Чустучуи «Аллох» дар замину осмонИн навишта барои торнамои Asia-Plus тахия шудааст
Замоне мардум эътикод доштанд, ки Замин соф аст ва руи ду шохи гови бузурге орамидааст. Хар боре, ки он гови азим такон мехурад, мо дучори заминларза мешавем. Дар натича барои хушнудии он гов (дар бархе аз эътикодхо, гул ё дев ё худои хашмгин) курбонихо мекарданд. Баъдан ки илму дониш бепоягии ин боварро собит кард, ба бовари пешин хурофа гуфтанд.
Хурофа, ки чамъи он хурофот аст, бино ба фарханги Муъин, сухани бехуда, афсона ва хадиси ботил аст. Дар забони русй (суеверие) хам мафхуми ин вожа бовари бехуда ё ботил аст. Дар забони инглисй (superstition) аз муъодили лотини он кор мегиранд, ки бовари гайримаъкул ва ифротии баромада аз тарсу эътикод ба муъчизаву афсун таъбир мешавад.
Дар Эрон ба хангоми нушидани чой маъмулан канди сапедро нахуст дар чой тар мекунанд, онро руи забон мегузоранд, бархе хам салавот мефиристанд ва баъд чойро менушанд. Ривояте хаст, ки яке-ду сада пеш Бритониё барои зарба задан ба манофеъи бозаргонии Русия дар Эрон аз як марчаъи таклид ё муллои бонуфузи Эрон хоста буд, ки ба нахве чилави ривочи бозори канди Русия дар Эронро бигирад. Он мулло хитоб ба мардум гуфт: «Ё айюханнос! Шакари русро нахуред, ки он аз устухони мурдагони рус тахия шудааст.» Мардум, ки харфи охундро вахйи мунзал мепиндоштанд, аксаран аз канди русй даст кашиданд ва бозори Русия дар Эрон касод шуд. Пас аз муъомилае, ки миёни Бритониёву Русия сурат гирифт, Бритониё аз он мулло хост, ки ин бор мардумро ба хариди канди русй ташвик кунад. Охунд гуфт: «Ё айюханнос! Дуруст аст, ки шакари Русия харом аст. Аммо агар онро кабл аз масраф як бор дар чойии худ бихисонед (тар кунед) ва салавоте бифиристед ва сипас онро бихуред, он халол мешавад ва ишколе надорад.» Бад-ин гуна, канди сапеди Русия дар Эрон дубора харидор пайдо кард. Ин одат хамчунон роич аст, бидуни он ки маншаъи он барои хелехо равшан бошад.
Яъне бо истифода аз бовари мардум ба хурофот афкори умумиро шакл додаанд ва тудахоро идора кардаанд.
Хурофа, дар вокеъ, зодаи нотавонии инсон дар шинохт ва дарки падидахои табиъй ва илмист. Аз ин чост, ки хурофотро метавон умдатан дар миёни тудахои ноогох сурог дошт.
Аммо дуктур Фаромарзи Карабогй, устоди донишгох ва рузноманигори эронй, бар ин бовар аст, ки хурофот хамеша ба сатхи донишу тахсилоти мо бастагй надорад, балки дар бисёре аз маворид ба фишори рузгор ва вазъияти бади зиндагй бармегардад. У мегуяд:
«Хамон гуна ки шоеъа (овоза) вакте кувват мегирад ва роич мешавад, ки коноли интишори иттилоъот ва ахбори дуруст баста бошад, хурофот хам вакте густарда мешавад, ки чилави огохй ва иттилоъоти дурусти мардум гирифта шавад. Ин рабте ба саводу тахсилот надорад, зеро як вокуниши отифй (эхсосотй) ва равонй ба хокимияти идеулужик дар чомеъа аст ва мардум бо руй овардан ба хурофа худро тахлия (холй) мекунанд.»
Бо ин пешдаромади нисбатан дароз ба руйдодхои табиъие мепардозем, ки ахиран дар Точикистон сурат гирифта ва вахму нигаронй ё шефтагию хайронии бархеро барангехтааст.
Ахиран хабаре дар хабаргузорихо мавч зад, ки дар осмони Душанбе вожаи «Аллох» ба хуруфи арабй тарсим шудааст. Ман хам шитобон суроги акси он руйдоди хорикулъодаро гирифтам, ки акнун дар шабакаи Интернет ба фаровонй вучуд дорад. Дуди дурахшони зарду аргувоние дар осмон печида буд. Аммо нахустин тасвире, ки дар зехнам накш баст, харфи «М»-и русй буд, на «Аллох»-и арабй. Сипас кушидам радди «Аллох»-ро дар он ёбам. Дар ин вожа «алиф»-и нахуст аз дигар харфхо чудост. Аммо дуди осмонй дархам омехта буд ва бахши нахусти он хам бештар ба «лом» монандй дошт, то «алиф». Дар поёни он тимсол хам «х»-ро намедидам, ки харфи охири вожаи «Аллох» аст. Думи дуд ба тах кашида шуда буд, ба чои ин ки ба монанди харфи «хои хавваз» ба боло биравад.
Ба ёди достоне аз «Маснавии маънавй»-и Мавлавй уфтодам, ки мегуяд, пилеро аз Хиндустон ба чое бурданд, ки мардумаш харгиз пил (фил) надида буданд. Пилро дар утоке торик карор доданд ва аз мардум хостанд, ки бо даст онро ламс кунанд ва аз пил тасвире бидиханд. Саранчом хар касеро аз пил тасаввуре мутафовит хосил шуд:
Он якеро каф ба хуртум уфтод
Гуфт, у чун новдон асташ ниход
Он якеро даст бар гушаш расид
Он бар у чун бодбизан шуд падид
Он якеро каф чу бар пояш бисуд
Гуфт, шакли пил дидам чун амуд
Он яке бар пушти у бинход даст
Гуфт, худ он пил чун тахте будаст...
Натичагирии Мавлавй чунин аст:
Чашми хисс хамчун кафи даст асту бас
Нест кафро бар хама он дастрас
Чашми дарё дигар асту каф дигар
Каф бихил в-аз дида дар дарё нигар.
Дар мавриди он пораи дуди морпеч дар осмони Душанбе хам, агар бихохем аз дидаи идрок бингарем, на хиссу эхсос, донишмандон арзёбии санчидае ироа додаанд. Як намояндаи созмони хавошиносии Точикистон ба хабаргузории РИА «Новости» гуфтааст, ки он шамоили осмонй чизе чуз як падидаи чаввй набуд. Ба гуфтаи у, тасвире, ки шахрвандони Душанбе рузи 23 жуие (июл) дар осмони шахр диданд, «як озарахш (барк)-и тобистонй буд», ки ба забони русй ба он «зарница» мегуянд. Озарахши тобистонй маъмулан бар асари анбошта шудани неруи барки рокид (бехаракат) дар абрхои тираи тобистонй сурат мегирад.
Аммо ин танхо хадисе нест, ки ривочи хурофот дар чомеъаи кунунии Точикистонро собит мекунад. Достонхои мухталифе дар ин чову он чо дар бораи тухмимург, дарахт, барра ва гусолахое мунташир шудааст, ки руи хамаи онхо вожаи «Аллох» хак шуда ва хамагй мутаъаллик ба Точикистон аст. Тасвири гусолаи маъруферо дидам ва боз хам вожаи «Аллох»-ро, ба он шакле, ки интизор меравад, руи он надидам. Намунаи дигар, як пора ях буд, ки ба бовари шохидони айнии он, ховии вожаи «Аллох» аст. Боз хам, он чи руи акс дида мешавад, як харфи «ш»-и русист бо ду дандонаи кутохтари изофй, аммо ба хеч руй шабохате ба вожаи «Аллох» надорад.
Чолиб ин чост, ки мо дар ин таваххумот танхо нестем ва танхо хамрохони мо кишвархои чахони севвуманд. Боз хам бармегардем ба дуктур Фаромарзи Карабогй, ки солхои инкилоби исломии Эронро ба ёд меоварад ва рузгореро, ки мардум дар мох тасвири Имом Хумайниро медиданд:
«Инкилобиюни мухтарам дар соли 1357 (1979) ба дунболи акси окои Хумайнй дар мох мегаштанд. Парадокс (танокуз) ин аст, ки хама инкилобй буданд ва инкилоб як мафхуми мудерн буд ва акси окои Хумайнй дар мох як мафхуми комилан хурофй. Ин дуро намешуд бо хам чамъ кард, аммо хеч кас тавзех надод ва ал-он хам, баъд аз ин хама сол, хануз дар ин маврид тавзехе аз суи касоне, ки дар раъси умур хастанд, дода намешавад.»
Тасвири Хумайнй хам дигар дар мох дида намешавад. Ва он рузхо хам ки «дида мешуд», танхо барои инкилобиюни Эрон хувайдо буд ва дар чое дигар аз дунё онро надиданд. Чаро?
Чун инкилобиюни Эрон дар сурати мох чизеро диданд, ки мехостанд бибинанд. Ва дигар Хумайнй дар мох «зохир» намешавад. Мардуми Точикистон хам ки имруз дучори гирифторихои фаровоне шудаанд, дар чустучуи имдоде гайбй дар замину осмон вожаи «Аллох»-ро мечуянд. Хамон гуна ки дар Гарб хурофот замоне рушду нумувв дошт, ки Бохтарзамин гарк дар бадбахтихо буд. Бино ба ривояте, дар садаи шашуми мелодй, замоне ки бемории тоъун Урупоро фаро гирифта буд ва атсаи афрод бисёр хатарнок махсуб мешуд, Грегурии Якум, попи Рум, ба масехихо фармон дод, ки ба дунболи атса “God bless you” (Худо баракатат бидихад) бигуянд, то бад-ин гуна чилави густариши доманаи беморй гирифта шавад. Чун он замон моякубй (ваксинатсия) ихтироъ нашуда буд ва далели тавсеъаи доманаи беморй хам равшан набуд.
Пас то замоне ки рохи мо ба суи дониш хамвор нест ва дар айни хол бедодгарии замона бедод мекунад, аз ин навъ падидахои хурофй фаровон хохем дошт. Ва хар чи мардум гирифтортор аст, шумори хурофот хам бештар хохад буд.
Дарег, ки дар садаи 21 миллате бо пешинае дурахшон гирифтори ин вабои илму дониш шудааст. Дар холе ки Буъалй Сино, фарзанди ин миллат худуди хазор сол пеш гуфта буд: «Хар чизе сабабе дорад ва хеч донише комил нест, магар ин ки сабабу далелхои он санчида ва омухта шуда бошад.»
No comments:
Post a Comment