Диёри арҷманди мо ба сӯги шоъираш нишаст...

Диёри арҷманди мо

Ба сӯги шоъираш нишаст...

 

Дирӯз пур аз умед будему имрӯз тиҳӣ шудем. Дирӯз навиди беҳбуди ҳоли устодро додему имрӯз садҳо паёми таслияти дӯстони дуру наздикро мехонем. Ҳасрати дидани рӯи гармаш ба дилҳо монд. Ва танҳо садост, ки мемонад. Садои тасаллобахшу пурнишот, ки аз бистари марг ҳам бо ханда мегуфт, хуб асту нақоҳати андаке дораду базудӣ ба зиндагии ъодӣ бармегардад. Касе, ки дар хилвати бемористони “Истиқлол” дошт пар-пар мешуд, ба фарзандону пайвандону ёронаш пайваста тавсия мекард, ки мувозиби саломатии худашон бошанд. Парастори муъолиҷаш ҳам гуфта, зарфи як ҳафтаи муроқибат аз устод ба хулқу атвори инсонию хушбинию шӯхтабъии ӯ дил бохтааст. Ҳар ки ӯро як бор дида буд, ба фаросату шарофаташ тан медод.

 

Ин ҳасрат ҳам ба дилҳо монд, ки ҳаргиз Дастонро надид. Дастону Париюши ман дигар на модарбузурге доранду на падарбузурге. Устод Гулназар падарбузурги фавқулъода меҳрубоне буд ва ба наваҳояш муҳаббати лоятаноҳӣ дошт. Барои ҳамаашон абёте суруда буд. Чаҳор сол пеш ин ду байтро дар зодрӯзи Париюшам ба ӯ тақдим кард:

То дар дили ман меҳри Париюш бувад,
Дар сина маро баҳори гулпӯш бувад.
То лаҳну садои ӯ ба гӯшам бирасад,
Овози ғаму ғусса фаромӯш бувад.

Дастон, ки омад, номашро писандиду бадоҳатан гуфт:

Рустами Дастон, дар ин майдон дигар танҳо наӣ,
Бо дуъои Пири Тусӣ достони мо расид.

 

Ба Фирдавсию “Шоҳнома”-аш вафодории фарзандона дошт.

 

Халқи ман!

Ъурёнии табъи ту чист?

Аз ҳарири ҳарфи Ҳофиз ҷома кун.

Номаи иқболи ту афсурдааст,

Рӯ ба шеъри қудсии “Шаҳнома” кун.

 

Гапфурӯшонат дукон бикшодаанд

Ҷои кони ҳикмати ту, сад дареғ.

Дар қиёси хирмани ҳазёнашон

Хас намояд давлати ту, сад дареғ...

 

Ва ламаҳоте аз хотирот мемонад...

 

Устод Гулназарро аз бачагӣ мешинохтам. Дӯсти наздики падари ъазизам буду солҳо баъд хешованди сабабӣ шудем. Дар давраи навҷавонии ъисёниам аз ду бузургворе, ки барояшон арҷи бисёр қоил будам, дархости насиҳат шуд. Аз онҳо хостанд, то маро андарз кунанду роҳу чоҳ нишон диҳанд, то дигар дар ҳафтаномаи “Адолат” мақола нанивисам. Он ду бузургвор, ки акнун лобуд дар ъарши малакут ба дидори ҳам расидаанд, Даврон Ашӯруф ва Гулназар Келдӣ буданд. Панду андарзи ҳар ду ин буд, ки талошу пайкорамро канор нагзорам. Устод Гулназар гуфт: “Агар дар дурустии роҳе, ки интихоб кардаӣ, шакке надорӣ ва ин роҳро бахубӣ сабук-сангин кардаӣ, аз роҳат барнагард. Шояд ҳамин боварҳои ту дуруст бошад. Офарин, ки ҷуръаташро дорӣ!”

 

Баъдан дарёфтам, ки устод марде батамом озодандешу миллист ва худаш ҳам тан ба ҳарфи зӯр намедиҳад ва, масалан, дар бораи рӯйдодҳои баҳманмоҳи хунини 1990 (замоне ки Маскав ба Душанбе дигарбора лашкаркашӣ карду 25 тоҷикро кушт) нивишта буд:

 

Наврӯз дер кард,

Дар кӯчаҳои шаҳр гули лола сар кашид,

Ҳар лола ҳасрате,

Ҳар лола нолае.

 

Наврӯз дер кард

Дар зери осмони яхафшони тирарӯ,

Аз лобалои ҳотаи симини барф

Бишкуфт лолазор,

Ҳар лола машъале,

Ҳар лола ахтаре.

 

Он кас, ки барги лолаи табхола чиданист,

Оташ фитад ба домани савдояш!

Он кас, ки шамъи лолаи сарзинда куштанист,

Зулмат расад ба манзили уммедаш!

 

З-ин кӯча дӯш хотирам осуда мегузашт,

З-ин раста дӯш ҷони ман аз ғусса раста буд,

Ман по куҷо ниҳам, ки ба ҳар ҷо, ки рӯ кунам,

Ҳар лола навхатест,

Ҳар лола ъошиқест?!

 

Ман хун хурам ҳамора, ки аз чист ёди ман

Аз лола арғувон?

Ман хун шавам ҳамора, ки аз ҷилди “Тоҷикон”

Як сафҳа зери пост!

 

Наврӯз дер кард,

Наврӯзи лолазори Душанбе шукуфтааст.

Доғе нуҳуфтааст...

 

 

***

 

 

Солҳо баъд, ки домодаш шудам, нигарони таъсири ҳирфаи худам бар мақому манзалати устод дар маҳофили ҳоким будам. Рӯзе ин нигарониро ҳузуран бо ӯ дар миён гузоштам. Устод бо сиъаи садри сутуданӣ ва то ҳадде бепарво гуфт: “Аз ман пурсидаанд, ки барои чи домодат ину он нивиштааст. Ман ҳам тавзеҳ додам, ки домодам кӯдак нест ва марди рӯзгордида аст. На ман ба кори ӯ коре дораму на ӯ ба кори ман”. Хандиданд. Ва ин ъайни воқеъият буд. Тӯли ин ҳама сол, ки аз осмони сиёсии Тоҷикистон бар сари ман борони туҳмату таҳдид боридааст, ҳатто як бор ҳам аз ман нахоста буд, ки забон гоз бигирам, хафа шавам, қаламамро бишканам. Дар идома ҳам гуфт: “Зимнан, ман аз ҳузур дар интихоботи баъдӣ ҳам инсироф додам. Маҷлисро ҳам дидем. Кори беҳуда аст. Ҳамин шеъру шоъирӣ бароям бас!” Ва дигар ба Маҷлис нарафт. Ва ҳамон ҳиссу мазмунро дар чакомае муфассалтар тавсиф кард:

 

Маҷлис

 

Ҳеч донӣ, ки дар ин маҷлисгоҳ

Ҳозиру ғоиби ман яксон аст

Ва ба ин минбару ин воъизу ин дамдамаҳо корам нест?

Бибарад мисраъи Ҳофиз

Ба саропардаи қудсам.

Бидиҳад нашъаи ъумри ҷовид

Сухани Хизрии Хайёмам.

Бинамояд ду биҳишту ду ҷаҳиму ду ҷаҳонам

Рӯбарӯ ойинаи соҳири Бедил

Ва мани инҷойӣ

Онҷоям,

Ки дар ин боргаҳи нокасу кас

Бо касе ҳавсалаи борам нест .

Ҳеч кас огаҳ нест,

Ки дар ин маърази лутфу карами маснӯъӣ

Ҷуз ғами шеър вафодорам нест.

Аз мукофоту ҷазое, ки ба сар меборад,

Яке аз шодии дил мадҳуш аст,

Дигар аз ғусса дилаш метаркад.

Масту савдоии савдои ҳиҷо,

Ба ҳамон тарҳи сабоҳии яке байт, ки аз хотири ман мегузарад,

Фориғ аз хешаму ҳамсояи маҷлисгоҳӣ.

Шукр, шукр!

Бо ҳавасҳои хасак ҷони гирифторам нест.

Қодирам, то ҳама рӯзу ҳама шаб лоф занам,

Ки дар ин мулк тиҳисаршорам.

Ё ҳамон гуна ки Лоиқ гуфта:

Хирсро ном барам Хоҷаи Хизр.

Лек шармам ояд,

Аз ту, эй чашмаи саршори мусаффои Ватан,

Ки маро панди сафокориву покӣ додӣ.

Аз ту шармам ояд,

Эй умеди нигаҳи чашми гадои сари роҳ!

Аз ту шармам ояд,

Эй Оянда!

Хуни дил мехураму дидаи хунборам нест!

Сояи сабзи чанорони Душанбе

Раҳи савдои маро мепояд,

Нафаси ёсумании Варзоб

Оғуши дарди маро меҷӯяд,

Нигаҳи ъошиқи дилдодаи шеър

Шуълаи сӯзи маро мехоҳад.

Эй хушо маҷлиси риндонаи Ҳофиз!

Эй хушо маҳфили паймонаи Хайём!

Эй хушо анҷумани ойинаи ҳамдили Бедил!

Ба дигар ҳолу ҳаво корам нест,

Ба Худо, корам нест...

 

 

***

 

Аммо ҳамеша хушбин буд. Бовар дошт, ки “чунон намонду чунин низ ҳам нахоҳад монд”. Тоҷикистонро ъошиқона дӯст дошт. Ба пешрафти андаки Меҳан ҳам меболид. Дар ҳар гуфтугӯе, ки бо ӯ доштам, мегуфт, ки авзоъ рӯ ба беҳбуд аст ва кишвар дорад ободтар мешавад. Аз роҳандозии нерӯгоҳи Роғун фавқулъода хурсанд шуда буд. Бисёр умедвор буд, ки сулҳу оромиши кишвар халале набинад ва Тоҷикистон тавсеъа кунад. Аз сафарҳояш ба манотиқи мухталиф мегуфт ва ин ки чи пешрафтҳое онҷо ба чашмаш хурдааст. Аммо дардҳои ниҳониашро дуррсон бар дафтараш фурӯ мерехт:

 

Ашке бирез бар сари Шаҳнома аз алам,

Аз кӯҳи нанги мо зи чӣ Рустам намерасад?

 

 

***

 

Лабони ташнаи соҳил таманнои дигар дорад,

Чи суд аз нолаҳои ту, агар Сайҳуну Ҷайҳунӣ?!

Маро бегонагии ошное мекушад рӯзе,

Дарунӣ мешавад оё Абӯрайҳони Берунӣ?!

 

***

Душанбе монаду гардаш намонад,

Давояш монаду дардаш намонад,

Қатори мардҳои ҷоннисораш

Илоҳӣ номи номардаш намонад.

 

***

 

Ҳама донову як доно пайи бедории мо нест,

Ҳама вассофи Наврӯзанду як ғунча шукуфо нест.

Намедонам ба кӣ гӯям ғами афсонаҳоямро:

Зи хар пур шуд раҳи дунёву Исое ҳувайдо нест.

 

***

 

Эй ба бедорӣ ту дида хобҳо,

Дида дар хоб оташи гирдобҳо!

Нағма зан чун ғӯки хушбахт аз фараҳ

Дар муҳити мурдаи мурдобҳо!

 

***

 

Махзани ашъор буд. Фирдавсиву Ҳофизу Хайёму Бедилу Нодирпуру Симину Лоиқро дӯст дошт ва ҳамвора аз осори онҳо нақл мекард. Ҳаргиз ҳарфи миёнтиҳӣ ба миён намеовард. Хушмашраб буд. Ва аҳли шӯхӣ. Шӯхтабъиаш ба ашъораш ҳам роҳ ёфта буд:

 

Чунонат роҳ мепоям,

Ки ҳамкорам маъошашро.

Чунонат дӯст медорам,

Ки пурхур деги ошашро.

Чунонат мехурам афсӯс,

Ки деҳқон наску мошашро.

Чунонат мекашам андӯҳ,

Ки ҳамсоя кулоҳашро.

Чунонат пос медорам,

Ки Жопун подшоҳашро.

Чунонат саҷда меорам,

Ки ҳинду гови роҳашро...

 

Афзун бар шӯхтабъӣ, дар яке аз вопасин тамосҳои телефунӣ бо устод дарёфтам, ки ъошиқи футбол аст. Ҷӯёи ҳоли тими маҳбуби инглисиаш Лестер шуд; дуруст пас аз он ки Лестер ба далели мавҷи дувуми куруно дубора баста шуд. Дар ниҳояти шигифтии ману Дилором мураббию бозикунони тимро баршумурд. Ин саргармии устод бароямон тозагӣ дошт.

 

***

 

Тоҷик ба маънои воқеъии калима буд. Гирифтори ҳеч навъ таъассубе набуд ва ба ҳамаи милалу боварҳои инсонӣ эҳтиром мегузошт, аммо ъалоқаи хоссе ба Эрони бостону аслу решааш ва забоне дошт, ки аз посдорони аслиаш буд:

 

Маро дар пӯст ҷои турку тозӣ нест,

Ки ман парвардаи Эрони тақдирам.

Агар дар ҷилди ман авлоди ман гунҷад,

Намемирам, намемирам, намемирам!

(“Руҷӯъи Монӣ”)

 

Дареғогӯи Эрон мӯя дорад

Сари хоки парешони каёнаш.

Бибояд ҳайкале он сон пай афканд,

Ки Рустам хезаду Рахшу камонаш.

 

***

 

Эй лафзи дарӣ, нишони тоҷик туӣ,

Дар ҳар ду ҷаҳон ҷаҳони тоҷик туӣ.

Аз Санҷару Чингизи замон бокам нест,

Донам, ки паноҳи ҷони тоҷик туӣ!

 

Фарзанди асили Бухоро буду дарди фурӯ рехтани сарзамини пешинаш озораш медод. Дар соли даргузашти устод аз он рӯйдоди шум дуруст 100 сол мегузарад:

 

Гиря кун, гиря кун чу абри баҳор

Дар сари гӯри бенишони падар.

Магар аз хоки хуфта бархезад

Лолаҳое чу доғи банди ҷигар.

 

Ин замин сарбасар яке дахма-ст,

Дахмаи шайху шоъиру сарҳанг.

Сари ҳар пушта метавон бигрист

Аз ғами бенишонии фарҳанг.

 

Ин замин сарбасар яке қабр аст,

Марқади хашму шӯру тӯфонҳо,

Оби чашмони ту магар шӯяд

Гарди даврону хоки нисёнҳо.

 

Оби чашмат магар кунад лабрез

Чашмаҳои дарии лаббаста,

Сангҳое магар кашад боре

Ҳасрати кӯзаҳои бишкаста!

 

Тоҷик инҷо агар асар дорад,

Ҷуз мазори харобу яксон нест.

Мадфани бепаноҳи Сомонӣ

Пуштибони ҷалоли Сомон нест.

 

Кай зи дӯши манораҳои баланд

Осмонҳо фуруд меояд?

Аз раҳи оби Зарфишон рӯзе

Шоъири Панҷрӯд меояд?

 

Панҷаи зарнисори настаълиқ

Мекашад домани забони маро,

Сабзае, к-аз сиришки ту сабз аст,

Мекушад, мекушад хазони маро!

 

Гиря кун, гиря кун чу абри баҳор

Дар сари гӯри бенишони падар.

Хушксорӣ хушат намеояд

Дар Бухорои ҷовидони падар.

 

Аз лофи газофу тамаллуқу чоплусӣ мутанаффир буд:

 

Зинда бошӣ, эй диёри номдори лоф,

Дар паноҳи осмони беғубори лоф.

Боғҳо бишкуфтаву себаргаҳо шодоб,

Бехазон бошад ба ъолам навбаҳори лоф.

Бигзар аз афсонаи авҷу барори ъумр,

Бо ману ту бас бувад авҷу барори лоф.

Пай фикан нав-нав деҳу шаҳри ҷаҳонафрӯз,

Зиндагӣ кун дар Хуҷанду дар Ҳисори лоф.

Дар ғарибӣ луқма ҷустан кори ъоқил нест,

Музд бистону тараб кун дар диёри лоф.

Сардии дунё куҷову ҷони сармоӣ?

Зинда бодо офтоби шуълабори лоф!

Табъи ъурёну тани ъурён, чи менолӣ?

Шарм медор аз дукони бешумори лоф.

Осмон банди ғурури кӯҳҳои лоф,

Хокдон маҳви шукӯҳи обшори лоф.

Суфраҳо мамлувви нони лоф мебинам,

Комҳо ширин зи қанди хушгувори лоф.

Бори беъор аст агарчи лоф, мехоҳам

Лофзан мирад ба хорӣ зери бори лоф!

 

***

 

Фарзандонашро беандоза дӯст дошт. Ороми Дилам дар мақоми таҳтағорӣ (кӯчактарин фарзанд) чун мардумаки чашм барояш ъазиз буд. Вақте ки Ороми Дилро ба Ландан бадрақа мекард, ба гӯшам андарзе падарона хонд: “Духтарам дар Ландан ҳеч касе ҷуз Шумо надорад. Ҳам падару модару ҳам хоҳару бародараш Шумо ҳастед. Орзумандам, ки ғамхори якдигар бошед”.

 

Эй ъумри ман набуда ҷуз ъумри дӯстдорӣ,

Эй рӯҳи ман набуда ҷуз рӯҳи ғамгусорӣ,

Эй хоки ман набуда ҷуз хоки ҳамдиёрӣ,

Баҳри Худо, бигӯед, ин меҳри ман куҷоист?!

 

***

 

Хушбахт буд. Дӯстону дӯсторонаш бештар аз душманонаш буданд. Гули сари сабади маҳофил буд. Ва мурдан дар Ватанро мояи хушбахтӣ ва бемаргии инсон медонист. Бахте, ки гумон аст барои ман муяссар шавад, аммо устод ба хостааш расид.

 

Касе ҳаргиз намедонад, ки роҳаш то куҷо пайдост,

Валекин дар Ватан мурдан бувад бемаргии инсон.

Даме, ки пуштаи ту мешавад аз хок болотар,

Ту боло мекунӣ хоки Ватанро як ваҷаб ал-он...

 

Намедонам, ки меҳре мебарад сӯи мазори ман

Ва ё аз ёд хоҳад шуд диёри ормони ман,

Вале боди Ватан дорад шабу рӯзи маро обод,

Вале санги Ватан монад ҳамон санги нишони ман.

 

Ному нишони устод Гулназар на танҳо бар санги Ватан, балки бар нишони ҳувияти Ватан ҳам ҳакк шудааст. Равонатон шод бод, устод. Дурӣ маҷол надод, ки пайкаратонро ба хок биспорам, аммо Шуморо бо рухи шоду хандонатон ба ёд месупорам.

"Хиёнат" - филме беимзо ъалайҳи ҲНИТ ва ҶИЭ

“Хиёнат” лафзест, ки давлати Тоҷикистон беш аз пеш барои тавсифи мухолифони худ ба кор мебарад ва акнун ъунвони филмест 210-дақиқаӣ дар се қисмат, ки ахиран аз тариқи ҳамаи шабакаҳои саросарии телевизюни Тоҷикистон намоиш дода шуд.

Филми “Хиёнат” бар мабнои эътирофоти афроди боздоштию маҳкум сохта шудааст. Созандаи филм, ки ному нишоне аз ӯ дар титрожи “Хиёнат” вуҷуд надорад, 25 парвандаро варақ мезанад ва суҳбатҳои надоматомези маҳкумонро пахш мекунад, ки бархе аз онҳо дар қайди ҳаёт нестанд. Монанди Қиёмиддини Ғозӣ, ки аз чеҳраҳои мазҳабии маъруфи поёни даврони Шӯравӣ буд. Ӯ ду сол пеш ба 18 сол зиндон маҳкум шуд ва порсол дар ошӯби зиндони Ваҳдат ба қатл расид. Ӯ дар ин филм хитоб ба ҳамсангари пешини худ Муҳйиддини Кабирӣ, раҳбари Ҳизби Наҳзати Исломии Тоҷикистон (ҲНИТ), мегӯяд: “Лофи беҳуда гардан шикастааст!” Ӯ ва “муътарифон”-и дигар дар ин филми давлатӣ Ҳизби Наҳзати Исломиро ба талош барои кудето дар соли 2015 муттаҳам мекунанд; иттиҳоме, ки зарфи панҷ соли ахир давлат батакрор эълом ва Наҳзати Исломӣ рад кардааст.

Дар воқеъ, нуки шамшери ин филм ба сӯи Ҳизби Наҳзати Исломӣ нишона рафтааст, ки панҷ сол пеш Додгоҳи ъолии Тоҷикистон онро ба ъунвони як “созмони теруристию ифротгаро” мамнӯъ кард; ва бавежа ъалайҳи раҳбари он Муҳйиддини Кабирӣ. Муътарифони аслӣ писаръамма, бародарзан, хешовандони дигар ва ронандаи пешини Муҳйиддини Кабирӣ ҳастанд. Маҳмадъалӣ Раҳматуллоҳуф, аз пайвандони Муҳйиддини Кабирӣ, дар ҳоле ки пушти сари ӯ чашмандози дилрубое аз рустои Қасамдараи Файзободро мебинем, хитоб ба Муҳйиддини Кабирӣ мегӯяд: “Аз ин  деҳ шармандавор гурехта рафтӣ. Моро ҳам шарманда кардӣ. Мардуми инҷо ҳаргиз наметавонанд туро бибахшанд”. Қасамдара зодгоҳи Муҳйиддини Кабирӣ аст. Ҳамаи пайвандони ӯ, ки дар ин филм зоҳир мешаванд, соли 2016 ба як сол зиндон маҳкум шуда буданд. Оқои Кабирӣ мегӯяд, агар онҳо тан ба эътирофи иҷборӣ намедоданд, барои муддати бисёр дарозтаре равонаи зиндон мешуданд.

Раҳбари ҲНИТ, ки акнун дар Урупо ба сар мебарад, мегӯяд, ки эътирофоти афроди наздик ба ӯ дар пайи муъомилае сурат гирифтааст. Ба гуфтаи ӯ, зарфи як моҳи рӯза наздиконашро ба идораи амнияти маҳаллӣ мебурданду шиканҷа мекарданд, то ин эътирофот ҳосил шавад. Вагарна, ба гуфтаи ӯ, ҳар як аз онҳоро ба 20 то 25 сол зиндон ва мусодираи амвол таҳдид мекарданд.

Дар тамосҳои бешумори БиБиСии форсӣ ҳеч мақоми ҳукуматӣ ё коршиноси наздик ба ҳукумат ҳозир нашуд ба ин суханони Муҳйиддини Кабирӣ посух диҳад.

Кишвари “барои тоҷикон маълум” куҷост?

Яке дигар аз мавзӯъҳои меҳварии филми «Хиёнат» кишварест, ки аз он 31 бор ёд шуда, аммо бидуни зикри номи дақиқаш. Ровии филм 31 бор аз кишваре мегӯяд, ки мусалмон асту “барои мардуми Тоҷикистон маълум”, вале як бор ҳам номи он кишварро намешунавем.

Албатта, дар мавориде парда аз рӯи “кишвари барои тоҷикон маълум” бармеуфтад. Масалан, дар эътирофоти забтшуда, ки бархе номи шаҳрҳои Қум, Караҷ, Пардис, Бумиҳин ва устони Мозандаронро ба забон меоваранд. Ва дар мавориде нақшаеро мебинем, ки наметавонад ҷое ҷуз Эрон бошад.

Ъабдуссаттор Каримуф, яке аз аъзои маҳкумшудаи ҲНИТ, дар “эътироф”-и худ мегӯяд: “Аксари ҷавонони тоҷике, ки дар ҳаводиси чаҳоруми септомбри 2015 ширкат карданд, мегуфтанд, ки дар Караҷ, Мозандарон ё Қум омӯзишҳои низомӣ дидаанд”. Манзур аз “ҳаводис” чизест, ки давлати Тоҷикистон талош барои кудето ба раҳбарии женерол Назарзода, муъовини пешини Вазорати дифоъ, дар соли 2015 меномад. Ин дувумин бор аст, ки ҳукумати Тоҷикистон Эронро ба ҳамдастӣ дар “иқдом ба кудето” муттаҳам мекунад. Иттиҳоме, ки бори нахуст дуруст се сол пеш дар филме инчунинӣ матраҳ шуд ва эътирози катбии Сафорати Эрон дар Душанберо дар пай дошт. Аммо чиро ин бор бидуни зикри ном?

Тӯраҷи Атобакӣ, коршиноси Осиёи Миёна, бар ин бовар аст, ки наметавон ъомили дахолати Русия дар ин заминаро нодида гирифт. “Русия ва шояд ҳам Чин ба хотири равобити нисбатан танготанге, ки бо Эрон доранд, иҷоза намедиҳанд, ки яке аз кишварҳои дорои пайванд бо ин ду қудрати минтақаӣ мисли Тоҷикистон бо Эрон вориди робитаи бисёр пурташаннуҷе шавад”.

Аммо Муҳйиддини Кабирӣ ба ин гумон аст, ки шояд мақомҳои эронӣ аз маҷроҳои ғайрирасмӣ ба ҳукумати Тоҷикистон ҳушдорҳое додаанд, ки ба нармишу гармиши нисбӣ дар равобити байни ду кишвар анҷомидааст. Зимни ин ки аз диди ӯ, Ҷумҳурии Исломӣ собит кардааст, ки ҲНИТ аз пуштибонию кумакҳои маънавию диплумотики Теҳрон бархурдор нест ва ба ҳамин далел ҳам ин бор номи Эрон ба забон наёмад.

Ва нигоҳи севум ба ин мавзӯъ аз Сайидюнуси Истаравшанӣ, ъузви Анҷумани Озодандешони Тоҷикистон ва пажӯҳишгари динӣ дар Табрези Эрон аст, ки ӯ ҳам аз муттаҳамони филми “Хиёнат” аст:

“Ҳукумати Тоҷикистон ба заъм (гумон)-и худаш равзанаеро боз гузоштааст, бад-ин маъно, ки ҳанӯз ҳам мешавад бо ҳам равобити хуб дошт; ба шарти ин ки Эрон мухолифоне мисли манро “терурист” биномад, онҳоро аз хокаш биронад ё ба Душанбе таҳвил диҳад”.

Чи бо ному чи бе ном, муҳтавои филми “Хиёнат” “кишвари барои мардуми Тоҷикистон маълум”-ро барои ҳамагон маълум мекунад. Пас чиро Эрон вокуниши сареҳе ба ин иттиҳомот нишон намедиҳад?

Сайидюнуси Истаравшанӣ муътақид аст, ки Эрон намехоҳад равобиташро бо мардуми Тоҷикистон тира кунад. “Давлатҳо меоянду мераванд. Мардум мемонад. Тоҷикистон барои Эрон Омрико ё ҳатто Ъарабистони Саъудӣ нест, ки бо он мушу гурба шавад. Эрону Тоҷикистон иштирокоти зиёде доранд ва як пайкару як рӯҳанд”. Пас набояд ин масоилро ҷиддӣ гирифт.

 

Эрон ва мухолифони давлати Тоҷикистон

Филми “Хиёнат” муддаъист, ки Эрон ба ҷавонони тоҷик омӯзиши теруристӣ медиҳад, то онҳо дар ниҳоят ҳукумати секулори Тоҷикистонро барандозанд.

Тӯраҷи Атобакӣ чунин тарҳеро баъид медонад. Аз диди ӯ, Эрон дар ҷойгоҳе нест, ки барои дахолати мустақим дар умури Тоҷикистон иқдом кунад. Мегӯяд:

“Дар замони шӯравӣ як дуҷин Ҳизби Кумунист аз саросари ҷаҳон дар Маскав дафтар доштанд, вале Шӯравӣ бо он кишварҳо равобити танготанг дошт. Эрон ҳам, ки худро Уммулқурои ислом медонад, ба нерӯҳои исломии ҷаҳон паноҳу имконот медиҳад. Вале ин ки бихоҳад ба атбоъи он кишвар омӯзиши низомӣ бидиҳад, ки бираванду дар кишварашон ъамалиёти низомӣ ё теруристӣ анҷом диҳанд, ба назар баъид меояд. Чиро ки ин писанду хуранди Русия нест ва Русия иҷозаи чунин кореро намедиҳад”.

Аммо дар замони ҷанги дохилии Тоҷикистон (1992-97) Ҳизби Наҳзати Исломӣ аз пуштибонии молию моддию маънавии Ҷумҳурии Исломӣ бархурдор буд ва Эрон ба чеҳраҳои аслии ин ҳизб паноҳ дода буд. Муҳйиддини Кабирӣ мегӯяд, ки акнун аз он ҳимоятҳо хабаре нест. Ба гуфтаи ӯ, пас аз поёни ҷангу бозгашти масъулони ҳизб ба Тоҷикистон Наҳзати Исломӣ аз Эрон ҳеч кумаке дарёфт накардааст. Мегӯяд:

“Пас аз поёни ҷанг Наҳзати Исломӣ ба муддати 18 сол дар Тоҷикистон расман фаъъолият мекарду ҳеч касе як бор ҳам нагуфта буд, ки Эрон ба ин ҳизб кумак мекунад. Агар мегуфт, бар пояи он иддиъо мешуд ҳизбро мамнӯъ кард. Яъне дар дохили кишвар будему Эрон ба мо кумак намекард. Ҳоло, ки ҳизбамонро таътил ва “туруристию ифротӣ” эълом кардаанд, читавр Эрон метавонад ба мо кумак кунад? Агар кумак мекард, имрӯз мо дар Эрон зиндагӣ мекардем, на дар Урупо. Худи Эрон барои анҷом додани додугирифти молӣ бо кишварҳои урупоӣ мушкил дорад. Пас читавр метавонад ба мо дар Урупо кумак кунад?”

Дар филми “Хиёнат” бархе аз рӯзноманигорони хориҷнишини Тоҷикистон ҳам муттаҳам шудаанд, ки расонаҳояшонро бо пули Ҷумҳурии Исломӣ роҳандозӣ кардаанд. Аз ҷумла торнамои хабарию таҳлилии akhbor.com, ки ин иттиҳомро мардуд медонад.

 

Созандаи филм кист?

Филми “Хиёнат” титрож надорад. Орм (нишон)-и ширкати “Тоҷикфилм” танҳо мавриди ишора ба созандаи филм аст. Беимзо будани филм ба гумоназаниҳо доман задааст. Сайидюнуси Истаравшанӣ бо “80 то 90 дарсад эҳтимол” ҳадс мезанад, ки “пушти ин филм Кумитаи Давлатии Амнияти Миллӣ аст”. Муҳйиддини Кабирӣ, аммо, онро пружаи дафтари раёсати ҷумҳурии Тоҷикистон медонад. Дар тамосе, ки бо ин дафтар доштам, гуфта шуд, ки “Хиёнат” аз офаридаҳои истудиюи “Тоҷикфилм” аст ва рабте ба ин ниҳод надорад.

Чанд рӯз пеш хабаргузории давлатии “Ховар” ба нақл аз раиси истудиюи “Тоҷикфилм” номи коргардони филми беимзоро эълом кард: Рустами Сатторзода. Номе, ки барои маҳофили хабарии Тоҷикистон чандон ошно нест. Ҳарчанд дар Фейсбук намояе дорад. Ва дар ҷустуҷӯгар Google номи ӯ сирфан бо хабарҳои марбут ба филми “Хиёнат” зоҳир мешавад.

Аммо соъоте пас аз пахши гузориши телевизюни БиБиСии форсӣ дар бораи филми “Хиёнат” хабаргузории давлатии “Ховар” бо тасҳеҳи он хабар феҳрести буландболе аз созандагони филмро мунташир кард, ки Рустами Сатторзода дар он миён набуд. Оқои Сатторзода дар тамосе хусусӣ ба ман гуфт, ки ҳирфааш филмбардорист ва ҳеч сарукоре бо филми “Хиёнат” надошта ва худаш ҳам намедонад, ки чиро дар хабари аввали хабаргузории давлатӣ аз ӯ ба ъунвони созандаи филм ёд шуда. Дар гузинаи тасҳеҳшудаи хабари “Ховар” мехонем, ки коргадони филми “Хиёнат” Малики Тӯразода ва филмноманивиси он Раҳмати Темуриён будаанд, ки боз ҳам дар маҳофили хабарии Тоҷикистон гумном маҳсуб мешаванд. Хабари аввалияи хабаргузории “Ховар”, ки аз қавли раиси “Тоҷикфилм” Рустами Сатторзодаро коргардони филми “Хиёнат” муъаррифӣ карда буд, ҳамчунон дар пойгоҳҳои иттилоърасонии дигар дар дастрас аст.

Ҳамзамон Пажӯҳишгоҳи роҳбурдии вобаста ба раёсати ҷумҳурии Тоҷикистон дар тақдир аз ин филм кунфронси ъилмию роҳбурдӣ баргузор кардааст. Ҳарчанд суханронони ин ҳамоиш даъвати БиБиСӣ барои табйини мавзеъи худро напазируфтанд. Масъулони истудиюи “Тоҷикфилм” ҳам ба ман гуфтанд, ки моил нестанд дар ин замина гуфтугӯ кунанд.

“Хиёнат” бо тамоми пурсишҳое, ки падид оварда, далели тозаи дигарест бар пунба шудани ҳамаи риштаҳои сулҳи байни тоҷикон, ки 23 сол пеш ҳосил шуд.

Раисҷумҳури Тоҷикистон дар бузургдошти рӯзи имзои он тавофуқ моҳи гузашта расман яке аз ду тарафи сулҳро ҳазф карду гуфт, ки тавофуқномаи сулҳро бо Ҳизби Наҳзати Исломӣ имзо накарда буд, балки тарафи ӯ Иттиҳоди Нерӯҳои Мухолифин буд.

Аммо сутуни фақароти он иттиҳодия ҳамин Ҳизби Наҳзати Исломӣ буд ва тарафи музокираи Эмомъалии Раҳмон раҳбари вақти ин ҳизб – Ъабдуллоҳи Нурӣ.