The Dream of Being Tajik

Ҳасрати тоҷик будан

вижаи "Ногуфтаниҳо"-и Нигоҳ

Дигар чизе моро шигифтзада намекунад. Гӯё офарида шудаем, то дар таҳи чоҳи ҳақорат битапем. Забони вазину баландовозаамон дар хостгоҳаш забун шуд. Пазируфтем. Хатти мо пайвандамонро бо гузаштаву имрӯзу фардо хат заду бурид. Пазируфтем. Наврӯзамон дар гоҳшумории аҷнабӣ берӯзу овора шуд. Пазируфтем.

Тоҷикҳоро даста-даста водор ба тағйири ҳувият карданд. Пазируфтем. Ҳасрати Бухорову Самарқанд шеър шуд, тарона шуд, достон шуд, яъс шуд ва дар ниҳонхонаи дилҳои мо хушкид. Пазируфтем... Ангор мо офарида шудаем, то ҳар нопазируфтаниро бипазирем, ҳар носутуданиро биситоем ва ҳар номаъқулеро маъқул бидонем. Ва сарвароне, ки бар тахти мо такя заданд, ҳамагӣ аз ин бардахӯии мо торе таниданд ва моро бар он тор муҳкамтар бастанд, то беш аз пеш пазирои нопазируфтаниҳо бошем.

Миллати рустамзои мо бо зиллату ситамҳои имрӯз хӯ гирифтааст. Боке нест, ки қаторҳои мо дар он сӯи марз тавассути чанд узбак барои моҳҳо мутаваққиф шудаанд. Онро ҳам мепазирем. То балои сел Кӯлобро дарнавардаду сарвари узбакро ба тараҳҳум водорад ва 150 адад аз вогунҳои вомонда ба мақсади Тоҷикистон роҳ биуфтанд, нидои “дуруд бар Ислом Каримов!” сар медиҳем ва аз расонаҳо ҷор мезанем, ки ин сарвари узбак аҷаб хуб одамест. Ғаддории ӯро ғамхорӣ ҷилва медиҳем. Табоҳии ниятҳои он Темурланги Сониро “хайрхоҳӣ” унвон мекунем. Бухорову Самарқандро ба холи ҳиндуи номавҷудаш сад бори дигар мебахшем. Ва фаромӯш мекунем, ки ҳамин муддате пеш ин оқо мегуфт, ба далели таъмири роҳи оҳан вуруди вогунҳо ба хоки Тоҷикистон номумкин аст. Фаромӯш мекунем аз ӯ бихоҳем, ки садҳо вогуни боқимондаро ҳам раҳо кунад, ҳоло ки ин чанд-торо фиристода. На, мо миллати қаноъатпешаем. Қаноъат мекунем, то шояд рӯзе рӯзиамон ҳосил шавад. Вале дареғ, ки ҳосил намешавад, ки ҳеч, ботил ҳам мешавад. Аз ёдамон меравад, ки ҳаракат мояи баракат аст.

Ёдамон меравад, ки мо дар арсаи байнулмилалӣ акнун бозигари мустақиллем. Падар намехоҳем, чун фарзанди миллате ғайр нестем. Ёдамон меравад, ки акнун бояд решаи мушкилотро танҳо ва танҳо дар худамон ҷӯё шавем. Агар узбакҳо роҳи вогунҳои моро бастаанд, посухгӯ ононе ҳастанд, ки сиёсати моро идора мекунанд. Мудирони сиёсии мо масъули ҷону моли афроде ҳастанд, ки ба онҳо раъй додаанд (ё надодаанд) ва пули зиндагии мураффаҳашонро мепардозанд.

Ва он сиёсатмадори савдоии рус, Жириновский ном, дубора зоҳир мешавад ва ҳарзаҳои сиёсии фаровоне аз мову шумо мегӯяд. Онро ҳам мепазирем ё пушти гӯш меандозем. Аммо ёдамон меравад, ки он мардак раҳбари як ҳизби сиёсии Русия аст (Либерол-Демукрот) ва (Худоро чӣ дидӣ!) шояд рӯзе дар порлумон ё ҳатто давлати кишвараш дасти болое дошта бошад.

Жириновский мегӯяд, ки мову шумо мустаҳаққи доштани як давлати мустақил нестем. Родю Озодӣ ба нақл аз манобеъи русӣ аз қавли Жириновский менависад:

“Тоҷикистон ва Қирғизистон ҳамчун давлат оянда надоранд. Биёед, дар он ҷо минтақаи нуҳуми федеролиро таъсис медиҳем. Дар Бишкек Рушайлоро раис таъйин мекунем ва ин минтақа минтақаи осиёимарказии Федеросюни Русия мешавад. Бо ҳамин роҳ мушкилотро ҳал мекунем – ҳам нерӯи корӣ, ҳам ҳамаи меваҳо, гӯшт дар мо хоҳад буд ва ҳам он ҷо ягон бемор боқӣ нахоҳад монд.”

Яъне як сиёсатмадори Русия барои худаш нақшаи тозаеро тарсим кардааст ва Тоҷикистони моро дар ҳошияи он қарор дода, ки маркази он зоҳиран Бишкек хоҳад буд; бо раисе, ки аз пеш таъйинаш карда. Чашми тамаъ ба меваҳову гӯшти мо дӯхта ва тавҳин ҳам раво мебинад, ки ҳамоно минтақаи мо маншаъи бемориҳост... На, ин хандадор нест. Мусибати бехонумонӣ аст, ки ба як марди бебасират иҷоза медиҳад, ки дар як расонаи русӣ ин гуна табли расвоии моро бикӯбад.

Жириновский аз шеваи таҳдиду таҳбиб кор мегираду мегӯяд:

“Биёед, қатори Душанбе-Маскавро боздорем, роҳҳои ҳавоиро бибандем. Содироти ҳама гуна маводди ғизоӣ аз Тоҷикистонро манъ кунем. Ҳама тамосҳоро барои 1-2 моҳ қатъ кунем. Вақте полиомелит тамом шуд, он гоҳ боз роҳҳоро боз мекунем”.

Оё ҳеч давлати бошахсияте чунин тавҳинро тоб хоҳад овард? Жириновский як чеҳраи сиёсии Русия аст, ки бояд посухгӯи гуфтаҳову кардаҳои худ бошад. Ӯ бепарво ҳаққи ҳокимияти кишвари моро зери суол бурдааст. Оё ба ин ҳам бояд чашм пӯшид? Охир ин чашмпӯшиҳо зиндагии моро шабистоне кардааст беинтиҳо.

Як давлати оянданигар бояд роҳҳои тозаеро барои раҳоӣ аз ин тангнои кафторнишин меҷусту меёфт. Кураи Замин ба баракати Парвардигор гирд аст ва корро барои ҳар давлате содатар карда. Оё барои дарки бадсиголии ҳамнишинони пешин 18 сол басанда набуд? Оё 18 сол барои ёфтани маъбаре дигар муддати зиёде нест? Асафнок аст вақте мебинӣ, ки ҷомеъае бо ин ҳама дардисар саргарми масоиле чун чандҳамсарӣ ва рӯсарист. Бероҳнамоист, ки ҷомеъаро ба бероҳа меронад.

Ин ҳама ҳасратро пазируфтем, аммо ҳасрати тоҷик буданро ба ҳеч рӯй наметавон пазируфт. Ҳатто мо аз тавоноии пазириши он оҷизем. Тоҷикон давлати худро мехоҳанд; давлати тавонманду дорои усул, ки битавонад дар баробари ҳарфи зӯр қад алам кунад. Давлате, ки ҳофизи манфиъатҳои мардуми худ бошад. Давлате, ки дар паи ҳадиси “Роғун” ва шеъру таронаҳои “роғунона” худи Роғунро ҳам ба миллат таҳвил бидиҳад. Давлате, ки муттакӣ ба зӯру иродаи мардуми худ бошад; пуштгарми сирфан мардуми худ бошад; мардуме бедору ҳушёр ва огоҳ аз хобҳое, ки ҳамсоягони норафиқ барояш дидаанд.

حسرت تاجيک بودن

ديگر چيزی ما را شگفت‌ زده نمی کند. گويا آفريده شده ايم، تا در ته چاه حقارت بتپيم. زبان وزين و بلندآوازه مان در خاستگاهش زبون شد. پذيرفتيم. خط ما پيوندمان را با گذشته و امروز و فردا خط زد و بريد. پذيرفتيم. تاجيک ها را دسته دسته وادار به تغيير هويت کردند. پذيرفتيم. نوروزمان در گاهشماری اجنبی بی روز و آواره شد. پذيرفتيم. حسرت بخارا و سمرقند شعر شد، ترانه شد، داستان شد، يأس شد و در نهانخانۀ دل های ما خشکيد. پذيرفتيم... انگار ما آفريده شده ايم تا هر ناپذيرفتنی را بپذيريم، هر ناستودنی را بستائيم و هر نامعقولی را معقول بدانيم. و سرورانی که بر تخت ما تکيه زدند، همگی از اين برده خويی ما تاری تنديدند و ما را بر آن تار محکم تر بستند، تا بيش از پيش پذيرای ناپذيرفتنی ها باشيم.

ملت رستمزای ما با ذلت و ستمهای امروز خو گرفته است. باکی نيست که قطارهای ما در آن سوی مرز توسط چند ازبک برای ماهها متوقف شده اند. آن را هم می پذيريم. تا بلای سيل کولاب را درنوردد و سرور ازبک را به ترحم وادارد و 150 عدد از واگن های وامانده به مقصد تاجيکستان راه بيفتند، ندای "درود بر اسلام کريمف!" سر می دهيم و از رسانه ها جار می زنيم که اين سرور ازبک عجب خوب آدمی است! غداری او را غمخواری جلوه می دهيم. تباهی نيت های آن تيمورلنگ ثانی را "خيرخواهی" عنوان می کنيم. بخارا و سمرقند را به خال هندوی ناموجودش صد بار ديگر می بخشيم. و فراموش می کنيم که همين مدتی پيش اين آقا می گفت، به دليل تعمير راه آهن، ورود واگن ها به خاک تاجيکستان ناممکن است. فراموش می کنيم از او بخواهيم که صدها واگن باقی مانده را هم رها کند، حالا که اين چندتا را فرستاده. نه، ما ملت قناعت پيشه ايم. قناعت می کنيم، تا شايد روزی، روزیمان حاصل شود. ولی دريغ که حاصل نمی شود که هيچ، باطل هم می شود. از يادمان می رود که حرکت مايۀ برکت است.

يادمان می رود که ما در عرصۀ بين المللی اکنون بازيگر مستقليم. پدر نمی خواهيم، چون فرزند ملتی غير نيستيم. يادمان می رود که اکنون بايد ريشۀ مشکلات را تنها و تنها در خودمان جويا شويم. اگر ازبک ها راه واگن های ما را بسته اند، پاسخگو آنانی هستند که سياست ما را اداره می کنند. مديران سياسی ما مسئول جان و مال افرادی هستند که به آنها رأی داده اند (يا نداده اند) و پول زندگی مرفهشان را می پردازند.

و آن سياستمدار سودايی روز، ژيرينوفسکی نام، دوباره ظاهر می شود و هرزه های سياسی فراوانی از ما و شما می گويد. آن را هم می پذيريم يا پشت گوش می اندازيم. اما يادمان می رود که آن مردک رهبر يک حزب سياسی روسيه است (ليبرال دمکرات) و (خدا را چه ديدی!) شايد روزی در پارلمان يا حتا دولت کشورش دست بالايی داشته باشد.

ژيرينوفسکی می گويد که ما و شما مستحق داشتن يک دولت مستقل نيستيم. راديو آزادی به نقل از منابع روسی از قول ژيرينوفسکی می نويسد:

"تاجيکستان و قرقيزستان همچون دولت آينده ندارند. بيائيد در آنجا منطقۀ نهم فدرال را تأسيس دهيم. در بيشکک "روشايلو" را رئيس تعيين می کنيم و اين منطقه، منطقۀ آسيای مرکزی فدراسيون روسيه می شود. با همين راه مشکلات را حل می کنيم – هم نيروی کاری، هم ميوه ها و گوشت خواهيم داشت و هم آنجا هيچ بيماری باقی نخواهد ماند."

يعنی يک سياستمدار روسيه برای خودش نقشۀ تازه ای را ترسيم کرده است و تاجيکستان ما را در حاشيۀ آن قرار داده که مرکز آن ظاهراً بيشکک خواهد بود؛ با رئيسی که از پيش تعيينش کرده. چشم طمع به ميوه ها و گوشت ما دوخته و توهين هم روا می بيند که همانا منطقۀ ما منشأ بيماری هاست...

نه، اين خنده دار نيست. مصيبت بی خانمانی است که به يک مرد بی بصيرت اجازه می دهد که در يک رسانۀ روسی اين گونه طبل رسوايی ما را بکوبد.

ژیرینوفسکی از شيوۀ تهديد و تحبيب کار می گيرد و می گويد:

"بيائيد قطار دوشنبه- مسکو را بازداريم، راه های هوايی را ببنديم. صادرات (واردات؟) همه گونه مواد غذايی از تاجيکستان را منع کنيم. همۀ تماس ها را برای يکی دو ماه قطع کنيم. وقتی پوليومليت تمام شد، آن گاه باز راه ها را باز می کنيم."

آيا هيچ دولت باشخصيتی چنين توهين را تاب خواهد آورد؟ ژیرینوفسکی يک چهرۀ سياسی روسيه است که بايد پاسخگوی گفته ها و کرده های خود باشد. او بی پروا حق حاکميت کشور ما را زير سؤال برده است. آيا به اين هم بايد چشم پوشيد؟ آخر اين چشم پوشی ها زندگی ما را شبستانی کرده است بی انتها.

يک دولت آينده نگر بايد راه های تازه ای برای رهايی از اين تنگنای کفتارنشين می جست و می يافت. کرۀ زمين به برکت پروردگار گرد است و کار را برای هر دولتی ساده تر کرده. آيا برای درک بدسگالی هم نشينان پيشين، 18 سال بسنده نبود؟ آيا 18 سال برای يافتن معبری ديگر مدت زيادی نيست؟ اسفناک است وقتی می بينی که جامعه ای با اين همه دردسر سرگرم مسايلی چون چندهمسری و روسری است. بی راهنمايی است که جامعه را به بی راهه می برد.

اين همه حسرت را پذيرفتيم، اما حسرت تاجيک بودن را به هيچ روی نمی توان پذيرفت. حتا ما از توانايی پذيرش آن عاجزيم. تاجيکان، دولت خود را می خواهند؛ دولتی توانمند و دارای اصول که بتواند در برابر حرف زور قد علم کند. دولتی که حافظ منفعت های مردم خود باشد. دولتی که در پی حديث "راغون" و شعر و ترانه های "راغونانه" خود راغون را هم به ملت تحويل دهد. دولتی که متکی به زور و ارادۀ مردم خود باشد؛ پشتگرم ِ صرفاً مردم خود باشد؛ مردمی بيدار و هوشيار و آگاه از خواب هايی که همسايگان نارفيق برايش ديده اند.