Digital Battle

Пайкори диҷитол

به دبيرۀ پارسی

Рӯзе, ки дастгоҳи ОйПад (iPad) рӯнамоӣ шуд, аз дӯсте шунидам, ки мегуфт: “Хуб шуд шитоб накардам ва Киндел нахаридам. ОйПад бо имконоти бештару беҳтар вориди бозор шуда.”

Киндел (Kindle) номи китобхони диҷитол (рақамӣ)-и ширкати Омозун (Amazon) аст, ки дуруст ду сол пеш, дар моҳи январи 2008, вориди бозор шуд. ОйПад мушобеҳи мудернтари Киндел аст, ки рӯзи чаҳоршанбеи гузашта, 27 январ, ҷаласаи рӯнамоии он дар шаҳри Сан Фронсискуи Омрико шефтагони фанноварии навинро ба шаъаф овард.

Монандии Киндел ва ОйПад дар ҳамон китобхонии диҷитол хулоса мешавад. Ширкати Апел (Apple) талош кардааст имконоти бештареро ба дастгоҳи ҷадидаш биафзояд; ба монанди гаштугузор дар паҳнаи маҷозӣ (Интернет), дарёфт ва ирсоли паёмҳои электруникӣ ва аксу видеу, мусиқӣ ва бозиҳои роёнаӣ. ОйПад намое ҷаззобтар дорад, борику сабук аст ва аз зарфияте бештар аз ҳофизаи Киндел бархурдор аст. Ба гуфтаи Стив Ҷобз (Steve Jobs), раиси ширкати Апел, дастгоҳи ОйПад халаеро, ки миёни телефуни ҳушманд ва лаптоп (ноутбук) вуҷуд дошт, пур кардааст.

Аз ҳамин ҳоло бархе аз коршиносон даромади газоферо барои ширкати Апел пешгӯӣ кардаанд. Мойк Обромскӣ (Mike Abramsky), аз коршиносони умури бозаргонии Омрико, ҳадс мезанад, ки мизони фурӯши ОйПад дар як соли нахуст панҷ милюн адад хоҳад буд. Қимати дастгоҳи ОйПад дар ҳоли ҳозир марбут ба зарфияти ҳофизаи он аст ва аз 499 то 699 дулор аст.

Ширкати Апел нармафзорҳои вижаи худро савори ин дастгоҳ кардааст. Барои гӯш додан ба мусиқӣ бояд вориди кулексиюни мусиқии ОйТйун (iTune) шуд; барои хондани китобҳо китобфурӯшии диҷитоли ОйБукз (iBooks) таъсис шуда ва барои анҷоми корҳои идорию муҳосиботӣ мешавад нармафзори ОйВурк (iWork)-ро пиёда кард. Дар китобхонаи ОйПад китобҳое ёфт мешаванд, ки тавассути чаҳор интишороти умдаи Омрико мунташир шудаанд ва тарафи қарордоди ширкати Апел ҳастанд.

Ва аммо ОйПад бо ин ҳама имконот мунтақидони парупоқурсе ҳам дорад, ки ҳам номи дастгоҳро (ба далели маъниҳои мухталифе, ки дар забони инглисӣ дорад) ба сухра кашидаанд ва ҳам тавоноиҳои ин дастгоҳро. Ва гӯё азмашон росих аст, ки умеди ширкати Апелро ба яъс мубаддал кунанд. Афзун бар ин, ширкати жопунии Фуҷитсу (Fujitsu) муддаъӣ шудааст, ки дар соли 2002 дастгоҳеро бо ҳамин ном (ОйПад) тавлид карда буд ва молики ин ном онҳо ҳастанд.

Аммо аз ҷумлаи эродҳое, ки аз дастгоҳи ҷадиди Апел гирифта шуда, яке ин аст, ки дар ОйПад намешавад нармафзори Adobe Flash-ро ба кор гирифт, дар ҳоле ки бисёре аз наворҳои видеуӣ бо истифода аз ҳамин нармафзор пахш мешавад.

Ва ин воқеъият, ки дастгоҳи ОйПад дурбини аккосию филмбардорӣ надорад, аз нигоҳи мунтақидон, бар нуқоти заъфи ин дастгоҳ меафзояд. Дигар ин ки корти ҳофиза ё SIM-card-и ОйПад худвижа аст, бо ин ки андозаи дастгоҳ ба ҳадде бузург ҳаст, ки гунҷоиши корти ҳофизаи маъмулиро дошта бошад.

Вобастагии ОйПад ба ОйТйун барои пахши мусиқӣ ҳам аз ҷумлаи нуқоти заъфи дастгоҳ арзёбӣ мешавад. Масалан, агар шумо бихоҳед як оҳангро аз пойгоҳе дигар пахш кунед, муяссар нест. Мунтақидон ботрӣ (батарей)-и мунҳасир ба фарди ОйПад, бо қудрати даҳ соъат пахши паиҳам ва сафҳаи ҳассоси қодир ба ташхиси чанд ламс дар они воҳидро аз ҷумлаи нуқоти қуввати ОйПад медонанд. Аммо боз ҳам меафзоянд, ки сафҳаи ОйФун (iPhone) ҳам тавоноии ташхиси чанд ламс дар они воҳидро дорад ва ин мушаххаса дигар шигифтангез нест.

ОйПад ба унвони як китобхони диҷитол ҳам зери заррабин рафта ва ба бовари бархе аз донандагони фан, аз салафи худ - Киндел пешӣ нагирифтааст.

Бархе мегӯянд, ки ОйПад метавонад муштариёни вафодори худро пайдо кунад, аммо ба унвони як китобхони диҷитол Киндел аз вижагиҳои бартаре бархурдор аст. Тафовути умда миёни сафҳаҳои ду дастгоҳ аст. Сафҳаи намоиши ОйПад ҳамеша равшан аст ва нури он метавонад чашмони хонандаро зуд хаста кунад. Албатта, истифода аз як чунин дастгоҳе дар утоқе торик беҳтар аз Киндел аст, аммо дар соъоти рӯз истифода аз китобхони диҷитоли ОйПад метавонад тавонфарсо бошад. Дар ҳоле ки дастгоҳи Киндел худафрӯз нест ва аз ин лиҳоз ба сафҳаи рӯзнома ё китоб шабоҳати бештар дорад ва чашми хонандаро намеозорад.

Тафовути умдаи дигар дар китобфурӯшиҳои маҷозии ин дастгоҳҳост. ОйПад бойгонии қобили мулоҳизае аз китоб фароҳам овардааст, аммо шояд дар ҳоли ҳозир он бо бойгонии Омозун (Amazon) қобили муқоиса набошад. Омозун дар арзаи китоб бамаротиб озмудатар аз ширкати Апел аст. Афзун бар ин, истифода аз китобфурӯшии ОйПад дар ҳоли ҳозир ҳаққи инҳисории афроди муқими Омрикост ва ба дигар кишварҳои ҷаҳон таъмим наёфтааст. Албатта, пас аз моҳи март, ки дастгоҳи ОйПад вориди кишварҳои дигар ҳам шуд, шояд ин маҳдудият лағв шавад.

Ба ҳар рӯй, ОйПад ҳанӯз бисёр ҷавон аст ва сарнавишти он қобили пешгӯӣ нест.

Гузориши тасвирӣ:

Lack of Critical Thinking

Андар интиқод

вижаи ҳафтаномаи Нигоҳ

Дар ҷомеъаҳои суннатӣ, ҳамонанди ҷомеъаи Тоҷикистон, интиқод писандида нест ва чи басо, ки густохӣ ва беадабӣ арзёбӣ мешавад. Интиқод аз ҳар касе: аз устод, аз шогирд, аз зердасту забардаст, аз фарзанду аз волид ва ҳатто аз худ. Навъи охири интиқод, албатта, на нишони беадабӣ, балки намоёнгари заъфи инсон пиндошта мешавад. Дар натиҷа биниши мӯшикофонаи наққод (интиқодӣ) аз ҷомеъа рахт бармебандад ва ҷомеъа роҳро бо чоҳ иштибоҳ мегирад.

Тамошои саҳнаҳое аз баҳсу ҷадали намояндагони порлумони Бритониё бо нахуствазирашон барои намояндагони ҷомеъаҳои суннатӣ буҳтовар аст. Бисёре боварашон намешавад, ки чи гуна метавон раҳбари як қудрати ҷаҳониро ин гуна дар баробари дурбинҳо истинтоқ карду ба ҳар нуктаву ҷумлааш эрод гирифт. Ва он ҳам бо ҳаёҳӯю сарусадои дастаҷамъӣ. Нахуствазир маҷбур аст ба ҳамаи эродҳо бо диққати тамом гӯш диҳад ва агар қодир аст, аз дидгоҳҳо ва сиёсатҳояш дифоъ кунад. Ба ростӣ, чарха ё муҳаррики асосии сиёсати ин кишвар ҳамин интиқодҳои ошкори порлумонист. Ҳамин интиқодҳост, ки иштибоҳҳои давлатро ошкор мекунад ва ба он самту сӯ медиҳад.

Агар диди наққод вуҷуд намедошт, ҳеч навъ пешрафте дар ҷаҳон муяссар намешуд. Аз роҳи ҳамин интиқодҳост, ки ҷомеъа дар паи роҳи беҳтаре барои беҳзистӣ мегардад ва саранҷом онро меёбад.

Дар воқеъ, интиқоди созанда танҳо бадгӯӣ аз корномаи касе нест, балки зикри мунсифона ва воқеъбинонаи нукоти заъфу қуввати он фард аст ва ба манзури беҳбуди кор анҷом мегирад, на бо кинатӯзӣ. Аз ин рӯ интиқоди созанда на танҳо нишони бадҷинсӣ ё бадахлоқии интиқодгар нест, балки баёнгари диди борику ахлоқи шоиста ва афкори созандаи ӯст. Интиқоди созанда, яъне талош барои беҳбуди авзоъ.

Дар ҷомеъае, ки ба ин навъи интиқод маҷол намедиҳанд, афрод дар баробари ҳар навъ интиқоде осебпазир мешаванд. Яъне дигар намешавад аз ҳеч кору сухани ӯ эрод гирифт, чун интиқод сахт озораш медиҳаду боъиси ранҷиши ӯ мешавад. Ба пиндошти ӯ, интиқодгар мехоҳад ӯро хору забун кунад. Ин осебпазирӣ ба навбаи худ як навъ ошуфтагии шахсиятиро ба бор меоварад, ки дар илми равоншиносӣ ба он худшефтагӣ (нарциссизм – рус.) мегӯянд.

Афроди худшефта вақте ба ному мақоме мерасанд, беш аз пеш ба ҳар навъ интиқод ҳассос мешаванд ва танҳо интизори онҳо шунидани таърифу тамҷиди шахсашон аст. Ба онҳо ин эҳсоси пучу козиб даст медиҳад, ки аз ҳар навъ хато мубарро ҳастанд ва шахсияташон ба ниҳояти камол расидааст. Дар натиҷа худшефтагон ба худ иҷоза медиҳанд, ки дигаронро сахт бо тозиёнаи интиқод бикӯбанд, аммо на аз навъи созандааш. Интиқоде, ки аз даҳони худшефтагон садо медиҳад, ба ростӣ, бо қасди тавҳину таҳқир, бо баёне тунду зананда эрод мешавад. Чун аз диди онҳо, ҳама ноқисанду танҳо эшон комил ва бо афроди ноқис ҳар навъ рафтор равост.

Дар чунин ҷомеъае диди интиқодӣ мемирад. Ва марги диди интиқодӣ ба маънои рукуди зеҳни наққод аст. Яъне мардум бо шароити худ – сарфи назар аз ин ки чи навъ шароит аст – месозанду хӯ мегиранд ва фикри беҳбуди авзоъ ба зеҳнашон намеояд, чун барои беҳбуди авзоъ бояд нақд кард.

Аз ин рӯ ҳеч ҷомеъаи пешрафтае дар ҷаҳон вуҷуд надорад, ки зеҳни наққод дар он пирӯз набошад. Ҳар он ки роҳи пешрафтро паймуда, ҳатман аз вазъияте, ки қаблан дошта, нохушнуд будааст ва ба перомуни худ бо диди интиқодӣ нигаристааст ва ба фикри чора уфтодааст.

Парвариши диди интиқодӣ аз хонавода оғоз мегирад. Дар ҷомеъаҳои суннатӣ ин навъи дид ҳамвора саркӯб шудааст ва хислатҳои як бачаи хуб дар хонавода маъмулан “бачаи бечора”, “мазлум”, “фақир”, “сархам” ё “сарбазер” аст. Ҷолиб ин ҷост, ки дақиқан ҳамин хислатҳои як кӯдак дар кишварҳои пешрафта падару модар ва омӯзгоронро нигарон мекунад. Яъне гӯшагирию камҳарфии як кӯдак нишонаҳои навъе гирифтории равонӣ тасаввур мешавад ва ҳатман он кӯдакро ба як равонпизишк муъаррифӣ мекунанд ва ба муъолиҷааш мепардозанд. Кӯдаки солим дар ҷомеъае пешрафта кӯдаке пурҷунбуҷӯш, пурҳарф, пурпурсиш, пуриддаъо ва наққод аст.

Ояндаи кадом як аз ин ду кӯдак равшантар аст? Сархам ё сарфароз? Чун ба ҳар рӯй ҳамин кӯдаконанд, ки ҷомеъаи фардоро сархам ё сарфароз мекунанд.

Зиҳӣ диди интиқодӣ!

Hayedeh, a Legendary Persian Diva

Хоида – авчи баландои садо

به دبیرۀ پارسی

Бист сол пас аз хомушй баландои садояш хамчунон ба гуш мерасад; садое, ки фосилаи наслхоро дарнавардид, то чое, ки чавонони имрузй хам ба фикри кашфи у уфтодаанд.

Хоида аз истисноитарин садохо дар торихи мусикии Эрон аст. Баландои садо, танаввуъи сабкхо ва таркиби мусикии суннатй ва имрузй ва хамкорй бо шоъирону охангсозони барчаста таронахои уро човидона кардааст.

Хоида номи хунарии Маъсумаи Дадаболо, мутаваллиди 21-фарвардини 1321 (10.04.1942) дар Техрон аст. У фаъъолияти хунарии худро дар сали 1347 (1968) аз родю Эрон бо таронае огоз кард, ки ба ногахон номашро бар сари забонхо андохт. Таронае ба номи «Озода», ки оханги онро Алии Тачвидй сохт ва шеърашро Рахии Муъайирй суруд. У хам дар барномаи «Гулхо», ки суннатитарин барномаи мусикии эронй буд, ширкат кард ва хам бо ичрои таронахои имрузй ва мардумписанд дар махофили хусусию умумй бо садо ва хузури бошукухе, ки дошт, дусторонашро ба шур меовард.

Инкилоби Эрон барои бисёре аз хунармандон, ба вижа хунармандони зан, даврони сукути дарозеро дар пай дошт. Магар онхое, ки Эрон куч карданд, то хунари худро ба чахониён ва эрониёни мухочири дигаре, ки аз кишвар ба Гарб омада буданд, арза кунанд.

Хоида яке ин хунармандон буд, ки чанд мохе пеш аз инкилоб рохии Ландан шуд ва дар соли 1361 (1982) барои идомаи кор ба Лус Ончелес рафт. Хунари у аз гарби Омрико ба миёни порсизабонон рох пайдо кард ва дар миёни онхо тарафдорони бисёр ёфт. Дар худи Эрон хам дусторонаш бесаброна чашмбарохи охангхои чадидаш буданд ва у харгиз онхоро ноумед намекард. Ин нобигаи овози Эрон, пеш аз он ки дар 30 дайи 1368 (20.01.1990) бар асари хамлаи калбй дар синни 47-солагй дар Колифурниё даргузарад, худуди 150 китъа тарона ва овоз дар сабкхои гуногун ба ёдгор гузошт.

Хоида бо ин корхои барчаста фосилаи наслхоро дар вокеъ дарнавардид ва дар миёни хамаи гуруххои синний тарафдор пайдо кард.

Пажмони Акбарзода, пионист ва рузноманигори 29-солаи эронии мукими Омстердом, худуди ду даха пас аз даргузашти Хоида барои ёфтани рози махбубияти у ба чустучуи тасвире рафта, ки дусторони Хоида аз у доранд. Дар вокеъ, ин амр нишонаест аз хамин таъсири жарфи у бар наслхо.

Барои Пажмони Акбарзода ангеза ва хисси шахсии худаш хам дар сохти ин мустанад накши бисёр мухимме ифо кардааст. У дар гуфтугуе бо ЧадидОнлойн шарх дод, ки садои Хоида чунон таъсире аз замони кудакй руи у гузошта, ки дар нихоят ба ин натича расид, ки бояд дар мукобил коре барои Хоида анчом дихад. Пеш аз он ки Эрон барои Пажмон ба танхо кишвари «вуруд мамнуъ» табдил шавад, аз Техрон то Лус Ончелес ба дунболи такмили позел (муъаммо)-хои достони зиндагии ин хонанда буда, алорагми хамаи беэътимодихо талош карда бо падидоварандагони осори Хоида дар саросари дунё ба гуфтугу бинишинад, соъатхо дар китобхонаи Кунгре нашриёти кадимиро чустучу кунад ва аксхову видеухои пароканда дар тамоми дунёро гирди хам оварад.

«Сухан аз Хоида» нигохест фишурда ба чанбахои гуногуни фаъъолиятхои ин хонанда, хамрох бо видеухо ва тасвирхои мунхасир ба фарде, ки баъзан хеч гох мунташир нашудаанд. Дар филм хамчунин бо бисёре аз шахсиятхое, ки дар фаъъолиятхои хунарии Хоида асар гузоштаанд, гуфтугу шудааст. Касоне, ки барояш тарона сохтаанд ё бо у наздик будаанд. Дар ин филм Фарахи Пахлавй, шахбонуи пешини Эрон хам аз хотироти худ аз Хоида сухан гуфтааст.

Филм ба забони порсй (бо зернависи инглисй) тахия шуда ва ба мувозоти баррасии фаъъолиятхои хунарии хонанда, ба фазои сиёсй-ичтимоъии Эрону эрониёни мухочир дар хар давра низ ишораи кутохе шудааст. Хамин чанба ва сухбатхои хамкорони наздики Хоида филмро, чудо аз баррасии чиддии осори як хонанда, ба бурише аз печидагихои чомеъаи Эрон табдил кардааст. Ба гуфтаи Пажмони Акбарзода, «фикр мекунам, яке аз нуктахои чолиби филм шояд хамин мавзуъ бошад, ки филм нишон медихад, он чи дар фазои сиёсй-ичтимоъии Эрони дахахои 1970 ва 1980 гузашта, чи гуна бар фаъъолиятхои хунармандоне чун Хоида таъсир мегузоштааст.»

Бархе аз мунтакидон Хоидаро аз бобати рахо кардани устодони мусикии суннатй ва барномаи «Гулхо» ва пайвастан ба чараёни мусикии поп маломат мекунанд, вале ба бовари созандаи мустанади «Сухан аз Хоида», фаъъолиятхои Хоида ва садои у, ки дар ибтидо дар заминаи мусикии эронй парвариш ёфта буд, боъиси афзуда шудани корхои чолибе ба мусикии попи Эрон шуд. Чи дар солхои пеш аз инкилоб бо таронахое чун «Савготй» ва «Бизан тор» ва чи дар табъид бо корхое хамчун «Шонахоят» ва «Эй ёри ман», ки шеъри он аз Мавлоност. «Кори хуб ироа карданд танхо ба маънои мондан дар колиби мусикии клоссики эронй нест.»

Мустанади «Сухан аз Хоида» тавассути шабакаи эрониёни мукими Хуланд мунташир шудааст ва барои огохии бештар аз ин мустанад метавонед ба торнамои ин филм мурочеъа кунед.

Агар дар Гарб ба сар мебаред ва ба суръати болои Интернет дастрасй доред, гузориши мусавварро инчо бибинед. Агар суръати Интернетатон кунд аст, инчоро фишор дихед.

Silence of The Lambs

Сукути интихоботӣ оғози суқут аст

(вижаи ҳафтаномаи Нигоҳ)

Ҳамроҳхон Зарифӣ дар нишасти хабарии ахираш рӯи чанд “рози ошкор”-и мақулаи интихобот дар Тоҷикистон зарифона ангушт гузошт. Нукоти матраҳшуда дар суҳбатҳои вазири хориҷаро баихтисор меоварам; ҳамроҳ бо бардошти эҳтимолии як раъйдиҳанда дар қавсайн.

Оқои Зарифӣ таъкид кард, ки интихоботи маҷлис шаффофу одилона хоҳад буд ва аз давраҳои қаблии интихобот хеле фарқ хоҳад кард. (Пас давраҳои пешини интихобот шаффофу мунсифона набудааст ва ин бор мақомот дар паи тазмини шаффофияти он ҳастанд).

Вай гуфт, заминае, ки акнун вуҷуд дорад, ин имконро ба таври комил фароҳам кардааст (Яъне давлат дар гузашта нигарони нерӯҳои мухолифаш буд ва заминаро фароҳам намедид, аммо акнун дар баробари худ нерӯи ҷиддиеро намебинад, ки ба хотири он монеъ аз шаффофияти интихобот шавад).

Вазири хориҷа умедвор аст, ки мақомоти маҳаллӣ бо итоъат аз дастури раисиҷумҳур аз дахолат дар умури интихоботӣ парҳез хоҳанд кард (Пас ҳанӯз итминони сад-дарсад вуҷуд надорад, ки чунин мудохилае сурат нахоҳад гирифт).

Оқои Зарифӣ ин нукоти муҳимро бо раиси ҳайъати нозирони интихоботии Созмони Амният ва Ҳамкории Урупо дар миён гузошта ва шаффофияти интихоботро барои ӯ тазмин кардааст (Пас мухотаби аслӣ бегонагон ҳастанд, на мардуми кишвар).

Бардошти як раъйдиҳандаи фарзӣ аз суханони содиқонаи вазири хориҷа метавонад мутафовит бошад, аммо паёми зимние, ки аз изҳороти оқои Зарифӣ бармеояд, ба ростӣ аз мавҷудияти буҳроне дерина дар амри интихобот гувоҳӣ медиҳад. Давлате пас аз 18 сол султа ҳамчунон худро муваззаф мебинад, ки хориҷиёнро ба баргузории интихоботе шаффоф мутақоъид кунад. Ин бад-он маъност, ки худи давлат ҳам номунсифона будани давраҳои пешини интихоботро мепазирад. Вагарна ба ин суханони замонатбор ва дастури адами мудохилаи мақомот ниёзе набуд.

Аммо оё кадом як аз ин суханон ба гӯши мо тоза мерасад? Магар дар давраҳои қаблии интихобот ҳам аз ин замонатҳо батакрор нашунида будем? Бадқавлӣ паёмадҳои сангину саҳмгине дорад. Натиҷаи он ҳамин аст, ки мебинем: дигар на бегонагон ҳарфи моро ҷиддӣ мегиранду на худиҳо.

Панҷ ҳафта монда ба баргузории интихоботи саросарӣ фазои як кишвари солим, ки мегӯяд ҳашт ҳизби фаъъоли сиёсӣ дорад, бояд пурҷунбуҷӯшу пургуфтугӯ бошад. Бояд номзадҳо як лаҳза ором надошта бошанд ва барои ҷалби ороъ барномаҳои интихоботии ҷаззоб бинависанду ёргирӣ кунанд. Бояд дафтарҳои аҳзоб табдил ба канду (занбӯрхона)-ҳои сиёсӣ шавад, ки барои сохтани ояндае равшантар аз ҳамдигар сабқат бигиранд. Бояд чойхонаҳо маҳалли табодули назарҳои интихоботӣ миёни мардуми одӣ бошад. Бояд деворҳои шаҳрҳову рустоҳо пур аз баргаҳову шиъорҳои интихоботӣ бошад...

Ин фазо барои мо ҳам бегона набуд. Шӯру шавқи интихобот дар Тоҷикистон замоне мавҷ мезад, ки мардум ба қудрати иродаи худ имон доштанд. Бовар доштанд, ки сарнавишти сиёсишонро худашон рақам хоҳанд зад. Ин шӯру ҳаяҷон танҳо барои муддате кӯтоҳ давом овард ва зери наъраи тонку тӯп фурӯ нишаст ва ҳанӯз ҳам ки ҳанӯз аст, мо дар сӯги он рӯзҳои ҳушёрии сиёсӣ марсия менависем. Порлумони “муҳрбизан”-и имрӯзӣ, ки микруфуни шашумаш хомӯш шудааст, чашмандози рағбатангезе барои мушорикати мардум дар интихобот нест.

Бадтар он ки фазои интихоботии имсол мурдатар аз интихоботи гузашта аст. Яъне рафта-рафта мардум ва ҳатто аҳзоби сиёсии ғайриҳоким ба натиҷаи козибе расидаанд, ки хостаи онҳо ормонест, ки зери хок беҳ. Имон ба иродаи сиёсии мардум аз синаҳои мардум салб шудааст. Медонанд, ки фарқе намекунад рӯи баргаи раъй номи чи касеро хат бизананд; дар ниҳоят ҳамон номе, ки мақсуди ҳукком аст, хат хоҳад хурд. Аммо намедонанд, ки вокуниш ба қатли иродаи сиёсии мардум хомӯшӣ нест, балки баҳсу талоши фузунтар ва пурҳаяҷонтар аст.

Бемайлии мардум барои мушорикат дар барномаҳои сиёсие чун интихобот нишонаи бемории вахими як ҷомеъа аст. Дар кишваре, ки интихоботаш барои ирзоъи хотири хориҷиҳо баргузор мешавад, то сояи марҳамату лутфи онҳо кӯтоҳ нашавад, ҳаргиз авзоъ басомон нахоҳад шуд. Ҷомеъае, ки давлаташ ба хориҷиҳо итминон медиҳад, ки интихоботаш шаффоф хоҳад буд ва пас аз интихобот ҳам посухгӯи эътирозоти хориҷиҳост, мавҷуд аст, аммо зинда нест. Вагарна бояд давлатро дар баробари худ посухгӯ мекард; давлатро вомедошт, ки ба ӯ замонати шаффофият бидиҳад ва ба ваъдаҳои худ вафо кунад.

Ва саранҷом, давлате якдаст (мураккаб аз ҳаводорони як ҳизб) бо порлумоне якдаст ба инсоне якдаст мемонад. Ҳатто як дона ломп бо ду нерӯи мусбат равшан намешавад ва ҳатман ба нерӯи мусовии манфӣ ниёз дорад; чи бирасад ба давлате, ки мехоҳад ба ҷои ҳафт милюн нафар тасмим бигирад. Давлатҳое, ки ин қонуни физикиро дарёфтаанд, пойдоранд. Давлатҳое, ки ҳанӯз ба ин булуғи фикрӣ нарасидаанд, шамъҳои рӯ ба боданд.

Пас манфиъати ҳар давлате дар он аст, ки мардуми кишварашро ба мушорикат дар умури сиёсӣ ташвиқ кунад ва ба ҳеч рӯй монеъ аз бурузи мухолифатҳои сулҳомези сиёсӣ нашавад. Дидгоҳҳои фард-фарди мардуми кишварро бояд ба ҳисоб овард, чун ба қавли Иқбол, “миллат аз афрод меёбад низом”.

Mr Ahmadinejad, You're Not Welcome in Tajikistan!

Окои Ахмадинажод, ба Точикистон хуш наомадй!

Дидори Махмуди Ахмадинажод аз Точикистон дар холе сурат гирифт, ки ошубхои Эрон хамчунон шуълаваранд. Сахттарин бухрони кудрат дар Эрон, ки пас аз интихоботи тобистони гузашта дар гирифт, тайи шаш мохи ахир ин кишварро пайваста дар сархатти хабархои чахон хифз кардааст. Ва дар ин рузхо Ахмадинажод ба хар чои чахон биравад, пурсишборон хохад шуд ва пурсишхо умдатан дар бораи руйдодхои дохилии Эрон хоханд буд; ба чуз Точикистон ва чанд кишвари хамсони дигари минтака, ки пурсиш кардан ичоза мехохад.

Аммо барои чомеъаи хабарии бурунмарзй ин мавзуъ маъно надорад. Пурсидан ба монанди нафас кашидан хакки мусаллами як хабарнигор дар чомеъаи озод аст. Ба вижа агар чехраи сиёсие чун Ахмадинажод дами даст бошад. Раисчумхуре, ки дар тахлукаи начоти кудраташ аз катлу шиканчаи мухолифонаш пархез намекунад. Раисчумхуре, ки мардуми муътаризи кишварашро «хасу хошок» хонд ва аз куштани онхо дар мукаддастарин рузи шиъахо (Ошуро) хам даст боз надошт. Марде, ки боъис шуд эътибори мазхабии як чумхурии исломй пок зудуда шавад ва рухониёни муътабар аз он фосила бигиранд ва хукумат дар кабзаи сипохиён гирифтор монад. Марде, ки ба табдили Эрон ба Фаластине дигар муттахам мешавад. Раисчумхуре, ки интихоби дуборааш тавассути бисёре кудето (табаддулот) арзёбй мешавад.

Ин фурсати тилоии хабарй барои хабарнигорони точик дигар кай фарохам мешавад? Хабарнигорони точик метавонистанд бо тархи пурсишхои созгортар бо мантики замон сархатти бартарин хабаргузорихои чахонро ишгол кунанд.

Аммо шояд натавон бар хабарнигорон зиёдй хурда гирифт. Дар яке дигар аз бахсхоямон гуфта будем, ки дар кишвархои баста миёни мафхумхои «давлат» ва «миллат» тафовут намегузоранд. Пиндошти галати маъмурони давлатии Точикистон хам ин буд, ки тархи пурсишхои чолишангезу сахт аз мехмони давлат метавонад равобити байни ду кишварро хадшадор кунад. Дар холе ки Чорч Буши дувум занандатарин пурсишхоро дар кишвари муттахидаш Бритониё мешунид ва харгиз аз нахуствазири он кишвар дар ин маврид гилояе надошт. Чун ба хар руй медонист, ки расонахо гушбафармони давлат нестанд. Аммо дар кишвархои мо, аз бахти бад, матбуъот дар мавориди бисёре гушбафармони давлат мондааст.

Бехтарин намунаи чудоии мафхумхои «давлат» ва «миллат» аз якдигар Чумхурии Исломии Эрон аст. Руйдодхои ахир бавузух ошкор кард, ки миёни ин давлату миллат чи шикофи фарохе вучуд дорад. Аз ин ру нашояд, ки корхои ношоисти давлати Эронро ба хисоби миллати он бигзорем. Чанде пеш дар як матлаби чолиби хафтаномаи «Нигох» дар бораи тунели нофарчоми Анзоб накби «Истиклол» «гори эрониён» унвон шуда буд. Бо дарки хакикати чудоии «давлат» аз «миллат»-и Эрон «гори Чумхурии Исломй» метавонист унвони бехтаре барои тунели Анзоб бошад. Тунели Анзоб нишонаи боризи нотавонй ва бесарусомонии мудириятй дар Чумхурии Исломист. Маълум нест, ки боз чанд бори дигар ин тунел ифтитох хохад шуд, то саранчом мавриди бахрабардорй карор бигирад.

Бастани дахони хабарнигорон дар хузури Ахмадинажод вазъияти махуфу ногувори уро бехтар намекунад. Чи хабарнигорони Точикистон аз у пурсишхои муносиб кунанду чи накунанд, афкору кирдори Ахмадинажод сабти торих шудааст ва фарчоми у торик аст. У раисчумхури як низоми исломист, ки дар рузи суги Ошуро сугворонро ба гулула баст. Хатто режими шох Пахлавй дар рузи Ошурои соли 1978, ки замину замонро шиъорхои зиддисалтанатй меларзонд, фармони саркуби муътаризонашро надода буд. Аммо режими исломии Эрон рузи Ошурои ахирро бо хуни даххо тан муътариз олуд ва машруъияти худро беш аз пеш лаккадор кард.

Набуди пурсишхои газандаи хабарнигорони точик ин вокеъиятро хам тагйир намедихад, ки Чумхурии Исломй акнун ба Чумхурии Дуруг табдил шудааст; ба гунае, ки такрибан тамоми умури он бо такя ба истидлолхои чаранду дуруг анчом мегирад. Ба гуфтаи режими Ахмадинажод, Нидо Окосултонро хабарнигори Би Би Си дар Техрон куштааст ва катли хохарзодаи Мирхусейни Мусавиро худи Мусавй тархрезй кардааст ва теруристони муздур мардумро дар рузи Ошуро ба хоку хун кашидаанд ва аз ин даст дуругхои шохдори дигар.

Бо дидани тасвирхои видеуйи, ки мушаххасан нерухои давлатиро дар холи тирандозй ба самти мардуми бесилох нишон медихад, бо итминон мешавад гуфт, ки хатто худи Ахмадинажоду хамсангаронаш хам ба ин иттихомот бовар надоранд ва аз руи ночорй ба дуруг мутавассил шудаанд, то шояд бад-ин гуна монеъ аз падидории шахидони нав шаванд. Чумхурии Исломй, ки дар гузашта «шахидпарвар» буд, акнун аз номи «шахид» ларза ба андомаш меуфтад. Чун медонад, ки ёду номи шахидони навин теша бар решааш хохад зад. Аз ин ру дуругро танхо чораи кор медонад; гофил аз ин ки решаи дуруг кутох асту дер намепояд.

Касе ба Ахмадинажод дар Точикистон ин суханонро нагуфт, то бидонад, ки мо хам аз бадкорихояш дили хуше надорем. Кай дидй, ки дарюзагари ниёзманде ба фарди пулдор аз бадкорихояш гуфта бошад? Аммо бо фазое, ки Ахмадинажод барои кишвараш эчод кардааст, гумон намеравад, ки ниёзхои Точикистон тавассути давлати у бароварда шавад. Дардисархои у дахчанд бештар аст.

Бисёре муътакиданд, ки бо рехтани хуни ин хама бегунох Ахмадинажод дигар намояндаи машруъи Эрон нест ва танхо сухане, ки сазовораш аст, унвони ин навишта аст: Окои Ахмадинажод! Ба Точикистон хуш наомадй!

!آقای احمدی‌نژاد، به تاجيکستان خوش نيامدی

ديدار محمود احمدی‌نژاد از تاجيکستان در حالی صورت گرفت که شعلۀ آشوب‌های ايران همچنان مشتعل است. سخت‌ترين بحران قدرت در ايران که پس از انتخابات تابستان گذشته درگرفت، طی شش ماه اخير اين کشور را پيوسته در سرخط خبرهای جهان حفظ کرده‌است. و در اين روزها احمدی‌نژاد به هر جای جهان برود، پرسش‌باران خواهد شد و پرسش‌ها عمدتاً در بارۀ رويدادهای داخلی ايران خواهد بود؛ به جز تاجيکستان و چند کشور همسان ديگر منطقه که پرسش کردن اجازه می‌خواهد.

اما برای جامعۀ خبری برون‌مرزی اين موضوع معنا ندارد. پرسيدن به مانند نفس کشيدن حق مسلم يک خبرنگار در جامعۀ آزاد است. به ويژه اگر چهرۀ سياسی‌ای چون احمدی‌نژاد دم دست باشد. رئيس‌جمهوری که در تهلکۀ نجات قدرتش از قتل و شکنجۀ مخالفانش پرهيز نمی‌کند. رئيس‌جمهوری که مردم معترض کشورش را "خس و خاشاک" خواند و از کشتن آنها در مقدس‌ترين روز شيعه‌ها (عاشورا) هم دست باز نداشت. مردی که باعث شد اعتبار مذهبی يک جمهوری اسلامی پاک زدوده شود و روحانيان معتبر از آن فاصله بگيرند و حکومت در قبضۀ سپاهيان گرفتار ماند. مردی که به تبديل ايران به فلسطينی ديگر متهم می‌شود. رئيس‌جمهوری که انتخاب دوباره‌اش توسط بسياری کودتا ارزيابی می‌شود.

اين فرصت طلايی خبری برای خبرنگاران تاجيک ديگر کی فراهم می‌شود؟ خبرنگاران تاجيک می‌توانستند با طرح پرسش‌های سازگارتر با منطق زمان سرخط برترين خبرگزاری‌های جهان را اشغال کنند.

اما شايد نتوان بر خبرنگاران زيادی خرده گرفت. در يکی ديگر از بحث‌هايمان گفته بوديم که در کشورهای بستۀ مستبد ميان مفهوم‌های "دولت" و "ملت" تفاوت نمی‌گذارند. پنداشت غلط مأموران دولتی تاجيکستان هم اين بود که طرح پرسش‌های چالش‌انگيز و سخت از ميهمان دولت می‌تواند روابط بين دو کشور را خدشه‌دار کند. در حالی که جرج بوش دوم زننده‌ترين پرسش‌ها را در کشور متحدش بريتانيا می‌شنيد و هرگز از نخست‌وزير آن کشور در اين مورد گلايه‌ای نداشت. چون به هر روی، می‌دانست که رسانه‌ها گوش‌به‌فرمان دولت نيستند. اما در کشورهای ما، از بخت بد، مطبوعات در موارد بسياری گوش‌به‌فرمان دولت مانده‌است.

بهترين نمونۀ جدايی مفهوم‌های "دولت" و "ملت" از يکديگر، جمهوری اسلامی ايران است. رويدادهای اخير آشکار کرد که ميان اين دولت و ملت شکاف فراخی وجود دارد. از اين رو نشايد که کارهای ناشايست دولت ايران را به حساب ملت آن بگذاريم. چندی پيش در يک مطلب جالب هفته‌نامۀ "نگاه" در بارۀ تونل نافرجام انزاب (که سال‌هاست شرکت ايرانی "سابير" در حال احداث آن است) ، اين تونل "غار ايرانيان" عنوان شده بود. با درک حقيقت جدايی "دولت" از "ملت" ايران "غار جمهوری اسلامی" می‌توانست عنوان بهتری برای تونل انزاب باشد. تونل انزاب نشانۀ بارز ناتوانی و بی‌سروسامانی مديريتی در جمهوری اسلامی است. معلوم نيست که باز چند بار ديگر قرار است اين تونل افتتاح شود، تا سرانجام مورد بهره‌برداری قرار بگيرد.

بستن دهان خبرنگاران در حضور احمدی‌نژاد وضعيت مخوف و ناگوار او را بهتر نمی‌کند. چه خبرنگاران تاجيکستان از او پرسش‌های مناسب کنند و چه نکنند، افکار و کردار احمدی‌نژاد ثبت تاريخ شده‌است و فرجام او تاريک است. او رئيس‌جمهور يک نظام اسلامی است که در روز سوگ عاشورا سوگواران را به گلوله بست. حتا رژيم شاه پهلوی در روز عاشورای 1978 ميلادی که زمين و زمان را شعارهای ضدسلطنتی می‌لرزاند، فرمان سرکوب معترضانش را نداده بود. اما رژيم اسلامی ايران روز عاشورای اخير را با خون ده‌ها تن معترض آلود و مشروعيت خود را بيش از پيش لکه‌دار کرد.

نبود پرسش‌های گزندۀ خبرنگاران تاجيک اين واقعيت را هم تغيير نمی‌دهد که جمهوری اسلامی اکنون به "جمهوری دروغ" تبديل شده‌است؛ به گونه‌ای که تقريباً تمام امور آن با تکيه به استدلال‌های چرند و دروغ انجام می‌گيرد. به گفتۀ رژيم احمدی‌نژاد، ندا آقاسلطان را خبرنگار بی بی سی در تهران کشته‌است و قتل خواهرزادۀ ميرحسين موسوی را خود موسوی طرح‌ريزی کرده‌است و تروريستان مزدور، مردم را در روز عاشورا به خاک و خون کشيده‌اند و از اين دست دروغ‌های شاخدار ديگر.

با ديدن تصويرهای ويديويی که مشخصاً نيروهای دولتی را در حال نشانه رفتن و تيراندازی به سمت مردم بی‌سلاح نشان می‌دهد، با اطمينان می‌شود گفت که حتا خود احمدی‌نژاد و هم‌سنگرانش هم به اين اتهامات باور ندارند و از روی ناچاری به دروغ متوسل شده‌اند، تا شايد بدين گونه مانع از پديداری شهيدان نو شوند. جمهوری اسلامی که در گذشته "شهيدپرور" بود، اکنون از نام "شهيد" لرزه به اندامش می‌افتد. چون می‌داند که ياد و نام شهيدان نوين تيشه بر ريشه‌اش خواهد زد. از اين رو دروغ را تنها چارۀ کار می‌داند؛ غافل از اين که ريشۀ دروغ کوتاه است و دير نمی‌پايد.

کسی به احمدی‌نژاد در تاجيکستان اين سخنان را نگفت تا بداند که ما هم از بدکاری‌هايش دل خوشی نداريم. کی ديدی که دريوزه‌گری نيازمند به فردی پولدار از بدکاری‌هايش گفته باشد؟ اما با فضايی که احمدی‌نژاد برای کشورش ايجاد کرده، گمان نمی‌رود که نيازهای تاجيکستان توسط دولت او برآورده شود. دردسرهای او ده‌چند بيشتر است.

بسياری معتقدند که با ريختن خون اين همه بی‌گناه، احمدی‌نژاد ديگر نمايندۀ مشروع ايران نيست و تنها سخنی که سزاوارش است، عنوان اين نوشته است: آقای احمدی‌نژاد! به تاجيکستان خوش نيامدی!

The Changing Face of Dushanbe

Чеҳраи нави Душанбе

04.12.2009 / 13 озари 1388 ҳ.х.
Гузориши тасвирӣ

به دبيرۀ پارسی

Ҳамин ҷо буд, канори ҳамин порк, ки акнун нардаи ҳифоз (решётка) надорад. Дарвозае баланд дошт, ки рӯ ба муҷассамаи баландтари Ленин боз мешуд. Ленини бовиқор, ки як даст ба пушту дасти дигар ба сӯи осмон моро ба сӯи ояндаи равшан, ки “кумунизм” меномиданд, ҳидоят мекард. Рӯи нимкатҳои даври ҳамон тандис (муҷассама) буд, ки бо дӯстону ҳамандешон менишастем ва аз ситамҳои ворисони Ленин гилоя мекардем ва роҳҳои муқобила бо онҳоро месанҷидем.

Ҳамин ҷо буд, онсӯтар аз тандиси Ленин, ки лаҳзаҳои шоду бесиёсати кӯдакимонро месохтем; рӯи сандалиҳои чархуфалакҳои танҳо “шаҳри бозӣ”-и шаҳри Душанбе. Ҳамин ҷо, пушти тандиси Ленин буд; зери дарахтони гашн (анбӯҳ)-и порк, ки шармгинона аз чашми дилбарон нигоҳ медуздидем.

Вале оё дақиқан ҳамин ҷо буд ё як зарра онсӯтар? Акнун танҳо метавон ҳадс зад. Чун дигар ҷои тандиси Ленин чизе ҷуз як мушт моса (рег) нест ва анбӯҳи дарахтони порк ва чархуфалакҳояш нопадид шудаанд. Рӯи сардари порк ба ҷои номи Ленин номи Рӯдакиро мехонем. Акнун ҷои дарахтҳо сонт ба сонт мушаххас шуда ва дуруст дар қалби порк муҷассамаи Рӯдакӣ зери тоқи нусрат худнамоӣ мекунад. Самти рости тандиси Одамушшуъаро, дар он сӯи ҳошияи порк, ки қаблан пушти дарахтҳо пинҳон буд, манзараи ғарибе шакл гирифта: уфуқи бозу паҳновар, ки дар миёнаи он “Қасри миллат” чун нигине тобнок медурахшад. Ин сохтмони бошукӯҳ ба сабки меъмории итолиёӣ дафтари нави раёсати ҷумҳурист, аммо ба далоиле ҳанӯз соҳибаш ба он ҷо нақли макон накардааст.

Таҳаввулоти мушобеҳе дар бахшҳои дигари шаҳр ҳам сурат гирифтааст. Сохтмонҳои куҳна зери хок рафтаанд ва биноҳои тоза дар ҷои онҳо рустаанд, ки бархешон таҳсинбарангез асту баъзешон – қурбонии салиқаи бад. Дар бисёре аз маворид сохтмонҳои куҳна фақат ҷома иваз кардаанд ва зоҳири бетунии шӯравишон шишаӣ шудааст, аммо даруни сохтмон бетағйир мондааст.

Ба ростӣ, тайи ду-се соли ахир Душанбе чеҳра иваз кардааст ва бисёре аз манотиқи шаҳрро ба сахтӣ метавон шинохт. Аммо осфолти сӯда ва ҳуфра (сӯрох)-ҳои фарохи ҷоддаҳо зоҳири оростаи шаҳрро махдуш мекунад. Ронандагӣ дар ин роҳҳо табдил ба хазандагӣ мешавад, то мабодо барҷастагии сатҳи роҳ ё санге ба зери мошин бихурад. Дар воқеъ, зербинои шаҳр тайи чандин даҳа аст, ки даст нахурда ва таъмиру тармими муфассал мехоҳад.

Оби шир (кран)-и хонаҳо, аммо, дигар мисли гузашта қаҳваӣ нест. Зоҳиран дастгоҳи полоиши об таъвиз шуда. Вале бо оғози фасли сармо барқ ҳамчунон қатъу васл мешавад, ки барои кишвари пуробе чун Тоҷикистон амри ғарибест.

Таъаддуд (бисёрӣ)-и худравҳои гаронқимати хориҷӣ ва антенҳои моҳвораии пушти бомҳо долли бар беҳбуди вазъияти иқтисодии шумори зиёде аз мардум аст, ки дар бештари маворид ҳосили чандин сол муҳоҷирати кории онҳо дар Русия ва кишварҳои атроф маҳсуб мешавад.

Ба назар меояд, ки омадушуди мошинҳо, ба вижа дар хиёбонҳои марказии шаҳр, сомонмандтар шудааст ва, масалан, бастани камарбанди эминӣ барои ронанда ва сарнишини сандалии ҷилав (пеш) илзомист; чизе, ки яке-ду сол пеш маъмул набуд. Ва аммо тараддуд (рафтуомад)-и мақомоти баландпоя дар хиёбонҳои марказӣ, дуруст ба монанди чанд сол пеш, ҳарҷу марҷи васеъе меофаринад: ҷоддаҳои аслӣ масдуд мешавад ва мардум барои расидан ба мақсад роҳе намеёбанд ва суфуфи бепоёни мошинҳо барои соъатҳо дар интизор буқ (сигнал) мезананд.

Танҳо пушти фармони мошин нест, ки эъмоли кунтрули мақомот беш аз пеш эҳсос мешавад. Акнун давлат муроқибат аз ҳазинаҳои мардумро ҳам вазифаи худ медонад ва, барои намуна, даъвати беш аз 150 тан меҳмон ба базмҳои арӯсиро мамнӯъ кардааст. Бино ба муқаррароти ҷадид, ки дар Тоҷикистон бо номи “танзимот” шинохта мешавад, теъдоди худравҳои корвони арӯсӣ набояд бештар аз ҷаҳор адад бошад ва муддати баргузории базм фақат се соъат аст. Давлат, ки қодир нест ба атбоъаш дастмузди муносиб бипардозад, зоҳиран талош мекунад бо эъмоли “танзимот” аз ҳазинаҳои мардум – ва мутаъоқибан аз мизони нохушнудии онҳо – бикоҳад.

Яке дигар аз дигаргуниҳои чашмгир дар пойтахти Тоҷикистон издиёд (зиёдӣ)-и гардишгарони хориҷӣ дар хиёбонҳои шаҳр аст. Дигар шунидани гӯиши теҳронӣ дар хиёбонҳои Душанбе як амри одист ва гӯши мардуми пойтахт бо ин гӯиш хӯ гирифтааст. Эрониён маъмулан барои тиҷорат ё саёҳат ё таҳсил вориди Душанбе мешаванд. Иддае ҳам шабҳошонро дар кобореҳо ва дискуҳои шику мудерни Душанбе рӯз мекунанд. Дискуҳои шаҳр, ки зоҳири батамом ғарбӣ доранд, дар изои ҳудуди чаҳор дулор сервиси хубе арза мекунанд ва бо тозатарин оҳангҳои ғарбӣ, тоҷикӣ ва эронӣ муштариёнро саргарм мекунанд.

Ҳузури бозаргонони эронӣ дар бозорҳо маҳсус аст. Бархе аз растаҳо сирфан колои эронӣ мефурӯшанд. Вале аҷноси ғолибан бадкайфият, ки бо қимати арзон харидорӣ ва ворид шуда, барои бозаргонони эронӣ ному эътиборе насохтааст. Бо вуҷуди ин, огаҳиҳои бозаргонии ширкатҳои муштараки тоҷикӣ ва эронӣ дар сатҳи шаҳр бафаровонӣ ба чашм мехурад.

Вале маҳбубияти овозхонони эронӣ дар шаҳри Душанбе ранг набохтааст. Акнун ситораҳои попи эронии муқими Лус Онҷелес беш аз пеш меҳмони Душанбе мешаванд. Чанде пеш Душанбе мизбони Муъини Исфаҳонӣ ва Афшин буд ва интизор меравад моҳи морси оянда Гугуш ба дидори ҳаводорони бешумораш дар Тоҷикистон биравад, ки бегумон, пас аз ин ҳама интизори ошиқона як рӯйдоди муҳим хоҳад буд.

Чеҳраи тозаи Душанберо метавонед дар гузориши мусаввари ҳозир бибинед.

Гузориши тасвириро бо суръати баланд метавонед дар инҷо бибинед.