Sunday, August 31, 2008

Announcement

Як Дарвеш ва Tajikistanweb.com барои муддате таътиланд.
Ба умеди баркарории тамос дар ояндаи наздик

D

Tuesday, August 26, 2008

Do We Have National Interests?

«Национальные интересы». Есть ли они у нас?

На прошлой неделе в таджикской прессе промелькнуло сообщение с громким высказыванием министра иностранных дел Зарифи о «национальных интерeсах» республики.

«Утверждения о том, что внешнеполитический ориентир Таджикистана якобы поменялся или имеет «пророссийский», «проамериканский», «проиранский» или какой-либо другой характер, являются домыслом», - передали таджикские агенства слова министра, высказанные в интервью казахстанской «Деловой неделе». «Мы не признаем никакие «про», у нас есть свои национальные интересы, которым мы и служим.»

«Национальные интересы» Таджикистана? А что же это такое?

Словари нас учат:

«Национальные интересы – это осознанные потребности государства, определяемые экономическими и геополитическими отношениями данного государства в данную эпоху, культурно-историческими традициями, необходимостью обеспечения безопасности, защитой населения от внешней угрозы и внутренних беспорядков, экологических катастроф и т.д.»

Немецкий ученый 20-го века Ганс Моргентау, один из пионеров теории международных отношений, считал, что эти «осознанные потребности государства» делятся на два типа: постоянные и преходящие. Защита территории и населения, развитие внешней торговли и обеспечение роста инвестиций, защита частного капитала за границей, выбор внешнего курса и взаимоотношения с союзниками входят в число постоянных национальных интересов. Преходящими, по теории Моргентау, считаются интересы выживания нации и государства, безопасность и благосостояние общества, периферийные и локальные интересы.

Любопытно, что чем сильнее держава, тем четче определены ее национальные интересы. Их открыто обсуждают политологи, и с приходом новой власти их переопределяют политики. Например, в 2000 г. Кондолиза Райс, будучи профессором Стенфордского университета, предложила изменить национальные интересы США, срок годности которых истек с окончанием Холодной войны. Оставшись без Советской угрозы, Америка затруднялась в переопределении своих «национальных интересов». Райс предложила сконцентрироваться на укреплении армии, обуздании «режимов-изгоев» и налаживании новых отношений с Пекином и Москвой. Таким образом, считала она, Америка может добиться полноценной роли мирового лидера. К власти пришел Джордж Буш Младший. Он послушался Райс и других неоконсерваторов. Смог ли он обеспечить национальные интересы Америки или нет, это уже другой вопрос. Но несомненно, «национальные интересы» Америки являются основным мотивом его действий.

«Национальные интересы» очень модны и в России. В целом, государственные интересы Москвы не кажутся загадочными. О них знают и в самой России и за ее пределами, так как российские интересы тоже переходят ее национальные границы. Иногда российские политологи, на подобие Александра Лукина, директора Центра исследований Восточной Азии и ШОС МГИМО МИД России, советуют правительству пересмотреть приоритеты национальных интересов, или даже полностью их изменить:

«Стоит помнить, что Иран — конкурент традиционному влиянию нашей страны в Центральной Азии. Иран — прямой конкурент России и как крупный производитель нефти и газа. Неумелая политика США в Ираке и неизбежный вывод американских войск скорее всего приведут к тому, что доминирующей силой там станет поддерживаемое Тегераном шиитское большинство. Это еще больше укрепит влияние Ирана в регионе, превратит его в регионального гегемона. Хорошие отношения с Тегераном в этой обстановке необходимы, но зачем его вооружать?»

Но какие могут быть «национальные интересы» у Таджикистана? Какие у нас официальные приоритеты? Кто и когда их определял? Почему мы их никогда не обсуждали?

Недавно Дмитрий Медведев подписал закон об урегулировании задолженности Таджикистана перед Россией, согласно чему таджикская сторона обязалась передать в собственность России уникальный оптико-электронный узел системы контроля космического пространства «Окно» в городе Нурек. Космические войска России будут отслеживать космические объекты на высотах до 40 тысяч км., в то время как наши вооруженные силы останутся в информационно-разведывательной зависимости от России. Разве мы думали о своих «национальных интересах» прежде чем подписать то соглашение?

Хотя некоторые могут утверждать, что передачей «Окна» России Таджикистан как раз-таки обеспечил национальные интересы страны: списали долг на сумму 300 млн. долларов и получили значительную инвестицию. По их мнению, мы этот объект поддерживать все равно не смогли бы. В таком случае можно ли считать наши интересы неотъемлемыми от российских государственных интересов? И до каких пор?

В 2002 Душанбе уступил Пекину 1 тыс. из 28 тыс. кв. км. спорных территорий в восточном Бадахшане. Нарушение самого главного пункта постоянных «национальных интересов» страны, то есть защита территории (по определению Ганса Моргентау), произошло без особого обсуждения проблемы и вызвало недоумение народа только шесть лет спустя. Но и в этом вопросе мнения разделяются. Некоторые убеждены, что мы уступили Китаю меньше всех других стран СНГ. И то – только скалы и камни, непригодные для жизни. Те же спрашивают: смогли бы мы добрососедствовать с великим Китаем, если бы не отдали тогда им того, что они требовали? Но Китай остается нашим великим могучим соседом. Какой же механизм национальных интересов может защищать нас от возможного повторения территориальных претензий?

Десятки граждан Таджикистана взорвались на пограничных узбекских минах, что тоже противоречит принципу защиты населения в понятии «национальных интересов».

Выбор внешнего курса у нас происходит за кулисами и обычно он не удивляет никого. В течении 16 лет независимости очень редко мы отличались от Советского Таджикистана, подотчетного Кремлю. Последние события на Кавказе в очередной раз покажут и докажут способ выбора нашего внешнего курса: признает ли Таджикистан независимость Абхазии и Южной Осетии, следуя по пятам России и игнорируя более могучую «Большую семерку»? Или может ли случиться невероятное и станет ли суверенитет республики более ощутимой? Вероятно, встреча Шанхайского сообщества покажет.

Впрочем, нет почти ни одного пункта определения «национальных интересов», который был бы в обиходе в политической жизни нашей страны. А если они все-таки есть у нас, властям следует объяснить народу, каким «национальным интересам» они служат, и почему.

Thursday, August 21, 2008

First Silver Medal Won

Нахустин медоли симин

Худоро сипос ва дуруду офарин бар Юсуф Абдуссаломов, ки рузи панчшанбе (21 ут) барои нахустин бор тими улампики Точикистони мустакилро бо дарёфти медоли симин (нукра) сарфароз кард. Юсуф дар мусобикоти куштии озод як ракиби устролиёйи, як укроинй ва саранчом як туркро шикаст дод. Мусобикаи у бо Сархад Болчи бо хисоби 4:0 ба сар расид ва ракиби турки у натавонист пахлавони точикро дастикам як бор ба замин бихобонад. Ракибони устролиёйи ва укроинии Юсуф Абдуссаломов дар вазни 84 килуграм мутаносибан бо хисобхои 8:0 ва 7:0 маглуб шуданд. Руи ин хисоб, Юсуфи мо дар мусобикоти улампик хатто як бор ичоза надод, ки ракибе уро бар замин бикубаду таъми комгориро дастикам барои муддате кутох мазмаза кунад.

Акнун Точикистон бо як медоли нукраву як брунз, ба монанди Киргизистон, дар макоми 57-уми чадвали мусобикот карор дорад. Боз хам бехтар аз Эрони 70-милюнист, ки бо як медоли брунз бо холати низоре дар пиллаи 72 гир кардааст. Узбакистон бо як тило, ду нукра ва ду брунз ба пиллаи 34 лам додааст. Казокистон, ки як брунз бештар аз Узбакистон дорад, болонишинтарин чумхурии Осиёи Миёна аст (29).

Акс аз Asia-Plus

Таъсири пирузии варзишкорони точик дар бозихои улампик:

15 раъй

Тармими рухияи мардум: 4 (26%)
Боло бурдани обруи кишвар: 4 (26%)

Таваччухи бештар ба вархиш: 2 (13%)
Хеч: 4 (26%)
Дигар: 1 (6%)

Tajik Rising Star in Intervision

Таджикская певица поедет на «Пять звёзд.
Интервидение»


Далер Гуфронов

Душанбе. 20 августа. «Азия-Плюс» - 19-летняя таджикская певица Тахмина Ниёзова будет выступать на международном конкурсе молодых исполнителей «Пять звезд. Интервидение», который пройдет в Сочи с 28 по 31 августа.

Как сообщила сегодня в интервью «АП» молодая певица, она сейчас находится в Москве и готовится к своему выступлению со своим продюсером – матерью Гулчехрой Ниёзовой.

По словам Тахмины, она узнала о конкурсе за три дня до последнего срока подачи заявки на участие в нем, сразу же подала заявку и через пять дней ей позвонили из оргкомитета конкурса в Москве и сообщили, что она получило право участвовать в конкурсе «Пять звезд. Интервидение».

Отметим, что Тахмина Ниёзова, которая будет первой выступать на конкурсе, является самой молодой участницей проекта. В соответствии с условиями конкурса, в нем могут участвовать солисты в возрасте от 16 до 30 лет из стран СНГ и Прибалтики.

Таджикская певица исполнит на конкурсе три песни: в первый день она выступит с собственной песней на таджикском языке «Занги телефон» (Телефонный звонок), во второй день - с песней из репертуара Ларисы Долиной «Цветы под снегом», а в третий день - с песней из репертуара английской певицы Мэрай Керри «Hero».

По ее словам, с 28 по 30 августа Первый канал российского телевидения будет вести прямую трансляцию конкурса (после программа «Время»). Согласно условиям конкурса, победителя определяют зрители в результате SMS-голосования. Представители каждой страны могут голосовать за любого участника конкурса, кроме собственного участника. Таджикистанцы, живущие за пределами республики, могут активно поддержать свою соотечественницу.

31 августа состоится церемония объявления победителя и гала-концерт, на котором выступят все участники конкурса. Отметим, что таджикская исполнительница выйдет на сцену в костюме, сшитом таджикским модельером Юсуфом Саидовым.

Т. Ниёзова также сообщила, что руководство Первого канала, который является учредителем этого шоу, заявило о предоставлении бесплатной ре-трансляции конкурса для стран, представители которых участвуют в «Пяти звёздах. Интервидение».

Между тем, как сообщил источник на таджикском телеканале «Шабакаи аввал», этот конкурс будет проходить параллельно с саммитом Шанхайской организации сотрудничества в Душанбе и это не дает им возможности вести прямую трансляцию конкурса. Культурный телеканал «Сафина» не смог дать «АП» конкретного ответа по этому вопросу.

Отметим, что именно в этом году конкурс молодых российских исполнителей «Пять звезд» был переформатирован на международный конкурс молодых исполнителей «Пять звезд. Интервидение».

Творческая карьера певицы началась в 14 лет, когда она стала лауреатом премии детских исполнителей «Асри нав». В 2007 году, как участница «Суруди сол», стала лауреатом в номинации «Новое лицо». Т. Ниёзова является внучкой известного исполнителя «Шашмаком» Боймухаммада Ниёзова.

Sunday, August 17, 2008

Image Rummage

Рохе барои бехбуди эътибори кишвар

Ин навишта барои Asia-Plus тахия шудааст
15.08.2008

Вазифаи маркази вокуниш ба хамалоти иттилоъотиро бахши варзиши кишвар ба маротиб бехтар анчом хохад дод.

Дар Иёлоти Муттахидаи Омрико даромади солонаи як баскетболбози хирфайи дастикам 220.000 дулор аст. Миёнгин (хадди миёна)-и он 2.2 милюн дулор аст. Як бозикуни хирфаии футбол дар ин кишвари доро дар хадди мутавассит 795.000 дулор даромад дорад ва поинтарин хадди даромади солонаи у 131.000 дулор аст.

Ин додахо аз як пажухиши Донишгохи Кембричи Бритониёст. Дар ин тахкик даромади варзишкорони хирфайи бо дастмузди солонаи кормандону коргарон мукоиса шудааст. Барои намуна, даромади солонаи як омузгор дар Омрико 38.000 дулор аст. Яъне ин омузгори бечора бояд каме бештар аз 27 сол захмат бикашад, то як милюн дулор даромад дошта бошад. Чаро тафовут бад-ин андоза бузург аст? Чаро дар кишвархои пешрафта ба варзиш ин хама ахамият коиланд?

Дар Чин хам, ки мизбони бозихои олимпики тобистонии имсол аст ва бештарин шумори медолхоро то кунун ба даст овардааст, варзишкорон дастмуздхои калону хангуфте доранд. Масалан, чахор сол пеш эълом шуда буд, ки Тиан Лианг – оббози чинй, ки дар мусобикоти олимпики 2004 баранда шуд, ба чуз аз чоиза дар кишвараш худуди 85.000 дулори дигар дарёфт кардааст. Ин маблагро Идораи варзиши Чин, шахрдорй ва устондорихои кишвар барои кахрамонашон тахия кардаанд. Ачаб нест, ки хамасола хамин кишвархо дар садри чадвали бехтаринхои варзиш карор мегиранд. Дар чадвали бозихои олимпики Пекин хам Чин ва Омрико мутаносибан дар макомхои якум ва дуввум медурахшанд.

Далели аслии ин таваччух, гузашта аз судманд будани варзиш ва зарурати таблиги хар чи бештари он барои омма, боло бурдани обруву эътибори кишвар дар чахон аст. Доштани бештарин теъдоди варзишкорони тавонову мустаъид нишони тавонмандии кишвар ба шумор меояд.

Точикистон ба боло бурдани обруву эътибор, ё ба иборати боби руз, «имич»-и кишвар шадидан ниёз дорад. Дар ин бора махфилхои густарда созмон додаанд ва хатто ниходи вижае барои бехбуд бахшидан ба «имич»-и Точикистон дар расонахо таъсис шудааст. Маркази давлатии вокуниш ба хамалоти иттилоъотй тасмим гирифтааст расонахои хоричиро назорат кунад ва ба хар хамлае, ки ба тасаввури ин марказ, алайхи Точикистон сурат мегирад, вокуниши сареъ нишон дихад. Аз хамин холо метавон гуфт, ки кори ин марказ чандон муассир вокеъ нахохад шуд, чун чанги лафзй ва суханбозихо нест, ки тасвири Точикистонро дар арсаи байнулмилалй зеботар мекунад. Балки вокеъиятхои кишвар аст, ки чи бихохему чи нахохем, дар расонахои чахон бозтоб меёбад.

Ин рузхо номи Казокистон беш аз пеш ба унвони кишвари муваффак дар расонахои чахон чилва мекунад. Далели он танхо пешрафтхои иктисодии он кишвар нест, балки хузури чашмгири он дар арсаи синемо ва варзиш низ хаст. То поёни рузи панчшанбе (14.08.2008) Казокистон бо чахор медол (ду нукра ва ду брунз) бисту хаштумин кишвари муваффак дар бозихои олимпики Пекин буд. Кишвархои пешрафтае чун Утриш (Австрия) ва Суэд (Шветсия) дар чадвал баъд аз Казокистон омадаанд. Равшан аст, ки ин мавкеъият тасвири Казокистон дар арсаи чахониро барчастатар ва пуррангтар мекунад. Точикистон ва Узбакистон хар кадом бо як медоли брунз дар макоми 43-ум карор доранд, ки боз хам чои шукраш бокист. Ин чадвал баёнгари як вокеъият аст: Казокистон бештар аз Узбакистону Точикистон дар арсаи варзиши худ сармоягузорй кардааст ва акнун нуши захматашро мечашад.

Ин хакикатро шуморе аз мардуми Точикистон ба хубй дарёфтаанд. Муллоёр Ёров, раиси шуъбаи «Точиксодиротбонк» дар нохияи Синои Душанбе тасмим гирифтааст ба ифтихори Расул Бокиев – танхо пахлавони точик, ки дар даврони истиклол дар бозихои олимпик ба дарёфти медол сазовор шудааст, хисобе боз кунад. Худи у маблаги аввалияро ба хисоб ворез кардааст ва интизор дорад, ки дигарон хам ба у пайравй кунанд. Чун танхо ташвики варзишкорони комгор аст, ки метавонад дар оянда низ дар мусобикоти чахонй барои Точикистон ифтихор офарад.

Ин икдоми Ёров метавонад корсозтар аз талошхои Маркази вокуниш ба хамалоти иттилоъотй вокеъ шавад ва дар бехбуди обруву эътибори кишвар дар арсаи чахонй таъсири чашмгире гузорад. Хамёрй ва хамдастии давлат ва мардум дар ин замина калиди комгорй хохад буд. Давлат метавонад сармояи лозимро аз рохи таътил кардани ниходхои гайризарурие чун маркази номбурда ба даст оварад ва онро дар арсахое чун варзиш ва хунар ворез кунад.

Thursday, August 14, 2008

Tajik Boxer Enters Quarterfinals

Дурахшиши Чахон дар чахон

Ба гузориши хабаргузории Asia-Plus, Чахон Курбонов - муштзани точик имруз вориди мархилаи як чахоруми нихойи (чоряк-нихойи)-и мусобикоти Улампики Пекин шуд.

Чахон Курбонов имруз бо пирузй бар ракиби худ аз Курвосй (Хорватия) Марио Сиволя бори дигар парчами Точикистонро дар Пекин барафрошта кард.

Вай дар вазни 81 килуграм ракиби курвоти худро ба хисоби 8:1 шикаст дод ва бад-ин гуна вориди мархилаи баъдии мусобикот шуд.

Чахон Курбонов дар даври нахусти мусобикот Аббос Атоев - чахонпахлавон ва умеди аслии Узбакистон барои дарёфти медолро бо хисоби 11:3 шикаст дод.

Гузориши мусаввари кутохи Як Дарвеш дар бораи он пирузй ин чост.

Supporting The Tajik Champion

Далер Гуфронов, Asia-Plus

Директор филиала ОАО «Точиксодиротбонк» столичного района Сино Муллоёр Ёров объявил о намерении открыть Фонд имени Расула Бокиева, первого и пока единственного олимпийского медалиста в истории независимого Таджикистана.

По его словам, на имя таджикского дзюдоиста уже открыт банковский счет в филиале ОАО «Точиксодиротбонк» в районе Сино. На днях решится вопрос о создании Фонда имени Расула Бокиева.

«Мой первоначальный взнос на этот счёт составляет 300 сомони, - отметил М. Ёров. - Я надеюсь, что таджикский народ последует моему примеру и вознаградит, по возможности, настоящего патриота, завоевавшего бронзовую медаль на Олимпийских играх в Пекине».

Банкир также сообщил, что любой гражданин Таджикистана, а также другие желающие, проживающие за рубежом, могут внести свой вклад на счет спортсмена-олимпийца Р. Бокиева.

Реквизиты: Филиал ОАО «Точиксодиротбонк» в р-не Сино г. Душанбе, ул. Маяковского 89, ИНН: 040025587, МФО: 350101216, К/с.20402972312161, Р/с.22602972600000000021, Тел: 600 41 68 600 41 62, Клиент: Бокиев Расул В/сч: 20206840311000032290, Р/сч: 20202972911000032290

Wednesday, August 13, 2008

War & Russian Citizenship

Война и российское гражданство

Специально для Asia-Plus
13.08.08

В дни бомбардировок Южной Осетии и грузинского города Гори сайт youtube.com был буквально «бомбардирован» сотнями видеороликов о происходящем. Самыми популярными картинками оказались сцены побега президента Грузии - либо от журналистов, либо от российких истребителей, появившихся на горизонте. Красноречивое описание сцены российскими комментаторами сопровождают саркастические названия видеороликов: «Саакашвили смертельно испугался и упал на землю», «У Саакашвили начались галлюцинации», «Как быстро Саакашвили может бежать?», «Саакашвили сбежал от воображаемых российских бомб», «Саакашвили испугался выстрела грузинской же гаубицы», «Саакашвили в Гори кладут мордой в грязь»...

Наверное, и миллионные расходы российского пропагандисткого аппарата не смогли бы дать такого результата в информационной войне с Грузией, как те унизительные сцены. Однако настоящая загадка – это не причина страха Саакашвили, а суть начала конфликта. Российские и западные СМИ, лояльно подражающие своим политикам, так и не нашли консенсуса по вопросу главного виновника событий. На Западе, Россия – тот же неукротимый и неуправляемый медведь, оставшийся без меда; а Грузия – «одна из первых христианских стран мира», которую необходимо поддержать (высказывание Джона Маккейна). Сама же Россия позиционирует себя как гуманная держава, защищающая беззащитных осетин от ига «отморозков» (выражение президента Медведева)…

Хотя даже на Западе, по информации радио «Голос Америки», большинство аналитиков придерживается мнения, что конфликт был спровоцирован Тбилиси, когда неделю назад грузинские войска попытались вернуть Цхинвали – центр Южной Осетии под свой контроль. В результате, российские войска, переброшенные в Южную Осетию, нанесли удары по грузинской армии, а заодно и по всем военным объектам на территории Грузии. Экс-президент бывшего Союза Михаил Горбачев уверен, что Грузия не отважилась бы на этот шаг без согласия Америки.

И без того расколотое противоречиями СНГ пошатнулось еще сильнее после вчерашнего выступления украинского президента Виктора Ющенко на митинге в Тбилиси. «У вас есть право на свободу и независимость! - обратился Ющенко к многотысячному собранию. - Мы здесь, чтобы продемонстрировать нашу солидарность... Свобода стоит того, чтобы за нее сражаться». Ющенко поддержали лидеры Литвы, Польши и Эстонии, которые тоже присутствовали на митинге. В ответ на поддержку украинского президента Саакашвили объявил, что он выводит свою страну из состава СНГ: «Мы окончательно покидаем СНГ и предлагаем Украине и другим странам покинуть это объединение, которым управляет Россия»…

Возможно, это и произойдет, тогда Грузии больше не будет в нашем Содружестве. Но вряд ли «политика кнута» Саакашвили будет способствовать интеграции его разрозненной страны. К тому же, принципы урегулирования конфликта, зачитанные Медведевым вчера, оставляют российский контингент в пределах Южной Осетии и выдворяют грузинские войска, что может послужить началом официальной независимости Цхинвали от Тбилиси. Даже заокеанским покровителям Саакашвили не удалось обеспечить целостность Грузии.

Хотя позиция России тоже вызывает недоумение. У России есть своя «южная осетия» с еще более трагическим прошлым - Чечня. Сурово отказав Чеченской республике в независимости, Москва умудряется демонстрировать глубокое соболезнование жителям отколовшейся части другого государства. Этот парадокс вызывает сомнение в искренности российских намерений. По мировым нормам, действия России в регионе, официально признанной как часть грузинской территории, являются, по меньшей мере, неадекватными.

Все эти события пока почти никак не комментируются руководителями стран СНГ. Официальная позиция Таджикистана по отношению к российско-грузинской войне также остается неизвестной, хотя можно предположить, какой она может быть. Почему же все молчат? Не хотят никого обидеть?

Впрочем, молчат не все таджики. Каромат Шарипов – глава Общероссийского Общественного Движения «Таджикские трудовые мигранты» распространил обращение к национальным диаспорам России и выразил абсолютную поддержку России в кавказском конфликте. Он не доволен действиями «господина Саакашвили, ставленника США» и связывает происходящее с войной в Чечне, «развязанной религиозной сектой ваххабитов». Он считает, что «после распада Советского Союза Россия стала Отчим Домом для миллионов советских граждан», в том числе и таджиков. Положение таджиков в России в обращении Шарипова не упоминается. По его словам, «сегодня более 800 тысяч бывших граждан Таджикистана приняли гражданство Российской Федерации».

Неизвестно, сколько людей из этих сотен тысяч бывших граждан республики и многотысячной армии трудовых мигрантов из Таджикистана разделяют мнение Каромата Шарипова. Но упоминание о российском гражданстве таджиков переплетается с российской аргументацией для начала конфликта с грузинами. Перед началом военных операций президент России заявил о своем намерении защищать российских граждан в Южной Осетии. Говорят, что большинство жителей в этой республике и даже их президент Эдуард Кокойта, являются гражданами России. Не задастся ли вопросом президент России в следующий раз о своей «конституционной обязанности защищать жизнь и достоинтсво российских граждан» и в Таджикистане?

___________________________

A Dervish Poll:

Вокуниши Точикистон ба шиносоии истиклоли Абхозу Иристони Чанубй аз суи Русия чи гуна бояд бошад?

9 раъй

Шиносоии расмии хар ду чумхурй: 1 (11%)
Нодида гирифтан: 6 (66%)
Такбехи икдоми Русия: 2 (22%)
Такозои истиклоли Чечен: 0
Дигар: 0

Monday, August 11, 2008

First Bronze Medal

Нахустин медоли брунз

Дуруду офарин бар Расул Бокиев, ки дар мусобикоти чуду (дзюдо) дар бозихои Улампики Пекин бо пирузй бар Дирк ван Тишеле - пахлавони белжикй барои Точикистон ифтихор офарид ва медоли брунз ба даст овард!

Расул Бокиеви 25-сола (зодаи 29 септомбри 1982) аз чехрахои барчастаи варзиши Точикистон аст. Вай дар соли 2005 дар мусобикоти кахрамонии Осиё дар Тошканд низ дар вазни 73 кг. медоли брунз бурда буд.

Рузи 28 февриеи 2008 Расул аз миёни 56 ширкаткунандаи мусобикоти Абарчоми Чахони Отто барандаи макоми севвум шуд ва 7-8 жуан (июн)-и имсол дар мусобикоти байнулмилалии чудуи Торри дар Итолиё баранда шуд ва бо медоли тило ба Точикистон баргашт. У соли гузашта дар мусобикоти Чоми Чахонии Будопест (Будапешт) хам барандаи медоли тило шуда буд.

Вай дар мусобикоти як чахоруми нихойии бозихои Улампики Пекин Си Ричигава - пахлавони чуду (дзюдо) аз кишвари мизбон (Чин)-ро шикаст дод ва ба мусобикаи ниманихойи рох ёфт. Аммо ин бор аз ракибаш Ванг Ки-чин аз Куреи Чанубй шикаст хурд ва медоли брунз ба даст овард.

Ин нахустин медоли варзишкорони Точикистон дар мусобикоти улампик аст.

Акси боло баргирифта аз BBC

Sunday, August 10, 2008

North Korean Striker Punished

Мучозоти бозикунони футбол

Чое Мйонг - мухочими тими футболи Куреи Шимолй, ки бар рухсори Даврончон Тухтасунов – бозикуни тими футболи Точикистон туф карда буд, аз суи Кунфедеросиюни Футболи Осиё сахт мучозот шудааст. У ба хотири рафтори беандоза густохона ва бадаш дар бозии рузи панчшанбеи гузашта бо Точикистон аз ширкат дар шаш бозии байнулмилалй манъ шуда ва ба маблаги 3000 дулор чарима шудааст.

Шарики у Пак Нам-чол хам, ки дар тули он бозй корти сурх гирифта буд, аз ширкат дар як бозй манъ шудааст.

Даврончон Тухтасунов хам бемучозот намонд. Вай ба хотири зарба задан ба сари Йун Йонг-ил, бозикуни тими Куреи Шимолй, дар поёни бозй ба хангоми фишурдани дасти хамдигар, аз ширкат дар ду бозии оянда канор хохад монд. Ин хабарро имруз Кунфедеросиюни Футболи Осиё дар Хинд эълом кард.

Пас ду бозикуни тими Куреи Шимолй ва як бозикуни мо дар бозихои нихоии Чоми Чолиши Осиё ширкат нахоханд кард.

Карор буд тимхои Точикистону Хинд имруз ба масофи якдигар бираванд. Аммо хавои номусоъид боъис шуд, ки мусобика дар шахри Хайдаробод ба баъд мавкул шавад. Имруз эълом шуд, ки рузи чахоршанбеи оянда (13 ут – август) тими мизбони Хинд бо Точикистон дар шахри Дехлии Нав ба ракобат хохад пардохт. Барандаи ин бозй дар мусобикоти Чоми Осиё дар соли 2011 ширкат хохад кард.

Тимхои Куреи Шимолй ва Мйонмор (Бирма) низ хамон руз барои дастёбй ба макоми севвуми мусобикот бо хам ба майдон хоханд рафт.

Акс аз Футболи Точикистон

Tajik Boxer Beats Uzbek Champion

Муштзани точик кахрамони узбакро зад

Навидхо аз чахони варзиш мевазад, то равони миллии фусурдаи моро андаке шодоб кунад. Гузашта аз пирузии дастаи футболи Точикистон бар Куреи Шимолй, ки Футболи Точикистон ба хубй дунбол кард, хабари хуши дигаре аз Пекин расид.

Чахон Курбонов - муштзани 22-солаи точик Аббос Атоев - чахонпахлавони Узбакистон дар вазни 81 кг-ро шикаст дод. Чолиб ин чост, ки Аббос Атоев соли гузашта дар Омрико унвони кахрамонии чахонро ба даст овард. Аммо Чахон Курбонови мо то кунун танхо дар мусобикоти минтакайи ширкат карда буд ва соли 2006 дар Катар медоли тилои Осиёро ба даст овард.

Дуруду офарин бар Чахон Курбонови гиромй, ки дар нахустин рузи бозихои Улампик кишварашро пирузманд кард. Аксхои зер лахазоте аз пайкори Чахон Курбонов ва Аббос Атоевро нишон медихад. Аксбардор: JACQUES DEMARTHON/AFP/Getty Images



Saturday, August 09, 2008

The Cult of Ferdowsi (Persian Soul. Part 4)

Равони кухани Эрон. Бахши 4

Маргарит дел Гидис

(National Geographic; August 2008)

Кеши шахсияти Фирдавсй

Аммо эрониён забони порсиро рахо накарданд. Забони миллй то хадде бо вожагони тозй (арабй) олуда шуд, аммо решаи он хамчунон порсии бостон аст. Марде, ки мунчй (начотдиханда)-и забон ва торихи Эрони бостон аз чанги фаромушй махсуб мешавад, Фирдавсй – шоъири садаи дахи мелодист. Фирдавсй Хумер (Homer)-и Эрон аст.
Эрониён шоъирони худро мепарастанд – дар ин миён метавон аз Румй (Чалолиддини Балхй), Саъдй, Умари Хайём ва Хофиз ном бурд. (Гуфта мешавад, ки девони Хофиз рохнамои мардум дар умури ишку зиндагист ва дар ин замина агар бартар нест, камтар аз Куръон хам дониста намешавад).

Замоне ки мардум зери ситами мухочиме наврасида буданд ва наметавонистанд бидуни паёмади бад изхори назар кунанд, шоъирон ин корро мекарданд. Онхо назароти худу мардумро дар кабои зебои шеър мохирона мепечонданд ва ироа медоданд. Бостоншинос Юсуф мегуяд: «Баъзан онхоро эъдом (катл) мекарданд, аммо ин хам забони шоъиронро набаст.» Акнун, ки дар Эрон кавмхои гайрипорсй хам бо забонхои худ ба сар мебаранд (ба монанди туркманхо, арабхо, озарихо, балучхо, курдхо ва гайра), ба гуфтаи Юсуф, «хануз хама форсй баладанд ва форсй яке аз кухантарин забонхои зиндаи чахон аст».

Кахрамон-шоъир Фирдавсй мусалмони бериёе буд, ки аз нуфузи арабхо озурда буд, сй сол шеър навишт ва аз вожахои тозй (арабй) хадди акалли истифодаро кард ва навиштаи худро «Шохнома» номид – Китоби Шохон. Ин китоби сутург саршор аз чангу ихтилофот ва мочарохои 50 силсилаи шохии эронист – расидани онхо ба точу тахт, марги онхо, канорагирихои фаровони онхо ва сарнагунии ичборишон – ва саранчом бо фатхи Эрон аз суи арабхо ба сар мерасад, ки чун фочеъае бузург тасвир шудааст.
Сутудатарин кахрамони Шохнома Рустам аст, ки чавонмардест пур аз шуру шахомату дурустй, мунчй (начотдиханда)-и миллат ва, ба гуфтаи Дик Дейвис, устоди порсй дар Донишгохи Охайои Омрико, ки Шохномаро ба инглисй баргардондааст, «кахрамони найрангбоз». Вай гуфт: «Достонхои Рустам устурахои онхост. Эрониён худро хамин гуна мебинанд.»

Дар ин достонхо шохони ситезачу ва пахлавононро мебинем ва такрибан хамеша пахлавонон аз лихози ахлокй бартару сартар аз фармонравоёнашон тарсим шудаанд. Мардони солеху дурусткор, ки зери сайтараи хукумате бесалохияту бекифоят зиндагиву хидмат мекарданд. Дар ин достонхо ангора (идея)-е мавч мезанад, ки афроди солеху хушахлок, ки гумон меравад барои хукумат кардан муносибтаранд, дакикан афродеанд, ки аз хукумат кардан икрох доранд ва ба чои тарчех медиханд худашонро вакфи рафъи нигаронихои умдаи башарият кунанд: сиришти хирад, сарнавишти равони башарй ва гайри кобили фахм будани ахдофи Кирдгор.

Шохномаи аслй муддатхост, ки аз миён рафтааст ва хар чи монда, нусхахое аз асли он аст, аз чумла нусхае кадимй дар музеи Кохи Гулистони Техрон. Бонуи хушруи чавоне бо номи Бехнози Табрезй, ки сарпарасти ин музе аст, мизи бузургеро пок кард ва руи он порчае сабз густард. У аз даруни як ганча дар утоки багалии зиддигулула, ки бо ожир (шайпур; дастгохи хушдор)-и оташсузй ва заминларза ва кунтрули чавв мучаххаз буд, чаъбаи сиёхеро бурн овард. Руи порчаи сабзи намадй тиккае махмали сурх пахн кард, чун эрониён дуст доранд, агар метавонанд, пеш аз анчоми хар коре маросими кучаке анчом диханд. Ман мачбур будам моски чаррохй бар рухсорам бикашам, то дастнавис аз оби паррони дахони ман ва чиголишу гилзати нафаси ман эмин бимонад. Бехноз дасткашхои пунбаии сапед ба дастонаш кашид. Вай нарм-нармак китобро аз чаъбааш бардошт. Ин дастнавис ба атрофи соли 1430 бармегардад. Бехноз мухтотона сафхахои китобро бо нуки ангуштонаш мегардонд ва ман бо заррабин 22 тасвири онро мурур кардам. Тасвирхое аз сахнахое, ки бунияи хофизаи фархангии эрониёнро такшил медихад – касе баста бар танаи дарахт дар интизори сарнавишт; Рустами ноогох дар холи куштани писараш Сухроб дар набард; мардони аспсавор, ки ба суи мухочимони пилсавор найза меандозанд – хама ба диккат тарсим ва рангомезй шуда буданд. Ранг аз сангхои хурдшудаи рангин бо афзудани моеъи гулбаргхо тахия шуда буд. Рангхои сангин.

Гуфта мешавад, ки дар куча-хиёбонхои Эрон хар касе, сарфи назар аз сатхи тахсилоташ, метавонад чанд байтеро аз Фирдавсй аз бар бихонад ва маъмулан дар донишгоххо ё дар манзилхои шахсй ё дар чойхонахои эронй, ба монанди чойхонаи мавсум ба Озарй дар чануби Техрон, махфилхои Шохномахонй баргузор мекунанд. Деворхо бо сахнахое аз Шохнома мунаккаш буд. Ва яке аз онхо сахнаи «куштани Рустам Сухробро» буд. Наккол ба танхойи достонро бо ифода мехонд, сипас хунёгарон мусикии суннатй менавохтанд ва овоз мехонданд. Суруд дар бораи ишк ба махбубаи заминй ё ишк ба Аллох буд. Мардум пушти мизхои дароз канори хам нишаста буданду сигорхои кутохи «Бахман»-ашонро мекашиданд ва навозандагонро ташвик мекарданд. Кафи солунро количахои эронй пушонда буданд. Пешхидматхо хурмову ширинй тавзеъ карданд ва дар ливонхои зарифи кучак бо кошуке канори он чойи доданд. Ба дунболи он кабобу дугу туршй ва солоди чугундур (лаблабу) оварданд. Кудакон руи мизхо раксиданд ва бузургсолон даст заданду бо телефунхои хамрох акси онхоро бардоштанд.

Бахшхои пешин:

Равони кухани Эрон. Бахши якум

Равони кухани Эрон. Бахши дуввум

Равони кухани Эрон. Бахши севвум

Wednesday, August 06, 2008

Poll: 'Allah' on the Sky

«Пайдоиш»-и навиштаи «Аллох» дар осмони Душанбе чй буд?

27 раъй

Нишонаи илохй: 16 (59%)
Хурофот: 7 (25%)
Навишта «Аллох» набуд: 2 (7%)
Дигар: 2 (7%)

Дустоне, ки дар он дуду абрхои осмонй номи "Аллох"-ро дидаанд, лутфан бо нигохе ба акси боло ва дигар тасвирхои марбутаи мавчуд дар Интернет тавзех бидиханд, ки вожаи "Аллох"-ро кучои он мебинанд. То бибинем, ки ин гуфта хурофа аст ё бовари мубтанй бар илм. Хомушии дустон нотавонй дар тавчехи мавзеъ талаккй хохад шуд ва ин мавзуъро мустакиман бо хурофот пайванд хохад дод. Сипос.

Матлаби муртабит

Why to Live All Life? Solzhenitsyn's Answer

«Для чего же жить всю жизнь?»
Ответ Солженицына


Специально для Asia-Plus
06 августа 2008



Ему нигде не жилось спокойно. У мудреца нет остановки по имени «счастье». Да он ее и не искал. «Нелюбимый пророк в России и неудобный гость на Западе», он верил в иную цель: «духовное возвышение». И скорбел, что Святую Русь больше не найти, что на его Родине «забыли Бога». И не только в России, а во всех странах, вслепую следующих за Западом...

Этим убеждениям Александр Исаевич Солженицын – русский писатель, драматург, поэт и общественный деятель, был верен до своих последних дней. До 3 августа. Он не скрывал своей неприязни к образу жизни Запада, гостеприимством которого пользовался почти 20 лет. Потребительский образ жизни для него считался симптомом декаданса и упадка нравственных ценностей.

В стране, где я родился, как и во всем Союзе, Солженицына считали когда-то «врагом народа» и «предателем». Его преследовали, не давали печататься, в конце-концов выслали за границу, лишив гражданства.

Но, Солженицын пережил Красную Империю. Как ранее он сказал в своем послании Нобелевскому комитету, «одно слово правды весь мир перетянет». И случилось, так как он сказал!

Однако, новую Россию, возникшую на обломках СССР, писатель тоже не принял. Он вновь пошел против господствующего течения и не сломился. Несмотря на многократные попытки власть имущих новой России угомонить, задобрить, «купить» мятежного писателя. Солженицыну вернули все: и российское гражданство, и дом в Подмосковье, и почет, и славу. Но вернуть ему его Святую Русь даже Кремль был бессилен…

Александр Солженицын любил свою Русь как настоящий патриот. Он остался героем, не склонившим голову перед тупой физической силой. Он всю жизнь стремился жить «не по лжи». И самой своей жизнью отвечал на вопрос Глеба Нержина (героя его романа «В круге первом»): «Для чего же жить всю жизнь? Жить, чтобы жить? Жить, чтобы сохранять благополучие тела? Милое благополучие! Зачем – ты, если ничего, кроме тебя?..»

А задается ли этим вопросом кто-то у нас - в «тихой заводи» таджикской интеллигенции? И кто способен дать на него правильный ответ как Солженицын - остаться верным своим идеалам, не поддаваться угрозам, игнорировать мимолётную официальную лесть, сохранить свою сущность? Сколь не старались превратить Солженицына в «позитивную силу двигателя», он всю жизнь остался «негативной опорой», ибо знал, что движения вперед с одними «плюсами» не бывает. Нужен и «минус». Он, как последний классик русской литературы, наверное, был и последним большим русским «минусом».

В Таджикистане когда-то торжествовал свободный дух художника, хотя недолго. Садриддин Айни, Джума Одина, Сотим Улугзода, Лоик Шерали, Бозор Собир - каждый в какой-то степени был противовесом правительству. Но ни один из них не достиг вершин признания как Солженицын. И почти ни у одного не было такого «хеппи-энда» как у русского писателя. Александр Солженицын был недоволен Россией Путина и открыто об этом говорил. А взамен получал от Путина самые высокие награды. Наш единственный поэт-диссидент при жизни Бозор Собир долго скитался по миру, несколько раз менял свои взгляды, вернулся в Таджикистан в надежде быть признанным народом и правительством. Но и он не стал «таджикским Солженицыным»: не хватало в нем солженицынского духа стойкости, а власти, наверное, не хватило путинской отваги вознаградить своего именитого оппонента. Собиру досталась чужбина и забытье.

Существование свободного пера, неподвластного капризам властителей, считается одним из признаков динамизма творческого сознания в обществе. Этого у нас остро не хватает. Проявлять несогласие с властью для таджикской интеллигенции - верх безумия. Такая позиция поощрялась испокон веков. Кажется, таджикские поговорки вроде «Поникшую голову и меч не сечет» (Сари хамро шамшер хам намебурад) и «Язык лишит нас головы» (Забони сурх сари сабз медихад ба бод) оставили свой глубокий след в нашем подсознании. Но если не поднять голову и не выражать свое мнение вслух, может ли что-то измениться к лучшему?

Практика доказывает обратное. И все больше нам не хватает своего Солженицына - честного, бесстрашного, мыслящего патриота, кому неравнодушна судьба нации. Ибо однополюсное общество с послушной придворной интеллигенцией, на самом деле, двигается вспять...

Sunday, August 03, 2008

Superpower Nostalgia (Persian Soul. Part 3)

Равони кухани Эрон. Бахши 3

Маргарит дел Гидис

(National Geographic; August 2008)

Дилтангй барои абаркудрат будан

Чизе, ки аз даврони бостон барои зехни эронй ба мерос мондааст ва хамвора ба нахве буруз кардааст, пиндори зер аст: Мафхумхои озодй ва хукуки башар эхтимолан зоидаи зехни андешаварзони клоссики юнонй нест, балки хостгохи онхо Эрони дахаи шашуми мелодист. Замоне ки Куруши Бузург импротурии Хахоманишии Эронро бунёд ниход ва онро ба бузургтарин ва тавонмандтарин шохигарии руи замин табдил кард. Куруш, ки бо далерй ва сиришти некаш машхур аст, дар миёни корхои дигаре, ки анчом дод, яхудиёни дарбанди Бобилро дар соли 539 пеш аз мелод рахо кард, онхоро бозпас ба Байтулмукаддас фиристод ва барояшон пул дод, то маъбадхои вайроншудаи худро бозсозй кунанд. Бад-ин гуна Куруш тавонист чизеро бисозад, ки нахустин импротурии дорои тахаммули мазхабй ва фархангй дар чахон унвон шудааст. Саранчом ин импротурй беш аз 23 кавму миллати мухталифро дарбар гирифт, ки дар осудагй зери парчами як давлати марказй дар Посоргод мезистанд. Ин шохигарй дар авчи кудрати худ, дар замони Дориюш – вориси Куруш аз дарёи Миёназамин (Медитароне) то руди Синд доман густард.

Аз ин ру хелехо истидлол кардаанд, ки Эрон нахустин абаркудрати чахон будааст.

Саъиди Лайлоз, тахлилгари масоили иктисодй ва сиёсй дар Техрон мегуяд: «Мо дучори як навъ дилтангй барои дубора расидан ба макоми абаркудрати чахон шудаем. Баландпарвозихои хастаии кишвар хам мустакиман бо ин орзу пайванд дорад.» Сархатхои ошно: Як гузориши дастачамъии созмонхои чосусии умдаи Иёлоти Муттахидаи Омрико (зери унвони Арзёбии Иттилоъоти Миллй) мохи десомбри гузашта ба натичае расид, ки барномаи тахти назари артиши Эрон барои тавлиди чангафзори хастайи соли 2003 мутаваккиф шудааст. Эрон хамчунон ганисозии урониюмро идома медихад ва исрор мекунад, ки касд дорад танхо барои неругоххои хастаиаш сухт тавлид кунад, аммо урониюми башиддат ганишуда аз ачзоъи калидии як бумби хастайи хам хаст. Созмони Милали Муттахид ба унвони як икдоми боздоранда алайхи Эрон тахримхои иктисодии физоянда вазъ кардааст. Аммо Махмуди Ахмадинажод – раисичумхурии мухофизакори тундрави Эрон, на танхо таслими тахримхо нашудааст, балки хамчунон дар бораи Исроили мучовир изхороти тахдидомез пахш мекунад, мункири вукуъи Хулукост аст ва, ба гуфтаи макомоти омрикойи, ба шибхинизомиёни тундрав дар Ирок, ки алайхи нерухои ирокй ва омрикойи мечанганд, таслихоту мухиммоти чангй мефиристад.

Саъиди Лайлоз як марди баланду борику оростаи айнакист, ки остини охории пероханашро се то (катъ) ба боло зада ва дар опортмони шику бошукухаш канори як чароги шабехи тутии кокулсапед нишаста ва мегуяд: «Замоне масохати кишвар се баробари чизе буд, ки акнун хаст ва барои беш аз хазор сол ин сарзамин як абаркудрати собит буд.» Дар вокеъ, рузгоре ин импротурй Ироку Покистону Афгонистону Туркманистону Узбакистону Точикистону Туркияву Урдуну Кибрису Сурияву Лубнону Исроилу Мисри имрузй ва минтакаи Кафкозро дар бар дошт. Лайлоз мегуяд: «Марзхо таи садсолахо чобачо шудаанд, аммо гурбати як абаркудрат, ки бо вокеъият мунофот дорад, сари чои худ бокист. Ин хама ба хотири торих аст.»

Дар пойбасти ин бовар хам боз Куруш карор дорад, ба вижа чизе, ки Устувонаи Куруш хонда мешавад, ки шояд мутаъолтарин ва сутудатарин сохтаи мутаъаллик ба фарханги Эрон аст, ки акнун дар Музеи Бритониё дар Ландан махфуз аст. Навиштаи руи ин устувона руи девори макарри Созмони Милал дар Нйу Йурк хак шудааст. Устувонаи Куруш монанди як чуби зуррат (чуворимакка) аст, ки аз хоки рус (хоки кузагарй) сохта шудааст. Руи он ба хатти мехй фармони Куруши Бузург омадааст, ки баъдан нахустин эъломияи хукуки башар унвон шуд. Ин эъломия худуди ду хазор сол пеш аз эъломияи Магна Карта (нахустин конуни салтанатии Инглис, ки шохро хам мутеъи конун мекард) иншо шудааст. Онро метавон фарохоне барои озодии мазхабй ва кавмй таъбир кард. Фармони Куруш бардадорй ва хар навъ зулму ситам ва гасби амвол ба зур ё бидуни пардохти гароматро манъ мекард. Он ба ачзоъи импротурй хакки интихоби тобеъият аз точу тахти Куруш ё тарки импротуриро такдим мекард. Дар ин катиба омадааст: «Ман харгиз бо тавассул ба чанг хукумат намекунам.»

Ширини Ибодй, вакили мудофеъи эронй ва барандаи чоизаи сулхи Нубел дар соли 2003 мегуяд: «Барои ин ки Эронро бишиносед ва дар вокеъ, чй будани Эронро бидонед, кофист, ки катибаи Курушро бихонед.» Мо дар опортмони у дар маркази Техрон нишаста будем; дар як дафтари зеризаминй, ки бо кафасахои чубию шишайи музайян буд. Даруни яке аз ин кафасахо нусхаи заррини рези устувонаи Куруш дохили як коби шишайи махфуз буд. Ширини Ибодй чаъбаро тавре руи дастони ман гузошт, ки гуйи кудаки навзодеро ба ман медод. У гуфт: «Эрон корномахои азими бисёреро хамсанги азамати ин устувона бар лавхи торих сабт кардааст, аммо чахон аз онхо огох нест. Дар хорич мардум таъаччуб мекунанд вакте ба онхо мегуед, ки 65 дарсади донишчуёни мо зан хастанд. Ё вакте онхо наккошихо ва меъмории эрониро мебинанд, шигифтзада мешаванд. Онхо дар бораи як тамаддун бар мабнои шунидахои 30 соли ахирашон казоват мекунанд.» 30 соли ахир, ки шохиди инкилоби исломй, салби озодихои шахсй ба вижа барои занон буд ва сипас мавзуъи барномаи хастайи ва хусумати физоянда бо Гарб пеш омад. Ибодй гуфт, онхо дар бораи хазорон соли мукаддам бар ин рузхо чизе намедонанд. Намедонанд, ки эрониён барои мутамоиз мондан аз мухочимони худ чихо кашиданд ва чигуна муваффак шуданд мутамоиз бимонанд.

У намунае овард. Пас аз вуруди арабхо Эрон ба ислом ру овард, аммо «дар нихоят мо ба мактаби ташайюъ гароидем, ки аз мактаби суннии арабхо мутафовит буд.»

Онхо мусалмон шуданд, аммо араб нашуданд.

«Мо эронй мондем.»

Ба ростй, дар посух ба ин пурсиши ман, ки чи чизеро чахон бояд дар бораи шумо бидонад, эрониён нахуст мегуфтанд: «Мо араб нестем!» (ва зуд меафзуданд: Мо терурист нестем!») Як навъ механпарастии мутаъассибонаи эронй дар хилоли сухбатхо мавч мезанад. Бо ин ки аз лихози иктисодй онхо хампои сарзаминхои арабе чун Дубай ва Катар нестанд, хамчунон эхсос мекунанд, ки истиснойи ва мутамоизанд. Арабхое, ки Эронро фатх карданд, дар кул андаке бехтар аз афроди бадавии чодурнишин тасаввур мешаванд, ки афзун бар фарханге, ки Эрон ба онхо додааст, аз худ фарханге надоранд. Гохо хашму газаби афрод алайхи арабхо хиссеро ба кас медихад, ки хамлаи аъроб 14 сада кабл на, балки хамин хафтаи гузашта иттифок уфтодааст.

Дар як чашни арусй занеро дидам, ки холу хавои як ситораи мусинни синеморо дошт ва шавхари хушлибосаш жокати шом ба тан канораш истода буду сигор дуд мекард. Хануз панч дакика нагузашта буд, ки дарёе аз хашми ин бону бар арабхо сарозер шуд.

«Омадани онхо хамон буду вайронии мо хамон ва дигар харгиз мо ба холати каблимон барнагаштем!» Зимни гуфтани ин суханхо у гулуи як фарди фарзиро дар хаво сахт мефишурд. Алй, як омузгори забони инглисй хам, ки баъдан дустам шуд, мегуфт, ки бохти импротурии Эрон дар баробари арабхо хамчунон бар фарози худшиносии миллии эронихо чун абри сангину тирае хоил аст. Вай, дар холе ки бо худраваш моро ба самти хонааш дар хавмаи Шероз мебурд, гуфт: «Пеш аз вуруди онхо мо як кудрати бузург ва мутамаддин будем.» Алй хам ривоятеро гуфт, ки бисёр роич аст (харчанд хануз бар сари он бахсхо бокист): «Онхо китобхои моро оташ заданд, ба занони мо тачовуз карданд ва тайи 300 сол мо наметавонистем дар амокини умумй ба забони порсй сухан бигуем, вагарна забонамонро мебуриданд.»

Равони кухани Эрон. Бахши якум

Равони кухани Эрон. Бахши дуввум

Geography as Destiny (Persian Soul. Part 2)

Равони кухани Эрон. Бахши 2

Маргарит дел Гидис
(National Geographic; August 2008)

Чугрофиё, яъне сарнавишт

Ба ростй, бахши азиме аз торихи Эрон огуштаи чангу хунрезихо, юришу тачовузхо ва шаходатхост. Дар дахаи 1980 хам писарони навчавоне, ки калиди плостикии дари бихиштро ба гардан овехта буданд, бо далерй дар майдонхои мингузоришуда рох мерафтанд ва минрубй мекарданд. Далели аслии ин сарнавишти пурходиса мавкеъияти чугрофиёии Эрон аст. Агар руи накша аз дарёи Миёназамин (Медитароне) то Пекин ё аз Пекин то Кохира ё аз Порис то Дехлй хат бикашид, дар хар се холат он хатхо аз руи Эрон хоханд гузашт. Эрон минтакаест, ки дар он Ховару Бохтар ба хам меоянд. Тайи 26 сада аст, ки дар ин минтака соишу омезиши тамаддунхо чараён дорад – тичорат, доду ситади фархангй, бархурдхо – ва Эрон дар калби ин хаводис аст.

Афзун бар ин, сарват ва мавкеъияти рохбурдй (стротежик)-и кишвар боъис шуда, ки мухочимони зиёде онро ишгол кунанд; импротурии Эрон борхо по гирифту сукут кард ва дигарбора по гирифт, ки созандагонаш Хахоманишиён, Ашкониён ва Сосониён буданд. Саранчом ин импротурй ба хок нишаст. Мухочимон туркхо, Чингизхон ва мугулхо ва мухимтар аз хама, кабилахои араб буданд. Арабхо, ки таъассуби кеши навини ислом барояшон неру медод, дар садаи хафтуми мелодй импротурии бостонии Эронро барои хамеша забун карданд. Давраи шавкату шукухи ислом огоз гирифт, ки ошкоро эронй (порсй) буд. Тавсеъаи арабхо яке аз фавкулъодатарин чунбишхои навъи башар дар торих ба шумор меояд. Эрон рохи сахтеро паймуд. Аз он замон то кунун эрониён хамвора кушидаанд ба гунае хуввияти худро хифз кунанд ва аз дигар мусалмонон ва аз чахони араб мутамоиз бошанд. Юсуфи Мачидзода, як бостоншиноси барчастаи эронй, мегуяд: «Эрон бисёр бузургу бисёр бостонист, аз ин ру калбу зехну хуввияти мардуми ин сарзамин ба осонй тагйир нахохад кард.»

Барои намуна, онхо дуст доранд бигуянд, ки вакте мухочимон ба Эрон омаданд, натавонистанд эрониёнро ба худашон табдил кунанд, балки баръакс, худи мухочимон эронй шуданд. Гуфта шудааст, ки фотехони Эрон худашон хуввияти эрониро пазируфтаанд. Масалан, Искандар пас аз вайрон кардани Эрони шикастхурда фарханг ва шеваи кори идории эрониёнро кабул кард, бо духтаре эронй (Рухшона) издивоч кард ва ба хазорон тан аз сарбозони худ хам дастур дод, ки ба таври дастачамъй арусй кунанд. Эрониён ифтихори фаровоне доранд, ки тавонистаанд абъоди созгори фарханги мухочимонро бипазиранд, бидуни ин ки фарханги асили худро аз даст дода бошанд. Пойбандй ба фарханги худй дар калби хуввияти эронй карор дорад.

Ба Оротто хуш омадeд

Кухантарин гузоришхо дар бораи сукнои одамон дар Эрон ба дастикам 10 хазор сол пеш бармегардад ва номи кишвар баромада аз номи кавми Ориёст, ки худуди соли 1500 пеш аз мелод ба ин минтака куч карданд. Лояхои тамаддун, ки дар даххо хазор махалли бостоншинохтй мадфун аст, хануз ба куллй ковиш нашудааст. Яке аз ёфтахои тоза, ки дар соли 2000 дар канори шахри Чируфт кашф шуд, бар зарабони калби мардум афзуд. Дар он сол обхези руди Халил дар чануби шарк хазорон гури куханро аз зери хок берун овард. Дар ин махал тоза шаш мавсими ковиш (хаффорй) анчом шуда ва хануз чизи зиёде ба даст наомадааст. Аммо шумори андаке аз ашёи бостонии ёфтшуда ба хадди кофй барангезанда аст (аз чумла сари брунзии як тандиси буз, ки шояд 5000 сол кидмат дорад) ва акнун ин эхтимол матрах шудааст, ки шояд Чируфт яке аз нахустин марказхои тамаддуни муъосир бо тамаддуни Байнанахрайн буда бошад.

Бостоншинос Юсуф, ки аз хибрагони бостоншиносии хазораи севвуми пеш аз мелод аст, ин ковишро рахбарй мекунад. Вай дар гузашта раиси шуъбаи бостоншиносии Донишгохи Техрон буд, аммо пас аз инкилоб шуглашро аз даст дод ва ба Фаронса накли макон кард. Вай мегуяд, бо гузашти замон «авзоъ иваз шуд.» Алока ба бостоншиносй дубора зинда шуд ва аз у хостанд, ки баргардад ва ковиши Чируфтро рахбарй кунад. Юсуф мепиндорад, ки шояд ин махал хамон сарзамини афсонаии «гумшуда»-и Ороттои асри мифраг (биринчй) аст. Дар ривоятхо омадааст, ки чунин сарзамине бо пешаву хунархои шигифтангезе вучуд дошта ва хамин хунархо ба Байнанахрайн рох ёфтаанд. Аммо то кунун дар ин бора шавохиде ба даст наомадааст ва дигар донишмандон дар дурустии ин ривоят шак доранд. Чи чизеро бояд пайдо кард, то казия ба куллй равшан шавад? У орзумандона табассуме карду гуфт: «Чизе ба монанди як токи мунаккашро бояд ёфт, ки руяш ин чумла хак шуда бошад: «Ба Оротто хуш омадед.»

Дурнамои анчоми хаффорихои бештар дар хазорон махалли дастнахурдаи дигар хеле умедворкунанда нест. Дар Эрон кимати гушт боло рафтааст, фурсатхои иштиголй андак аст, девонсолорй (бюрократия) печидаву нуфузнопазир ва бекифоят аст ва фасоди давлатй (он гуна ки се тан бароям тавсиф карданд), як «рози ошкор», «бадтар аз хар замони дигар» ва «ниходинашуда» аст.

Юсуф мегуяд: «Кишвар ниёзхои фаровоне дорад ва табъан, бостоншиносй ниёзи аввалияи он нест. Аммо аз замоне ки Чируфт кашф шуд, хамаи устонхои дигар низ ба хаффорихои бостоншинохтй алока зохир мекунанд ва хар шахраки кучаке мехохад ба монанди Чируфт дар чахон шинохта шавад. Онхо ифтихор мекунанд ва дар ин миён ракобат хам хаст.»

Юсуф ба хушй ба сандалии чармине дар дафтари ношираш лам дода буд (такя зада буд) ва донахои рези ангури сабзро мечавиду тааммул мекард, ки чаро эрониён ин гуна хастанд. Ба назари у, беш аз хар чизи дигаре омили чугрофиё дар ин маврид накш доштааст. Чун бегонагон пушти сари хам ба ин кишвар юриш мебурданд ва «эрониён ба кучо бояд панох мебурданд – ба биёбон? Чои дигаре набуд, ки сарпанохашон шавад.» Дар натича онхо мондагор шуданд, бо мухочимон канор омаданд, тазохур ва таъоруф карданд. «Дарахти ин чо решаи дарозе дорад.»

Равони кухани Эрон. Бахши якум

Friday, August 01, 2008

Inside a Nation's Persian Soul

Равони кухани Эрон

Маргарит дел Гидис
(National Geographic; August 2008)

Чизе, ки дар вайронахои Тахти Чамшед дар чануби Эрон такондиханда аст, набуди хушунат дар тасвирхои бокимонда руи деворхои он аст. Тахти Чамшед пойтахти импротурии Эрон аст, ки тавассути Искандари Макдунй тасхир шуд ва ба коми оташ рафт. Дар миёни деворнигорахо сарбозонро хам метавон дид, аммо онхо намечанганд: чангафзор хам доранд, аммо он хам дар гилоф аст. Дар вокеъ, дар Тахти Чамшед бештар нишонахое ба чашм мехурад, ки хокй аз чанбаи инсонии руйдодхои ин чо дар даврони кухан аст – мардумони гуногун аз манотики мухталиф ба таври мусолиматомез гирди хам меомаданд ва дар холе ки дасте дустона ба шонаи фарди багалдастй гузошта буданд, армугону хадяхо хамл мекарданд. Дар давроне, ки вахшигарй дар он ривоч дошт, зохиран Тахти Чамшед махалли нисбатан орому чахоншумул (космополитан) буд. Ва барои бисёре аз эронихо бокимондахои Тахти Чамшед ёдовари мухайиче аз хуввияту корномаи пешиниёнашон аст.

Торихи мактуби кишвар худуди 2500 солро фаро мегирад ва мархилаи ахири он поярезии Чумхурии Исломии Эрон аст, ки дар паи инкилобе дар соли 1979 шакл гирифт. Инкилобе, ки ба хидояти рухониюни мухофизакор рох уфтод ва Шохи мавриди химояти Бохтарзаминро берун андохт. Низоми Эрон нахустин яздонсолорй (теукросй)-и машрута махсуб мешавад ва озмоиши бузургест: Оё дар кишваре чун Эрон метавонанд киддисхое ба таври корсоз хоким бошанд, ки касд доранд навъи ифротии исломро бар мардуми гарк дар гузаштаи гании порсй тахмил кунанд?

Эрон як импротурии кишваргушо буд, аммо аз чихоте хам он яке аз тамаддунхои бошукухтар ва накукортари чахони бостон ба шумор меояд. Барои ман чолиб буд бидонам, ки мардуми Эрони имруз дар мавриди он бахш аз торихашон ва тасвирхои бозмонда руи хошияи ороишии Тахти Чамшед чй хиссе доранд. Аз ин ру ман барои кашфи маънии «порсй» барои эрониён рохии Эрон шудам. Сафари ман замоне иттифок уфтод, ки чомеъаи чахонй аз эрониён фосила гирифта буд, фарханги онхо дар синемои гарбй барбарона тавсиф мешуд ва рахбарони онхо, ки ба «теруристони дижхим дар остонаи дастёбй ба бумб» ташбех мешуданд, бо Вошингтун ба пархоши лафзии физояндае пардохта буданд.

Дар вокеъ, наметавон хуввияти эрониро як чизи мушаххасу вохид донист. Дар кул, бахше аз хуввияти эронй порсист, бахше исломй ва бахше хам гарбй ва танокузхо дар саропои он вучуд доранд. Вале метавон гуфт, як навъ хуввияти порсие хаст, ки хеч рабте ба мазхаби ислом надорад ва дар айни хол бо фарханги исломй даромехтааст. (Гувохи ин иддаъо фарохони муаззин ба намоз аст, ки аз баландгухои перомуни Тахти Чамшед садо медихад ва ба мехмонон ёдоварй мекунад, ки мизбонашон на танхо як шохигарии порсист, балки чумхурии исломй хам хаст.) Ин достони он даста аз эрониёнест, ки хануз, дастикам то андозае, пайванди худро бо решахои бостонии худ хифз кардаанд. Шояд созу рехте хазоронсола дар ташаккули таркиби кунунии ин минтака сахм доштааст, ки акнун аз догтарин нукоти чахон аст. Оё осори сиришти зиндагидустонаи эронй (май, ишк, шеъру шоъирй, созу овоз) дар бофтаи пархезу такво, тоъату ибодат ва эътикод ба сарнавишт, ки маъмулан ба ислом мансуб мешавад, нухуфта аст? Ба монанди як барномаи сиррии роёнайи (компютерй), ки бесарусадо пушти сафха кор мекунад?

Зинда мондан ба шеваи эронй

Техрон – пойтахти Эрон як бузургшахри хаячонангез бо хавои олуда аст, ки дар доманаи кухи Албурз орамидааст. Бисёре аз сохтмонхои он бо очурхо (хиштхои пухта)-и рези кахваии равшан сохта шудаанд ва бо милахои оханй истехком ёфтаанд. Тарокуми сохтмонхо ба хадде зиёд аст, ки гуйи яке аз даруни дигаре берун омадааст. Дар бархе чохо тарххои чадиди сохтмонй ва поркхои дар холи сохт миёни ин бинохо фосила гузоштаанд. Хануз бархе богхои зеборо метавон ин чо дид, ки аз мероси фархангии Эрон аст. Ва богхои хусусй хам хастанд, бо дарахтхои мева ва фавворахо, истахр (хавз)-хои мохй ва мургдонихо, ки пушти деворхои очурй пинхонанд.

Дар давраи икомати ман дар Эрон ду донишвари омрикоии эронитабор, ки барои боздид бо хонаводахояшон ба кишвар баргашта буданд, ба заминасозй барои як инкилоби махмалй алайхи давлат муттахам шуданд ва дар боздошт ба сар мебурданд. Саранчом онхо озод шуданд. Аммо дар Иёлоти Муттахида одамон аз ман мепурсиданд, ки оё дар Эрон хисси биму хатар ба ман даст надода буд, ки мабодо худи маро хам пушти милахои зиндон биандозанд.

Вале ман дар Эрон як мехмон будам. Ва як мехмон дар Эрон болотарин макомро дорад, ширинтарин тиккаи мева насиби уст, рохаттарин чои нишаст вижаи уст. Ин хам бахше аз як ханчор (систем)-и печидаи назокати урфист, ки дар Эрон ба он «таъоруф» мегуянд. Бар зерлояи зиндагй дар Эрон таъоруф хоким аст. Мехмоннавозй, арзи эхтирому алока, умури хонаводагй, гуфтушунудхои сиёсй... Таъоруф як низомномаи нонавишта дар бораи чигунагии рафтори одамон бо якдигар аст. Решаи ин вожа «арафа»-и тозй (арабй) аст, ки ба маънии донистан ё касби дониши чизе ба кор меравад. Аммо, ба гуфтаи Вилём О. Биман, инсоншиноси забонй (linguistic anthropologist) аз Донишгохи Миннесота, иде (идея) ё ангораи таъоруф – ба маънии камарзиш чилва додани худ ва бузургнамоии дигарй – асолати эронй дорад. У таъоруфро «талош барои дасти поин» (дар баробари дасти болои каси дигар) тавсиф кард. Аммо ин талош ба сурати бисёр фохиру зебо сурат мегирад ва дар чомеъаи силсиламаротибй (иерархй)-е чун Эрон ичоза медихад, ки «хамаи мардум, баръакс, дар макоми баробар карор бигиранд».

Ман хар чо ки мерафтам, мардум гирди ман парвона мешуданд ва мехостанд мутмаин шаванд, ки ман ба чизе ниёз надорам. Аммо гохо онхо метавонанд ба хадде саргарми талош барои хушнуд кардани шумо шаванд (ё чунин вонамуд кунанд) ё то хадде пули шуморо рад кунанд (ё чунин вонамуд кунанд), ки хостаи вокеъишон пинхон мемонад. Дакоики зиёде бо хондани зехни тараф мегузарад ва гуфтугуи сабуку бемаънии тулоние миёни тарафхо радду бадал мешавад, бо илтимосу истидъохову радду такрорхо, то саранчом хакикат ошкор шавад.

Нармию мулоимат ва самимияти зохирй дар айни пинхон доштани эхсосоти вокеъй – яъне тазохури мохирона – авчи таъоруф ва сармояи бисёр пурарзиши ичтимоъй ба шумор меояд. Як зиндонии сиёсии пешини эронй, ки акнун дар Фаронса зиндагй мекунад, гуфт: «Шумо (дар Эрон) манзури худ ё хуввияти ростини худро харгиз нишон намедихед. Яъне бояд мутмаин бошед, ки хатари бехифозу бепарда мондан шуморо тахдид намекунад. Зеро торихи мо саросар пур аз хатар будааст.»

(Дунбола дорад)


Бахшхои пасин:

Равони кухани Эрон. Бахши дуввум

Равони кухани Эрон. Бахши севвум

Равони кухани Эрон. Бахши чахорум

Moscow Tajiks in National Geographic

Точикони Маскав дар National Geographic

Шумораи мохи ут (август)-и мачаллаи National Geographic ба ду чихат бароям чолиб буд. Нахуст ин ки акси руи чилди он тасвире аз Дориюши Хахоманишист ва дар бораи Эрони имруз ва руйкарди он ба гузаштаи пуршукухи кишвар матлаби чолибе дар он хаст, хамрох бо накшаи бузурге аз Эрони ахди Хахоманишиён. Порахое аз ин матлаби дарозро (шояд хам хамаи онро) баъдан дар Як Дарвеш ба забони порсй хохед хонд.

Далели дуввум ин ки дар хамин шумораи мачалла маколаи хондании дигаре хаст дар бораи шахри Маскав, ки акнун аз гаронтарин шахрхои чахон ба шумор меояд. Мартин Круз Смит ба зебойи чигунагии суъуди Маскав ба ин маком ва гузори он аз сусиёлисм ба сармоядориро тавсиф мекунад. Аммо дар ин навишта хам зикре аз мо (точикон) рафтааст.

Порахои марбут ба точиконро аз маколаи «Маскав харгиз намехобад» (Moscow Never Sleeps) хамин чо меоварам:

«(Дар хиёбонхои Маскав) хар навъ чехраеро метавон дид. Аз укроинихои чашмобй гирифта то мардони шохингунаи кафкозй, узбакони токидор, мугулхо ва ба вижа точикхо. Бумби соъатии демугрофики Русия марбут ба кохиши теъдоди нуфуси русхо ва рахнаи шумори физояндаи точикхо ба ин кишвар аст. Точикхо дар Русия ба унвони афроди хушёру кушо маъруфанд, ки хозиранд шуглхоеро бипазиранд, ки русхо намеписанданд.»

Дар идомаи матлаб намунае чанд аз майхорагию бадмастии русхо омадааст. Сипас нависанда хамрох бо дусташ (Саша) дар хиёбонхои Маскав парса мезананд.

«Мо ба соясори пушти истгохи метру расидем, ки махалли низоъи ду дорудаста буд: русхо дар баробари точикхо. Хар гурух худуди хашт узв дошт, ки аз дах то бист сол син доштанд. Корде ба чашм намерасид. Аммо як чавони точик як русро ба замин кашида буд ва сарашро мухкам ба бетун мекубид.

Саша аз ман хост, ки аз чоям такон нахурам ва худаш ба танхойи ба махалли пархош рафт. Точик лахзае даст аз задан бардошт ва дар холе ки мушти гиреххурдааш дар хаво муъаллак буд, талош мекард бифахмад, ки ин одами фузул кист. Руси уфтода сари дарбу догонашро аз замин бардошт ва у хам мекушид дарёбад, ки мудохилагар кист. Садои Саша ба гушам расид, ки ба забони русй чизе шабехи инро гуфт: «Пароканда шаведу ба хонахоятон равед». Вале ин дорудастахо дар хонаи худ буданд. Хар ду тараф хам он минтакаро хонаи худ медонистанд. Мушкил хамин чо буд. Ва танхо касе, ки онхо бештар аз тарафи мукобилашон аз у мутанаффир буданд, як фарди бегонаи мудохилагар буд.

Онхо бегунох набуданд. Онхо бо маводди мухаддир сарукор доштанд, мастхоро горат мекарданд ва бар сари хар касе, ки танхову бедифоъ гирашон меомад, балохое меоварданд. Чавони точик кулохи намадиашро аз замин бардошт ва ман фавран ба ёди кахрамони филми «Гурба дар кулох» (The Cat in the Hat) уфтодам. Чавони рус руи по истод. Ба назарам омад, ки як фарди носипос аст. Ин бор худамро дар филми «Харрии касиф» (Dirty Harry) тасаввур кардам. Оё Саша бо худ силох дошт? Оё авбошон эхсоси хушшонсй карданд? Вокеъан?

Шояд шабе дигар. Онхо дар иваз туршруёна акибнишинй карданд. Ман метавонистам ба осонй туъмаи онхо шавам, аммо зохиран бо Саша аслан намешуд сар ба сар гузошт. «Гурба дар Кулох» бо арзи эхтиром ба Саша уро «бародар» хитоб кард, гу ин ки бори дигар якдигарро хоханд дид.

Зимнан, дар камарбанди Саша вокеъан туфанге хамоил буд, ки мояи ифтихори уст. Чун онро ба унвони чоиза ба хотири хадамоти шоён ба у такдим кардаанд. Дар як суи коби силох номи у хак шудааст. У аслан моил нест аз он кор бигирад.»