Дар сӯги Зарибону

Сахт талху ногувор аст навиштани сӯгномаи дӯст. Аммо боиста, то дигарон низ бидонанд, ки чи ганҷи шойгоне пинҳон шуда. Ва он ҳам чи зуду шитобон. Пас аз як ъумр талоши дурахшон дар пешгоҳи Эрон. Эрони фарҳангӣ.

Заҳро Ҷазоирӣ, ки таҷассуми меҳру накӯкорӣ буд, дар синни панҷоҳу нуҳсолагӣ пас аз пайкори мумтад бо саратон дар оғӯши гарми хонаводааш дар Ландан ҷон дод. Зарибону (онгуна ки мо, дӯстонаш, ӯро хитоб мекардем), зодаи Теҳрон ва аз бастагони Саъиди Нафисӣ буд ва аз он тариқ бо Фарорӯд ва бавежа Тоҷикистон нисбат дошт. Эронро аз чашмони Фирдавсӣ медид ва марзҳои сиёсии миёни пораҳои ин сарзамин аз қалбу мағзи ъазизи ӯ нагузашта буд.

Хонаи ӯ дар шимоли Ландан хонаи фарҳанги Эрони Бузург буд. Бисёре аз фарҳехтагони Эрону Тоҷикистону Афғонистон, ки гузорашон ба Ландан уфтода, меҳмони Заҳро Ҷазоирӣ будаанд. Борҳо шахсиятҳои матраҳе чун Давлатманди Хол, Толиб Шаҳидӣ, Давлат Худоназаров, Муъмин Қаноъат, Фарзонаи Хуҷандӣ, Ҳаёт Неъмати Самарқандӣ ва чеҳраҳои саршиноси дигар аз Фарорӯд гули сари сабади маҳфилҳои фарҳангии Заҳро Ҷазоирӣ дар кошонаи ӯ будаанд. Заҳро Ҷазоирӣ занҷири гусастаи фарҳанги эронии минтақаро дар Ландан ҷӯшкорӣ (кафшер) мекард.

Заҳро Ҷазоирӣ аз накӯкортарин инсонҳои рӯи ин хок буд. Бизоъати андаки худро ҳаққи ҳалоли мардумони сарзамини фарҳангиаш медонист ва дар кори хайр ҳамвора пештоз буд. Аз замони ҷанги дохилии Тоҷикистон по ба кишвари мо ниҳод, ба он дил баст, ба дурдасттарин рустоҳои он сар зад ва тайи солҳо ба ятимхонаҳои Бадахшон кумаки бедареғу пайваста мекард.

Ҳамвора ҷӯёи ахбор аз Тоҷикистон буд. Аз бадовариҳои Тоҷикистон дар андӯҳ буд ва аз комгориҳои андакаш шод. Кӯчактарин мушкили тоҷиконро мушкили худаш медонист. То шунид, ки Ҳаёт Неъмати Самарқандӣ, шоъири тоҷики Узбакистон, ба як роёнак (лаптоп) ниёз дорад, роёнаке таҳия карду фиристод барои устод, то осорашро ҳуруфчинӣ кунад. То шунид, ки тарҳи садди Роғун Тоҷикистонро аз бунбасти иқтисодӣ наҷот хоҳад дод, корзоре роҳ андохт барои ҷамъоварии кумак ба ин тарҳ. То шунид як гурӯҳ аз корбарони Фейсбуки Тоҷикистон маҷаллае бо номи “Забони порсӣ” роҳ андохтаанд, ба сандуқи он маҷалла пул ворез кард. Гӯӣ мароми зиндагиаш дар кумак ба пешбурди Эрони фарҳангӣ хулоса мешуд.

Созмони хайрияе, ки бунёд ниҳод ҳам “Варорӯд” ном дошт.

Бо як чунин шахсияте наметавон худоҳофизӣ кард. Чун ҷойгоҳаш дар қалби дӯсторонаш ҳамешагист ва ҳаргиз бо ҳузури касе дигар пур намешавад. Ёду номи Заҳро Ҷазоирӣ ҷовидона бод.

***

سخت تلخ و ناگوار است نوشتن سوگنامۀ دوست. اما بایسته، تا دیگران نیز بدانند که چه گنج شایگانی پنهان شده. و آن هم چه زود و شتابان. پس از یک عمر تلاش درخشان در پیشگاه ایران. ایرانِ فرهنگی.

زهرا جزایری که تجسم مهر و نکوکاری بود، در سن پنجاه و نه‌سالگی پس از پیکار ممتد با سرطان، در آغوش گرم خانواده‌اش در لندن جان داد. زری‌بانو (آنگونه که ما، دوستانش، او را خطاب می‌کردیم)، زادۀ تهران و از بستگان سعید نفیسی بود و از آن طریق با فرارود و به‌ویژه تاجیکستان نسبت داشت. ایران را از چشمان فردوسی می‌دید و مرزهای سیاسی میان پاره‌های این سرزمین از قلب و مغز عزیز او نگذشته بود. خانۀ او در شمال لندن، خانۀ فرهنگ ایران بزرگ بود. بسیاری از فرهیختگان ایران و تاجیکستان و افغانستان که گذارشان به لندن افتاده، مهمان زهرا جزایری بوده‌اند. بارها شخصیت‌های مطرحی چون دولتمند خال، طالب شهیدی، دولت خدانظرف، مؤمن قناعت، فرزانه خجندی، حیات نعمت سمرقندی و چهره‌های سرشناس دیگر از فرارود گل سر سبد محفل‌های فرهنگی زهرا جزایری در کاشانۀ او بوده‌اند. زهرا جزایری زنجیر گسستۀ فرهنگ ایرانی منطقه را در لندن جوشکاری می‌کرد.

زهرا جزایری از نکوکارترین انسان‌های روی این خاک بود. بضاعت اندک خود را حق حلال مردمان سرزمین فرهنگی‌اش می‌دانست و در کار خیر همواره پیشتاز بود. از زمان جنگ داخلی در تاجیکستان پا به کشور ما نهاد، به آن دل بست، به دوردست‌ترین روستاهای آن سر زد و طی سال‌ها به یتیم‌خانه‌های بدخشان کمک بی‌دریغ و پیوسته می‌کرد.

همواره جویای اخبار از تاجیکستان بود. از بدآوری‌های تاجیکستان در اندوه بود و از کامگاری‌های اندکش شاد. کوچک‌ترین مشکل تاجیکان را مشکل خودش می‌دانست. تا شنید که حیات نعمت سمرقندی، شاعر تاجیک ازبکستان، به یک رایانک (لپتاپ) نیاز دارد، رایانکی تهیه کرد و فرستاد برای استاد تا آثارش را حروف‌چینی کند. تا شنید که طرح سد راغون، تاجیکستان را از بن‌بست اقتصادی نجات خواهد داد، کارزاری راه انداخت برای جمعاوری کمک به این طرح. تا شنید یک گروه از کاربران فیس‌بوک تاجیکستان مجله‌ای با نام «زبان پارسی» راه انداخته‌اند، به صندوق آن مجله پول واریز کرد. گویی مرام زندگی‌اش در کمک به پیشبرد ایران فرهنگی خلاصه می‌شد.

سازمان خیریه‌ای که بنیاد نهاد هم «ورارود» نام داشت.

با یک چنین شخصیتی نمی‌توان خداحافظی کرد. چون جایگاهش در قلب دوستارانش همیشگی است و هرگز با حضور کسی دیگر پر نمی‌شود. یاد و نام زهرا جزایری جاودانه باد.

Кадом "Рӯзи Ваҳдат"?

Аз субҳи имрӯз паёмҳои шодбош дарёфт мекунам. Дӯстони арҷманде аз Тоҷикистон Рӯзи Ваҳдатро шодбош мегӯянд. 

Бо арҷ ба якояки онҳо менависам: Ин рӯз бар шумо хуҷаста бод!
 
Аммо, баростӣ, суҳбат аз кадом “ваҳдат” аст? 

Оё тайи ин 17 сол баростӣ ба ваҳдат даст ёфтаем? Оё тоҷик ба ъунвони як миллати якпорча қад ъалам кардааст? Ё ҳанӯз бо гузашти ҳудуди 20 сол дар ҳоли тақсими ғаноими он ҷанги шармовар аст? Ё ҳанӯз як тараф, як маҳал, як русто, на, як хонавода худро танҳо пирӯзи он ҷанг медонад ва қабза кардани дору надори миллатро ҳаққи ҳалоли худ медонад? Оё Тоҷикистон ба дарки ин мавзӯъ расидааст, ки ҷанги панҷсола пирӯзи дохилӣ надошт ва ҳар ду тарафи тоҷики ҷанг бозандаи мутлақи он буданд? Оё дарёфтааст, ки дар паи он ҷанг тоҷик ба нагунбахттарин, бадномтарин, бечоратарин ва оворатарин миллати паҳнаи пасошӯравӣ табдил шудааст? Оё фаҳмидааст, ки он ҷанг ъиззати нафси тоҷикро барбод дода, ба гунае, ки дигар ҳувияту худшиносӣ, шуъуру ғурури миллӣ ба саробе дастнорас табдил шудааст? Оё ба ҳисоби шӯрандозони бегонаи он "ҷанги дохилӣ" расидааст ё дастикам ниқоб аз чеҳраи онҳо барафкандааст?..

Пас суҳбат аз кадом ҷашни ваҳдат аст?