We Aren't Well-off

Ҳоли мо хуб нест

(вижаи ҳафтаномаи "Нигоҳ")

Салом. Ҳоли ҳамаи мо хуб аст.
Малоле нест ҷуз гум шудани гоҳ ба гоҳи хиёле дур,
Ки мардум ба он “шодмонии бесабаб” мегӯянд.
Бо ин ҳама, умре агар боқӣ буд, тавре аз канори зиндагӣ мегузарам,
Ки на зонуи оҳуи беҷуфт биларзад, на ин дили номондагори бедармон!..
Аз нав бароят менависам:
Ҳоли ҳамаи мо хуб аст,
Аммо ту бовар макун!

Солҳо пеш Алии Солеҳӣ ном шоъире дар Эрон бад-ин шева дуруде фиристода буд, ба дурмондагонаш, бо тазоҳур ба ин ки ҳоли ӯ хуб аст, аммо набояд бовар кард. Ин дурудномаро Тоҷикистон ҳам метавонад ба дуруфтодагонаш бифиристад, бо таъкид бар ин ки ҳолаш хуб аст, аммо набояд ба хубии ҳолаш бовар кард. Тоҷикистоне, ки дар гузоришҳои шабакаҳои телевизюни давлатӣ механдад, мерақсад, бозӣ мекунад, овоз мехонад, зоҳиран ҳолаш хуб аст, аммо ту бовар макун!

***

Тоҷикистон, ҳамон гуна ки қаблан пешбинӣ шуда буд, дар рӯзи равшан зери зӯри Русия қад хам карду таслим шуд. Халабонҳое, ки базоҳир аз ҷурме ҳавлнок аз Афғонистон гурехта буданд, ба дархости тарафи “айбдоркунанда” дар толори додгоҳ нахуст ҷурмашон тахфиф (сабуктар) ва сипас худашон афв шуданд. Русия, ки аҳрум (фишанг)-и фишори қавии муҳоҷиронро дар ихтиёр дорад, ба унвони тарафи даъво 500 тан аз муҳоҷирони боздоштшудаи тоҷикро озод накард. Русия таъкид дорад, ки ин муҳоҷиронро ҳам хоҳад ронд. Ҳарчанд Тоҷикистон мегӯяд: “Салом, ҳоли ҳамаи мо хуб аст”, ту бовар макун!

***

Тамоми шабакаҳои хабарии Русия тайи чанд ҳафтаи ахир ба ҷаҳониён ҷор заданд, ки 30 дарсади даромади нохолиси миллии Тоҷикистонро ҳаволаҳои молии муҳоҷирони корӣ дар Русия ташкил медиҳад. Яъне 30 дарсади мояҳтоҷи зиндагӣ дар Тоҷикистон ба сутуни Русия такя додааст ва Тоҷикистон бидуни Русия суқут хоҳад кард. Давлати Тоҷикистон ин рақамҳоро чун қурсҳое оромбахш фурӯ мебараду мегӯяд: “Салом, ҳоли ҳамаи мо хуб аст”. Аммо ту бовар макун!

***

Ба гузориши расонаҳое, ки ҳоли Тоҷикистонро нохуб ҷилва медиҳанд, “Бахтиёр Расулов, сокини вилояти Хатлон, ки дар шаҳри Санкт-Петербург токсӣ меронд, аз сӯи афроди номаълум дар яке аз ҷангалҳои атрофи шаҳр ба таври ваҳшиёна кушта шудааст. Ба қавли ин манбаъ, қотилон Бахтиёр Расуловро чанд корд зада, сипас сари ӯро аз тан ҷудо мекунанд ва сарашро ба қафои мошин андохта, мошинашро оташ мезананд. Ҳоло ҷасади Бахтиёрро, ки аз як лунда гӯшт иборат будааст, мақомоти зидахли Русия муъоина мекунанд”. Абдулфаттоҳ Шафиев, рӯзноманигори тоҷик, нидои ҷон сар медиҳад, ки “чанд сари дигарро бояд бибуранд, ки Шумо дар фикри ин мардум шавед? Чанд модари дигар дар доғи фарзанд бисӯзад, ки Шумо дар фикри ин мардум шавед? Чанд падари дигар дар сӯзи фарзанд нури чашм аз даст диҳад, ки Шумо дар фикри ин мардум шавед?” Расонаҳои гӯшбафармони Тоҷикистон, дуруст ба монанди давлат, аз канори ин хабар мегузаранду мегӯянд: “Салом, ҳоли ҳамаи мо хуб аст”, аммо ту бовар макун!

***

Ту бовар макун ҳазёнҳои оғушта ба худфиребиро, ки аз сару гӯши ин сомон мерезад. Бовар макун, ки ҳоли мо хуб аст. Ҳоли мо табоҳ аст, чун дӯстро аз душман намешиносем. Давлате, ки ҳамасола ҳудуди 700 тобути тоҷикҳои ҷавонмаргро ба Тоҷикистон мефиристад, “ҳамкори стротежик”-и Тоҷикистон унвон шудааст. Давлате, ки кӯчактарин нофармонии Тоҷикистонро густохии як барда медонад ва ба гӯшмолаш мешитобад, қарор аст ба унвони давлати дӯст бар тораки сари мо бинишинаду корҳои бад-бад кунад. Давлате, ки бо ҳузури лашкари 201-аш дар хоки мо давлати моро таҳдид мекунад, то имтиёзе биситонад, қарор аст баҳори оянда муддати ҳузури он лашкари манҳусро то 49 соли дигар тамдид кунад. Мо чаҳорсад омӯзгори забони он давлатро ба сарзаминамон пазиро мешавем, то он забони аҷнабиро ҳарчи муҳкамтар бар мағзи тоҷикҳо бикӯбад (ҳамроҳ бо он ҳисси бардагиро), дар ҳоле ки мехи забони худамон шул (суст) шудааст.

Бо ҳамин мехи шули забонам бароят бигӯям, ҷони ман: Дуруд, ҳоли мо хуб нест. Ин якеро бовар кун. Ва аз мо бихоҳ, ки мо ҳам боварамон шавад, то шояд дастбакор шавем ва дигар маҷбур набошем бигӯем: Салом, ҳоли ҳамаи мо хуб аст, аммо ту бовар макун!

Russian Motifs

Ё Раб, зи тамошои ҳақорат бираҳонам,
Қомуси маро худ бинавис, ман ки надонам.
Кобуси маро пардаи поён барафкан,
Номус бидеҳ, аз дари Русия биронам.

یا رب، ز تماشای حقارت برهانم
قاموس مرا خود بنویس، من که ندانم
کابوس مرا پردۀ پایان برافکن
ناموس بده، از درِ روسیه برانم


***

Эй ёр, биё, Русияат ёр набошад,
Дилдода туву Русия дилдор набошад.
Ин қисса, ки бе Русия рӯзи сияҳ ояд,
Чизе ба ҷуз аз тавтеаи мор набошад.

ای یار بیا، روسیه‌ات یار نباشد
دلداده تو و روسیه دلدار نباشد
این قصه که بی روسیه روز سیه آید
چیزی به جز از توطئۀ مار نباشد

***

Хоки урус равзаи ризвон нест-ки!
Тоҷик намояндаи шайтон нест-ки!
Гӯли баландии муваққаташ чи мехурӣ?
Болотар аз чакоди Бадахшон нест-ки!

خاک اروس روضۀ رضوان نیست که!
تاجیک نمایندۀ شیطان نیست که!
گول بلندی موقتش چه می‌خوری؟
بالاتر از چکاد بدخشان نیست که!

***

Эй Рус, сарзамини далерон нестӣ,
Будӣ, гумон нест, вале ҳамон нестӣ.
Ёди Есенину Чехуфу Пушкин ба хайр,
Шоистаи каломи азизон нестӣ.

ای روس، سرزمین دلیران نیستی
بودی، گمان نیست، ولی همان نیستی
یاد یـِـسـِـنین و چـِـخـُـف و پوشکین به خیر
شایستۀ این جمع عزیزان نیستی

Russian Bully Needs a Lesson

Русия дарс мехоҳад

(вижаи ҳафтаномаи "Нигоҳ")

Ончи дар Русия бар мо мегузарад, мояи сарафкандагию расвоии давлатҳои ҳар ду кишвари Русия ва Тоҷикистон аст. Саҳнаро дар кул мешавад ингуна тасвир кард: бузургтарин кишвари ҷаҳон алайҳи яке аз заъифтарин мамолик бадтарин шеваи бархурд – рондани атбоъи он кишвар аз сарзамини худро пеша кардааст. Ба қавли Юрий Крупнов, раиси Шӯрои нозирони Муассисаи оморнигорӣ, муҳоҷират ва тавсеъаи минтақаии Русия, “валвалаву ҳаяҷони Маскав атрофи ин достон ба обрӯву эътибори Русия осеби шадид расонда ва ба як муттаҳиди Русия зарбаи мустақим ворид оварда ва беъурзагию нотавонии мо дар ҳалли мушкилоти байнулмилалиро ба намоиш гузоштааст; бавижа дар минтақаи ҳассосе чун Осиёи Миёна”. Ба бовари ин нависанда ва сиёсатмадори рус, то кунун ҳеч як аз мақомоти марбутаи Русия натавонистаанд ба ҳукми додгоҳи Қурғонтеппа алайҳи ду халабони русу эстониёӣ посухи мантиқию қонунӣ диҳанд. Ба ҷои он тарҷеҳ додаанд, ки аз забони зӯр баҳра бигиранд ва пеши як кишвари заъиф қудратнамоӣ кунанд. Ба гуфтаи вай, “ин шӯру валвала оруғи ҳамон миллигароии “русии маскавмеҳвар” аст, ки 20 сол пеш ба фурӯпошии Иттиҳоди Шӯравӣ анҷомид”.

Якшаба муҳоҷирони тоҷики муқими Русия ба бадтарин муҷримону ҷинояткороне мубаддал шуданд, ки бояд аз ин кишвар ихроҷ шаванд. Хадамоти марбутаи Русия муҳоҷирони тоҷикро дорои болотарин мизони ибтило ба бемориҳои омезишӣ (венерикӣ) ва сил унвон карданд.

Медведев густохона ва батакрор эълом мекунад, ки масъалаи ихроҷи тоҷикҳо аз Русия ва қазияи муҳокимаи халабони русро бояд “як тасодуф” бидонем; албатта, худи ӯ ҳам ба ин иддаъои худаш хоҳад хандид. Аз сӯи дигар, ҳамин Медведеве, ки дар оғози соли 2011 гуфта буд: “аз ман нахоҳед, ки бар додгоҳҳо фишор оварам, чун дуруст нест; додгоҳ бояд аз қувваи иҷроия мустақил бошад”, акнун бар Раҳмон фишор меоварад, ки бар додгоҳи Тоҷикистон фишор оварад ва ҳукми додгоҳро ба дилхоҳи Русия иваз кунад. Яъне Медведев он чиро, ки бар худаш намеписандад, бар Тоҷикистон меписандад, то дар остонаи интихоботи оянда обрӯи рафтаашро ба ҳисоби хорию зории Тоҷикистон ва шармсории тоҷикҳову давлаташон бозхарад. Саранҷом худаш ҳам шамрсору сарафганда шуд, албатта.

Як дӯсти русизабонам ин рӯйдодро бо қазияи маҳкумияти Виктор Бути рус дар Омрико муқоиса мекунад. Ин қочоқчии аслиҳаи рус дар оғози ҳамин моҳ дар Омрико равонаи зиндон шуд. Аммо аз таҳримҳои зиддиомрикоии Русия хабаре нест. Чаро? Чун моҳияти сиёсати Русия кутак задани заъифтарҳост.

Вале сарафкандагии давлати Медведев-Путин ба ҳеч рӯй аз шармсории давлати Раҳмон намекоҳад. Дар тамоми ҷаҳон ин ҳақиқат ба шакли фоҳише пахш шуд, ки садҳо ҳазор шаҳрванди Тоҷикистон дар ҷустуҷӯи нон ба Русия рафтаанд ва ба зӯр ҳам аз он кишвар хориҷ намешаванд. Ин нуқтаи заъфи бузург, ки давлати Тоҷикистонро ба Маскав ва нозҳои Кремлин башиддат вобаста мекунад, беш аз пеш барҷаста шуд. Аз давлати Тоҷикистон бояд пурсид, ки чаро тайи давраи истиқлол накӯшидаанд барои кишвари мо муттаҳиди инсонитар, мутамаддинтар ва муносибтаре пайдо кунанд.

Саранҷоми ин достонро мешавад баосонӣ ҳадс зад. Сиёсат ҳамчунон палид аст. Сиёсатмадорон забоне дигар доранд ва пушти парда задубанду муъомилоте дар ниҳоят масъаларо ба суди қулдури зӯргӯ ва ба зиёни заъифи бечора ҳал хоҳад кард. Владимир Садовничий, ки дар мақоми густохтарин маҳкуми як додгоҳи Тоҷикистон бар сари додрасони тоҷик ҷеғу ҳавору фарёд мекашид, бо сари баланд ба кишвараш боз хоҳад гашт ва ба унвони қаҳрамони миллӣ аз сӯи миллигароёни рус истиқбол хоҳад шуд. Тоҷикҳое, ки шиносномаҳояшон муҳри “вуруд мамнӯъ”-и панҷсола хурдааст, зери бори гарони рӯзгорашон фаромӯш хоҳанд шуд. Боқимондаи муҳоҷирони кории тоҷики Русия ҳамон зиндагии мусибатборашонро идома хоҳанд дод. Интихоботи Русия ва Тоҷикистон ба суди тарафҳои муъомила анҷом хоҳад гирифт. Муъомилае, ки қарор нест ин вазъияти нобобро андозаи як сонтиметр иваз кунад. Аммо, ба қавли Ҳофиз, чунон намонду чунин низ ҳам нахоҳад монд. Агар Маскав ва Душанбе аз ин хиффату хориашон дарсе нагиранд, дар ояндаи дуртар равобиташон дастхуши таҳаввулоти ногувори густардае хоҳад шуд.

Ин рӯйдоди нангин барои Тоҷикистон занги бедорбоши баланде буд, ки кош дар гӯшҳо фурӯ уфтад, на пушти гӯшҳо. Ҳузури лашкари якмилюнии муҳоҷирони тоҷик дар Русия аз як сӯ ва ҳузури бузургтарин пойгоҳи низомии бурунмарзии Русия дар Тоҷикистон аз сӯи дигар Душанберо тахтабанд кардааст. Ингуна вобастагӣ барои тамомияти арзии Тоҷикистон башиддат хатарнок аст. Рӯзномаи “Коммерсантъ”-и чопи Маскав бо истинод ба суханони як мақоми баландпояи Вазорати хориҷаи Русия менависад: “Мо ҳанӯз аз ҳамаи зарродхонаи абзорҳои гуфтугӯ бо Душанбе истифода накардаем, вале акнун онҳоро ба кор меандозем. Фақат лашкари 201-ро ҳоло бапо нахоҳем карду халос”.

Яъне, бар пояи суханони он мақоми рус, дар сурати зарурат аз лашкари 201 ҳам алайҳи давлати Тоҷикистон истифода хоҳад шуд; ҳамон гуна ки дар ҷанги дохилии Тоҷикистон ин лашкар нақши калидӣ дошт ва Тоҷикистонро ба хоку хун кашид. Ҳеч шакке нест, ки лашкари 201 зомини манфиъатҳои сиёсӣ, иқтисодӣ, низомӣ ва фарҳангии Русия дар Тоҷикистон аст ва агар манофеъи Русия зери хатар равад, ин пойгоҳ вориди амал хоҳад шуд. Девонагони сиёсие чун Жириновский ҳатто тақозо кардаанд, ки лашкари 201 ба зиндон ҳамла ва халабони русро озод кунаду ба Русия бозпас бифиристад. Пас оё мо марази худозорӣ дорем, ки як чунин мори афъиро канори дӯшамон дошта бошем?

Русия дар ҳоли анҷоми ҷинояти башарии бузург аст. Боздошт, озору азият ва ихроҷи афрод ба далели таъаллуқи онҳо ба миллате хос ҷузъи аъмоли фошистӣ ба шумор меояд ва маҳкум аст. Русия бояд ғаромати ин ҷинояти худро бипардозад. Ғаромати он бояд муъомила ба мисл бошад, яъне ихроҷи низомиёни Русия аз Тоҷикистон. Ҳар давлати миллии бонангу оре дар баробари чунин ҷинояте лашкари 201-ро ба хонаи модараш гусел мекард. Аз ин рӯ, тамдиди ҳузури низомии Русия барои 49 соли дигар, ки қарор аст баҳори оянда имзо шавад, ба масобаи худкушии давлати Тоҷикистон ва қатли истиқлоли кишвари мо барои ним қарни дигар хоҳад буд. Кишварҳои ҳамсоя муваффақ шудаанд дасти Русияро аз сарашон кӯтоҳ кунанд ва балое бар онҳо нозил нашудааст. Дар ҷомеъаи ҷаҳонии имрӯз як кишвари мустақил – сарфи назар аз андозаи он – метавонад ва бояд аз истиқлол ва ҳуқуқаш дифоъ кунад. Пас нахустин вокуниши Тоҷикистон ба ҷинояти башарии Русия бояд рондани низомиёни рус аз кишвар бошад.

Як давлати миллии бонангу ор дар чунин шароите бо Русия низоми раводид ҷорӣ мекунад, ҳамаи шаҳрвандонашро ба кишвар фаро мехонад ва дар паи таъмини онҳо бо фурсатҳои шуғлӣ мешавад. Русия ягона бозори кори мавҷуд дар ҷаҳон нест ва иттифоқан, бадтарин бархурд бо муҳоҷирони кориро дорад. Таҳаммули хорию хиффат ба унвони “ меҳмони нохонда” дар он кишвар паёмадҳои равонии вайронгаре барои миллат дорад.

Ба хотири ҳифзи номус ва рӯҳияи миллии тоҷикон бояд бо басечи тамоми нерӯҳо давлати Тоҷикистон вазифаи худашро анҷом диҳад ва корзори густардаи корофаринӣ роҳ андозад: баландтарин парчами ҷаҳонро ба ҳамон қимате, ки сохтааст, ба кишвари худкеҳтарбини дигаре бифурӯшад ва бо пули он чандин корхонаи кӯчак бисозад; китобхонаи бузурги навсохтро, ки қафасаҳояш холӣ аст ва бурҷҳои “Душанбе-плазза”-ро, ки коркардашон маълум нест, табдил ба корхонаҳои тавлидӣ кунад; рехтупоши пули байтулмол дар тарҳҳои беҳуда ва намоиширо мутаваққиф кунад ва дар эҷоди корхонаҳо ва омӯзишгоҳҳо сармоягузорӣ кунад. Саранҷом хоҳем дид, ки он як милюн овораи бозгаштаи мо дар кишвари худашон соҳиби кор ва зиндагии шарофатмандона шудаанд. Ва он гоҳ номи чунин давлате ба унвони нахустин давлати миллии Тоҷикистон, ки кишварро ба истиқлоли ростин расонида, сабти торих хоҳад шуд.

Newswires: Russia Deported over 130 Tajiks

Суруди 130 тоҷике, ки имрӯз аз Русия ронда шуданд

Меравам аз хоки нопокат, дади беъиззато!
Эй дади беъиззати патёра, бар ту лаънато!
Хуни миллатҳо макидӣ, пир гаштӣ, сер на,
Эй ту носеро аҷуза, эй ҷаҳаннамхилқато!
Бо мане ин хонаи вайронаат обод шуд,
Обрӯятро барам ҳоло ба садҳо миннато!
Ёд дорӣ чун задӣ шаҳри Бухорои Шариф?
Чун ба Моҳи Хосса овардӣ балои бехато?
Чун маро куштӣ ба ҷурми ҳамли шеъри Мавлавӣ?
Чун забонамро буридӣ бо пириликин хат(т)о?
Ёд дорӣ хонаҳоямро рабудӣ бо ғаним?
Аз Самарқанду Бухоро то дари Панҷекато?
Чун ба дасти душманонам даст додию бирафт
Бойсуну Чусту Хӯқанду замини миллато?
Ёд дорӣ, ки ба Ормитожи маъруфат чи рафт
Аз дафина ёдгори ҳафт пушти уммато?
Ёд дорӣ, ки заминам пунбазоре сохтӣ?
Миллатам андохта чун роҳиёни зиллато!
Майгусоронат ба фикри бачча кардан нестанд,
Ин гуноҳи мо нависӣ ё гуноҳи фитрато?
Меравам аз хоки манҳусат, ки бо ман нестӣ,
Бо рақибонам нишинӣ, то расӣ бар хиффато!
Хиффати моро илоҷе ҳаст, як “Шаҳнома” ҳаст,
Хиффататро лек илоҷе нест, амон аз иллато!



می‌روم از خاک ناپاکت دد بی‌عزتا!
ای دد بی‌عزت پتیاره، بر تو لعنتا!
خون ملت‌ها مکیدی، پیر گشتی، سیر نه
ای تو ناسیرا عجوزه، ای جهنم‌خلقتا!
تا به کی چوبی شوم تا تکیه بر من آوری؟
بشکند این چوب بر فرق سرت با همتا!
با منی این خانۀ ویرانه‌ات آباد شد
آبرویت را برم حالا به صدها منتا!
یاد داری چون زدی شهر بخارای شریف؟
چون به ماه خاصه آوردی بلای بی‌خطا؟
چون مرا کشتی به جرم حمل شعر مولوی؟
چون زبانم را بریدی با پیریلیکین خطا؟
یاد داری خانه‌هایم را ربودی با غنیم؟
از سمرقند و بخارا تا درِ پنجیکتا؟
چون به دست دشمنانم دست دادی و برفت
بایسون و چُست و خوقند و زمین ملتا؟
یاد داری که به آرمیتاژ معروفت چه رفت
از دفینه یادگار هفت پشت امتا؟
یاد داری که زمینم پنبه‌زاری ساختی؟
ملتم انداخته چون راهیان ذلتا!
می‌گسارانت به فکر بچه کردن نیستند
این گناه ما نویسی یا گناه فطرتا؟
می‌روم از خاک منحوست که با من نیستی
با رقیبانم نشینی تا رسی بر خفتا!
خفت ما را علاجی هست، یک شهنامه هست
خفتت را لیک علاجی نیست، امان از علتا!

To the Lame Bear

ای خرس روسیاه گرفتار من‌منی!
ای پیشوای گم‌شدگان هریمنی!
تا کی به زیر سایۀ تو خوار می‌شویم؟
تا کی به خیال گرفتن و ربودنی؟
تا کی به سان مار اندرون خاک من
سرگرم موذیانه روال خزیدنی؟
تا کی چو لاشه‌خوار کهن‌سال دیرمیر
در وسوسۀ خوردن خسپیده میهنی؟
ای خرس روسیاه شرور! آی! روسیه!
تا چند با خرام کـَـژت تار می‌زنی؟
نادم شوی آخر به تهِ چاه وهم‌ها
خاکت به سر که باز به سودای بردنی
تا خیره‌سر شغال سیه‌طینتی، بدان
یار ددان و دشمن بی‌عرضۀ منی!




Эй хирси рӯсиёҳи гирифтори манманӣ!
Эй пешвои гумшудагони ҳариманӣ!
То кай ба зери сояи ту хор мешавем?
То кай ба хиёли гирифтану рабуданӣ?
То кай ба сони мор андаруни хоки ман,
Саргарми мӯзиёна раволи хазиданӣ?
То кай чу лошахори куҳансоли дермир,
Дар васвасаи хурдани хуспида меҳанӣ?
Эй хирси рӯсиёҳи шарур! Ой! Русия!
То чанд бо хироми кажат тор мезанӣ?
Нодим шавӣ охир ба таҳи чоҳи ваҳмҳо,
Хокат ба сар, ки боз ба савдои бурданӣ!
То хирасар шағоли сияҳтинатӣ, бидон,
Ёри дадону душмани беъурзаи манӣ!

The Beloved is Here

Маъшуқ ҳамин ҷост, биёед, биёед!

(вижаи ҳафтаномаи "Нигоҳ")

Имрӯз мехоҳам аз ҳаҷ бигӯям ва аз маносики ҳаҷ. Медонам, ки дар ҳадди ман нест, чун маносики ҳаҷ куҷову ман куҷо. Аммо дидор бо касе, ки борҳо дар айёми зилҳиҷҷа Каъбаро зиёрат карда, мавзӯъи ногуфтаҳои ин ҳафтаамро дар они воҳид тағйир дод. Ёдвораҳояш омӯзанда буд ва дареғам омад, ки бо шумо дар миён нагзорам.

Маросими ҳаҷҷе, ки дар моҳи қамарии зилҳиҷҷа ба муносибати иди Қурбон баргузор мешавад, ҳаҷҷи таматтуъ аст. Ва ҳоҷие, ки мусоҳиби ман буд, ҳаҷҷи таматтуъро адо кардааст. Аз аҳли ташайюъ аст, аммо фарқе барояш намекунад, ки ба ҳангоми вузӯ (таҳорат) дасташро аз оринҷ об бигирад ё аз каф; ба ҳангоми намоз ҳар ду дасташро пеши бар бигирад ё раҳо кунад. Ба ҳадду марзе, ки миёни шиъаву суннӣ кашидаанд, бовар надорад ва ин ҳамаро паёмади бархурдҳо ва пайкорҳои сиёсӣ медонад.

Мегӯяд, нахустин марҳилаи аъмоли ҳаҷ пӯшидани эҳром аст. Эҳром ду порчаи сапеди пунбаист, ки якe болотана ва дигарӣ поинтанаро мепӯшонад. Зану мард ҳамин эҳромро ба тан мекунанд, бо ин тафовут, ки эҳроми занон дӯхта асту эҳроми мардҳо дӯхта нест. Ду тикка порчаи сапед, ки ёдовари кафан аст; танҳо дороии дунё, ки чи шоҳу чи гадо бо худ зери хок мебаранд. Ду тикка порчае, ки сарвату макнати дунёиро ба сухра мекашад ва дорову нодорро дар як сатҳ қарор медиҳад. Гӯӣ ба диёри охират сафар мекунӣ; ба ҷое, ки аз имтиёзоти доро ва сархурдагию навмедии нодор хабаре нест.

Вориди Масҷид-ул-ҳаром ки мешавӣ, худатро дар миёни ҳамнавъони шабеҳи худат мебинӣ. Пайкарҳои печида ба ду тикка порча, бе зару зевару озин, содаву хокӣ. Зану мард бо чеҳраҳои боз, тан ба тан, паҳлӯ ба паҳлӯ, часпида ба ҳам, аммо ба дур аз таваҳҳумоти шаҳвонӣ. Чун ҳама омадаанд, ки гуноҳонашонро бирезанд, покиза шаванд. Инҷо касе ба фикри чашмчаронӣ нест. Чашмҳо обистани гиряанд. Ашкҳо меборанд. Риққати тасаввури ин ки фардо бо ҳамин ду тикка порча зери хок хоҳӣ шуд, ҳамроҳ бо шавқи ҳузур дар меҳмонии илоҳӣ, ашкҳоятро рӯи гунаҳо ҷорӣ мекунад. Чеҳраҳо бозанд. Занон ҳам иҷоза надоранд пӯшия, бурқаъ ё рӯбанде ба сар кунанд. Ҳамон заноне, ки дар зиндагии рӯзмарра бо чеҳраҳои пӯшида аз канори мо мегузаранд, дар тавофи Каъба муваззафанд, ки чеҳраҳояшонро боз нигоҳ доранд. Ва агар исрор ба пӯшиши ниқобу ҳиҷоб дошта бошанд, бояд ҷарима бипардозанд ва як гӯспанд қурбонӣ кунанд. Гӯӣ инҷо дар ҳузури Ҳақ парда бар рух кашидан маъно надорад. Ва ҳар он ки пойбанди ин одат аст, бояд тақоси пардадориашро бипардозад.

Аз даварони малакутии ҳафтгонаи Каъба ва эъломи “лаббайк” ба даъвати Худованд, ки берун меоянд, роҳии минтақаи Мино мешаванд ва аз онҷо ба сӯи кӯҳҳои Сафову Марва роҳ пеш мегиранд. Сафо дар забони арабӣ исми музаккар (мардона) аст ва Марва, муаннас (занона). Чун гӯянд, ки вақте Одаму Ҳавво аз равзаи ризвон ба замин фуруд омаданд, Одам бар Сафо ҳубут карду Ҳавво бар Марва. Пеш аз ислом ҳам арабҳои бутпараст ба ин ду кӯҳ ҳурмате қоил буданд ва бар фарози ҳар як буте бузург насб карда буданд. Пеш аз ислом ҳам зоирони буткадаи Каъба пас аз зиёрату тавофи Каъба ҳафт бор роҳи Сафо ба Марва ва баръаксро мепаймуданд. Пас аз барчида шудани бутҳои Каъба ва Сафову Марва ҳам ин одат боқист, аммо ин бор миёни пайравони дини ислом ва бидуни бутҳои кӯҳнишин. Зоирон ҳафт бор аз як кӯҳ ба сӯи кӯҳи дигар мераванд ва дар ин миён метавонанд бар фарози яке аз ин ду кӯҳ бинишинанду истироҳат ё тоъату ибодат кунанд.

Инҳоро ҳоҷӣ мегӯяду ман барои худ натиҷагирӣ мекунам: Ҳафт давр тавофи Каъба, ҳафт бор гашти ибодӣ миёни Сафову Марва, ҳафт санге, ки ба ҷамарот ё се сутуни Иблис партоб мешавад, ҳамагӣ ҳикоят аз тақаддуси шумораи ҳафт дорад. Ҳамон “ҳафт”-е, ки ҳафт рӯзи ҳафтаи моро месозад ва ба пеш аз ислом ҳам қад медиҳад ва ба ҳафт кишвар замини авестоӣ ва ҳафт амшоспандони зартуштӣ ва ҳафт ахтарон ҳам мерасад. Ҳамон ҳафт ахтароне, ки рӯи парчами Тоҷикистон ҳам мунаққаш аст. Ин шумораи муқаддас қадимитар аз фарҳангҳоест, ки мо бо номҳои “тамаддуни исломӣ” ва “тамаддуни ориёӣ” мешиносем ва ба бунёди тамаддуни бобилӣ бармегардад.

Дар маросими ҳаҷ зоирон муваззафанд, ки поктинату дурусткирдор бошанд: лаб ба дурӯғ нагшоянд, носазо нагӯянд, ба фикри суди дунёӣ набошанд, накӯкорӣ кунанд, дасти фитодагонро бигиранд ва дар фазои рӯҳонии ҳаҷ ҳал шаванд. Ин сифотест, ки интизор меравад як инсони дурусткор дар зиндагии одӣ ҳам дошта бошад.

Дӯсти ман мегӯяд, ки ҳаҷ ӯро дигаргун кард. Нигоҳаш чи ба дину чи ба дунёро дигаргун кард. Аз ӯ инсоне дигар сохт, ки мекӯшад марзбандиҳои нажодию эътиқодиро нодида бигирад ва ба кумак ба дармондагон бикӯшад.

Ба ёди мунозираи Носири Хусрави Қубодиёнӣ бо як дӯсти ҳоҷиаш уфтодам, ки ҳудуди ҳазор сол пеш бад-ин шарҳ таъриф карда буд:

Ҳоҷиён омаданд бо таъзим,
Шокир аз раҳмати Худои раҳим…
Мар маро дар миёни қофила буд,
Дӯсте мухлису азизу карим.
Гуфтам ӯро: “Бигӯ, ки чун растӣ,
З-ин сафар кардани ба ранҷу ба бим?..
Шод гаштам бад-он ки кардӣ ҳаҷ,
Чун ту кас нест андар ин иқлим.
Бозгӯ, то чигуна доштаӣ
Ҳурмати он бузургвор ҳарим.
Чун ҳамехостӣ гирифт эҳром,
Чи ният кардӣ андар он таҳрим?
Ҷумла бар худ ҳаром карда будӣ,
Ҳарчи модуни кирдгори қадим?”
Гуфт: “Не”. Гуфтамаш: “Задӣ “лаббайк”
Аз сари илму аз сари таъзим?
Мешунидӣ нидои Ҳаққу ҷавоб,
Боздодӣ чунонки дод калим?”
Гуфт: “Не”. Гуфтамаш: “Чу дар Арафот
Истодию ёфтӣ тақдим,
Орифи ҳақ шудию мункири хеш,
Ба ту аз маърифат расид насим?”
Гуфт: “Не”. Гуфтамаш: “Чу мекуштӣ
Гӯсфанд аз паи ясиру ятим,
Қурби худ дидӣ аввалу кардӣ
Қатлу қурбон нафси шуми лаим?”
Гуфт: “Не”. Гуфтамаш: “Чу мерафтӣ
Дар ҳарам ҳамчу аҳли Каҳфу рақим,
Эмин аз шарри нафси худ будӣ?
В-аз ғами фурқату азоби ҷаҳим?”
Гуфт: “Не”. Гуфтамаш: “Чу санги ҷамор
Ҳамеандохтӣ ба деви раҷим,
Аз худ андохтӣ бурун яксар
Ҳама одоту феълҳои замим?”
Гуфт: “Не”. Гуфтамаш: “Чу гаштӣ ту
Мутталеъ бар Мақоми Иброҳим,
Кардӣ аз сидқу эътиқоду яқин
Хешии хешро ба ҳақ таслим?”
Гуфт: “Не”. Гуфтамаш: “Ба вақти тавоф,
Ки давидӣ ба ҳарвала чу залим,
Аз тавофи ҳама малоикатон
Ёд кардӣ ба гирди арши азим?”
Гуфт: “Не”. Гуфтамаш: “Чу кардӣ саъй
Аз Сафо сӯи Марва бар тақсим,
Дидӣ андар сафои худ кавнайн,
Шуд дилат фориғ аз ҷаҳиму наъим?”
Гуфт: “Не”. Гуфтамаш: “Чу гаштӣ боз
Монда аз ҳиҷри Каъба бар дил рим,
Кардӣ онҷо ба гӯр мар худро
Ҳамчуноне кунун, ки гашта рамим?”
Гуфт: “Аз ин бод ҳар чи гуфтӣ ту,
Ман надонистаам саҳеҳу сақим”.
Гуфтам: “Эй дӯст, пас накардӣ ҳаҷ,
Нашудӣ дар мақоми маҳв муқим.
Рафтаӣ Макка дида, омада боз,
Меҳнати бодия харида ба сим,
Гар ту хоҳӣ, ки ҳаҷ кунӣ пас аз ин,
Инчунин кун, ки кардамат таълим”.

Happy Birthday, Ustad!

Сокини ҳазорон ҳазор қалби порсигӯ

(вижаи гурӯҳи фейсбукии "Забони порсӣ")

30 уктубри имсол Муҳаммадҷон Шакурии Бухороӣ, аз вопасин пайвандҳои арзишманди мо бо Бухорои Шариф ва неҳзати миллии бархоста аз Бухорову Самарқанд, ҳаштоду панҷсола шуд. Дар маҳфили самимонаи хонаводагӣ аз ин рӯзи фархунда таҷлил шуд. Маросими бузургдошти расмӣ баргузор нашуд; “бузургони қавм” суханронӣ накарданд; медолу ҷоизаҳо тақдим нашуд. Аммо устод дар конуни гарми хонаводааш шод буд. Сари баландаш баландтар буд, чун тайи умри пурбораш коре ҷуз хидмат ба мардуму фарҳанги худ, мусоъидат ба пешрафти сарзамини худ накардааст. Пеши касе забонкӯтоҳ набудаву нест. Чандин наслро аз чашмаи маърифату худшиносӣ сероб карда ва наслҳое меоянд, ки барояш тандисҳои ҷовидона хоҳанд гузошт.

Гурӯҳи “Забони порсӣ” ҳам дар он рӯзҳо ҳилҳилаи шодбош сар дода буд ва паёмҳои фаровоне муждаи зодрӯзи устодро медоданду фархундабодҳо фазоро оғушта буд. Зарафшон Мардонова, раиси Бунёди иҷтимоъии “Забони модарӣ”, ба намояндагӣ аз ҳамаи аъзои гурӯҳи фейсбукии “Забони Порсӣ” бо устод қарор гузошт ва барои шодбоши ҳузурии бузургвор ба хонаи ӯ рафт.

Дарро устод Шакурӣ боз кард. Бо чашмони хандони як пири хирад. Миз густарда буданд ва чашмбароҳи меҳмоне аз “Забони порсӣ” буданд. Армуғоне ба устод тақдим шуд; армуғони гурӯҳи “Забони порсӣ”. Шигифтии тавъам бо хурсандӣ ба устод даст дод, вақте шунид, ки “Забони порсӣ” бузургтарин гурӯҳи тоҷикистонӣ дар пойгоҳи маҷозии Фейсбук аст. Суҳбат аз Интернет буд ва аз густараи он ва аз ин ки чигуна метавон бо корбурди он, паёмҳои фарҳангсози устоду пайравонашро дар дастраси ҷаҳониён қарор дод.

Дар лобалои суҳбат аз хадамоти устод ёд шуд. Ва устод шунид, ки дӯстдорони бешуморе дорад. Ба ҳадде бешумор, ки аз тасаввураш хориҷ аст. Ба ӯ гуфта шуд, ки дӯсташ доранд, арҷаш мениҳанд ва аз ӯ пайравӣ мекунанд. Устод шунид, ки заҳамоташ тайи ин ҳама солҳо беҳуда набудаву нест ва ҳатман рӯзе фаро хоҳад расид, ки орзуҳову хостаҳои ӯ пиёда хоҳанд шуд. Он рӯз дур нест…

Устод ба ин суханон гӯш медод. Ҳеч намегуфт. Нигоҳаш рафта буд, то бо ситораҳо мулоқот кунад. Ва гӯӣ орзуҳояшро айни воқеъият медид. Медид, ки ангор хостаҳояш бароварда шудаанд. Ва тоҷик дигар аз забони худ намешармад, балки забонашро чун парчами шарафу номусу ватандорӣ баланд барафроштааст ва миллат баростӣ “ба зери парчами ӯ саф кашидаанд” ва бо забоне ороставу имрӯзӣ мераванд, ки қуллаҳои комгориро яке пас аз дигарӣ фатҳ кунанд.

Сипас устод ба ду пурсиши гурӯҳи “Забони порсӣ” посух дод, ки шарҳи он нукта ба нукта ва айнан дар зер меояд:

ЗП: Агар ба хатти порсӣ барнагардем, чи иттифоқе бо мо хоҳад уфтод?

Муҳаммадҷон Шакурӣ: Агар ба хатти форсӣ нагузарем, бозгашти мо ба асли худ душвор мешавад. Мо бояд ба асли худ баргардем. Қарни 20 моро аз асли худ хеле дур кард. Миллати мо аз фарҳанги худ, аз забони худ хеле дур шуд. Ин дурӣ ҳанӯз давом дорад. Дар даврони истиқлол лозим меояд, ки мардуми мо ба фарҳанги худ, ба забони модарӣ наздик шаванд. Масалан, забони форсии тоҷикӣ, ки бештар аз ҳазор сол торих дорад, дар тӯли асрҳо ганҷинаҳои беназир гирд овардааст. Ин ганҷинаҳоро аз худ кардан лозим аст. Забони мо дар давраҳои ташаккул ва инкишофи худ ба қолиби хатти форсӣ рехта шудааст. Хатти форсӣ, қолиби забони тоҷикист. Лекин дар садаи 20 забон аз қолиби худ баромад. Беқолиб шуд. Баъд хусусиятҳои худро аз даст дод. Ва баъзе хусусиятҳое пайдо кард, ки хосси он набуданд. Унсурҳои бегона ҳастанд, ки забонро аз дарун хароб мекунанд. Мо аз ин унсурҳои бегона бояд халос шавем. Забонро ба қолиби аслии он бирезем. Барои расидан ба ин (ҳадаф) баргаштан ба хатти форсӣ лозим аст.

ЗП: Чи роҳеро барои бозгашт ба хатти порсӣ мебинед, дар ҳоле ки давлат моил нест чунин шавад?

Муҳаммадҷон Шакурӣ: Ал-он давлат, дурусттар ин ки сарвари давлат, раисиҷумҳур Эмомъалӣ Раҳмон боре розигии худро барои баргаштан ба хатти форсӣ дода буданд. Барои ин ки баргардем ба хатти форсӣ, нахуст лозим аст, ки мактаб шароит омода кунад. Лозим аст, ки чуноне ки қарор буд, дар мактаб аз синфҳои ибтидоӣ то охири таҳсил хатти форсӣ таълим дода шавад. Мутаассифона, мактаб ин вазифаро иҷро накарда истодааст. Дар бисёре аз мактабҳо дарси алифбои ниёгон мавҷуд нест, зеро муъаллим нест. Ва агар дарс бошад ҳам, хеле кам аст. Ин гуна шароит, ки дар мактаби миёна аст, барои омӯхтани хатти ниёгон имкон фароҳам намеорад. Агар мактаби миёна вазифаҳои худро дар соҳаи омӯзиши хатти ниёгон дуруст иҷро кунад, мардуми мо хатти форсиро ёд гиранд, он гоҳ хоҳем дид, ки ба чи тарз ва ба чи василаҳо ба хатти форсӣ бояд гузашт.

Дар посух ба ин пурсиш, ки кай Эмомъалӣ Раҳмон ба пешниҳоди бозгашт ба хатти порсӣ мувофиқати зимнӣ додааст, устод гуфт, ки дар таҷлил аз Наврӯзи имсол раисиҷумҳурӣ чунин изҳороте доштааст.

Дар поёни гуфтугӯи гарму дӯстона ҷаласаи кӯтоҳи аксбардорӣ барпо шуд. Устод Муҳаммадҷон Шакурӣ кафи дасти росташро баланд карду барои ҳамаи аъзои гурӯҳи “Забони порсӣ” дуруд фиристод. Дар тӯли суҳбат ҳамсари меҳрубони устод канорашон буданд ва робитаи ин ду бо ҳам ба ҳадде ғибтаовар буд, ки метавон дар аксҳо мушоҳида кард. Ҳар ду якдигарро “шумо” хитоб мекарданд ва меҳру муҳаббату самимият миёни ин ду мавҷ мезад. Пайдо буд, ки устод Муҳаммадҷон Шакурӣ адибе муаддабу адабпарвару одобписанд аст. Вагарна чигуна метавонист сокини ҳазорон ҳазор қалби порсигӯ шавад?