Showing posts with label Internet. Show all posts
Showing posts with label Internet. Show all posts

Monday, July 18, 2011

Russophiles Vs Persophiles

Пархоши миёни русгароёну порсигароён дар Интернет

(вижаи ҳафтаномаи "Нигоҳ")

Пархошҳо, вақте ки маҷозӣ мешаванду ба сафҳаҳои интернетӣ кӯч мекунанд, яъне гоме дигар ба сӯи ҷомеъаи маданӣ пеш гузоштаем. Дар ин рӯзҳо, ки Интернет ва бавижа торнамои иҷтимоъии Фейсбук ба доди забони порсӣ дар Тоҷикистон расидааст ва гурӯҳҳое дар он барои эҳёи забони порсӣ дар хостгоҳи он, Осиёи Миёна, шакл гирифтаанд, табли изтироби мухолифони забони порсӣ дар Тоҷикистон баландтар навохта мешавад. Ва ин падидаи писандидаест. Ба ҷои ин ки ба сару сурати ҳамдигар бизанем, аз роҳи дур бо санги мантиқ ҳамдигарро мекӯбем, то шояд саранҷом мантиқ яке аз ду тарафро чира кунад.

Аммо шуморе аз ин ду гурӯҳ тобу таҳаммули зарбаҳои мантиқиро надоранд ва тарҷеҳ медиҳанд дарро ба рӯи мухолифони худ бибанданд ва дар хафо (махфиёна) ба якдигар нон қарз диҳанд.

Ахиран дар шабакаи Фейсбук гурӯҳи пӯшида ё сиррии КИТ таъсис шудааст. КИТ, ки нишони наҳангро дорад, кӯтоҳшудаи иборати русии “Клуб интеллектуалов Таджикистана” (“Бошгоҳи равшанфикрони Тоҷикистон”) аст. Албатта, ба мизони худбоварӣ ё эътимод ба нафси поярезони ин гурӯҳ бояд офарин гуфт, чун ҳар касе ҷуръат намекунад бедалел худро ҷузъи қишри “равшанфикр” бидонад. Бигзарем аз ин ки мафҳуми “равшанфикр” дар ҷомеъаи мо мубтазал ва пешипоуфтода шуда ва ҳар касе, ки “а”-ро аз “б” тафкик медиҳад, савдои равшанфикрӣ бараш медорад.

Нахустин вижагии занандаи ин гурӯҳ такяи талабкоронаи он ба забони русӣ ва безории он аз забони порсист. Ҳар фарди тоҷике, ки ҷуръати такаллум ба забони модарӣ ва таъкид ба навиштан ба забони модариашро дошта бошад, дар беҳтарин маврид нодида гирифта мешавад ва дар бадтарин маврид аз гурӯҳ ронда мешавад. Пеш аз ронда шудан мудири гурӯҳ паёме маҳрамона ба узви мавриди назар мефиристад ва ба ӯ ҳушдор медиҳад; дуруст ба монанди як ниҳоди давлатӣ.

Ин мушаххасотро гуфтам, то ду маврид барҷаста шавад: нахуст, безорӣ аз забони расмии Тоҷикистон ва дувум, безорӣ аз эътироз ва тамоюли гардонандагони гурӯҳи, ба истилоҳ, равшанфикрон ба истибдоду зӯргӯӣ. Ҷомеъае, ки ҳатто “равшанфикр”-аш гароиши қавӣ ба зӯргӯӣ дошта бошад, ҷомеъаи маҳрум аз равшанфикр аст.

Ин гурӯҳи интернетӣ чандин пурсишро матраҳ мекунад, ки ба пурсишҳои умда ишора шуд. Чаро иддае, ки худро “равшанфикр” медонанд, аммо аз таҳсилоти казоӣ бархурдор нестанд, ба худ иҷоза медиҳанд забони русиро ба унвони нишоне аз таҳсилкардагиашон ба сару сурати мухолифонашон чун салибе оҳанин бикӯбанд? Оё таҳсилоти русӣ, ки ин рӯзҳо сахт мелангад ва аз ҷаҳони Ғарб вопас мондааст, ба худии худ ба онҳо маърифати ҷаҳони башариро додааст? Агар он маърифатро медоштанд, оё бархурдашон бо мухолифони дидгоҳашон иваз намешуд?

Як чистони дигар ин аст, ки барои ин даста аз “равшанфикрон”-и Тоҷикистон ишқу пойбандӣ ба забони русӣ айни маърифату равшангарӣ ва нишонаи пешрафт аст ва ишқу пойбандӣ ба забони порсӣ (забони мардуми кишваре, ки ҷуръати баррасии масоилашро доранд) айни миллигароию иртиҷоъ ва нишонаи вопасмондагист. Оё ин гурӯҳи нокуҷоободӣ ҳаққи маънавии чунин арзёбиро дорад? Ва аслан решаи ин навъ арзёбӣ зери чи хоке нуҳуфтааст?

Яке аз аъзои фаъъоли гурӯҳи “Забони порсӣ” дар Фейсбук омили тарсро сарнавиштсоз медонад. Ба гуфтаи вай, “тарси аз даст додани мавқеъият ва имкони рақобат бо тоҷикзабонҳо, тарси одии аз даст додани ҷои кор” боъиси ин порсиситезӣ шудааст. Чун, ба ақидаи ин узви гурӯҳи “Забони порсӣ”, дар сурати такяи ҳар чи бештари ҷомеъаи Тоҷикистон ба дониши порсӣ ин даста аз “равшанфикрон” мавқеъият ва ҳатто фурсатҳои шуғлии худро ба суди он гурӯҳ аз порсигӯёне аз даст медиҳанд, ки ҳам порсӣ ва ҳам забонҳои хориҷӣ, аз ҷумла русиро беҳтар аз ин тоифа баладанд.

Ва боздидкунандаи ин гурӯҳро бовар намешавад, ки бист сол пас аз истиқлоли Тоҷикистон ҳам як русизабон аз забони русии як тоҷик эроди масхараомезе бигирад ва то бо пурсиши “оё шумо забони кишваратон Тоҷикистонро баладед?” ӯро ба миллигароии ифротӣ ва бадрафторӣ муттаҳам кунад. Яъне вақте ки як тоҷик забони русиро ба хубии як рус суҳбат намекунад, метавонад мавриди синҷину бозпурсии русҳо воқеъ шавад ва аз нодонии худ шарманда бошад. Аммо вақте ки як русизабони зодаи Тоҷикистон балад нест ду вожаи порсиро канори ҳам бигзорад ва мавриди пурсиш воқеъ мешавад, шахси пурсанда ба унвони як миллигарои шувинист ва русситез муттаҳам ва бадном мешавад. Мантиқи ин муъодила куҷо нуҳуфтааст, ки “равшанфикрон”-и мо ҳам қодир ба ёфтанаш нестанд? Оё далели ин густохии бегоназабонон бегонапарварии қонунҳои Тоҷикистон нест?

Бархурди забонии “равшанфикрон”-и Тоҷикистон ба худии худ падидаи ҷолибест; бигзарем аз он ки чи касе худро “равшанфикр” медонад. Аммо заминаи қонунии ин баҳс мояи андешаю баррасии ҷомеъест. Баҳонае, ки “равшанфикрон”-и русизабон пеш мекашанд, “забони муъоширати байнулмилалӣ” будани забони русӣ дар Тоҷикистон аст; ғофил аз ин ки мафҳуми “байнулмилалӣ” дар низоми навини ҷаҳонӣ ба маънои муъошират миёни мардуми кишвари мо ва кишварҳои дигар аст. Шакке нест, ки Шӯравӣ дар замини фарҳангии мо ҳам минҳои фаровоне киштааст ва дареғ аст, ки афроди “равшанфикр”-и ин ҷомеъа рӯи он пой бигзоранд. Ҳақиқат аз ин қарор аст, ки забони расмии Тоҷикистон забони порсист, ки дар кишвари мо бо номи “тоҷикӣ” шинохта мешавад. Ва ҳар фарде, ки аз дониши ин забон бебаҳра аст, бояд “равшанфикр будан”-и худро зери суол бибарад. Равшанфикре, ки дар тӯли умраш натавонистааст забони кишварашро фаро бигирад, оё барозандаи номи равшанфикрӣ ҳаст? Равшанфикронеро мешиносам, ки серӯза забоне ғайрро фаро гирифтаанд.

Медонам, ки бо эъломи ин пурсиш бисёре нависандаи ин сатрҳоро ба миллигароӣ муттаҳам хоҳанд кард. Хуб аст. Дар Тоҷикистон он чи кам дорем, миллигаро аст (дар ҳоле ки миллигароӣ лозимаи буруз ва зуҳури як миллат аст); ва он чи бисёр дорем, маҳалгаро ва бегонагарост. Бо кароҳат аз маҳалгароӣ ва бегонагароӣ ба миллигароӣ мечаспам (агар ин танҳо роҳи ба курсӣ нишондани ҳаққи тоҷикон барои идораи умур ба наҳви мавриди писандашон бошад) ва аз равшанзамирони ҷомеъа мехоҳам, ки парчами миллатро баланд барафрозанд ва дар баробари таҳдидҳои тоҷикситезон сари таслим фуруд наоваранд.

Thursday, October 01, 2009

Iranian Turmoil Not Over Yet. Why?

Почему не прекращаются протесты в Иране

Радио Свобода

29.09.2009 22:00

Ирина Лагунина: Выборы президента Ирана 12 июня этого года впервые обернулись серьезными неприятностями для клерикалов, которые за несколько месяцев до этого отпраздновали 30-летний юбилей исламской революции и установление теократического государства.

В Тегеране и других городах прошли массовые митинги и манифестации, которые жестоко подавлялись полицией и добровольными военизированными отрядами «басиджей», сторонников власти. По данным правозащитных организаций, были убиты 19 человек, более 300 арестованы. Среди них студенты, профессора университетов, активисты правозащитных организаций и те, кто пытался расследовать убийства и аресты в ходе демонстраций. Российские средства информации довольно скупо освещали все эти события. Так кто, почему и за что выходит на улицы Тегерана. Я передаю микрофон Олегу Панфилову.

Олег Панфилов: Прояснить ситуацию мне поможет Салим Аюбзод, мой коллега из таджикской службы Радио «Свобода», он по телефону из Праги, и Дариюш Раджабиян, журналист, живущий в Лондоне.

Салим, как вам удавалось получать информацию из Ирана?

Салим Аюбзод: Было очень сложно. Потому что после выборов и начала демонстраций в Тегеране многие зарубежные журналисты сначала были ограничены в передвижении и не могли непосредственно наблюдать за событиями, сидели в своих офисах. Я помню, первые передачи были очень интересные, отсюда звонили людям, живущим около тегеранского университета, в центре и просили рассказывать, что они видят через окно. Они рассказывали про то, как люди выходят на улицу, как полиция разгоняет их. И с каждым днем становилось все труднее и труднее найти информацию правдивую, объективную информацию о ситуации на улицах Тегерана и других городов. Единственная помощь была в том, что находилась масса желающих отвечать на вопросы.

Олег Панфилов: Салим, был ли под контролем интернет, могли ли люди с помощью интернета передавать информацию?

Салим Аюбзод: В начале была такая возможность, люди рассказывали, мои коллеги получали информацию по э-мейлу, получали короткие видеоролики, снятые на мобильные телефоны. Но со временем, видимо, ужесточался контроль в Тегеране и таких возможностей стало меньше и меньше. Молодежь Ирана опубликовала свои видеоролики, снятые на мобильные телефоны или голоса, записанные с улицы, они все это вешали на Youtube. Но это тоже до того момента, пока эти сайты были закрыты в Тегеране.

Олег Панфилов: Салим предугадал мой вопрос, который я хотел задать Дариюшу, это вопрос, касающийся гражданской журналистики. Потому что во время событий в Тегеране я наблюдал очень странное явление, как формирование непосредственно гражданской журналистики, когда с помощью мобильных телефонов снимались акции и иногда я в Youtube видел сразу по несколько десятков съемок с разных мобильных телефонов одного и того же события. Дариюш, насколько иранская диаспора способна была получать информацию или каким-то образом ее распространять?

Дариюш Раджабиян: Я думаю, уличные события в Иране дали новое понятие гражданской журналистике. Если эти события добились бы значительных политических перемен, безусловно, можно было бы их назвать первой интернет-революцией. Несмотря на все попытки властей, очень было интересно, что власти пытались перекрыть каналы утечки информации из страны. Но ежедневно публиковались десятки видеороликов и статей, подготовленных в самом Иране или за рубежом самими же недовольными гражданами этой страны. Этот канал до сих пор функционирует и такие инструменты, вэб-сайты сыграли такую же значительную роль, как настоящая штаб-квартира революционного движения.

Олег Панфилов: Что сейчас происходит с иранской журналистикой? В первые недели массовых выступлений населения говорилось о том, что были арестованы журналисты, даже были закрыты несколько газет. Какая сейчас ситуация? Способна ли сейчас пресса выходить, издаваться, могут ли люди покупать газеты?

Дарьюш Раджабиен: Ситуация не улучшилась, до сих пор остается такой же, и журналисты до сих пор очень многие или в тюрьмах или же журналисты не способны писать материалы. Множество сайтов заблокированы, газеты закрыты. Но в этом плане тоже, я думаю, гражданское общество выигрывает у властей и даже, можно сказать, гражданская журналистика была более способной, чем профессиональная. Потому что профессиональные журналисты не могли быть там, где были люди, где была масса. Но люди, которые были там, они записывали, писали статьи и передавали по всему миру. Ежедневно в Иране, это очень интересно, придумываются различные способы обхода правительственного фильтра, так, как я сказал, очень много сайтов заблокировано. По-персидски это называется фильтролом. С помощью этих фильтроломов вы можете попасть куда угодно по виртуальному простору. Одна из основных задач иранской внутренней разведки – это, наверное, ликвидирование обходных путей в интернете. В свою очередь иранские компьютерные знатоки, которых немало, считают создание новых фильтроломов своей основной задачей. Одно сообщение, которое было передано агентством «Рейтер», о 20-летнем британце иранского происхождения, этот человек перебрался в Нью-Йорк на встречу Ахмадинежада, и он сильно уверен, что его компьютерные навыки смогут свернуть Ахмадинежада с власти. Он говорит, что до сих пор создавал десятки оппозиционных сайтов и все они были перекрыты властями. На следующее утро все содержание предыдущего сайта украшало страницы свежего сайта. На этих сайтах формируются интернет-группировки оппозиции и эти группировки коллективно переходят с одного разбитого сайта на новый сайт. Поэтому неудивительно, что демонстрации протеста в иранских городах кажутся скоординированные до ниточки. Ребята занимаются хактивизмом, они сами так называют эту деятельность, то есть это группа хакеров или сетевых взломщиков, разбросанных по всему миру, которые вредят официальным сайтам исламской республики. То есть настоящая виртуальная борьба со своими стратегиями и тактиками.

Салим Аюбзод: Я бы добавил еще одно предложение относительно влияния гражданской журналистики на официальные средства массовой информации Ирана. Надо видеть обе стороны, потому что когда такой наплыв и такой взрыв информации произошел относительно уличных волнений в Иране, естественно, в это время официальные средства массовой информации находились в шоке, они не знали, что делать. Впервые телевидение исламской республики начало давать более или менее объективную информацию, допустим, о количестве первых убитых в ходе уличных волнений впервые заговорила именно эта телестанция и отсюда пошла информация, которая позже была подтверждена другими агентствами.

Олег Панфилов: Когда стали появляться видеосъемки в Youtube по поводу этих событий, то видно было или слышно было, как протестующие произносили не только слова «Марг бар диктатор», но и произносили слова «Марг бар Русие», то есть «смерть России». И многие русскоязычные блогеры были возмущены и не понимали, что происходит. Дариюш, что вы скажете по поводу лозунгов манифестантов?

Дариюш Раджабиян: Даже этим вопросом задавались иранские аналитики, так как устрашающий лозунг «Марг бар Русие!» появился внезапно в этих протестах. Хотя под словом «смерть» в этом контексте подразумевается не физическая смерть, правильный перевод слогана ближе к «долой Россию». У Ирана с Россией, как вы знаете, были свои счеты с давних пор, с 18-19 столетия, когда Персидская империя проиграла войну России и лишилась кавказских земель, как Грузии, части Азербайджана, Армении и тому подобное. Поэтому это сохранилось какое-то историческое воспоминание. Но то, что сейчас, скорее всего не имеет ничего общего с этим воспоминанием. Просто это подтекст, наверное, этого горького чувства. Так как мы видели после того, как Ахмадинежад объявил себя победителем выборов, с первым визитом он отправился в Россию, то есть Медведев его пригласил в Россию, он туда отправился, чтобы участвовать в международном заседании. Но после того, как все люди увидели, каким образом его встретили и как он пожимал руку Ахмадинежаду, иранцы, иранская оппозиция подумала, что таким образом Россия поддерживает Ахмадинежада, хотя в то время Медведев еще ничего не говорил. Но потом стало ясно, что действительно Москва, Кремль более придерживается позиции Ахмадинежада, нежели оппозиции иранской. Это, наверное, является самой главной причиной этого негодования.

Wednesday, August 26, 2009

Poll: Dervish's New Layout

Тарху намои нави Як Дарвеш ва "дунболадор" шудани навиштахои дароз бехтар аст?

На 9 (39%)

Оре 13 (56%)

Шояд 0 (0%)

Намедонам 1 (4%)

Votes so far: 23
Poll closed

Дар бораи назарсанчии ин хафта аз дусти беноме дар Точикистон паёми зерро дарёфт кардем:

«Тархи думболадор аслан барои мо, ки сафхаи шуморо як бор боз намуда ва зуд интернетамонро хомуш намуда онро мутолиа менамоем, писанд нест.
Аз ин ру хохиш мекунем, сомонаро дар шакли аввалаш баргардонед! Барои камбагалон!»

У дар идома тавзех дод:

«Дар Точикистон хастам ва интернете дорам, ки соаташ як долари амрикоиро ташкил медихад. Шояд 1 долар соате барои шумо хандаовар, аммо барои мо дардовар аст. Барои ин субх ман тамоми сафхахои интернетиро дар муддати дах дакика боз мекунам ва зуд интерентамро хомуш менамоям ва о сафхахаои бозшударо мутолиа мекунам. Ташаккур!»

На, дусти азиз. Хеч хам хандаовар нест ва ба ростй, як дулор дар соъат барои мо хам гарон тамом мешавад. Дар Бохтарзамин интизор меравад Интернет хатталимкон арзонтар ё хатто дар чойхое ройгон шавад, ба монанди дигар мояхточи зиндагй чун об. Ва касе хозир нест дар хонааш дар киболи як соъат истифода аз Интернет як пунд ё хатто як дулор бипардозад. Кимати Интернетро дар ин чо мохона хисоб мекунанд, ки ба маротиб арзонтар аст.

Ба хар хол, ба ин дуст дар Точикистон кавл дода будам, ки барои тархи сафхаи Як Дарвеш рохи севуме пайдо кунам, ки хам лаъл ба даст ояду хам ёр наранчад. Ва зохиран пайдо шуд. Аз ин ба баъд матолиби тозаи Як Дарвеш дар шакли комил барои чанд руз бокй мемонад ва танхо бо интишори яке-дуто матлаби тоза «дунболадор» мешавад; яъне руи сафхаи аслй танхо унвон ва чанд чумлаи нахусти матлаби кухнаро хохед дид. Хамон иттифоке, ки бо матлаби "Писаре эронй..." уфтод. Аммо ин иттифок замоне меуфтад, ки хамаи хамрохони Як Дарвеш дар Точикистон фурсати хондани тозатарин матлаб руи сафхаи аслиро дошта бошанд.

Сипос аз хамрохитон,
Як Дарвеш

Monday, March 10, 2008

Letters to President (Cyr Persian)

Пузиш, ёрон. Яке-ду шаб пеш, ки аз хусну уббухати торнамои сарвари кишварамон менавиштам, пок ёдам рафта буд, ки ба сафхаи «таджикский»-и он хам нигохе биандозам.

Сафха махшар аст ва мунаккаш бо фармудахои малакутй ба монанди «Чавонон бояд аз дастовардхои илму фарханги чахонй бархурдор бошанд. Э.Ш. Рахмонов» (Рахмонов?) ё «Фарханг хастии миллат аст. Эмомалй Рахмон» (ин чо дуруст шуд). Бо хондани ин дурри хакимона одам беихтиёр ба шавк меояду мехохад чег занад, ки вокеъан «хиёр (бодиринг) сабз аст ва шир сафед» ё хатто «то чашмонатро боз накунй, чизе нахохй дид» ё мухимтар аз он «дегт чушидестай, занак! Аловша бкш!».

Аслан мехостам соъатхо бинишинаму сафахоти сапеду сабзро бигардонам ва аз ин хикматхо биандузам. Вале вакте ба ин фармуда расидам, чанд дакика хушкидам: «Лафзи модарй мукаддас аст, онро азизу гиромй бояд дошт. Эмомалй Рахмон». Ва ба худ андешидам, ки мо бандагони носипос чаро аз чалолатмаъоб сабак намегирем ва он гуна ки у дар торнамои худ фармуда, ба забони «таджикский», ки зохиран забони модарии мост, арчи лозимро намегузорем. Хай номи «порсй»-ро васат меорем ва айши сарвари кишварамонро талх мекунем. Охир дар ин торнамо «курба асо карда мондагй», ки номи забони очаимон «таджикский» будааст.

Дигар хабархоро мурур намекунем, чун хама ба хадди кофй хабарзада шудаем. Якрост рафтам суроги чолибтарин бахши торнамо: «Нома ба Президент»! Чизе, ки худ ба худ шуморо ба ин сафха меандозад, ин эъломи гушношунид аст:

Ҳар як хоҳишманд метавонад бо суроғаи зерин тавассути почтаи электронӣ ба Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон мӯҳтарам Эмомалӣ Раҳмон нома бифиристад
mail@president.tj

Хуб аст, ки сарвари кишварамон дар торнамои худаш хам «мухтарам» аст. Аммо бигзарем.

Ин бахш бисёр бузург аст. Агар сад сол хам бишинеду дугмаи «Гузариш ба сахифаи баъдй»-ро бизанед, ба нихояти он нахохед расид. (Ин хадси ман аст, ба хар хол, чун тахаммулам ба сад сол кад надод). Дастикам дах сафхае, ки мурур кардам, ба эхтимоли зиёд, хобхои шабамро бо номи чаноби олй чалолатмаъоб сарвари кишварамон мухтарам... пур хохад кард. «Исломуддини Рачабзод, раиси созмони миллй-мадании точикони вилояти Челябинск (-и кучо? Мо оё вилояте бо ин ном дорем? Ё Русияро хам ишгол кардаему хабар надорем? Дар имзои нома зикре аз номи кишвар намеравад) бо эхтироми хоссаву фарзандй» менависад:

«Имрӯзҳо тамоми мардуми Тоҷикистони офтобрӯя таёри ба санаи
таърихии 15- умин солгарди Иҷлосияи XVI -уми Шӯрои Олии Тоҷикистон, ки дар рӯзи 16 ноябри соли 1992 дар шаҳри Хуҷанди вилояти Ленинобод баргузор гардида буд тайёрӣ мебинанд. (Такрибан фахмидам). Ин санаи таърихӣ бо фаъолияти сиёсии шумо Ҷаноби олӣ мӯҳтарам Эмомалӣ Раҳмон вобастагӣ дорад. Оғози музокироти сулҳ солҳои 1992-1997 дар Душанбею Маскав дар Кобулу Теҳрон ва дар охир 27 июни соли 1997 дар шаҳри Маскави Федератсияи Россия ба "Созишномаи умумии истиқрори сулҳ ва ризоияти миллӣ дар Тоҷикистон" иқдоми некхоҳонаи шумо буд. (Боз хам такрибан). Ободонии Тоҷикистон, бунёди неругоҳҳои барқӣ сохтумони роҳҳои дараҷаи байналмиллалӣ, заводу фабрикаҳо. Муносибати хориҷаи Тоҷикистон бо давлатҳои мутараққии дунё аз омилҳои хирадмандона ва сулҳҷӯёнаи шумо ба ҳисоб меравад...»

Хамон «роххои дарачаи байналмилалй ва заводу фабрикахо»-ш манро кушта. Як гурух фарзандони нохалафи ин падари мухтарам намебинанд, ки кишварро чи тавр тори роххои «дарачаи байналмилалй» дарнавардида ва фигони «заводу фабрикахо»-ш гуши фалакро кар карда ва ба жонри хунарии «фалаки индустриалй» огоз ниходааст.

Файзиддин Ниёзов, сокини шахри Душанбе ба сарвари кишварамон менависад:

«Ҷаноби Олӣ, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон.
Баргузории Саммити Иттиҳоди Иқтисодии Авруосиёро дар Тоҷикистон боз як марҳилаи нави шиносоии Тоҷикистон ба ҷаҳон мешуморем ва онро чун дастоварди бузурги сиёсати давлати тоҷикон пазироӣ мекунем. Бо шарафи баргузории чунин маъракаҳои муҳимми сиёсӣ Тоҷикистон на танҳо дар минтақа, балки дар ҷаҳон бори дигар номбардор мешавад.»

Пас бояд ба хамзабононамон дар Техрон бигуем, ки ин кадар гуссаи Техрон-1943-ро нахуранд, ки мачбур буданд мизбони Столину Черчиллу Рузвелт бошанд. Он нишонаи «боз як мархилаи шиносоии Эрон ба чахон» будааст.

Ва аммо омузгорони «мактаби тахсилоти миёнаи умумии раками 16 ба номи А. Саматови нохияи Ч. Расулов» таъкид мекунанд, ки номаашонро ба сарвари кишварамон «бо эхтироми комил» навиштаанд:

«Мӯҳтарам сарвари оқилу доно, кордону ғамхори давлату миллат, давомдиҳандаи корҳои неки Исмоили Сомонӣ баҳри рушди давлат ва некӯаҳволии халқ Эмомалӣ Раҳмон! (Тамоми ин се сатр унвони як нафар буд, нигарон набошед). Мо аҳли омӯзгорон ва кулли хонандагони мактаби 16 ба номи А. Саматови ноҳияи Ҷаббор Расулов ба Шумо сипосгузорем, ки баҳри мактабу маориф, илму фарҳанг таваҷҷӯҳи хосса мебахшед. Шумои азизро (инро аз Чурабеки Мурод дуздидаанд!) бо самимияти афзун бо рӯзи мавлудатон табрику таҳният намуда, ба Шумо умри бардавом ва ба бахти оилаатон сиҳату саломат монданатонро хоҳонем.»

Баъд аз ин дигар мавсими табрикоти мелоди хазрат аст ва хар чи номае боз мекунед, саршор аз курбону садака ба хазрати олй бобати мавлуди муборакашон аст. Ва ба хамон нахве, ки сарвари кишварамон худро «мухтарам» медонад, мардуми номанигор низ худро «мехнатдуст» медонанд:

«Аз яздони пок хоҳиши онро дорем, ки дар корҳои пурмашаққататон баҳри ривоҷу равнақи давлат ва ояндаи дурахшони мардуми меҳнатдӯст бурдбориҳо таманно дорем.»

Зимнан, «мехнат» дар забони модарии мо ба маънии кори маъмулй нест, захмат хам нест, балки кори шокка ва пур аз озору осебу машаккат аст. Мехнат, яъне бегорй ва азият. Пас хуб аст, ки мардуми мехнаткаши мо хам аз вокеъиятхо мегуянд.

Аз номаи Фирдавс Бохиров аз Душанбе дарёфтам, ки сарвари кишварамон чандсола будааст:

«Мӯҳтарам, Ҷаноби олӣ - Эмомалӣ Раҳмон! Ман Шуморо хамчун Сарвари давлати Тоҷикистон, ҳам фарзанди Ватан ва шаҳрванди Ҷумҳурии Тоҷикистон бо рӯзи таваллудатон, қадами мубораки Шуморо ба синни 55 солагӣ, табрику таҳният мегӯям. Ба Шумо, ҳамчунин дар шахси Шумо ба аҳли оилаатон сиҳатмандӣ, хушбахтӣ ва бурдбориҳо хоҳонам.»

Худо падару модари дастури забони форсй (бибахшед, «таджикский»)-ро биомурзад, ки дар ин чумлабандихо хазорон бало ба сарашон омада, аммо максуд равшан аст: чаноби олй, чокаратем! Аммо иртиботи он бо "ахли оила" ва момону бобои сарвари кишварамон бароям норавшан монд.

«Маъмурияти Литсейи 1-и шахри Кулоб» барои дилдории сарвари кишварамон, ки дар фасли хазон ба дунё омадааст, дурфишонй кардаанд:

«Мо омӯзгорони Литсейи 1 ба номи Исмоили Сомонии шаҳри Кӯлоб зодрӯзи мубораки Шуморо, ки ба чунин рӯзҳои файзбору босаховати айёми тирамоҳи заррин ва моҳи мубораки Рамазон рост омадааст, аз самими дил табрику шодбош гуфта, ба Шумо тансиҳатию осудагии рӯзгор ва шукуфоии имрӯзу фардои ҳаёти мардуми кишварро таманно дорем.»

Вале рамазон, ки хамон як чо намемонад. Хай ин вару он вар мешавад. Баъдан чи далеле барои дилдорй хохед ёфт?

Гаштугузори мо дар «Нома ба Президент» метавонад барои хамеша ба дарозо бикашад. Мо хамеша шунидаем, ки дарди дили мардум зиёд аст. Ва дар ин чо бо чашми сар мебинед, ки он чи кадр зиёд аст. Пас дарди дили мардум арзи табрикоту эътирофи гуломии худ бар аълохазрат будааст. Ин танхо хулосаест, ки метавон аз ин сафхаи пурдабдабаву миёнтихй хосил кард. Намедонед чи шеърхои гаронвазне дар васфи сарвари кишварамон гуфтаанд. Барои намуна ин якеро меорам, ки Назири Назирзод аз нохияи Масчох пас аз соъатхо тааммулу тафаккур таваллуд кардааст:
Зодрӯзат муборак - зодаи Раҳмон,
Тоҷ бар сарат, тоҷбардори Оли Сомон.
Зи гурат сабза медамад, Сомон,
Қадрдонат Эмомалии Раҳмон.
Дарвешаму лутфи шоҳа ман шоҳнома мекунам,
Дар хоби шабам фарёд ба Фирдавсӣ мезанам.
Эй сарнависи аҳли Ҷам, аз рӯҳи покатам,
Ромишгарон бигӯ навозанд, Эмомалира ҷо кунам, (чи кор кунй?)
Чу ҳафт хон Рустам гузашт, бозгӯ!
Ки Исфандиёр шуд руинтан дар ӯ.
Накардаст дигар пилтане орзу!
Валинеъматаш Эмомалӣ аст, бигӯ !

Инхо хама хазён нест. Вокеъият аст. Дар сарторнамои кишвари офтобруяи сохибистиклолу демократию хукукбунёду озоду ободамон Точикистон - prezident.tj бар чаридаи торих сабт шудааст.

Sunday, March 09, 2008

President.tj: Brief Anatomy (Cyr Per)

Бо ин ки кирми хабарчуйи харгиз оромам намегузорад, нудратан ба торнамои President.tj сар мезанам, ки мантикан бояд аз манобеъи умдаи хабарй бошад. Далоили он фаровон аст ва имруз тасмим гирифтам ба таври сатхй бо хам чанд сафхаи сар-торнамои Точикистонро варак занем ва далоили ин бемайлиро равшан кунем.

Бурунмоя

Пешбарг ё сафхаи нахусти он «таджикский» аст. Яъне расман дар сарбарги торнамо навишта: «Таджикский». Дар канори он вожаи «Русский» боз хам бештар моро аз киву чй буданамон огох мекунад. Онбартар «English» су-су мезанад, ки вожаи мавриди назари такрибан хамаи афроди берун аз хитаи нуфузи Русия аст. Ва дар вокеъ, ойинаи сарзамини мо барои бегонагон аст.

Ман хам «English»-ро фишор додаму мутаваччех шудам, ки бо вучуди суръати баланди интернетам бояд дастикам як дакика мунтазир бимонам, ки аксхои чурвочуру рангоранги сарвари кишварамон пиёда шавад. Хушхол шудам, ки бар бойгонии аксхои чадидам аз сарвари кишварамон хохам афзуд. Аммо дарег.

Бештари ин аксхо аз хотироти хуши сарвари кишварамон аст: хамон раёсати баёдмонданиаш дар нишасти Мачмаъи Умумии Созмони Милал (1999), хамон акси нахустинаш бо Чурч Буши Дуввум, дар холе ки дасти Буш ба таври ночуре самти похои сарвари кишварамон ёзидааст (2002), ва албатта, даст додани бовикораш ба Володя Путин дар Сочи – макони тасмимгирихои сарнавиштсоз (2004)... Ин яке кй буд? Охо... Ёдат ба хайр, Куфй Аннони азиз! Хушо ба холат, ки ту хам бо сарвари кишварамон даст дода будиву аксатро ин чо мебинем ва фаромушамон намешавй (2005). Ин окои чашмкашидаро намешиносам, чун хама зохиран мисли хаманд. Бояд номашро бихонам: Ху Чинтао, раисичумхурии Чин (2007). Дар ин чо хам сарвари кишварамон мурокиби обруву эътибори сарзаминамон будааст, чун дасташро тибки маъмул аз шикамаш онбартар набурда ва баръакс, Ху Чинтао мачбур шудааст самти у дароз шавад.

Аз аксхои чадидаш яке бо Махмуди Ахмадинажод аст. Хамон окои кучулуе, ки дунёро бо садои зераш ба ларза афканда ва Омрико чуръати шунидани садояшро надорад. Аммо дар баробари сарвари кишварамон Ахмадинажод шабехи он марди сурхмуи сугдии руи деворнигорахои гури Дориюш аст, ки ба дастбуси Шаханшох омадааст: раисичумхурии Эрон такрибан бо ду даст бо Рахмон дуруд мегуяд ва лабонаш аз вусъати лабханд то баногуш расидаанд, вале сарвари кишварамон сахт андешаманд аст, ба дурихои дур чашм духта, то ояндаи моро дурандешона пешбинй кунад лобуд. Ва лабаш хам хавсалаи лабхандро надорад. Сахт машгули фикре мухимтар аст.

Хулоса, ин чизхоест, ки як хоричй руи торнамои сабзи рангпаридаву номуназзаму бесарутахи сарвари кишварамон хохад дид: аксхое, ки метавонад гуёи гуруру ифтихори як навчавон бошад, аз ин ки масалан, Андй ё Мансур ё Гугушро дидаасту бо у акс гирифтааст. Ва хатман он акс руи дару девораш ва олбуми хотироташ насб хохад шуд. Бо ин ки то кунун изофавазн шамоилашро ба таври ношинохтанй тагйир додааст. Манзурам он навчавони фарзист, на сарвари кишварамон.

Дарунмоя

Хуб, гузашта аз ин диданихо, мусалламан, торнамо дорои хонданихо хам хаст, ки намедонам то кучо метавонад барои як инглисизабон хонданй бошад. Мавзуъот, мусалламан, хама рочеъ ба диду боздидхои салтанатист, ки метавонад барои бархе чолиб бошад... Агар мутаваччех шавад, ки манзур чист. Дар яке аз унвонхо мехонем:

The speech massage of the President of Republic of Tajikistan to the Government of the Republic of Tajikistan

Бимонад, ки дар ин чумла сарфу нахв рафта паи кораш. Агар бихохем баргардонаш кунем, чизе мисли ин хохад шуд: «Мосожи шифохии раисичумхурии Точикистон ба хукумати Чумхурии Точикистон». Як хоричии ноогох хатман барояш чолиб хохад буд, ки рахбари як кишвар аъзои хукуматашро муштумол кунад, он хам каломй. Аслан муъчиза аст. Вале манзур аз massage дар ин чумла лобуд message (паём) буда, ки боз хам мавкеъияти он ба дунболи speech гичкунанда аст.

Хуб, холо дигар ин кадр хурда нагирем ва даруни яке аз ин матолиб биравем:

«On February 9-10 Emomali Rakhmon, President of Tajikistan, paid his official visit to Iran. Having kindred languages and similar cultures Tajikistan and Iran are connected with ancient friendly ties and reciprocal cooperation. Therefore, the main points of discussion were implementation of the Sangtuda-2 project and solving current problems related to the lack of electricity in Tajikistan.»

Боз хам бимонад, ки дар ин чумлахо бар сари сарфу нахв (громер) чи балое овардаанд. Мо факат талош мекунем аз онхо ба нахве маънй дарбиёрем, агар метавонем. Нахуст, бароям чолиб буд, ки торнамои сарвари кишварамон уро ба шеваи русй Rakhmon мехонад, на Rahmon. Сониян, бароям чолибтар буд, ки «Точикистон ва Эрон забонхои хешованд ва фархангхои мушобех доранд ва равобити бостонй ва хамкорихои дутарафа онхоро ба хам пайванд медихад. Аз ин ру, мухимтарин нукоти бахс ичрои тархи Сангтуда-2 ва халли мушкилоти чории набуди барк дар Точикистон буд.»

Пайванди мантикии ин чумла шохкори ноб аст. Нахуст мо тоза мутаваччех мешавем, ки Точикистону Эрон ба як забони порсй на, балки ба «забонхои хешованд» такаллум мекардаанд ва бо хам «равобити бостонй» доштаанд. Гуё, масалан, 2000 сол пеш хам кишваре бо номи «Точикистон» буда, ки бо «Эрон» равобити диплумотик доштааст. Ва чун ин равобитро доштаем («аз ин ру»), мавзуъи Сангтуда-2 ва бадбахтии бебаркй бо Ахмадинажод матрах шудааст.

Дар хамин матлаб мехонем:

Thus, memorandum on cooperation between Tajik and Iranian ministries of power engineering was affirmed by the heads of the departments – Gul Sherali and Parviz Fattokh accordingly.

Билохира нафахмидам, ин око Гули Шеръалист ё Шеръалии Гул! Кумак, лутфан!

Ин унвон, ки одамро комилан дар барахут карор медихад:

The President of Tajikistan Emomali Rahmonov reassumed an office

«Рахмонов як макомро дубора ба ухда гирифт.» Ворид нашудам, ки бибинам мавзуъ аз чи карор аст. Шояд манзураш Rahmon Reassumes (His) Office буда бошад. Пас бехтар аст ба дарунаш хам нигохе биандозам:

A ceremony of assumption of office by the President of the Republic of Tajikistan Emomali Rahmonov who was reelected to this post by universal suffrage on November 6, 2006 was held in «Somon» Palace located at the Residence of the Government of the Republic of Tajikistan on November 18.

Ин чумла мегуяд, ки Рахмон «бо хакки раъйи саросарй» (universal suffrage) ба макоми раёсати чумхурй дубора интихоб шудааст. Манзураш шояд a landslide victory бошад ё чизи дигар, вале бехтар аст бо идомаи матлаб худамонро гич накунем.

Дар гузоришхо хама чо вожаи «тарафхо» (the sides) ба маънии ду раисичумхурй "interlocutors" тарчума шудааст, ки як истилохи хосси сиёсист ва мартабаи хар ду раисичумхуриро ба шиддат кохиш медихад. Interlocutor касест, ки ба таври гайрирасмй дидгоххои як давлатро барои намояндаи давлате дигар тавзех медихад ва бештар пушти сахнаи сиёсист, то руи он. Руасои чумхури кишвархо дар як нишасти расмй interlocutor нестанд.

Бештар аз ин намегуям. Бехтар аст аслан рочеъ ба он ба касе чизе нагуем, то хамин обруе хам ки надорем, наравад. Пас лутфан ин гап факат байни худамон бимонад, чун вокеъан, хичолат хам хуб чизест.