Hobb-e Vatan

اين کافران حب وطن بين که عاقبت
کاشانه‌ها به وفق مراد آفريده‌اند
از خفت مردم به صلابت رسيده‌اند
ناموس‌ها فروخته، بامی خريده‌اند

اين آسياب دور چه وارونه می‌رود!
بيچاره آن که عشق وطن را به سينه کاشت
آواره آن که ميهن خود را عزيز داشت
افسرده آن که در ره عشقش قدم گذاشت

Ин кофарони ҳубби Ватан* бин, ки оқибат
Кошонаҳо ба вифқи мурод офаридаанд.
Аз хиффати** мардум ба салобат расидаанд,
Номусҳо фурӯхта, боме харидаанд.

Ин осиёби давр, чи воруна меравад!
Бечора он ки ишқи Ватанро ба сина кошт,
Овора он ки меҳани худро азиз дошт,
Афсурда он ки дар раҳи ишқаш қадам гузошт.
_____________________________________

*Ҳубби Ватан - меҳанпарастӣ, ватандӯстӣ
**Хиффат - хорӣ, ҳақорат

Adios, My Ceded Land

Дар видоъ бо порае аз хоки покам

(вижаи "Ногуфтаҳо"-и ҳафтаномаи "Нигоҳ")

Дар як сухангоҳи интернетии чинӣ бо номи бомусаммои The Beijinger (Пекинӣ) гурӯҳе чинию чинитабор нишастаанду бо ҳам гап мезананд. Мавзӯъи суҳбат Тоҷикистон аст ва беш аз як ҳазор килуметр хоки он ки давлати Чин ситондааст.

Корбаре бо лақаби Walls, ки баҳсро оғоз кардааст, мепурсад: “Оё фикр мекунед Чин ҳаққи тақозои пас гирифтани ин хок бо гузашти беш аз 100 солро дорад?” Корбаре дигар бо номи Foreign.lecturer тоҷикҳоеро, ки бино ба тасаввури ӯ, акнун атбоъи Чин шудаанд, хушбахт медонад ва мегӯяд: “Ман мутмаиннам, ки он чӯпонҳои хушахлоқ бо камоли майл чинӣ хоҳанд шуд”.

Корбари севум бо лақаби KZ пешгӯӣ мекунад, ки “Ба назари ман, тайи 200 соли оянда Чин, ҳар ду Куре (Корея), Жопун ва Тойвон ва ҳамчунин шояд кишварҳои ҷануби шарқӣ як федеросиюни воҳидро ташкил хоҳанд дод, аммо на ба монанди Иттиҳоди Урупо, балки бештар шабеҳи як кишвари воҳид хоҳанд буд”.

Alishan мепурсад: “Ин пора аз замин пеш аз он сад соле, ки мутаъаллиқ ба тоҷикҳо буда, барои чи муддате моли Чин будааст?” Пурсиши ӯ дар ҳаво муъаллақ мемонад ва гӯё таваҷҷуҳи ҳеч як корбарро ба худ ҷалб намекунад, чун зоҳиран касе барояш посух надорад.

Саранҷом Sereneselchie вориди баҳс мешаваду бо дард мегӯяд: “Ба гуфтаи давлати ман, Тоҷикистон қарор буд 28.5 ҳазор килуметри мураббаъ хоки Чинро ба мо пас диҳад, аммо дар амал онҳо танҳо як ҳазор килуметри мураббаъро баргардондаанд!”

Ин баҳси интернетӣ ҳамчунон идома дорад, бидуни он ки бештари ширкаткунандагони он кӯчактарин тасаввуре аз ҳамсояи кӯчаки шимоли ғарбии Чин дошта бошанд.

Интернет ин рӯзҳо саршор аз баҳсҳои вогузории 1.1 ҳазор килуметри мураббаъ аз хоки Тоҷикистон ба Чин аст. Тазодди дидгоҳҳо гичкунанда аст, ки бозтобест аз тазодди дидгоҳҳои баёншуда дар нишасти ахири порлумони Тоҷикистон: дар ҳоле ки вазири хориҷа имзои қарордоди марзии нав бо Чинро “дастоварди диплумосии тоҷик” тавсиф мекард, Муҳйиддини Кабирӣ онро “шикасти диплумосии тоҷик” медонист ва ҳар як барои иддаъои худ далелҳое ироа мекарданд.

Бо нигоҳи ғайримусаллаҳ ҳам мешавад дарёфт, ки суҳбатҳои вазири хориҷа аз рӯи ночорӣ буд. Ба ҳеч рӯй бохтани порае аз хоки кишвар барои давлати он наметавонад “бурд” ё “пирӯзӣ” талаққӣ шавад; чи он хок як метр бошаду чи як ҳазор килуметри мураббаъ. Аз ин рӯ “бурд” номидани ин шикасти фоҳишу возеҳ намак пошидан бар захми бози ҳувияту худшиносии шикаста-бастаи мост.

Ирҷоъи норозиён ба қарордоди “Марғелони Нав”-и соли 1884 миёни импротурии Русияи тезорӣ ва Чин ҳам дардеро даво намекунад. Чун аз он ду импротурӣ дигар ному нишоне намондааст. Русия дар соли 1917 тағйири ному намо дод ва дар соли 1991 дар ҳайъату ҳайбате дигар зоҳир шуд. Импротурии Чин ҳам дар соли 1912 ба торих пайваст ва дар соли 1949 Ҷумҳурии Чин ба ҳидояти Моу Зедунг (Mao Zedong) табдил ба Ҷумҳурии Халқи Чин шуд. Бо такя ба ин тавҷеҳ мешавад нақшаи сиёсии ҷаҳонро бакуллӣ баҳам зад ва, масалан, кулли Қафқозро ба Эрон доду Олоскоро ба Русия. Гузашта аз ин, дар қарордоди мазкур ҳарфу ҳадисе аз минтақаи Мурғоб нест, ки бар мабнои он порае аз ин минтақа ба Чин таъаллуқ бигирад. Ин ҳарфро намешавад ба ҳеч навъе ба мантиқи тикка-пораи ин иқдом бахя зад.

Тасаллои дигаре, ки аз мақомот шунидем, ин буд, ки кишварҳои дигар маҷбур шудаанд ба Чин божи бештаре бипардозанд. Чун маълум аст, ки Чин алайҳи ҳамаи кишварҳои атрофаш иддаъои арзӣ дорад. Мешавад ин мавридро ҳам санҷид. Қазоқистон бо Чин сари 944 килуметри мураббаъ низоъ доштанд ва соли 1999 порлумони Қазоқистон танҳо 407 килуметри мураббаъро таслими Чин кард. Қирғизистон тайи солҳои 1996 ва 1999 дувоздаҳ килуметри мураббаъ аз хоки худро ба Чин дод. Русия бо он азамате, ки дорад, соли 2005 бо вогузории 337 килуметри мураббаъаш мувофиқат кард. Пас дар ин миён боз ҳам сарзамини камзамини Тоҷикистон аст, ки бо саховати тоҷикона бештарин миқдори заминро ба Аждаҳои Сурх пешкаш кардааст.

Иддаъоҳои арзии Чин як масъалаи решадор аст ва ба гузаштаҳои устураӣ бармегардад ва ба ин бовари нажодпарастонаи ҳокимони Чин, ки худро нофи Замин ва фармонравоёни шаръии ҷаҳон медонанд. Ин иддаъои бепоя борҳо баҳонаи ҷангҳои хунин миёни Чин ва Ҳиндустону Вйетному Русия шудааст. Тайи солҳои 1916 ва 1932 дар Чин адабиёте мунташир шуд, ки зарурати бозпас гирифтани “заминҳои аздастрафта”-ро матраҳ мекард. Манзур аз “заминҳои аздастрафта” сарзаминҳоеанд, ки бино ба тасаввури онҳо, таҳти султаи импротурии сарнагуншудаи Тзин қарор доштанд ва минтақаи васеъеро аз Ховари Дур то Куре (Корея), Сангопур, Непол, Бутон, Қирғизистон, ҷануби Қазоқистон, шимоли Ҳиндустон ва дар кул беш аз 10 милюн килуметри мураббаъро дарбар мегирад. Дар феҳрести баланду болои “заминҳои аздастрафта”-и Чин номи “Бадахшон” ҳам худнамоӣ мекунад, ки порае аз хоки онро ҳамин чанд рӯз пеш чиниҳо бедардисар ба даст оварданд.

Он корбари баҳси интернетӣ, ки аз “кишварҳои ҷануби шарқӣ” суҳбат мекард, бегумон аз суханони Моу Зедунг дар соли 1965 илҳом гирифта буд, ки мегуфт: “Мо ҳатман бояд Осиёи Ҷануби Шарқӣ, аз ҷумла ҷануби Вйетном, Тойланд, Барма, Молезӣ ва Сангопурро бозпас бигирем.” Ва баъдтарҳо, ки бар нерӯи Чини сурх афзуда шуд, ин импротури кумунист иддаъо карда буд, ки “Мо бояд кураи Заминро фатҳ кунем… ва абарқудрате тавонманд биофаринем” (ба нақл аз Рожинцев А. Четыре стороны мира под одной крышей, или где воевал Китай).

Аммо ҳеч кас маҷоли онро надорад, ки аз ин ташнагони хоку қудрату сарват бипурсад, ки “чаро?!” Ба чи далели мувассақи торихӣ бояд чанги озу тамаъи Чин ба хоки Тоҷикистон дароз шавад? Магар мо дар Тоҷикистон ақаллияти чинитабор дорем? Дуруст баръакс, сарзамини Чин аст, ки ақаллияти тоҷик дорад. Дар ҳамин Туркистони Чин, ки 1142 км мураббаъ аз хоки Тоҷикистон ҳам ба он васл шуд, минтақае ҳаст бо номи уйғурии “Тоҷик Тошқурғон Аптоном Ноҳияси” (Ноҳияи Худмухтори Тошқурғони Тоҷик), ки 60 дарсади ҷамъияташ тоҷиканд. Дар кул 50 ҳазор тоҷики бумӣ сокини Туркистони Шарқианд, ки ба забони помирии сарикулӣ такаллум мекунанд ва худашонро “тоҷик” меноманд. Агар қарор буд касе бар мабнои далелҳои мувассақ иддаъои арзӣ дошта бошад, ин моем ё онҳо? Мақомоти Чин то имрӯз ба худ иҷоза намедиҳанд Туркистони Шарқӣ - бузургтарин иёлати сарзаминашонро бо номи торихиаш бихонанд ва онро Синкиёнг (Xinjiang) ё “Марзи Нав” меноманд, чун тоза дар садаи 18 тасарруфаш кардаанд ва то кунун натавонистаанд қалбу зеҳни мардуми онро ба даст оваранд.

Ва боз як дилдории дигаре, ки аз мақомоти тоҷик шунидем, ин буд, ки хоки аздастрафта номаскун аст. Аммо касе ишорае ҳам накард, ки чи ганҷе зери он хок нуҳуфта аст ва чи маъданҳоеро фардо чиниҳо аз Мурғоби мо ба бозори ҷаҳонӣ хоҳанд кашонд. Дар мавриди маскун ё номаскун будани он ҳам ниёзе ба нигаронӣ нест. То кунун мо бо Чин марзи “маскун” надоштем. Аз ин ба баъд Чин бо истифода аз қудрати иқтисодиаш дар он тикка аз сангу хок ҳам шаҳракҳое хоҳад сохт, ба гунае, ки дигар дилтанги дидани ҳамсояҳои чиниамон нахоҳем шуд ва аз ин сӯи Мурғоб ба он сӯ нидои “Ni hao!” (Дуруд!) сар хоҳем дод.

Аммо муҳимтар аз ҳама, ҳамон гуна ки М. Кабирӣ ҳам ишора кард, ин иқдоми давлат ва порлумони Тоҷикистон муқаддастарин унсури давлатдорӣ - Қонуни Асосии моро зери по гузошт, ки асли 7-уми он сарзамини Тоҷикистонро тақсимнопазир ва ғасбнопазир медонад. Пас ин хокро ҳам мешавад муъомила кард? Вақте ки вазири хориҷа, раиси Маркази мутолеъоти роҳбурдӣ (стратегӣ) ва бадтар аз ҳама, намояндагони порлумон ошкоро ин муъомиларо мепазиранду меписанданд, аз тақаддуси Қонуни Асосӣ оё нишоне хоҳад монд? Ва ку замонати он ки ҳамин посбонони номуси сарзамини тоҷикон фардо дар баробари фишори ҳамин Чин ё ҳамсояи пурзӯри дигар дубора курниш (таъзим) накунанд?

Гузашта аз ин, иқдоме, ки анҷом гирифт, хилофи усули Маншури Созмони Милали Муттаҳид аст, ки тамомияти арзии кишварҳоро тазмин кардааст. Оё баростӣ, мешавад бовар кард, ки Чин дар сурати рӯй овардани Тоҷикистон ба Созмони Милал ва шикоят аз иддаъоҳои арзии номуваҷҷаҳи он даст ба ҳамлаи низомӣ мезад? Чине, ки бо муроъоти тавозуни қувво ва абзорҳои ҳуқуқии байнулмилалӣ ҳанӯз натавонистааст Тойвонро таҳти фармони тамому камоли худ дароварад. Дар ҳоле, ки мардуми Тойвон ҳам чинианд ва дар воқеъ, номи “Тойвон” ба кулли Чин ҳам итлоқ мешавад. Пас оё баростӣ омиле, ки Тоҷикистонро ба вогузории он ҳама хок водошт, тарс аз Чин буд ё ангезае дигар ҳам дошт? Инро доноёни ҳол донанду Худо. Барои мо ҳамин кофӣ, ки ҳасрати ниёамонро бихурем, ки гуфта буд:

Ҳама сар ба сар тан ба куштан диҳем,
Аз он беҳ ки кишвар ба душман диҳем.

US embassy cables: 'Cronyism and corruption' hinder reform in Tajikistan

Дар аснои баргардони шашумин ва охирин санад аз номанигориҳои маҳрамонаи Сафорати Омрико дар Душанбе, ки қавли интишорашонро дода будам, дарёфтам, ки ҳафтаномаи “Нигоҳ” аз чопи ҳамаи онҳо маъзур аст ва чопхона иҷозаи интишори чанде аз онҳоро надодааст. Яъне санадҳое дар бораи сарзамини мо, ки тавассути Викиликс ҷаҳонӣ шудаанд, набояд дар Тоҷикистон мунташир шаванд, то мабодо мардуми моро ҳам аз бигӯ-магӯҳо ё задубандҳои пушти парда огоҳ кунанд. Яъне тамоми ҷаҳон агар бидонад, ки фалон мақоми баландпояи мо чи гуфтаву чи карда, масъалае нест; муҳим он аст, ки тоҷикон надонанд.

Вале сухан аз офтоб аст бад-он бузургӣ ва домони ҷанобон, ки соябонашон ҳам намешавад. Санадҳое, ки Викиликс мунташир кардааст, дигар маҳрамона нестанд ва ниёзе ба муҳру мум кардани онҳо нест. Пули муҳру муматонро барои асрори дандонгиртар ҳифз кунед. Шояд ба дардатон бихурад.

Санади шашум аз муҳимтарини асноди фошшуда аст ва мутааххиртар аз дигар санадҳост ва ба дардҳои ҷомеъаи Тоҷикистон ишораҳои мустақим дорад. То кунун бисёре онро хондаанд. Инро ба маҳзи руҷӯъҳои эҳтимолӣ дар оянда инҷо ҳам мунташир мекунам.

Муаллифи ин телегроф Несиё Квост, муъовини сафири Омрико дар Душанбе аст, ки аксашро ҳамин ҷо мебинед.

Телегрофҳои Сафорати Иёлоти Муттаҳида: 'Робитасолорӣ ва фасод' - монеъи ислоҳот дар Тоҷикистон

Сешанбе, 16.02.2010, 13:41
МАҲРАМОНА БАХШИ 01 АЗ 05 ДУШАНБЕ 000173
SIPDIS
ВАЗОРАТИ ХОРИҶА БАРОИ S/RAP
EO 12958 DECL: 2/16/2020
КАЛИДВОЖАҲО: PREL, PGOV, PHUM, EAID, ECON, EINV, TI
МАВЗӮЪ: НУСХАИ ИСЛОҲШУДА – ТАСВИРИ ФАЗОИ ТОҶИКИСТОН ПЕШОРӮИ ДИДОРИ НАМОЯНДАИ ВЕЖА ДАР УМУРИ АФҒОНИСТОН ВА ПОКИСТОН (SRAP) ҲОЛБРУК
ДАСТАБАНДИШУДА ТАВАССУТИ: НЕСИЁ КВОСТ (NECIA QUAST), CDA, EXEC, DOS.
САБАБ: 1.4 (b), (d)

1. (C) Фишурда: Иёлоти Муттаҳида манфиъат дорад, ки Тоҷикистон ба унвони ҳамсояи шимолии Афғонистон як кишвари босубот бошад ва аз талошҳои низомии мо дар Афғонистон ҳимоят кунад ва ба тасбити авзоъ ва рушди иқтисодии минтақа мусоъидат кунад. Тоҷикистон [ба нерӯҳои омрикоӣ] ҳаққи беҳадду ҳасри парвоз аз ҳарими ҳавоии худро дод ва бедиранг бо ҳамлу нақли таҷҳизоти Шабакаи Тавзеъоти Шимолӣ (NDN) мувофиқат кард. Дар миёнмуддат ин кишвар метавонад дар пешрафти минтақа нақши муҳимтаре бозӣ кунад, чун дорои зарфияти нерӯи обии азим аст ва (нисбат ба Афғонистон) суботи бештар дорад ва ҷамъияти он аз лиҳози мазҳабӣ муътадилтар аст. Вале барои анҷоми ин кор Тоҷикистон бояд мушкилоти бисёри сиёсӣ ва иқтисодиашро ҳал кунад, ки монеъ аз тавсеъаи он шудааст: бенавоӣ, робитаҳои бад бо Узбакистон, фасоди молии шадид, сохтори иқтисодӣ ва барномарезии бозмонда аз аҳди шӯравӣ, сомона (систем)-и нодемукротики сиёсӣ, ноамнии музмин (хронический – рус.)-и ғизоӣ ва вобастагӣ ба нерӯи кории муҳоҷир дар Русия.

2. (C) Кумакҳои Иёлоти Муттаҳида дар заминаи тавсеъа натиҷаҳои омехта доштааст. Иқдомҳои ахир барои беҳбуди ҷавви бозаргонӣ бар асари корзори давлат барои водоштани шаҳрвандонаш ба мушорикат дар сохтани садди барқи обии Роғун хунсо шуд. Ҳукумат ба ислоҳи раванди сиёсиаш алоқаманд нест. Ҳамкории амниятии мо андаке умедворӣ медиҳад. Сарфи назар аз талошҳои мо, Тоҷикистон чизи зиёде надорад, ки барои мо ироа диҳад: ин кишвар тавлидоти бисёр кам дорад, фақир аст ва ҳукумати он аз зарфияти бисёр маҳдуд бархурдор аст. Тоҷикҳо дар мавриди кумакҳои билқувваи мо тасаввуроти ғайривоқеъбинона доранд: маъмулан хостаҳои онҳо шомили кумак дар сохтани таъсисоти зербиноии калон, чун нерӯгоҳҳои мавриди муноқиша, тунелҳо ба сӯи Покистон ва пул (купрук)-ҳо ба нокуҷообод мешавад. Дар ин киноя ҳақиқате нуҳуфта аст, ки кумаки воқеъии Тоҷикистон ба талошҳои мо дар Афғонистон ҳифзи суботи худаш ва додани иҷозаи парвозҳои беқайду банд ва ҳамлу нақли нерӯҳои мост. Ва ин корҳоест, ки Тоҷикистон бидуни каму кост анҷом додааст. Мо мекӯшем бо ҳимоят аз сиёсатҳои Тоҷикистон суботи мудовимро таъмин кунем. Поёни фишурда.

ҲАМСОЯГИИ НОГУВОР

3. (C) Бархе аз мушкилоти Тоҷикистон ҷуғрофиёист. Мушкилоти ҳамешагӣ бо Узбакистон, ки ба далели душмании шахсии раисони ҷумҳури ду кишвар афзоиш ёфтааст, монеъ аз рушди бозаргонии Тоҷикистон, худкифоии он дар арсаи энержӣ ва тавсеъаи иқтисодиаш шудааст. Бесуботӣ дар Афғонистон ҳам асароти ногуворе дорад: қочоқи маводди мухаддир ҳукумати қонун дар Тоҷикистонро таҳт-уш-шуъоъ қарор медиҳад; тоҷикҳо бим доранд, ки густариши андешаҳои ифротгароёна аз Афғонистон ва ҳузури пайкорҷӯён дар он кишвар метавонад дар имтидоди марзи дарозу пурманфаз (беамният) бо Афғонистон амнияти Тоҷикистонро ба мухотира андозад. Фикри эҳтимоли мудохилаи Русия ҳамеша дар зеҳни тоҷикҳо ҳузур дорад. Русҳо дар Тоҷикистон як нерӯгоҳи обии аслиро таҳти кунтрул доранд, ки мавзӯъи ихтилофоти байни ду кишвар аст. Тоҷикҳо дунболи шариконе дигар, аз ҷумла Иёлоти Муттаҳида, Чин ва Эрон мегарданд, то нуфузи Русияро таъдил кунанд. Чин дар сохтани таъсисоти зербиноӣ кумаки умда карда ва ба Тоҷикистон беш аз як милёрд дулор қарзи камбаҳра додааст, то роҳҳояшро бисозаду хатҳои барқашро бикашад. Эрон ҳазинаи сохтмони тунел ва нерӯгоҳҳоро мепардозад, аммо бо таваҷҷуҳ ба нухбагони суннимазҳаби шӯравипарварди майхора дар Душанбе ва муҳофизакорони мазҳабии шиъа дар Теҳрон, намоиши ҳамбастагии порсизабонон боъиси занну гумонҳои амиқ нашудааст.

4. (C) Ҳукумати Тоҷикистон ба мо фишор меоварад, ки дар баробари ҳимояти онҳо дар Афғонистон имтиёзоти бештаре бидиҳем. Тоҷикҳо мепиндоранд, ки Узбакистон тамоми муъомилоти марбут ба Шабакаи Тавзеъоти Шимолиро барои худаш ҳифз кардааст; онҳо мехоҳанд, ки аз роҳҳои Тоҷикистон барои ҳамлу нақл бештар истифода шавад, пули бештаре барои тармими он роҳҳо ҳазина шавад ва Иёлоти Муттаҳида барои нерӯҳо дар Афғонистон колоҳои тоҷикӣ бихарад. Мо феълан барои нерӯҳои байнулмилалӣ дар Афғонистон оби бастабандишудаи Тоҷикистонро мехарем. Онҳо ишора кардаанд, ки аз гушоиши пойгоҳи ҳавоии нерӯҳои Омрико дар Тоҷикистон истиқбол хоҳанд кард. Онҳо ҳузури Иёлоти Муттаҳида дар минтақаро ба масобаи деворае дар баробари бесуботии Афғонистон ва ба унвони як кӯҳи пул мебинанд ва хостори ба даст овардани бахше аз он пули нақд ҳастанд.

БИМ АЗ РАҚИБОНИ ДОХИЛӢ, ПАЙКОРҶӮЁН ВА РУСИЯ

5. (C) Ҷанги дохилии Тоҷикистон соли 1997 бо тақсими қудрат миёни ҳукумати Раисиҷумҳур Раҳмон ва раҳбарони мухолифон ба поён расид. Аз замони поёни ҷанг то кунун Раҳмон батадриҷ аз он муъомила фосила гирифт ва тақрибан ҳамаи намояндагони мухолифро аз суфуфи ҳукумат ронд – акнун бархе дар зиндон ба сар мебаранд, шуморе ҳам кишварро тарк карданд ва иддае ҳам ба таври мармуз мурдаанд. Моҳи маи соли 2009 як гурӯҳи мусаллаҳ ба саркардагии Мулло Абдулло Раҳимов, аз чеҳраҳои мухолифи пешин, аз Афғонистон ба Тоҷикистон баргашт. Гуфта мешавад, ки чандин размандаи хориҷӣ ӯро ҳамроҳӣ мекарданд. Нерӯҳои амниятии Тоҷикистон бидуни кумаки хориҷӣ ин гурӯҳро хунсо карданд. Онҳо ба мо гуфтанд, ки давраи омӯзишии Иёлоти Муттаҳида ба нерӯҳои амниятии онҳо кумак кардааст, ки пирӯз шаванд ва акнун муштоқона мунтазири ширкат дар омӯзишҳои баъдианд.

6. (C) Робитаҳои миёни Русия ва Тоҷикистон бадтар шудааст. Мақомоти Тоҷикистон бар ин боваранд, ки Русия аз гурӯҳи Мулло Абдулло ҳимоят кард, то ба Тоҷикистон аломат диҳад, ки ба ҳимояти Русия ниёз дорад. Ҳукуматҳои ду кишвар бар сари шароити ҳузури Русия дар эҳдоси нерӯгоҳи Роғун ба тавофуқ нарасиданд ва онҳо мушкилоти дигар ҳам доранд. Моҳи уктубр (октябр)-и соли 2009 Раисиҷумҳур мақоми расмии забони русӣ дар Тоҷикистонро коҳиш дод. Ҳукумати вай аз Русия хост, ки бобати ҳузури пойгоҳи низомиаш дар Тоҷикистон пул бипардозад. Соли 2009 нерӯгоҳи обии Сангтӯда-1, ки таҳти идораи Русия аст, ба далели нокомии ҳукумати Тоҷикистон дар пардохти сари вақти ҳазинаи барқ раванди тавлиди барқро боздошт.

МУШКИЛОТИ ИҚТИСОДӢ

7. (C) Тоҷикистон бенавотарини ҷумҳуриҳои шӯравии пешин аст. Ин кишвар кӯҳистонитар аз Афғонистон аст ва заминларзаҳову селҳову хушксолҳову ҳамлаи малах ва шароити ҷаввии номусоъиде дорад. Бахше аз кишвар бештари авқот бо резиши барфу баҳман (тарма) аз боқии ҷаҳон бурида мешавад. Роҳҳои ин кишвар ба хориҷ аз тариқи Узбакистони монеътарош, Афғонистони бесубот ё аз тариқи гардана (ағба)-ҳои сахту дурдасти Помир ба самти ғарби Чин мегузарад. Танҳо тавлидоти санъатии он алюминиюм ва барқи обист. Корхонаи арзизи Тоҷикистон (Talco) бештарин саҳмро дар даромади содиротии Тоҷикистон дорад. Ҳарчанд ба таври фаннӣ ин корхона давлатист, бештари даромади он ба ҳисоби як ширкати махфии бурунмарзии таҳти кунтрули Раисиҷумҳур ворез мешавад ва пули андаке аз ин корхона ба будҷаи давлатӣ таъаллуқ мегирад. Корхонаи арзиз ҳудуди нисфи барқи Тоҷикистонро ба худ ихтисос медиҳад, ки дар натиҷа Тоҷикистон гирифтори давраҳои камбуди шадиди барқ мешавад.

8. (C) Вокуниши Раисиҷумҳур Раҳмон ба ноамнии музмини энержӣ дар авохири соли 2009 оғоз ниҳодан ба корзори фарогири ҷамъоварии пул ва сохтани нерӯгоҳи Роғун буд. Роғун метавонад баландтарин садди ҷаҳон бошад ва зарфияти тавлиди барқи Тоҷикистонро ду баробар афзоиш диҳад. Аммо талошҳои ҳукумат барои ҷамъоварии пул нигаронии ҷиддии диҳишгар (донор)-они байнулмилалиро барангехт. Афрод ва созмонҳо дар арсаҳои мухталиф водор ба харидани саҳомҳои ин тарҳ шуданд. Ба бисёре аз одамон гуфта шуда буд, ки агар чанд моҳ дастмуздашонро барои ин тарҳ напардозанд, шуғлашонро аз даст хоҳанд дод. Ҳарчанд давлат муддаъист, ки ҳамаи саҳомҳо довталабона харидорӣ шудаанд, шавоҳиди кофӣ вуҷуд дорад, ки мақомот мардумро маҷбур кардаанд, то пулеро, ки надоранд, бипардозанд. Гузашта аз масъалаи ҳуқуқи башарии ин мавзӯъ, диҳишгарон нигаронанд, ки наҳваи масрафи ҳудуди 200 милюн дулор пули ҷамъоваришуда шаффоф нахоҳад буд. Бо таваҷҷуҳ ба ниёзи азими Корхонаи арзиз ба нерӯи барқ, ба назар мерасад корзори ҷамъоварии пул барои Роғун ҷиҳати таъмини судбахшии мудовими Корхонаи арзиз анҷом гирифтааст.

9. (C) Иқтисоди Тоҷикистон аз буҳрони ҷаҳонӣ хисорат дидааст ва мизони содироту воридоти он ва миқдори пуле, ки як милюн тоҷик аз Русия ба кишварашон мефиристанд, коҳиш ёфтааст. Пуле, ки муҳоҷирони корӣ ба хонаҳояшон мефиристоданд, баробар бо беш аз 50 дарсади даромади нохолиси дохилӣ дар соли 2008 буд ва ба ростӣ, боъиси зинда мондани мардуми рустоҳо шудааст. Мизони ин кумакпулиҳо дар соли 2009 34 дарсад коҳиш дошт. Бузургтарин монеъи беҳбуди вазъи иқтисодӣ муқовимат дар баробари ислоҳот аст. Аз худи Раисиҷумҳур гирифта то маъмури пулиси сари кӯча, мақомот бо робитасолорӣ (дӯстбозӣ) ва фасоди молӣ шинохта мешаванд. Раҳмон ва хонаводаи ӯ таъсисоти бозаргонии умда, аз ҷумла бузургтарин бонки кишварро таҳти кунтрул доранд ва онҳо сарсахтона аз манфиъатҳои тиҷориашон ҳимоят мекунанд, сарфи назар аз ин ки ин корҳо ба чи қимате барои иқтисод [и кишвар] тамом хоҳад шуд. Бино ба бароварди як сафири хориҷӣ, Раисиҷумҳур Раҳон тарҷеҳ медиҳад 90 дарсади як кулчаи 10-дулораро дар ихтиёр дошта бошад, то 30 дарсади як фатири 100-дулораро.

ИНТИХОБОТ НАЗДИК АСТ, АММО НА ДЕМУКРОСӢ

10. (C) Ҳукумат ба ҳизбҳои мухолиф иҷозаи фаъъолияти маҳдудро додааст ва аз ислоҳи конуни интихобот барои интихоботи саросарии 28.02.2010 сарпечӣ кард. Сафорат интизор надорад, ки интихобот озоду мунсифона бошад. Расонаҳои давлатӣ дидгоҳҳои ҳизбҳои сиёсии мухолифро тақрибан пӯшиш надоданд ва бештари ҷамъият аз ҳадафи баргузории интихобот огоҳӣ надорад. Нерӯи мухолиф дар порлумон заъиф аст: танҳо 15 курсӣ аз 62 курсӣ ба ҳизби ҳоким таъаллуқ надорад ва бархе аз ин ҳизбҳо танҳо ба ном мустақил ҳастанд. Маъруфтарин ҳизби мухолиф, Ҳизби Наҳзати Исломии Тоҷикистон, дар порлумони феълӣ ду курсӣ дорад. Раҳбарии Ҳизби Наҳзати Исломӣ дар бисёре аз масоил аз ҳукумат ҳимоят кардааст ва аҳамияти исломро дар барномаи кории худ камранг ҷилва медиҳад. Порлумон як маҷлиси муҳрбадаст аст.

11. (SBU) Дар соли 2009 порлумон қонуни маҳдудкунандаи наверо дар заминаи дин тасвиб кард, то фаъъолияти гурӯҳҳои мазҳабии исломӣ ва ғайраро маҳор кунад. Машварати мо, ки ин навъи бархурд метавонад бисёре аз муътақидонро тундрав кунад, гӯши шунавое наёфт. Соли гузашта шукумат даҳҳо танро ба иттиҳоми узвият дар ҷунбиши салафия боздошт кард, аммо ҳукумат далеле дар даст надорад, ки як чунин ҷунбиши созмонёфтае вуҷуд дорад. Ҳукумат ҳамчунин 92 узви гурӯҳи таблиғи исломи бунёдгарои мавсум ба “Ҷамоъати таблиғ”-ро дастгир кард. Бештари раҳбарони мазҳабии исломи пазируфташуда аъзои “Таблиғ”-ро мубаллиғоне беозор медонанд ва хостори озодишон шудаанд.

12. (SBU) Дар паи иқомаи даъвои мақомоти давлат алайҳи панҷ нашрия ба хотири пахши гузоришҳои ҳамагонии давлат дар як муҳокимаи қазоӣ расонаҳои мустақил дар вазъияти баде ба сар мебаранд. Он гузоришҳо дидгоҳҳои интиқодӣ дар бораи додрасон (қозиҳо) ва вазоратхонаҳоро дарбар доштанд. Агар мақомот дар додгоҳ муваффақ шаванд, ин нашрияҳо таътил хоҳанд шуд. Мо ва шарикони урупоимон алайҳи ин муҳокимот эътироз кардем.

РАВОБИТИ НОҲАМВОР БО ДИҲИШГАРОН

13. (SBU) Дар соли 2007 Бонки Миллӣ эътироф кард, ки бо нақзи таъаҳҳудоташ дар баробари Сандуқи Байнулмилалии Пул ба миқдори як милёрд дулор қарз ва тазминотро, ки ба сармоягузорони вобастаи сиёсиаш дода буд, пинҳон доштааст. (600 милюн дулор аз ин маблағ ҳаргиз бозпардозт нашуд). Сандуқи Байнулмилалии Пул тақозо кард, ки бахше аз қарз зудтар бозпардохт шавад, Бонки Миллӣ бозрасӣ шавад ва ислоҳоте дигар сурат бигирад, то битавонад кумакҳояшро аз сар бигирад. Моҳи маи 2009 ҷиҳати кумак барои се соли дигар ба Тоҷикистон 116 милюн дулор бидиҳии дигар ихтисос дод; Иёлоти Муттаҳида танҳо кишваре буд, ки алайҳи ин тасмим раъй дод ва боъиси хашми ҳукумати Тоҷикистон шуд. Сандуқи Байнулмилалии Пул то кунун 40 милюн дулорро таҳвил додааст. Гурӯҳе аз коршиносон ахиран аз Вошингтун ба Душанбе омаданд, то пешрафти давлатро арзёбӣ кунанд, торихи пардохти бахши дигари қарзро таъйин кунанд ва асароти раванди ҷамъоварии пул барои Роғунро бисанҷанд. Натиҷаи арзёбиҳои ин гурӯҳ қарор аст, ки базудӣ дар дастрас қарор бигирад. Диҳишгарон (донорҳо) нигаронанд, ки корзори Роғун бар шиддати фақру бенавоӣ меафзояд ва шароити кумаки Сандуқи Байнулмилалии Пулро нақз мекунад. Ин иқдом пурсишҳоеро дар мавриди дархостҳои мукаррари давлат барои кумаки молӣ матраҳ мекунад ва омодагии давлат ба анҷоми ислоҳоти иқтисодӣ ба унвони яке аз шароити ироаи кумакро зери суол мебарад. Диҳишгарон нигарониҳои худро расман бо давлат дар миён гузоштаанд ва мунтазири посуханд. Диҳишгарон роғибанд ба ҳамгароии минтақа дар бозори энержӣ ва эҳдоси хутути барқ даст ёбанд, то Тоҷикистон ва Қирғизистон битавонанд тавлидоти мозод (изофӣ)-и барқ дар фасли тобистонро ба Афғонистон ва Покистон бифурӯшанд. Як хатти барқи 220-килувотӣ аз Тоҷикистон ба Афғонистон бо кумаки Бонки Тавсеъаи Осиё дар ҳоли кашида шудан аст ва то авохири соли 2010 ба фарҷом хоҳад расид. Эҳдоси хатти қавитари CASA (Осиёи Миёна ба Осиёи Ҷанубӣ)-1000 ба самти Афғонистону Покистон ба далоили молӣ ба таъхир уфтодааст.

КУМАКИ ИЁЛОТИ МУТТАҲИДА

14. (U) Кумаки Иёлоти Муттаҳида ба Тоҷикистон ба таври қобили мулоҳиза афзоиш меёбад ва аз 27.8 милюн дулор дар соли молии 2009 ба 45.3 милюн дулор дар соли молии 2010 мерасад. Кумаки молии ҷадид дар арсаҳои кишоварзӣ, бозаргонӣ ва ибтикороте дар бахши хусусӣ ҳазина хоҳад шуд, то нокомии барномаҳои бисёр муҳимми амнияти ғизоиро ҷуброн кунад. То соли молии 2008 Тоҷикистон барномаи чандсолаи кумаки ғизоӣ дошт, ки натиҷаҳои муҳим дар пай дошт ва ноамнии ғизоӣ дар бархе аз осебпазиртарин минтақаҳои Тоҷикистонро коҳиш дод. Ба дунболи он дар солҳои молии 2009 ва 2010 барномаҳои мушобеҳи яксола иҷро шуд. Як барномаи ибтикории амнияти хорбор дар ҷараён аст, вале равшан нест, ки Тоҷикистон он пулҳоро дарёфт хоҳад кард ё на. Барномаҳои нав ҳамчунин бо эҷоди бозори энержии минтақаӣ саъй дар ҳалли масъалаи камбуди музмини энержӣ доранд ва ба кишварҳои Осиёи Миёна кумак мекунанд, ки бо мушкилоти обу барқ дасту панҷа нарм кунанд. Дар соли молии 2008 ба Тоҷикистон ба маблағи 9.9 милюн дулор барои тарҳи 1207 дар заминаи тасбити авзоъ пул дарёфт кард. Муҳимтарин хатароте, ки суботи Тоҷикистонро таҳдид мекунад, фақру бенавоӣ аст. Бонки Ҷаҳонӣ баровард кардааст, ки беш аз 60 дарсади ҷамъияти кишвар зери хатти фақр ба сар мебаранд. Ҳукумат дар вокуниш ба вазъиятҳои изтирорӣ нотавон будааст. Тарҳи 1207 дар 50 маҳаллаи мунзавии минтақаҳои Рашту Фарғона ва дар имтидоди марз бо Афғонистон пиёда мешавад. Мушкилоти беҳдоштию омӯзишӣ ба андозае сангин аст, ки пешрафти мо дар дигар минтақаҳоро ба мухотира андохтааст. Барномаҳои мо дар заминаи беҳбуди сиёсатҳои беҳдоштӣ, сомона (систем)-ҳо ва хадамот, тарбияти муъаллим, таъмини молии арсаи омӯзиш, барномаи таҳсилӣ, арзёбии дониши донишомӯзон ва идораи мактабҳо аст.

ҲАМКОРИИ АМНИЯТӢ

15. (C) Ҳамкории амниятӣ ҳамчунон аз нуқоти қуввати равобити мо бо Тоҷикистон аст. Вазорати дифоъ [-и Тоҷикистон] соли гузашта довталабона хостори мизбонии размоиши минтақаии Ситоди марказии фармондеҳии Омрико шуд, ки Афғонистон, Қирғизистон ва Қазоқистон ҳам дар он ширкат карданд; размоиш рӯзи 10 ут (август) анҷом гирифт. Ситоди марказии фармондеҳии Омрико ва Нерӯҳои мусаллаҳи Тоҷикистон дар моҳи май гуфтугӯҳои машваратӣ баргузор карданд ва барномаи ҳамкориҳои амниятӣ барои соли молии 2010-ро мушаххас карданд. Ин барнома алоқаи физояндаи Тоҷикистон ба минрубӣ ва мушорикат дар Барномаи амалиёти сулҳи ҷаҳониро бозтоб мекард. Дар соли молии 2010 Идораи тавсеъа ва таҳқиқоти башардӯстонаи Артиши Омрико дар заминаи минрӯбӣ барои арзёбии саҳроӣ ба Тоҷикистон як мошини меконикии минрӯбӣ медиҳад, ки қарор аст дар соли молии 2011 дар чорчӯби барномаи “тамвили низомии хориҷӣ” ба Тоҷикистон фурӯхта шавад. Тоҷикистон бори дигарт эъломи таъаҳҳуд кард, ки соли 2011 як воҳиди кӯчаки посдорони сулҳ ташкил хоҳад кард. Омӯзишҳо ҳамин моҳ дар Коргоҳи сиёсати миллӣ оғоз мешавад, то ба тавсеъаи вазорати дифоъи Тоҷикистон ва нерӯҳои мутаҳаррики он мусоъидат кунад. Як коргоҳи дигар дар сатҳи артишиён ва як давраи омӯзишии низомӣ ҳам соли оянда баргузор хоҳад шуд.

16. (C) Пул ва имконоти вурудии Панҷи Поён равобити миёни Тоҷикистон ва Афғонистонро ба таври қобили таваҷҷуҳ беҳбуд бахшидааст. Ҳарчанд аз тамоми зарфияти ин пуо истифода намешавад, рафту омад аз тариқи он хеле бештар аз давраест, ки миёни ду кишвар тавассути қоиқҳо тараддуд мекарданд; омадушуд аз тариқи пул дар ҳоли афзоиш аст. Ҳамарӯза аз 40 то 200 маҳмула ва мошини борӣ аз тариқи ин пул мунтақил мешаванд. Бо маблағи Маркази фармондеҳӣ нурпароканӣ, нардаҳои ҳифоз (решётка –рус.), дурбинҳои мадорбаста ва маҳалли таваққуфи мошинҳо дар ин маҳал дар соли 2010 беҳтар хоҳад шуд. Тоҷикистон роғиб аст мо аз тавофуқномаи интиқоли колоҳои ғайриҷангӣ ба Афғонистон тавассути Шабакаи Тавзеъоти Шимолӣ истифодаи бештар кунем ва умедвор аст, ки Тҷикистон аз ин қарордод суди иқтисодӣ бибинад. То кунун мо аз пойгоҳи Манас ба Багром аз тариқи Тоҷикистон колои андаке мунтақил кардаем. Ожонси тадорукоти дифоъӣ қасд дорад аз як тавлидкунандаи тоҷик барои нерӯҳо дар Афғонистон оби бастабандишуда бихарад. Тоҷикҳо талош мекунанд ба ҳар роҳе, ки шуда аз муҳосираи тиҷории Узбакистон берун оянд.

ҲАМКОРИИ НЕРӮҲОИ АМАЛИЁТИ ВЕЖАИ ИЁЛОТИ МУТТАҲИДА

17. (S) Сафорати Иёлоти Муттаҳида қасд дорад зарфият ва тавоноиҳои нерӯҳои амнгиятии баргузидаи Тоҷикистонро дар заминаи барномаҳои роҳбурдӣ (стратегӣ)-и Гурӯҳи муштараки ҳамоҳангиҳо миёни ожонсҳои зидди маводди мухаддири Маркази фармондеҳӣ ва давлати Омрико ва дар чорчӯби ҳадафҳо барои Тоҷикистон афзоиш диҳад. Пас аз он ки Маркази фармондеҳии нерӯҳои амалиёти вежа арзёбии лозимро анҷом диҳанд ва ин гурӯҳҳоро ба воҳидҳои вежа табдил кунанд, ҳадафи аслӣ тақвияти афзоиши тавоноиҳо тавассути ҳаъйатҳои нерӯҳои вежаи Иёлоти Муттаҳида барои омӯзишҳо ва тамринҳои муштарак ва омӯзишҳо дар заминаи мубориза бо маводди мухаддир хоҳад буд.

МАВОДДИ МУХАДДИР

18. (C) Тоҷикистон аз масирҳои умдаи интиқоли ҳеруини Афғонистон ба Русия ва Урупо аст. Бино ба бароварди Дафтари Созмони Милал дар умури марбут ба маводди мухаддир ва ҷиноёт, ҳамасола 40 дарсади маводди мухаддири Афғонистон аз роҳи Тоҷикистон вориди Русия мешавад. Камтар аз 5 дарсади он пеш аз вуруд ба Русия мусодира мешавад. Тавоноиҳои ниҳодҳои интизомии Тоҷикистон бисёр маҳдуд аст. Фасод аз масоили аслист. Ниҳодҳои интизомӣ хеле моил нестанд қочоқчиёнеро ҳадаф қарор диҳанд, ки равобити наздике бо мақомот доранд, вале қочоқчиёни сатҳи поину миёнаро боздошт мекунанд. Ожонси кунтрули маводди мухаддир як ниҳоди даҳсолаи муташаккил аз 400 афсар аст, ки тавассути як тарҳи Дафтари Созмони Милал дар умури марбут ба маводди мухаддир ва ҷиноёт созмон ёфт. Бисёре аз кишварҳо кумаккунандаи ин барнома ҳастанд, аммо танҳо ниёзҳои умдаи ин ожонсро Дафтари кумакҳои хориҷии Омрико барои мубориза бо маводди мухаддир таъмин мекунад. Маъмурони музокироти Ожонси кунтрули маводди мухаддир дар минтақаи Толиқон дар шимоли Афғонистон дар мусодираи беш аз 100 килу ҳеруин дар чаҳор моҳи ахир нақши калидӣ доштанд. Ожонси маводди мухаддири Омрико барои таъмиқи амалиёт бо маъмурони Ожонси кунтрули маводди мухаддир [-и Тоҷикистон] ҳамкорӣ мекунанд.

19. (SBU) То соли 2005 аз марзи миёни Тоҷикистону Афғонистон русҳо муроқибат мекарданд. Пас аз он ки русҳо рафтанд, посгоҳҳо тахриб шуданд ва барои сукунати инсон муносиб нестанд. Нерӯи марзбонии Тоҷикистон муташаккил аз сарбозони низомвазифаест, ки омӯзиши кофӣ надидаанд, пули кам дарёфт мекунанд, бахубӣ муҷаҳҳаз нестанд ва маъмулан ғизои кофӣ надоранд. Дафтари кумакҳои хориҷии Омрико барои мубориза бо маводди мухаддир посгоҳҳои марзиро аз нав сохт ва барои марзбонон маҳалли муносибу амне барои зиндагӣ муҳайё кард ва шароити хубе барои анҷоми гаштҳои марзии муваффақ ба вуҷуд овард. Ҳар посгоҳи нав ҳудуди 500 ҳазор дулор қимат дорад ва зарфияти беш аз 100 марзбонро дорад. Посгоҳҳо аз созаҳои азпешсохтаи аз лиҳози масрафи энержӣ мақрун ба сарфа таҳия шудаанд ва аз нерӯҳои олтернотиве чун нерӯи хуршед, бод ва нерӯгоҳҳои обии кӯчак баҳра мегиранд. Мо дар сададем тамриноти марзии муштараки Тоҷикистону Афғонистонро ба таври озмоишӣ дар Хоруғ анҷом диҳем. Агар ин тарҳ бомуваффақият анҷом шавад, ба таври муназзам дар марзи миёни Афғонистону Тоҷикистон анҷом хоҳад шуд. Мо дар ҳоли санҷидани заминаҳои ироаи давраҳои муштараки “Вокуниши изтирории аввалия” барои марзбонони Тоҷикистону Афғонистон ҳастем. Дафтари кумакҳои хориҷии Омрико барои мубориза бо маводди мухаддир Окодемии марзбонии Тоҷикистонро аз нав сохтааст. Як гурӯҳи гашти марзии Иёлоти Муттаҳида қасд дорад барои баррасӣ ва намоиши шигирдҳои гаштзанӣ дар ин Окодемӣ ва дар саҳро ба минтақа сафар кунад; ин метавонад оғози сафарҳои мутақобили омӯзгорони марзӣ бошад.

20. (C) Барномаи мубориза бо маводди мухаддири Маркази фармондеҳӣ дар ҳоли ироаи кумакҳои қобили таваҷҷуҳ ба амнияти Тоҷикистон аст. Маблағи 16.9 милюн дулор, ки дар Тарҳи Такмилии ахир таъйид шуд, имсол дар сохтмони як маркази миённиҳодии “омӯзишҳои саросарӣ”, тармими зербинои вурудии марзии Панҷи Поён ва таҷҳизоти иртиботӣ ҳазина хоҳад шуд. Маркази омӯзишӣ аз имконоти мухталиф бархурдор хоҳад буд ва барои баргузории давраҳои омӯзишии ҳамаи вазоратхонаҳо истифода хоҳад шуд ва давраи омӯзишии дусолонаи Нерӯҳои амалиёти вежаи Маркази фармондеҳӣ дар заминаи мубориза бо маводди мухаддир ҳам дар ҳамон ҷо баргузор мешавад. Арзёбии ахир нишон дод, ки тоҷикҳо аз таҷҳизоти иртиботие, ки қаблан дар ихтиёрашон гузошта шуда буд, баҳра мегиранд ва аз онҳо нигаҳдорӣ мекунанд. Имсол мо насби таҷҳизоти иртиботи миённиҳодӣ дар Панҷи Поён ва минтақаи наздики онро оғоз мекунем. Бо насби ин таҷҳизот панҷ ниҳоди давлатӣ хоҳанд тавонист бо истифода аз як сомона (систем)-и ҳамсоз бо ҳам иртибот дошта бошанд. КВОСТ (QUAST)

Tajikistan Cedes Land to China

Нохалафтар зи ту кас ҳаст ба паҳнои Замин?
Ки замини падариаш бидиҳад муфт ба Чин?

Чинҳо бар рухи миллат фиканӣ бепарво,
Эй аҷузи бемурувват, аҳмақи чарбҷабин!

“Во дареғо”-и Самарқанду Бухорои ту ку?
Эй бухори ғайрату сояи гурдони матин!

Хонаат сӯхта бодо, ки заминам бидиҳӣ,
Ба изои ду пашизи бадали сохти Пекин.

Ду пашизе, ки таҳи ҷайби дарозат биравад,
То бисозӣ ду-cе кохи дигари ҷаҳлнигин.

Коҳи андӯҳи хиёнат ба куҷо даррезам?
Кӯҳи фарёди ҳазимат ба сарам рехт чунин.

ناخلف‌تر ز تو کس هست به پهنای زمين؟
که زمين پدری‌اش بدهد مفت به چين؟

چين‌ها بر رخ ملت فکنی بی‌پروا
ای عجوز بی‌مروت، احمق چرب‌جبين!

"وا دريغا"ی سمرقند و بخارای تو کو؟
ای بخار غيرت و سايۀ گردان متين!

خانه‌ات سوخته بادا که زمينم بدهی
به ازاء دو پشيز بدل ساخت پکين

دو پشيزی که ته جيب درازت برود
تا بسازی دو سه کاخ دگر جهل‌نگين

کاه اندوه خيانت به کجا درريزم؟
کوه فرياد هزيمت به سرم ريخت چنين.

US Cables on Rahman's Cronyism & Khayrullaev's Alcohol-sodden Lunch

Мушоҳидоти сафир аз майгусории вазир

(вежаи "Ногуфтаҳо"-и Нигоҳ)

Дар ду санади дигари Сафорати Иёлоти Муттаҳидаи Омрико дар Душанбе, ки тайи солҳои 2006 ва 2007 ба Вошингтун мухобира шудааст, шоҳиди ду навъи касби иттилоъ аз сӯи диплумотҳои омрикоӣ ҳастем. Дар санади нахуст сафири Омрико иттилоъоти дастиаввалро аз шахси вазири дифоъ мегирад, ки ба гуфтаи Ричорд Ҳугланд, ба андозае маст шуда буд, ки аз салосати баёну равонии ду пояш маҳрум монда буд ва дар воҳимаи барканорӣ ба сар мебурд ва шиъорҳои фаровоне дар бораи сиёсатҳои хориҷии Тоҷикистон сар медод. Дар санади дувум кордори сафорат иттилоъро аз мақоми гумноме дар вазорати кишвар (умури дохила) дарёфт кардааст, ки он ҳам эътибори Тоҷикистонро то ҳадди зиёде лаккадор мекунад.

Ин санадҳо, ки дар поёни соли мелодии гузашта тавассути торнамои Викиликс ҷаҳонӣ шуд, акнун ба забони форсӣ ба таваҷҷуҳи хонандагони ҳафтаномаи “Нигоҳ” ҳавола мешавад:

Телегрофҳои Сафорати Иёлоти Муттаҳида: Наҳори шаробогин ба беҳбуди равобити низомии Омрико бо Тоҷикистон мусоъидат кард

Сешанбе, 01.08.2006, 12:12
МАҲРАМОНА БАХШИ 01 АЗ 02 ДУШАНБЕ 001464
SIPDIS
SIPDIS
STATE FOR SCA/CEN, EUR/RUS, EUR/CARC, PM, S/P
EO 12958 DECL: 8/1/2016
TAGS PGOV, PREL, MARR, GG, RS">RS, TI
МАВЗӮЪ: ВАЗИРИ КУҲНАКОРИ ДИФОЪИ ТОҶИКИСТОН АЗ НОТУ (NATO) ВА ГУРҶИСТОН УҚДАИ РӮҲӢ ДОРАД
ДУШАНБЕ 00001464 001.2 OF 002
ДАСТАБАНДИШУДА ТАВАССУТИ: Ричорд Э. Ҳугланд (Richard E. Hoagland), Сафир, Сафорати Душанбе, Вазорати хориҷа.
САБАБ: 1.4 (b), (d)

1. (C) ФИШУРДА: Рӯзи 1 ут (август) сафир беш аз се соъат як зиёфати наҳори рӯбарӯ бо Шеръалӣ Хайруллоев – вазири дифоъи Тоҷикистонро таҳаммул кард. Гузашта аз суҳбатҳои куллӣ, вазир ба хотири сатҳи дур аз интизори ҳамкориҳои низомӣ пӯзиш хост; борҳо НОТУ (NATO), Гурҷистон ва Соокошвилиро башиддат кӯбид ва қотеъона изҳор дошт, ки Созмони Ҳамкориҳои Шонгҳой бояд ба як блуки низомӣ табдил шавад, то НОТУ-ро сари ҷояш бинишонад. Дар поёни наҳори оғушта дар шароб вазир баёну пои равон надошт. Ба гумони мо, Раисиҷумҳур Раҳмонов ба вазир дастур додааст, ки ин наҳори падрудиро созмон диҳад. Ҳарчанд ин зиёфат аз чандин ҷиҳат ғайриъодӣ буд, мо муътақидем, ки он кумак кард то хишти дигаре бар девори муносибатҳои низомии Омрико ва Тоҷикистон қарор бигирад. ПОЁНИ ФИШУРДА.

2. (C) Вазири дифоъ Хайруллоев ба хотири “сӯитафоҳумҳо ва фурсатҳои аздастрафта” дар равобити низомии Омрико ва Тоҷикистон дар гузашта чанд бор пӯзиш хост. Вай борҳо бо қотеъият гуфт, ки интизор дорад равобит [-и низомӣ] рушди тадриҷӣ ва пурборе дошта бошад. Вай гуфт, акнун мутаваҷҷеҳ шудааст, ки Тоҷикистон бояд чанд шарики ҳамсанг дошта бошад, то рушд кунад, на танҳо як шарик [Русия].

3. (C) Вазир Хайруллоев борҳо ба мавзӯъи НОТУ ва Гурҷистон баргашт. Вай батакрор пурсид: “Кишваре чун Гурҷистон ба чи дарди НОТУ мехурад? Ҳатто Паймони Варшав бозандагонро ба суфуфи худ роҳ намедод!” Ӯ пурсид, ки оё НОТУ иқтисоди берамақи Гурҷистонро беҳбуд хоҳад бахшид. Вай суол кард, ки чаро Иёлоти Муттаҳида “нози ноболиғ”-е чун Раисиҷумҳур Соокошвилиро мехарад. Вай таъкид кард, танҳо тавзеҳи мумкин талош барои “ангушт андохтан дар чашми Маскав” аст. Ӯ афзуд: “Вақте ки Столин Ҷумҳурии Сусиёлистии Гурҷистонро бунёд ниҳод, Абхозистону Иристон (Осетия)-и Ҷанубиро ҳам ба онҳо дод, чун гурҷиҳо батанҳоӣ андозаи “як лаккаи магас” буданд”. Вай муддаъӣ шуд: “Бидуни Абхозистону Иристони Ҷанубӣ Гурҷистон умеди бақо надорад”.

4. (C) Хайруллоев довталабона ин андешаро матраҳ кард, ки Созмони Ҳамкориҳои Шонгҳой “бо як севуми ҷамъияти ҷаҳон” бояд ба як блуки низомӣ табдил шавад, то НОТУ-ро сари ҷояш бинишонад. Сафир пурсид, ки чаро Русия ва ҷумҳуриҳои Шӯравии пешин НОТУ-ро ба чашми душман мебинанд. Хайруллоев аз ҷояш баланд шуду эълом дошт: “Вақте ки Паймони Варшав аз ҳам пошид, мусалламан, як блуки дигар барои тасаллут бар ҷаҳон қад алам кард. Ин мантиқи торихист. Акнун замони муқобила бо НОТУ фаро расидааст.”
ФАЗО

5. (C) Ин зиёфати наҳор дар утоқи ғизохурии шахсии вазир Хайруллоев дар канори дафтари шахсии тозатаъмираш анҷом гирифт. Вай таъкид кард, ки нудратан (бисёр кам) дар дафтари шахсиаш аз меҳмонон пазироӣ мекунад ва бавежа ин ки танҳо як сафири дигар пеш аз ин дар утоқи ғизохурии шахсии ӯ меҳмон шудааст – Максим Пешков, сафири пешини Русия.

6. (C) Сафир ҳисоби нӯшбодҳоро пас аз даҳ қадаҳ гум кард. Қадаҳи хурди ӯ вудко (водка) дошт. Қадаҳи бузурги тӯбгунаи вазир лабрез аз скотч буд. Дар лаҳазоти поёнии зиёфат вазир дигар баёни равон надошт ва наметавонист чанд қадами росту муҳкам бигзорад. Бо вуҷуди ин, вақте ки сафир бо меҳрубонӣ мехост рафъи заҳмат кунад, вазир исрор кард, ки мехоҳад “утоқҳои махфӣ”-и вазоратхонаро нишон диҳад. Ҳар як аз “утоқҳои махфӣ” сирфан як утоқи кунфронси дигаре буд, бо сабадҳои бузурги гули тоза ва боз ҳам давре дигар аз нӯшбодҳо оғоз гирифт.

ТАВЗЕҲ

6. (C) Ин иттифоқи аҷибу ғариб бисёр ҷолиб буд, чун равобити низомии Омрико ва Тоҷикистон ба таври физоянда рӯ ба беҳбуд аст; бавежа муносибот бо Горди Миллӣ ва ҳамчунин бо вазорати дифоъи рӯ ба Русия. Хайруллоев ҳамчунон ин мавзӯъро равшан мекунад, ки монданаш дар мақоми вазорат вобаста ба лутфи Раисиҷумҳур Раҳмонов аст ва мумкин аст пас аз интихоботи раёсати ҷумҳурӣ дар моҳи нувомбр (ноябр) барканор шавад. Бо ин ки майгусории ӯ намунае аз наҳваи кори афсарони куҳнакори шӯравии пешин байни ҳам аст, ҳузури як меҳмони омрикоӣ дар он бисёр ғайриъодӣ буд ва то андозае нишони арҷу эҳтиром буд. Мо таъаҷҷуб нахоҳем кард, агар Раисиҷумҳур Раҳмонов ба Хайруллоев дастур дода бошад, ки “барои сафири озими бозгашт як коре бикун”. Вале мо намедонем, ки оё ин наҳор навъе зиёфати видоъи як вазири куҳнакори амниятӣ ҳам буд, ки фикр мекунад рӯзҳои башуморе дар ин мақомаш хоҳад монд. Ҳар чи буду набуд, дидани Хайруллоеви маст зери мизаш барои мо дилпазир буд. ПОЁНИ ТАВЗЕҲ. ҲУГЛАНД (HOAGLAND)

***

Телегрофҳои Сафорати Иёлоти Муттаҳида: Раисиҷумҳури Тоҷикистон афсари баландпояи мубориза бо қочоқи маводди мухадирро барканор кард

Панҷшанбе, 04.10.2007, 15:52
МАҲРАМОНА ДУШАНБЕ 001420
SIPDIS
SIPDIS
STATE FOR SCA/CEN
EO 12958 DECL: 10/4/2017
TAGS PREL, PGOV, SNAR, TI
МАВЗӮЪ: РАИСИҶУМҲУРИ ТОҶИКИСТОН МАҚОМИ БАЛАНДПОЯИ МУБОРИЗА БО МАВОДДИ МУХАДИРРО БАРОИ ПЕШГИРӢ АЗ ПАЙГАРДИ ҚОНУНИИ ХЕШОВАНДАШ БАРКАНОР КАРД
ДАСТАБАНДИШУДА ТАВАССУТИ: Том Ҳушек (Tom Hushek), кордори сафорат, a.i., Exec, Вазорати хориҷа.
САБАБ: 1.4 (b), (c), (d)

1. (S) Фишурда: Раисиҷумҳур Раҳмон як афсари баландпояи мубориза бо маводди мухаддирро, ки бар пайгарди қонунии як хешованди дури ӯ ва саргурд (майор)-и Кумитаи Давлатии Амнияти Миллӣ (яъне КГБ) пофишорӣ мекард, аз мақомаш канор гузошт. [Он саргурди амниятӣ] ҳангоми интиқоли ҳеруин дар як мошини давлатӣ боздошт шуда буд. XXXXXXXXXXXX Поёни фишурда.

2. (S) Мақоми сафорат аз як манбаъ дар Вазорати дохила дарёфт, ки XXXXXXXXXXXX Раисиҷумҳур Раҳмон XXXXXXXXXXXX-ро шахсан аз мақомаш канор гузоштааст. Ин барканорӣ натиҷаи ҷилавгирӣ аз ҳаракати як мошини Вазорати амният дар ҷануби Тоҷикистон аз сӯи пулиси XXXXXXXXXXXX иттифоқ уфтод. Худрав (мошин) ҳомили ҳудуди 60 кг ҳеруин буд. Мошинро афсарони Вазорати амният меронданд, ки якеашон аз хешовандони дури Раисиҷумҳур Раҳмон аст. Ин севумин мавриди боздошти кормандони Вазорати амният ба хотири ҳамлу нақли маводди мухаддир дар мошинҳои давлатӣ тайи як соли гузашта буд. XXXXXXXXXXXX мусиррона хостори таъқиби қонунии ҳамаи афсарони ҳозир дар худрав, аз ҷумла хушованди раисиҷумҳур, шуд. Гуфта мешавад, ки барканории XXXXXXXXXXXX аз мақомаш натиҷаи ҳамин талошҳои ӯ буд. Гузориш шудааст, ки вазири кишвар (дохила) бо раисиҷумҳур XXXXXXXXXXXX дидор дошт ва аз ӯ хост, ки XXXXXXXXXXXX-ро дар мақомаш нигаҳ дорад, аммо ин дархост асаре надошт.

3. (S) Ин танҳо мавриди дахолати мустақими раисиҷумҳур барои барканории як мақоми баландпоя ҷиҳати ҳимоят аз хешовандонаш дар баробари таъқиб барои ҳамдастӣ дар қочоқи маводди мухаддир буд, ки мо медонем. Вале ин намунае аз суннати мудохила дар сатҳи болост, ки шакл гирифтааст ва гоҳ барои ҳимоят аз аъзои дастаҳои созмонёфтаи ҷиноӣ, ки дар қочоқи маводди мухаддир, пулшӯӣ ва зиёдаситонӣ дар Тоҷикистон даст доранд, аз Кумисиюни зидди маводди мухаддири раёсати ҷумҳурӣ истифода мешавад.

4. (S) XXXXXXXXXXXX дар раъси корсозтарин созмони мубориза бо маводди мухаддир дар Тоҷикистон қарор дошт. Бахши интизомии созмони вай ҳамасола ба андозаи Ожонси Кунтрули Маводди Мухаддир ҳеруин кашф ва мусодира мекард. XXXXXXXXXXXX тайи даҳ соли ахир ин мақомро дошт ва аз эътибори як афсари интизомии босалоҳият, нисбатан ғайрифосид ва мутаъаҳҳид бархурдор буд. XXXXXXXXXXXX XXXXXXXXXXXX

5. (S) Тавзеҳ: XXXXXXXXXXXX рӯи ду мин по гузошт: вай борҳо афсарони Кумитаи давлатии амниятро, ки машғули қочоқи маводди мухаддир буданд, боздошт кард ва сипас суроғи яке аз хешовандони раисиҷумҳурро гирифт. Ҳар афсари мутаъаҳҳиде чун XXXXXXXXXXXX, ки бихоҳад парвандаҳои марбут ба қочоқи маводди мухадирро то раддаҳои болои наздик ба раёсати ҷумҳурӣ пайгирӣ кунад, рӯи ҳамин замини минкоришуда қадам мегузорад. Ин рухдод нишон медиҳад, ки мақомоти баландпоя осебпазиранд ва дар сурати эҷоди нороҳатии раисиҷумҳур ё даст задан ба манфиъатҳои хонадони ӯ метавонанд барканор шаванд. Ин рухдод ҳамчунин зарурати мудохилаи фарохтар ва жарфтари мо дар амри мубориза бо маводди мухадирро барҷаста мекунад; ҳамкории мо набояд бисёр ба афроде вобаста бошад, ки метавонанд ба таври ногаҳонӣ нопадид шаванд. Поёни тавзеҳ. ҲУШЕК (HUSHEK)