть уверенными, что движение «Талибан» будет способно в короткие сроки восстановиться и взять власть в свои руки по всей стране.
Даже если представим самую ужасную картину, что после вывода американских войск Афганистан попадет под власть талибов, не стоит забывать, что в этой стране проживает огромное количество таджиков. Это те таджики, которые стараниями России и Британии были разлучены с нами в XIX – XX вв. И их любовь к Таджикистану не обусловлена никакой выгодой. Поэтому, демонизация таджиков Афганистана и выставление их пугалом для таджиков Таджикистана – занятие непродуктивное. Мы считаем, что российские военные базы и объекты представляют не меньшую угрозу для Таджикистана, нежели угроза афганской или узбекской агрессии, поскольку могут стать объектами нападения или причинами нападения извне, инструментом внутренней дестабилизации, как это было в годы гражданской войны 1992 - 1997 годов. Присутствие иностранных контингентов может быть обусловлено строгим невмешательством во внутренние дела государства и уважением его суверенитета и законов, уважением и соблюдением прав его граждан на территории самого этого иностранного государства.
По мнению большинства экспертов, одним из важнейших стимулов для определенных кругов в России к возвращению своих военных в Таджикистан, особенно на таджикско-афганскую границу, является установление контроля над наркотрафиком из Афганистана. В этой связи в российских СМИ запущена очередная кампания по дезинформации. Ряд российских экспертов, например Станислав Кучер, политический обозреватель московского издания «КоммерсантЪ», обвиняет руководство Таджикистана в содействии наркотрафику. Он пишет: «Я помню, как еще в начале нулевых годов наши пограничники обвиняли как раз руководство Таджикистана в активном потворствовании наркотрафику, в том, что в Таджикистане есть очень сильные группировки, которые на этом зарабатывают». Однако официальная доступная многолетняя статистика свидетельствует, что таджикские правоохранительные структуры и пограничники всегда изымали и уничтожали афганских наркотиков в разы больше, чем российские пограничники, чьи транспортные средства не подлежали в Таджикистане досмотру и переправлялись в Россию, минуя таможню.
По мнению российских экспертов и ряда политиков принятие Таджикистаном условий России будет означать признание таджиками своей неспособности самостоятельно защищать собственную страну. Они уверены, что без помощи России Таджикистан не сможет противостоять наркотрафику, и готовность Таджикистана и таджикского руководства защищать самостоятельно границы своего государства расценивают как стремление потворствовать наркотрафику. Правильно ли будет принять предложения России и заодно согласиться со всеми вышеприведенными обвинениями?
Тон и содержание публикаций российских СМИ накануне и по итогам визита Дмитрия Медведева в Таджикистан отражают высокомерное и пренебрежительное отношение политических кругов России к Таджикистану. Например, Сергей Коновалов озаглавил свою статью в «Независимой газете» как «Стволы Рахмону на миллиард долларов». Он пишет: «По оценкам экспертов, стоимость переданных вооружений и боекомплектов к ним оценивается в сумму около миллиарда долларов».
В статье не говорится о том, что переданные вооружения не являются новыми и в действительности Россия избавляется от старых и никому не нужных вооружений, сплавив их Таджикистану. Также ни слова не говорится о том, что Россия в 2005 году обязалась в обмен на комплекс космического слежения «Окно», расположенное под Нуреком, инвестировать в экономику Таджикистана порядка 2 млрд. долларов, но не сдержала принятых обязательств. Иными словами, правительство России пренебрежительно относится к своим обязательствам и до настоящего времени не выполнило до конца ни одно из них. Насколько можно доверять такому необязательному партнеру и передавать полномочия по защите своей территории его вооруженным силам?
Александр Москвичев в статье «Рахмон укроется от талибов за русские штыки» в газете «Взгляд» называет Таджикистан «подбрюшьем России» и заявляет, что «недавно Душанбе потребовал от Москвы аренду в 300 млн. долларов в год, но, разумеется, ничего не добился». То есть, законные требования Таджикистана кажутся российским политикам и «экспертам» смехотворными и забавными…
Среди всех угроз, отмеченных российскими «экспертами», наиболее реальным выглядит проблема трудовой миграции граждан Таджикистана в Россию. Ежегодно около миллиона граждан Таджикистана отправляется в Россию на сезонные заработки. Вместе с тем, правительство любого суверенного государства обязано обеспечить своим гражданам рабочие места, используя их труд во благо общества. Если в настоящее время правительство Таджикистана не в состоянии обеспечить рабочие места, то оно должно найти другие направления, чтобы таджики не зависели от рискованного рынка труда в России, не подвергались насилию со стороны фашиствующих молодчиков, перед ищущими бесплатный рабский труд работодателями, чтобы таджики не становились объектом насмешек и издевательств в шутовских программах и публикациях с расистским подтекстом в российских масс-медиа. Последним примером пренебрежительного и оскорбительного отношения российских СМИ к таджикам стали скандальные высказывания сотрудников радио «Маяк» о таджикской культуре и искусстве в целом и, в частности, о выступлении ансамбля «Парем» в Москве. Сериал «Наша Раша» на ТНТ позволяет себе самый низкосортный «юмор» в отношении таджиков, демонстрируя, культивируя и формируя расистское превосходство, пренебрежение и презрение к таджикскому народу и всему населению Центральной Азии. Однако российские власти не замечают этого и не задумываются над тем, насколько благотворно подобный медийный фон влияет на атмосферу союзничества и партнерства.
Примечательно что, что Россия не согласилась на совместное с Таджикистаном командование 201-й дивизией. По сути, дивизия является одним из рычагов давления на правительство Эмомали Рахмона и участие таджикской стороны в командовании дивизией и ее формировании не отвечает интересам России. Судя по некоторым данным, военное присутствие России в Таджикистане остается фактором постоянного вмешательства РФ во внутренние дела РТ и одним из инструментов формирования власти в Таджикистане.
Каждая попытка руководства Таджикистана напомнить российским партнерам о своем праве быть равной стороной в выстраивании взаимовыгодных отношений наталкивается на истерию в российской печати о засилии таджикских «нелегальных» мигрантов в России, которые якобы везут в Россию наркотики, звучат угрозы выдворения мигрантов. При этом и российские политики, и пресса подменяют понятия и делают вид, что не знают о безвизовом режиме между двумя странами и что таджикские мигранты легально пересекают границу России и легально находятся на территории России.
В этой связи таджикское правительство должно задуматься о перспективе введения визового режима между Россией и Таджикистаном. Правительство Таджикистана не должно исключать возможности ввода ограничения на поездки граждан РТ в страну, где процветает таджикофобия. В качестве выхода из этой ситуации правительство обязано создавать рабочие места для граждан в Таджикистане и изыскивать новые направления для трудовых мигрантов. Одной из мер может стать условие договоров с китайской стороной о приоритете в привлечении таджикских трудовых ресурсов на объекты, которые строятся Китаем в Таджикистане, а также о привлечении таджикских бригад для работы в Китае. Таджикистан является одним из доноров трудовых ресурсов, которые по оценкам демографов будут все более востребованы крупными рынками труда. Но таджикское правительство обязано прежде всего обеспечить достойные рабочие места своим гражданам на родине.
Мы считаем, что в таких условиях продление российского военного присутствия в Таджикистане еще на 49 лет является предложением, требующим серьезного всестороннего анализа. Срок иностранного военного присутствия в Таджикистане должен быть фрагментирован, а его продление выноситься на референдум и подтверждаемо ветвями власти. Срок действия соглашения по каждому периоду не должен превышать 10 лет. Тем не менее, демократическое правительство обязано выносить решение подобных судьбоносных вопросов на суд народа. Мы предлагаем следующее: пред тем как дать конкретный ответ на предложение Дмитрия Медведева, необходимо провести в Таджикистане всенародный референдум и спросить мнение людей о том, хотят ли они, чтобы Таджикистан и впредь оставался под военным контролем России? Референдум должен быть проведен честно и прозрачно, по международным стандартам и с участием независимых международных наблюдателей. Решение о предоставлении иностранным вооруженным силам права присутствия на территории суверенного государства не входит даже в компетенцию высшего представительского и законодательного органа государства, посему должно быть принято непосредственно гражданами Республики Таджикистан. Любое демократическое правительство, желая оставить о себе добрую память в истории, обязательно проводило бы референдум по подобным вопросам. Но важнее всего то, что ради сохранения суверенитета и независимости Таджикистана необходимо в первую очередь спросить мнение самого народа, который является единственным источником власти в стране.
Нуриддин Каршибаев
Саймиддин Дустов
Сайидюнус Истаравшани
Ахмадшах Камилзаде
Умед Джайхони
Бобо Сури
Ситора Раджабова
Бахтиёр Аминов
Эхсан Аъзамиян
Тахир Сафар
Рустам Аджами
Мухаммад Кабиров
Дилшод Азимов
Фирдавс Ходжаев
Алиджан Рахими
Камолиддин Таджикнежад
Равшан Темуриян
Олег Панфилов
Ибрахимджан Рустамов
Акрамхан Зиядуллаев
Абдулфаттах Шафиев
Дариюш Раджабиян
и многие другие
Thursday, September 08, 2011
Tuesday, September 06, 2011
Mind The Gap! (A statement on the perils of extending Russian military presence in Tajikistan)
Истиқлолро пос бидорем!
Баёнияи равшанфикрони мухолифи ҳузури низомии Русия дар Тоҷикистон
(ирсолшуда ба ҳафтаномаи "Нигоҳ")
Дар остонаи бистумин солрӯзи истиқлоли Тоҷикистон дар пойтахти кишвар рӯйдоде иттифоқ уфтод, ки истиқлоли онро зери суол мебарад. Раҳбари як кишвари бегона, дар ҳоле ки дар канори раҳбари мо нишаста буд, эълом кард, ки нерӯҳои низомии ӯ барои 49 соли дигар обу хоки Тоҷикистонро зери назар хоҳанд дошт. Истиқлоли як кишвар чанд рукни аслӣ дорад, ки яке аз муҳимтарини онҳо ҳифозати нерӯҳои худӣ аз обу хоки сарзамин аст. Изҳороти Дмитрий Медведев, раисиҷумҳури Русия, дар шаҳри Душанбе зарбаи муҳлике бар пайкари истиқлоли Тоҷикистон буд. Вай бо эътимод ба нафс ва бо мавҷе аз ғурур дар садояш эълом дошт, ки дар бораи ҳузури нерӯҳои низомии Русия дар хоки Тоҷикистон барои 49 соли дигар бо раҳбари Тоҷикистон ба тавофуқ расидааст.
Ҷомеъаи расонаии Тоҷикистон дар сӯги ин изҳороти хоркунанда нишастааст, чун то кунун чунин изҳороти шиканандае дар бораи ҳеч як аз аъзои Ҷиргаи Кишварҳои Ҳамсуд (ҶКҲ - СНГ) ба ин шева садо надода буд. Медведев мафҳуми истиқлоли Тоҷикистонро дар ҳузури раҳбари ин кишвар ба истеҳзо гирифт ва бо итминон қасди худро барои дунболаравии Тоҷикистон аз сиёсатҳои Русия барои ним қарни дигар эълом кард. Мо муътақидем, ки ҷаноби Медведев бояд барои эроди он суханони таҳқиромез аз мардуми Тоҷикистон расман пӯзиш бихоҳад.
Аммо муҳимтар ин аст, ки тасмиме дар ин сатҳ наметавонад бо суҳбатҳои ду нафар пушти дарҳои баста гирифта шавад. Ҳеч донои куллу фолбине ҳам наметавонад сарнавишти ин ду кишвар дар зарфи 49 соли ояндаро пешгӯӣ кунад. Аз ин рӯ мантиқи ин тасмим ба худии худ мелангад. Давлатҳо метавонанд дар маҳдудаи муддатзамоне, ки зимоми умурро дар даст доранд, тасмимҳое аз ин даст бигиранд. Ҳатто агар ниёзи мубрам барои ҳузури низомии Русия дар Тоҷикистон эҳсос мешавад, мантиқан он набояд бештар 10 бошад. Усули истиқлолу мардумсолорию ҳуқуқи маданӣ, ки Тоҷикистон худро пойбанди онҳо медонад ва худро як кишвари мустақилли демукротики ҳуқуқбунёд мешуморад, ба давлат иҷоза намедиҳад, ки чунин тасмимеро иттихоз кунад. Чун дар ҳеч як ҷомеъаи мустақилли мардумсолори ҳуқуқӣ сарнавишти ду-се насли оянда ба ин шева рақам намехурад.
Лашкари 201-уми пиёданизоми Русия бо ҳудуди ҳашт ҳазор сарбозу афсар бузургтарин пойгоҳи низомии бурунмарзии ин кишвар аст. Мо то кунун изҳороти расмии Русия дар бораи зарурати тамдиди муддати ҳузури он дар Тоҷикистонро нашунидаем. Аммо ин мавзӯъ дар расонаҳои Русия пӯшиши густардае доштааст. Таҳлилгарони ғолибан муғриз ва тоҷикситези Русия чанд далели аслиро барои мондагории пойгоҳи низомии Русия дар Тоҷикистон бармешуморанд: хатарҳои ношӣ аз Афғонистон (маводди мухаддир, Толибон, ифротгароии мазҳабӣ), таҳдид аз сӯи Узбакистон, эҳтимоли даргириҳои дохилӣ ва суботи ҳукумати кунунӣ. Аммо оё ҳеч як аз ин баҳонаҳо дар андозае ҳаст, ки далели поймол шудани истиқлоли Тоҷикистон ва ҳузури низомии бегона дар сарзамини мо барои ним қарни дигар бошад?
Нахуст, бад нест ёдоварӣ шавад, ки мо дар чи қарне ба сар мебарем ва таъаҳҳудот (уҳдадорӣ)-ҳои вазъшуда аз сӯи Созмони Милал ҳамаи кишварҳои узвро пойбанди тамомияти арзии аъзои он мекунад. Яъне на Афғонистони толибоние, ки ба торих пайвастааст ва на Узбакистони каримовӣ наметавонанд бидуни ин ки мавриди таҳримҳо ва иқдомоти Созмони Милали Муттаҳид қарор бигиранд, таъаррузеро алайҳи Тоҷикистон раво доранд.
Аммо, муҳимтар аз он, Тоҷикистон кишварест мустақил, ки бояд ва метавонад аз марзҳои маҳдуди худ нигаҳдорӣ кунад. Оё 49 сол барои омодагии тамому камоли нерӯҳои мусаллаҳи бумӣ муддате бас зиёд нест? Агар қарор аст мо тӯли 49 сол омодаи дифоъ аз худамон шавем, пас насли мо бояд орзуи истиқлолро бо худаш ба зери хок бибарад.
Дигар ин ки Афғонистон ҳатто пас аз хуруҷи нерӯҳои омрикоӣ дар соли 2014 кишваре мутафовит аз Афғонистони толибонӣ хоҳад буд ва таҳлилгарони сиёсии Русия дар мақом ва сатҳе нестанд, ки ояндаи ин кишварро ҳадс бизананд. Ғараз ва манфиъатҷӯӣ бештари онҳоро ба воқеъиятҳо кӯр кардааст ва дарки ин мантиқро мушкил меёбанд, ки Толибон пас аз шикасти ҳавлноке, ки дошт, ба ин зудиҳо наметавонад қудратро қабза кунад.
Ҳатто агар бадтарин ҳолатро мутасаввир шавем ва пиндорем, ки Афғонистон пас аз хуруҷи омрикоиҳо бозпас ба чанги Толибон меуфтад, ёдамон наравад, ки дар Афғонистон ҳам теъдоди қобили мулоҳизае аз ҷамъият тоҷик ҳастанд. Ҳамон тоҷиконе, ки бо талошҳои русҳову бритониёҳо дар садаҳои 19 ва 20 аз мо бурида шуданд. Ишқу алоқаи шумори зиёде аз онҳо ба Тоҷикистон қобили муқоиса бо меҳри бисёре аз тоҷикистониҳо ба меҳанашон нест, чи бирасад ба “муҳаббат”-и муғризонаи Русия. Аз ин рӯ деву дад тарошидан аз тоҷикони Афғонистон барои тоҷикони Тоҷикистон умри зиёде нахоҳад дошт. Яке аз дарсҳои худшиносӣ барои тоҷикон бояд бозшиносии ҳамтаборонашон дар ақсо нуқоти ҷаҳон бошад, ки ба зӯри аслиҳаи бегонагон аз мо дур уфтодаанд. Хатари таъаррузи рус бисёр воқеъитар ва малмустар аз хатари ҳамла тавассути Афғонистону Узбакистон аст.
Ба бовари бисёре аз коршиносон, яке аз ангезаҳои муҳимми талошҳои Русия барои бозгашт ба Тоҷикистон, бавижа ба марзи Тоҷикистону Афғонистон, ин аст, ки кунтрули тиҷорати маводди мухадирро ба даст бигиранд. Ин дар ҳолест, ки коршиносони кремлинӣ, ба монанди Станислав Кучер, шореҳи сиёсии рӯзномаи “Коммерсантъ” чопи Маскав, раҳбарии Тоҷикистонро ба тиҷорати маводди мухаддир муттаҳам мекунад ва менависад:
Ҳатто унвони мақолаҳое, ки пеш ва пас аз сафари Медведев ба Тоҷикистон дар нашрияҳои Русия мунташир шуд, бояд тасвире аз ҳақорату хории Тоҷикистон дар баробари чашми русҳоро бидиҳад. Сергей Коновалов дар рӯзномаи “Независимая газета” унвони мақолаашро “Стволы Рахмону на миллиард долларов» («Ҷангафзорҳо барои Раҳмон ба қимати як милёрд дулор») гузоштааст. Ин намояндаи матбуъоти Русия менависад:
Нашрияи «Взгляд» дар мақолае зери унвони «Рахмон укроется от талибов за русские штыки» («Раҳмон аз Толибон пушти найзаҳои русӣ пинҳон мешавад”) ба қалами Александр Москвичёв Тоҷикистонро “зери шикам” (подбрюшье)-и Русия унвон карда, ки беҷиҳат аз Маскав барои иҷораи пойгоҳи низомӣ солона 300 милюн дулор хоста буд, аммо, мусалламан, ба хостааш нарасид.(3) Яъне хостаҳои Тоҷикистон барои сиёсатмадорону “коршиносон”-и рус асбоби саргармию тамасхур аст.
Аз миёни ҳамаи таҳдидҳое, ки “коршиносон”-и рус матраҳ кардаанд, масъалаи муҳоҷирати кории тоҷикҳо ба Русия воқеъитар ҷилва мекунад. Ҳудуди як милюн тан аз шаҳрвандони Тоҷикистон ҳамасола ба таври мавсимӣ дар ҷустуҷӯи кор ба Русия муҳоҷират мекунанд. Аммо давлати ҳар кишвари мустақилле вазифадор аст, ки барои шаҳрвандони худ фурсатҳои шуғлӣ эҷод кунад, то талошҳои онҳо сарзамини худашонро беҳтару ободтар кунад. Агар феълан давлати Тоҷикистон аз чунин қудрате бархурдор нест, бояд ба фикри боз кардани дигар масирҳо бошад, то тоҷикҳо танҳо бар Русия мутамаркиз набошанд ва ин ҳама хориро дар он кишвари нажодпараст накашанд ва мафҳуми “тоҷик” барои онҳо ва ҷаҳониён ин қадр пасту ҳақир нашавад. Тозатарин намунаи истеҳзо ва масхараи ошкори расонаҳои Русия дар мавриди тоҷикҳо ҷанҷоли родюи “Маяк” бо гурӯҳи ҳунарии “Парем” буд, ки дар ду барномаи родюии тӯлонӣ ба таври муфассал фарҳангу ҳунар ва мардуми тоҷикро ба боди истеҳзо гирифтанд. Барномаҳои “Наша Раша”-и телевизюни Русия тоҷикҳоро ба унвони вопасмондатарин қавми башарӣ ба намоиш гузоштаанд, ки ниҳояти нажодпарастии ваҳшиёна аст.
Дигар ин ки Русия бо мушорикати Раҳмон дар фармондеҳии лашкари 201 мувофиқат накард. Чун лашкари 201 як аҳрум (фишанг)-и фишори дигар бар ҳукумати Раҳмон хоҳад буд ва мушорикати ӯ дар фармондеҳии он ба суди Русия нест. Бино ба шавоҳиди маълум, ҳузури низомии Русия дар Тоҷикистон замонатест барои дахолатҳои мудоми Русия дар сиёсатҳои Тоҷикистон ва таъйини давлати он дар оянда.
Вокуниши як давлати мустақил дар баробари чунин таҳқирҳое бояд ҷорӣ кардани низоми раводид барои сафари мутақобили шаҳрвандони Русия ва Тоҷикистон бошад. Яъне ҳам атбоъи Русия, ки ба Тоҷикистон сафар мекунанд ва ҳам шаҳрвандони Тоҷикистон, ки ба Русия мераванд, бояд раводид дошта бошанд, то аз эҳтироми як меҳмон бархурдор бошанд. Давлати Тоҷикистон бояд барои сафари атбоъи худ ба кишвари тоҷикситезе чун Русия маҳдудиятҳое эъмол кунад ва барои ҷуброни зиёнҳои баромада аз он бояд ба фикри эҷоди фурсатҳои шуғлӣ барои мардуми бумӣ дар Тоҷикистон ва пайдо кардани дигар бозорҳои корӣ бошад. Барои намуна, ба ҷои ҷалби коргарони чинӣ дар тарҳҳои сохтмонсозӣ ва роҳсозӣ бояд шаҳрвандони Тоҷикистон дар авлавият қарор бигиранд. Давлат бояд то ҳадди зиёде вазифаи таъмини шаҳрвандон бо ҷои кори муносибро анҷом диҳад.
Дар бораи ин рӯйдоди мусибатбор метавон нукоти бисёреро зикр кард, аммо мо бо мухтасари он иктифо кардем. Бо таваҷҷуҳ ба нукоте, ки зикр шуд, таъкиди мо бар ин аст, ки идомаи ҳузури низомии Русия дар Тоҷикистон барои 49 соли оянда пешниҳоди мантиқӣ ва ақлонӣ нест. Ин пешниҳод метавонад ҳадди аксар 10 солро фаро бигирад. Дар ҳар сурате як давлати мардумӣ вазифадор аст, ки чунин тасмимеро бо миллат дар миён бигзорад, чун тасмими бисёр сарнавиштсоз аст. Пешниҳоди мо ин аст, ки пеш аз додани посухи қатъӣ ба Медведев дар Тоҷикистон ҳамапурсӣ (референдум) баргузор шавад ва ҳамаи мардуми Тоҷикистон раъй бидиҳанд, ки оё мехоҳанд сарзаминашон зери сайтараи низомии Русия бимонад ё на. Ҳамапурсӣ бояд шаффофу мунсифона бошад ва бар пояи усули байнулмилалӣ ва таҳти назорати ғайримуғризонаи байнулмилалӣ анҷом бигирад. Ин тасмим аз доираи салоҳиятҳои маҷлис ҳам берун аст ва бояд тавассути мардуми Тоҷикистон иттихоз шавад. Як давлати демукротик ва мардумӣ ҳатман дар ин бора ҳамапурсӣ баргузор мекунад, то дар китобҳои торих сияҳном нашавад. Муҳимтар аз ҳама, ба поси истиқлоли Тоҷикистон бояд назари мардуми ин сарзамини мустақил пурсида шавад.
Ба умеди пирӯзии Тоҷикистон
Нуриддин Қаршибоев
Саймиддин Дӯстов
Сайидюнуси Истаравшанӣ
Ахмадшоҳи Комилзода
Умед Ҷайҳонӣ
Бобои Сурӣ
Ситора Раҷабова
Бахтиёр Аминов
Эҳсон Аъзамиён
Тоҳири Сафар
Рустам Аҷамӣ
Муҳаммад Кабиров
Дилшод Азимов
Фирдавс Хоҷаев
Алиҷон Раҳимӣ
Камолиддин Тоҷикнажод
Равшани Темуриён
Олег Панфилов
Иброҳимҷон Рустамов
Акрамхон Зиёдуллоев
Абдулфаттоҳ Шафиев
Дориюши Раҷабиён
ва дигарон
_______________________________
1. «Я помню, как еще в начале нулевых годов наши пограничники обвиняли как раз руководство Таджикистана в активном потворствовании наркотрафику, в том, что в Таджикистане есть очень сильные группировки, которые на этом зарабатывают».
2. «По оценкам экспертов, стоимость переданных вооружений и боекомплектов к ним оценивается в сумму около миллиарда долларов».
3. «Так, недавно Душанбе потребовал от Москвы аренду в 300 млн долларов в год, но, разумеется, ничего не добился».
Баёнияи равшанфикрони мухолифи ҳузури низомии Русия дар Тоҷикистон
(ирсолшуда ба ҳафтаномаи "Нигоҳ")
Дар остонаи бистумин солрӯзи истиқлоли Тоҷикистон дар пойтахти кишвар рӯйдоде иттифоқ уфтод, ки истиқлоли онро зери суол мебарад. Раҳбари як кишвари бегона, дар ҳоле ки дар канори раҳбари мо нишаста буд, эълом кард, ки нерӯҳои низомии ӯ барои 49 соли дигар обу хоки Тоҷикистонро зери назар хоҳанд дошт. Истиқлоли як кишвар чанд рукни аслӣ дорад, ки яке аз муҳимтарини онҳо ҳифозати нерӯҳои худӣ аз обу хоки сарзамин аст. Изҳороти Дмитрий Медведев, раисиҷумҳури Русия, дар шаҳри Душанбе зарбаи муҳлике бар пайкари истиқлоли Тоҷикистон буд. Вай бо эътимод ба нафс ва бо мавҷе аз ғурур дар садояш эълом дошт, ки дар бораи ҳузури нерӯҳои низомии Русия дар хоки Тоҷикистон барои 49 соли дигар бо раҳбари Тоҷикистон ба тавофуқ расидааст.
Ҷомеъаи расонаии Тоҷикистон дар сӯги ин изҳороти хоркунанда нишастааст, чун то кунун чунин изҳороти шиканандае дар бораи ҳеч як аз аъзои Ҷиргаи Кишварҳои Ҳамсуд (ҶКҲ - СНГ) ба ин шева садо надода буд. Медведев мафҳуми истиқлоли Тоҷикистонро дар ҳузури раҳбари ин кишвар ба истеҳзо гирифт ва бо итминон қасди худро барои дунболаравии Тоҷикистон аз сиёсатҳои Русия барои ним қарни дигар эълом кард. Мо муътақидем, ки ҷаноби Медведев бояд барои эроди он суханони таҳқиромез аз мардуми Тоҷикистон расман пӯзиш бихоҳад.
Аммо муҳимтар ин аст, ки тасмиме дар ин сатҳ наметавонад бо суҳбатҳои ду нафар пушти дарҳои баста гирифта шавад. Ҳеч донои куллу фолбине ҳам наметавонад сарнавишти ин ду кишвар дар зарфи 49 соли ояндаро пешгӯӣ кунад. Аз ин рӯ мантиқи ин тасмим ба худии худ мелангад. Давлатҳо метавонанд дар маҳдудаи муддатзамоне, ки зимоми умурро дар даст доранд, тасмимҳое аз ин даст бигиранд. Ҳатто агар ниёзи мубрам барои ҳузури низомии Русия дар Тоҷикистон эҳсос мешавад, мантиқан он набояд бештар 10 бошад. Усули истиқлолу мардумсолорию ҳуқуқи маданӣ, ки Тоҷикистон худро пойбанди онҳо медонад ва худро як кишвари мустақилли демукротики ҳуқуқбунёд мешуморад, ба давлат иҷоза намедиҳад, ки чунин тасмимеро иттихоз кунад. Чун дар ҳеч як ҷомеъаи мустақилли мардумсолори ҳуқуқӣ сарнавишти ду-се насли оянда ба ин шева рақам намехурад.
Лашкари 201-уми пиёданизоми Русия бо ҳудуди ҳашт ҳазор сарбозу афсар бузургтарин пойгоҳи низомии бурунмарзии ин кишвар аст. Мо то кунун изҳороти расмии Русия дар бораи зарурати тамдиди муддати ҳузури он дар Тоҷикистонро нашунидаем. Аммо ин мавзӯъ дар расонаҳои Русия пӯшиши густардае доштааст. Таҳлилгарони ғолибан муғриз ва тоҷикситези Русия чанд далели аслиро барои мондагории пойгоҳи низомии Русия дар Тоҷикистон бармешуморанд: хатарҳои ношӣ аз Афғонистон (маводди мухаддир, Толибон, ифротгароии мазҳабӣ), таҳдид аз сӯи Узбакистон, эҳтимоли даргириҳои дохилӣ ва суботи ҳукумати кунунӣ. Аммо оё ҳеч як аз ин баҳонаҳо дар андозае ҳаст, ки далели поймол шудани истиқлоли Тоҷикистон ва ҳузури низомии бегона дар сарзамини мо барои ним қарни дигар бошад?
Нахуст, бад нест ёдоварӣ шавад, ки мо дар чи қарне ба сар мебарем ва таъаҳҳудот (уҳдадорӣ)-ҳои вазъшуда аз сӯи Созмони Милал ҳамаи кишварҳои узвро пойбанди тамомияти арзии аъзои он мекунад. Яъне на Афғонистони толибоние, ки ба торих пайвастааст ва на Узбакистони каримовӣ наметавонанд бидуни ин ки мавриди таҳримҳо ва иқдомоти Созмони Милали Муттаҳид қарор бигиранд, таъаррузеро алайҳи Тоҷикистон раво доранд.
Аммо, муҳимтар аз он, Тоҷикистон кишварест мустақил, ки бояд ва метавонад аз марзҳои маҳдуди худ нигаҳдорӣ кунад. Оё 49 сол барои омодагии тамому камоли нерӯҳои мусаллаҳи бумӣ муддате бас зиёд нест? Агар қарор аст мо тӯли 49 сол омодаи дифоъ аз худамон шавем, пас насли мо бояд орзуи истиқлолро бо худаш ба зери хок бибарад.
Дигар ин ки Афғонистон ҳатто пас аз хуруҷи нерӯҳои омрикоӣ дар соли 2014 кишваре мутафовит аз Афғонистони толибонӣ хоҳад буд ва таҳлилгарони сиёсии Русия дар мақом ва сатҳе нестанд, ки ояндаи ин кишварро ҳадс бизананд. Ғараз ва манфиъатҷӯӣ бештари онҳоро ба воқеъиятҳо кӯр кардааст ва дарки ин мантиқро мушкил меёбанд, ки Толибон пас аз шикасти ҳавлноке, ки дошт, ба ин зудиҳо наметавонад қудратро қабза кунад.
Ҳатто агар бадтарин ҳолатро мутасаввир шавем ва пиндорем, ки Афғонистон пас аз хуруҷи омрикоиҳо бозпас ба чанги Толибон меуфтад, ёдамон наравад, ки дар Афғонистон ҳам теъдоди қобили мулоҳизае аз ҷамъият тоҷик ҳастанд. Ҳамон тоҷиконе, ки бо талошҳои русҳову бритониёҳо дар садаҳои 19 ва 20 аз мо бурида шуданд. Ишқу алоқаи шумори зиёде аз онҳо ба Тоҷикистон қобили муқоиса бо меҳри бисёре аз тоҷикистониҳо ба меҳанашон нест, чи бирасад ба “муҳаббат”-и муғризонаи Русия. Аз ин рӯ деву дад тарошидан аз тоҷикони Афғонистон барои тоҷикони Тоҷикистон умри зиёде нахоҳад дошт. Яке аз дарсҳои худшиносӣ барои тоҷикон бояд бозшиносии ҳамтаборонашон дар ақсо нуқоти ҷаҳон бошад, ки ба зӯри аслиҳаи бегонагон аз мо дур уфтодаанд. Хатари таъаррузи рус бисёр воқеъитар ва малмустар аз хатари ҳамла тавассути Афғонистону Узбакистон аст.
Ба бовари бисёре аз коршиносон, яке аз ангезаҳои муҳимми талошҳои Русия барои бозгашт ба Тоҷикистон, бавижа ба марзи Тоҷикистону Афғонистон, ин аст, ки кунтрули тиҷорати маводди мухадирро ба даст бигиранд. Ин дар ҳолест, ки коршиносони кремлинӣ, ба монанди Станислав Кучер, шореҳи сиёсии рӯзномаи “Коммерсантъ” чопи Маскав, раҳбарии Тоҷикистонро ба тиҷорати маводди мухаддир муттаҳам мекунад ва менависад:
“Ёдам ҳаст, ки дар оғози даҳаи 2000 марзбонони мо дақиқан раҳбарии Тоҷикистонро ба мусоъидати фаъъол ба қочоқи маводди мухаддир муттаҳам мекарданд ва дар Тоҷикистон гурӯҳҳои бисёр қавие ҳастанд, ки гузарони рӯзгорашон ба ҳисоби қочоқи маводди мухаддир аст”.(1)Дар чашми ин “коршиносон” ва садҳо сиёсатмадори Русия, пазириши шартҳои Русия аз сӯи Тоҷикистон ба маънии пазириши ин иттиҳомҳост, ки тоҷикҳо аз паси нигаҳдорӣ аз марзҳои худ барнамеоянд, танҳо бо кумаки русҳо мешавад хатари қочоқи маводди мухаддир аз марзи Тоҷикистонро бартараф кард ва, муҳимтар аз ҳама, раҳбарони Тоҷикистон дар қочоқи маводди мухаддир даст доранд. Оё дуруст аст, ки бо пазириши пешниҳоди Русия ҳамаи ин иттиҳомҳоро бипазирем?
Ҳатто унвони мақолаҳое, ки пеш ва пас аз сафари Медведев ба Тоҷикистон дар нашрияҳои Русия мунташир шуд, бояд тасвире аз ҳақорату хории Тоҷикистон дар баробари чашми русҳоро бидиҳад. Сергей Коновалов дар рӯзномаи “Независимая газета” унвони мақолаашро “Стволы Рахмону на миллиард долларов» («Ҷангафзорҳо барои Раҳмон ба қимати як милёрд дулор») гузоштааст. Ин намояндаи матбуъоти Русия менависад:
«Бино ба арзёбии коршиносон, арзиши таслиҳот ва ҷангафзорҳое, ки ба онҳо (Тоҷикистон) дода шуда, ҳудуди як милёрд дулор аст».(2)Дар ин навишта зикре аз ин ҳақиқат нарафтааст, ки ин таҷҳизоти низомӣ ҳеч кадом нав нестанд ва дар воқеъ, Русия мехоҳад ҷангафзорҳои куҳна ва бадарднахури худашро дар Тоҷикистон дафн кунад. Ва ин ки соли 2005 Русия мутаъаҳҳид шуда буд, ки дар баробари тасоҳуби маркази назорати кайҳонии «Окно»-и Норак дар Тоҷикистон дар тӯли панҷ сол ба миқдори ду милёрд дулор сармоягузорӣ кунад ва накард. Яъне давлати Русия дар баробари таъаҳҳудоташ масъул набудааст ва то кунун ҳеч як аз қарордодҳояшро бадурустӣ анҷом надодааст. Чаро бояд ба як чунин шарике эътимод кард ва хоку оби сарзаминро дар ихтиёри нерӯҳои низомии он гузошт?
Нашрияи «Взгляд» дар мақолае зери унвони «Рахмон укроется от талибов за русские штыки» («Раҳмон аз Толибон пушти найзаҳои русӣ пинҳон мешавад”) ба қалами Александр Москвичёв Тоҷикистонро “зери шикам” (подбрюшье)-и Русия унвон карда, ки беҷиҳат аз Маскав барои иҷораи пойгоҳи низомӣ солона 300 милюн дулор хоста буд, аммо, мусалламан, ба хостааш нарасид.(3) Яъне хостаҳои Тоҷикистон барои сиёсатмадорону “коршиносон”-и рус асбоби саргармию тамасхур аст.
Аз миёни ҳамаи таҳдидҳое, ки “коршиносон”-и рус матраҳ кардаанд, масъалаи муҳоҷирати кории тоҷикҳо ба Русия воқеъитар ҷилва мекунад. Ҳудуди як милюн тан аз шаҳрвандони Тоҷикистон ҳамасола ба таври мавсимӣ дар ҷустуҷӯи кор ба Русия муҳоҷират мекунанд. Аммо давлати ҳар кишвари мустақилле вазифадор аст, ки барои шаҳрвандони худ фурсатҳои шуғлӣ эҷод кунад, то талошҳои онҳо сарзамини худашонро беҳтару ободтар кунад. Агар феълан давлати Тоҷикистон аз чунин қудрате бархурдор нест, бояд ба фикри боз кардани дигар масирҳо бошад, то тоҷикҳо танҳо бар Русия мутамаркиз набошанд ва ин ҳама хориро дар он кишвари нажодпараст накашанд ва мафҳуми “тоҷик” барои онҳо ва ҷаҳониён ин қадр пасту ҳақир нашавад. Тозатарин намунаи истеҳзо ва масхараи ошкори расонаҳои Русия дар мавриди тоҷикҳо ҷанҷоли родюи “Маяк” бо гурӯҳи ҳунарии “Парем” буд, ки дар ду барномаи родюии тӯлонӣ ба таври муфассал фарҳангу ҳунар ва мардуми тоҷикро ба боди истеҳзо гирифтанд. Барномаҳои “Наша Раша”-и телевизюни Русия тоҷикҳоро ба унвони вопасмондатарин қавми башарӣ ба намоиш гузоштаанд, ки ниҳояти нажодпарастии ваҳшиёна аст.
Дигар ин ки Русия бо мушорикати Раҳмон дар фармондеҳии лашкари 201 мувофиқат накард. Чун лашкари 201 як аҳрум (фишанг)-и фишори дигар бар ҳукумати Раҳмон хоҳад буд ва мушорикати ӯ дар фармондеҳии он ба суди Русия нест. Бино ба шавоҳиди маълум, ҳузури низомии Русия дар Тоҷикистон замонатест барои дахолатҳои мудоми Русия дар сиёсатҳои Тоҷикистон ва таъйини давлати он дар оянда.
Вокуниши як давлати мустақил дар баробари чунин таҳқирҳое бояд ҷорӣ кардани низоми раводид барои сафари мутақобили шаҳрвандони Русия ва Тоҷикистон бошад. Яъне ҳам атбоъи Русия, ки ба Тоҷикистон сафар мекунанд ва ҳам шаҳрвандони Тоҷикистон, ки ба Русия мераванд, бояд раводид дошта бошанд, то аз эҳтироми як меҳмон бархурдор бошанд. Давлати Тоҷикистон бояд барои сафари атбоъи худ ба кишвари тоҷикситезе чун Русия маҳдудиятҳое эъмол кунад ва барои ҷуброни зиёнҳои баромада аз он бояд ба фикри эҷоди фурсатҳои шуғлӣ барои мардуми бумӣ дар Тоҷикистон ва пайдо кардани дигар бозорҳои корӣ бошад. Барои намуна, ба ҷои ҷалби коргарони чинӣ дар тарҳҳои сохтмонсозӣ ва роҳсозӣ бояд шаҳрвандони Тоҷикистон дар авлавият қарор бигиранд. Давлат бояд то ҳадди зиёде вазифаи таъмини шаҳрвандон бо ҷои кори муносибро анҷом диҳад.
Дар бораи ин рӯйдоди мусибатбор метавон нукоти бисёреро зикр кард, аммо мо бо мухтасари он иктифо кардем. Бо таваҷҷуҳ ба нукоте, ки зикр шуд, таъкиди мо бар ин аст, ки идомаи ҳузури низомии Русия дар Тоҷикистон барои 49 соли оянда пешниҳоди мантиқӣ ва ақлонӣ нест. Ин пешниҳод метавонад ҳадди аксар 10 солро фаро бигирад. Дар ҳар сурате як давлати мардумӣ вазифадор аст, ки чунин тасмимеро бо миллат дар миён бигзорад, чун тасмими бисёр сарнавиштсоз аст. Пешниҳоди мо ин аст, ки пеш аз додани посухи қатъӣ ба Медведев дар Тоҷикистон ҳамапурсӣ (референдум) баргузор шавад ва ҳамаи мардуми Тоҷикистон раъй бидиҳанд, ки оё мехоҳанд сарзаминашон зери сайтараи низомии Русия бимонад ё на. Ҳамапурсӣ бояд шаффофу мунсифона бошад ва бар пояи усули байнулмилалӣ ва таҳти назорати ғайримуғризонаи байнулмилалӣ анҷом бигирад. Ин тасмим аз доираи салоҳиятҳои маҷлис ҳам берун аст ва бояд тавассути мардуми Тоҷикистон иттихоз шавад. Як давлати демукротик ва мардумӣ ҳатман дар ин бора ҳамапурсӣ баргузор мекунад, то дар китобҳои торих сияҳном нашавад. Муҳимтар аз ҳама, ба поси истиқлоли Тоҷикистон бояд назари мардуми ин сарзамини мустақил пурсида шавад.
Ба умеди пирӯзии Тоҷикистон
Нуриддин Қаршибоев
Саймиддин Дӯстов
Сайидюнуси Истаравшанӣ
Ахмадшоҳи Комилзода
Умед Ҷайҳонӣ
Бобои Сурӣ
Ситора Раҷабова
Бахтиёр Аминов
Эҳсон Аъзамиён
Тоҳири Сафар
Рустам Аҷамӣ
Муҳаммад Кабиров
Дилшод Азимов
Фирдавс Хоҷаев
Алиҷон Раҳимӣ
Камолиддин Тоҷикнажод
Равшани Темуриён
Олег Панфилов
Иброҳимҷон Рустамов
Акрамхон Зиёдуллоев
Абдулфаттоҳ Шафиев
Дориюши Раҷабиён
ва дигарон
_______________________________
1. «Я помню, как еще в начале нулевых годов наши пограничники обвиняли как раз руководство Таджикистана в активном потворствовании наркотрафику, в том, что в Таджикистане есть очень сильные группировки, которые на этом зарабатывают».
2. «По оценкам экспертов, стоимость переданных вооружений и боекомплектов к ним оценивается в сумму около миллиарда долларов».
3. «Так, недавно Душанбе потребовал от Москвы аренду в 300 млн долларов в год, но, разумеется, ничего не добился».
Subscribe to:
Posts (Atom)