Thursday, January 31, 2008
Tajikistanweb Upgrade
Tajikistanweb.com is undergoing an upgrade and presumably will not be updated for at least 24 hours. It is still online though.
Tuesday, January 29, 2008
Kyrgyzstan to Supply Power to Tajikistan
tajikistanweb.com
Киргизистон ба Точикистон барк хохад дод
Kyrgyzstan has agreed to supply Tajikistan with 11 million kw/h of electricity from February 2008, but has obliged Tajikistan to pay it back by exporting 55 million kw/h in coming April and May. February coincides with the time when, according to Tajik Premier Aqil Aqilov, the Nurek Dam will cease producing power for domestic consumption. The question asked by observers is whether Tajikistan will be in shape to avoid a bigger crisis in future.
Dushanbe is still fogged in, but the weather is not as harsh as few days back. However, it doesn’t change the country’s desperate need for more reliable energy resources. Tajik Prime-Minister alarmed the country by revealing a horrifying figure that the Nurek (Narak) Dam can partially provide Tajikistan with power just for few days.
Therefore, Tajik officials have decided to take the plunge and go around in the search of a life-saver. As many times before, Dushanbe is trying to throw itself upon neighbours’ mercy.
The closest neighbour, namely Uzbekistan, does not seem willing to heed Tajikistan’s winter misery. It has breached a bilateral agreement by cutting its energy supply to Tajikistan due to severe weather conditions in Uzbekistan itself. But Dushanbe keeps trying to see light at the end of the tunnel and decided to ask an equally needy neighbour as Kyrgyzstan and the energy-rich Turkmenistan for help.
As Tajik President’s website informs, Emomali Rahmon’s Monday phone conversation with his Turkmen counterpart Gurbanguly Berdimuhamedow bore some fruit. Berdimuhamedow assured Rahmon that ‘he would give an instruction [to the bodies concerned] to increase amounts of electricity exported by Turkmenistan within the existing potential.’ Ashgabat has been providing Tajikistan with 3 million kw/h of electricity routinely so far and its amicable relationship with Dushanbe gives a hope that Turkmen president’s vow could be translated into action.
However, extending a beggar bowl towards Bishkek was a big ask indeed. CA News website reported on 21 January (just four days before Tajik Premier’s request) that electricity consumption is growing in Kyrgyzstan too, since this winter was not harsh with Tajikistan only. Aqil Aqilov described the situation in his country as the worst in the entire region. Kyrgyz Prime Minister Igor Chudinov’s response in Moscow was precarious.
Kyrgyz officials floundered around, trying to think of the right word to explain their own difficult situation. News agencies reported some Kyrgyz MPs’ views that could not see a way to meet Tajikistan’s request. But Dushanbe did not give up on its chance to persuade Kyrgyzstan on its more vital need for energy. Barq-i Tajik (the state energy company) sent its delegates to Bishkek on Friday (25 Jan) to negotiate a deal with their Kygyz counterparts. As a result, Kyrgyzstan agreed to supply northern districts of Tajikistan next month (11 m kw/h) and get a five-fold volume of electricity back from Tajikistan in coming spring (55 m kw/h). Kyrgyzstan plans to fill in its Toktogul reservoir while using imported Tajik power in spring, said Igor Chudinov in Bishkek. One might say the deal will work well for Bishkek.
The deal leaves Tajikistan satisfied for a couple of months too and maybe few more houses will be lit and warm. But Rahmon’s government might end up getting stuck in another, perhaps tighter, energy dead end in the long run, if it chooses to solve the current crisis by paying back with five-fold interest to its neighbours’ assistance. There is a little hope that Rahmon’s energy ambitions will bear fruit till next winter.
Киргизистон ба Точикистон барк хохад дод
Kyrgyzstan has agreed to supply Tajikistan with 11 million kw/h of electricity from February 2008, but has obliged Tajikistan to pay it back by exporting 55 million kw/h in coming April and May. February coincides with the time when, according to Tajik Premier Aqil Aqilov, the Nurek Dam will cease producing power for domestic consumption. The question asked by observers is whether Tajikistan will be in shape to avoid a bigger crisis in future.
Dushanbe is still fogged in, but the weather is not as harsh as few days back. However, it doesn’t change the country’s desperate need for more reliable energy resources. Tajik Prime-Minister alarmed the country by revealing a horrifying figure that the Nurek (Narak) Dam can partially provide Tajikistan with power just for few days.
Therefore, Tajik officials have decided to take the plunge and go around in the search of a life-saver. As many times before, Dushanbe is trying to throw itself upon neighbours’ mercy.
The closest neighbour, namely Uzbekistan, does not seem willing to heed Tajikistan’s winter misery. It has breached a bilateral agreement by cutting its energy supply to Tajikistan due to severe weather conditions in Uzbekistan itself. But Dushanbe keeps trying to see light at the end of the tunnel and decided to ask an equally needy neighbour as Kyrgyzstan and the energy-rich Turkmenistan for help.
As Tajik President’s website informs, Emomali Rahmon’s Monday phone conversation with his Turkmen counterpart Gurbanguly Berdimuhamedow bore some fruit. Berdimuhamedow assured Rahmon that ‘he would give an instruction [to the bodies concerned] to increase amounts of electricity exported by Turkmenistan within the existing potential.’ Ashgabat has been providing Tajikistan with 3 million kw/h of electricity routinely so far and its amicable relationship with Dushanbe gives a hope that Turkmen president’s vow could be translated into action.
However, extending a beggar bowl towards Bishkek was a big ask indeed. CA News website reported on 21 January (just four days before Tajik Premier’s request) that electricity consumption is growing in Kyrgyzstan too, since this winter was not harsh with Tajikistan only. Aqil Aqilov described the situation in his country as the worst in the entire region. Kyrgyz Prime Minister Igor Chudinov’s response in Moscow was precarious.
Kyrgyz officials floundered around, trying to think of the right word to explain their own difficult situation. News agencies reported some Kyrgyz MPs’ views that could not see a way to meet Tajikistan’s request. But Dushanbe did not give up on its chance to persuade Kyrgyzstan on its more vital need for energy. Barq-i Tajik (the state energy company) sent its delegates to Bishkek on Friday (25 Jan) to negotiate a deal with their Kygyz counterparts. As a result, Kyrgyzstan agreed to supply northern districts of Tajikistan next month (11 m kw/h) and get a five-fold volume of electricity back from Tajikistan in coming spring (55 m kw/h). Kyrgyzstan plans to fill in its Toktogul reservoir while using imported Tajik power in spring, said Igor Chudinov in Bishkek. One might say the deal will work well for Bishkek.
The deal leaves Tajikistan satisfied for a couple of months too and maybe few more houses will be lit and warm. But Rahmon’s government might end up getting stuck in another, perhaps tighter, energy dead end in the long run, if it chooses to solve the current crisis by paying back with five-fold interest to its neighbours’ assistance. There is a little hope that Rahmon’s energy ambitions will bear fruit till next winter.
Thursday, January 24, 2008
Fussies Rewarded
Darius Rajabian
tajikistanweb.com
Подоши хурдагирӣ
The 2008 white horror in Tajikistan is showing off with an unseen cruelty and has claimed some newborn lives in Tajik maternity hospitals. Despite the Health Ministry's hasty allegation on the irrelevance of the fatal cases with the energy crisis, many observers believe that power cuts and lack of generators in hospitals had directly affected the kids' well-being and resulted in loss of lives.
The ministry asserts that there are 39 power generator units distributed among the capital's maternity houses and all of them are intact. However, some stories circulating among the population depict a sad picture of dark and cold hospitals whose power generators have been stolen and sold for money. The unconfirmed death toll of newborns in Tajikistan varies from 6 to 12.
Meanwhile, the capital's Mayor Mahmadsaid Ubaydullaev summoned an emergency meeting on Tuesday evening to discuss the current crisis with the state-run energy company Barq-I Tajik. The head of the company Sharifkhan Samiev emphasized again that the population had to realize the necessity of saving electricity in order to eliminate the crisis. He went on without mentioning that the entire country was living on power rationing already.
In turn, the Mayor ordered to cut power supply to public bathes and saunas and direct the saved electricity towards schools, kindergartens, hospitals and multi-store buildings.
The order could be given indeed, but even those places are not enjoying the warmth in the coldest period of decades. Tajik officials lay the responsibility of power cuts in above-mentioned buildings on excessive usage of high-voltage heating equipment by people.
Ubaydullaev is the only Mayor who can summon Barq-i Tajik's boss and moot the problem with him, due to his authority as the second influential political figure of the country. Perhaps that was meant by Samiev on Wednesday, 23 January, when he described the capital's reaction to power cuts as "harsh" and praised the population of other districts and regions for their understanding of the situation. As a gesture to appreciate the tolerant, Samiev announced more restrictions in power supply for "understanding districts and regions", while a promise was given that "fussy" Dushanbe will be supplied with electricity as far as possible.
In the aftermath of the crisis Kurgan-teppa, the administrative centre of Khatlan region was eligible to receive 500 thousand KW/h of electricity per day. Barq-i Tajik has decided to save more than a half of the ration and now Kurgan-teppa has to put up with merely 209 thousand KW/h per day. The majority of the Khatlan districts have been deprived altogether of the luxury of illuminating and warming up their freezing houses.
The same could be said about the northern region. A letter from Soghd published on Fergana.ru website reads: "Several pensioners died of cold in Chkalovsk district during last couple of weeks." The unnamed signatories of the letter accuse President Rahmon of being unable to solve the crisis.
According to the recent rationing, each of these regions will receive 1 million KW/h of power a day.
Shadi Shabdalov, the leader of the Communist party, believes that there is a way to avoid harsh rationing. The Aluminium Plant in the western town of Tursunzade consumes a lion share of electricity: around 22 million KW/h per day. It seems conceivable to provide the 7-million-nation with power if the plant will stop functioning for a while, he suggests. But the plant's strong ties with the ruling elite have kept the proposal low-key.
However, among Samiev's Wednesday announcements the plant was mentioned too. 2 million KW/h will be reduced from Tajik Aluminium Company's daily electricity share, he said.
Meanwhile, the weather promises the worse on Friday when temperature drops to record low: -24C. And then even -14 degrees of the expected weather temperature on Monday will be considered "mild" by tolerant Tajik population. But Samiev's spoken thoughts suggested that according to his logic, the tolerant gets less, while the fussy is rewarded highly.
tajikistanweb.com
Подоши хурдагирӣ
The 2008 white horror in Tajikistan is showing off with an unseen cruelty and has claimed some newborn lives in Tajik maternity hospitals. Despite the Health Ministry's hasty allegation on the irrelevance of the fatal cases with the energy crisis, many observers believe that power cuts and lack of generators in hospitals had directly affected the kids' well-being and resulted in loss of lives.
The ministry asserts that there are 39 power generator units distributed among the capital's maternity houses and all of them are intact. However, some stories circulating among the population depict a sad picture of dark and cold hospitals whose power generators have been stolen and sold for money. The unconfirmed death toll of newborns in Tajikistan varies from 6 to 12.
Meanwhile, the capital's Mayor Mahmadsaid Ubaydullaev summoned an emergency meeting on Tuesday evening to discuss the current crisis with the state-run energy company Barq-I Tajik. The head of the company Sharifkhan Samiev emphasized again that the population had to realize the necessity of saving electricity in order to eliminate the crisis. He went on without mentioning that the entire country was living on power rationing already.
In turn, the Mayor ordered to cut power supply to public bathes and saunas and direct the saved electricity towards schools, kindergartens, hospitals and multi-store buildings.
The order could be given indeed, but even those places are not enjoying the warmth in the coldest period of decades. Tajik officials lay the responsibility of power cuts in above-mentioned buildings on excessive usage of high-voltage heating equipment by people.
Ubaydullaev is the only Mayor who can summon Barq-i Tajik's boss and moot the problem with him, due to his authority as the second influential political figure of the country. Perhaps that was meant by Samiev on Wednesday, 23 January, when he described the capital's reaction to power cuts as "harsh" and praised the population of other districts and regions for their understanding of the situation. As a gesture to appreciate the tolerant, Samiev announced more restrictions in power supply for "understanding districts and regions", while a promise was given that "fussy" Dushanbe will be supplied with electricity as far as possible.
In the aftermath of the crisis Kurgan-teppa, the administrative centre of Khatlan region was eligible to receive 500 thousand KW/h of electricity per day. Barq-i Tajik has decided to save more than a half of the ration and now Kurgan-teppa has to put up with merely 209 thousand KW/h per day. The majority of the Khatlan districts have been deprived altogether of the luxury of illuminating and warming up their freezing houses.
The same could be said about the northern region. A letter from Soghd published on Fergana.ru website reads: "Several pensioners died of cold in Chkalovsk district during last couple of weeks." The unnamed signatories of the letter accuse President Rahmon of being unable to solve the crisis.
According to the recent rationing, each of these regions will receive 1 million KW/h of power a day.
Shadi Shabdalov, the leader of the Communist party, believes that there is a way to avoid harsh rationing. The Aluminium Plant in the western town of Tursunzade consumes a lion share of electricity: around 22 million KW/h per day. It seems conceivable to provide the 7-million-nation with power if the plant will stop functioning for a while, he suggests. But the plant's strong ties with the ruling elite have kept the proposal low-key.
However, among Samiev's Wednesday announcements the plant was mentioned too. 2 million KW/h will be reduced from Tajik Aluminium Company's daily electricity share, he said.
Meanwhile, the weather promises the worse on Friday when temperature drops to record low: -24C. And then even -14 degrees of the expected weather temperature on Monday will be considered "mild" by tolerant Tajik population. But Samiev's spoken thoughts suggested that according to his logic, the tolerant gets less, while the fussy is rewarded highly.
Wednesday, January 23, 2008
The White Horror
Darius Rajabian
tajikistanweb.com
Даҳшати сапед
Also: Tajikistan Cuts Power Supply
Even in an energy-rich country abound with gas and hydropower -20 Celsius could ditch the population into nightmarish living conditions. Now a harsh winter is challenging Tajikistan's scarce energy resources leaving millions of people across the Central Asian country crippled and unable to carry on with their everyday lives.
'I have three children who get sick all the time because the temperature at home is just plus 5 degrees (Celsius),' said Shoira Shatmanova from the western town of Tursunzade to a Reuters correspondent in Tajikistan. She has asked her husband to think about leaving Tajikistan for good; since she has lost her hope that one day the country's crumbling utilities will be put back up. Amidst the coldest snap in 25 years Shoira's husband might be not the only Tajik mulling over a final decision: to leave or not to leave.
Barq-i Tajik state-run energy company admitted on Tuesday (January 22) that they were dealing with an emergency: the water level of Nurek hydropower plant has decreased to 867 meters and if the level goes down for 10 more meters and no emergency plan would be applied, Tajikistan might face the most severe energy crisis by the end of the year. With 300 m of altitude Nurek (Narak) Dam has been recognized as the tallest dam in the world. But as Tajik officials ascertained, even the unique dam would not be able to save the country from a forthcoming bigger crisis.
However, the dam has never been able to provide the country with its energy needs entirely. There are signed documents between Tajikistan and its energy rich neighbours - Uzbekistan and Turkmenistan that guarantee 10 million kw/h electricity flow to Tajikistan on a daily basis. Now it seems the papers are failing to make Uzbekistan heed its own commitments. Tashkent cut its power supply to Tajikistan completely on January 10. Now Tajikistan is left to import merely 3 million kw/h of electricity from Turkmenistan that is even by no means enough to keep just the Tajik capital alight and warm.
Uzbekistan's well-demonstrated playful nature has not offended Tajik officials. Barq-i Tajik's boss Sharifkhan Samiev justified Uzbeks' breach as a necessity, since the northern neighbour is experiencing harsh weather conditions combined with power shortage too. There was 2 degrees difference between Tashkent and Ashgabat's temperatures on Tuesday: -15 and -13 Celsius respectively. Perhaps these are very crucial 2 points that could be painfully felt in Dushanbe, where is -18 degrees today (Wednesday). The temperature is expected to drop down to an unprecedented -23 Celsius on Friday.
As the first step to tackle the crisis Samiev urged the nation to save electricity that has already undergone rationing throughout the country.
tajikistanweb.com
Даҳшати сапед
Also: Tajikistan Cuts Power Supply
Even in an energy-rich country abound with gas and hydropower -20 Celsius could ditch the population into nightmarish living conditions. Now a harsh winter is challenging Tajikistan's scarce energy resources leaving millions of people across the Central Asian country crippled and unable to carry on with their everyday lives.
'I have three children who get sick all the time because the temperature at home is just plus 5 degrees (Celsius),' said Shoira Shatmanova from the western town of Tursunzade to a Reuters correspondent in Tajikistan. She has asked her husband to think about leaving Tajikistan for good; since she has lost her hope that one day the country's crumbling utilities will be put back up. Amidst the coldest snap in 25 years Shoira's husband might be not the only Tajik mulling over a final decision: to leave or not to leave.
Barq-i Tajik state-run energy company admitted on Tuesday (January 22) that they were dealing with an emergency: the water level of Nurek hydropower plant has decreased to 867 meters and if the level goes down for 10 more meters and no emergency plan would be applied, Tajikistan might face the most severe energy crisis by the end of the year. With 300 m of altitude Nurek (Narak) Dam has been recognized as the tallest dam in the world. But as Tajik officials ascertained, even the unique dam would not be able to save the country from a forthcoming bigger crisis.
However, the dam has never been able to provide the country with its energy needs entirely. There are signed documents between Tajikistan and its energy rich neighbours - Uzbekistan and Turkmenistan that guarantee 10 million kw/h electricity flow to Tajikistan on a daily basis. Now it seems the papers are failing to make Uzbekistan heed its own commitments. Tashkent cut its power supply to Tajikistan completely on January 10. Now Tajikistan is left to import merely 3 million kw/h of electricity from Turkmenistan that is even by no means enough to keep just the Tajik capital alight and warm.
Uzbekistan's well-demonstrated playful nature has not offended Tajik officials. Barq-i Tajik's boss Sharifkhan Samiev justified Uzbeks' breach as a necessity, since the northern neighbour is experiencing harsh weather conditions combined with power shortage too. There was 2 degrees difference between Tashkent and Ashgabat's temperatures on Tuesday: -15 and -13 Celsius respectively. Perhaps these are very crucial 2 points that could be painfully felt in Dushanbe, where is -18 degrees today (Wednesday). The temperature is expected to drop down to an unprecedented -23 Celsius on Friday.
As the first step to tackle the crisis Samiev urged the nation to save electricity that has already undergone rationing throughout the country.
Sunday, January 20, 2008
It’s -15C Hot in Dushanbe!
Нашрияи гумноме дар Омрико бо номи Сан Диего рӯзи 18 жонвийе аз рӯзи сахти мардуми Тоҷикистон дар сармои қаҳратуни имсол хабар дод. Ба гуфтаи Роман Кожевников, хабарнигори Руйтерз, милюнҳо тан аз сокинони Тоҷикистон рӯзи одинаи гузашта талош карданд аз сардтарин рӯзи кишвар дар торихи чанд даҳаи ахир ҷони саломат ба дар оваранд. Кожевников дар таърифи Тоҷикистон менависад: “кишвари фақрзадае дар шимоли Афғонистон”.
Хабарнигори Руйтерз меафзояд, ки сармои сӯзноки 20 дараҷа зери сифр мақомоти кишварро ғофилгир кардааст, ки дар натиҷа барқу обу гоз саҳмиябандӣ шудааст.
Аммо телевизиюни давлатии Тоҷикистон чанде пеш дар яке аз музҳиктарин баёнияҳои худ гуфт: “: Ҳамон гуна ки сарвари кишварамон пешбинӣ карда буданд, зимистони имсол бисёр сахт омад”.
Дар каромоти сарвари кишвар шакке нест. Ва аммо шигифто, ки ин ваҳйи мунзал ва огоҳии муқаддамотии сарвари кишвар боъис нашуд, ки кишвар омодагии рӯёрӯӣ бо сарморо дошта бошад. Ба қавли як дӯстам, сарвари кишвар фаромӯш кардааст, ки фолбинӣ бино ба тасмими худи ӯ дар кишвар мамнӯъ эълом шудааст. Ман гуфтам, шояд эшон барои ҷуброни камии дастмузде, ки дарёфт мекунад, ба таври поравақт дар созмони ҳавошиносӣ ҳам истихдом шудааст.
Як дӯсти дигар манро мутаваҷҷеҳи ин нуктаи хандадор кард, ки ба гуфтаи гӯяндагони садову симои Тоҷкистон, ҳавои кишвари мо ҳаргиз сард намешавад ва имрӯз ҳам ҳаво минуси 15 дараҷа ГАРМ аст! Шояд ба умеди ин ки ин вожаи матлубу зебо дилу кошонаи сарди мардумро гарм кунад. Ва ё шояд ба хотири ин ки хонаи афроде, ки Тоҷикистонро мисли як хонаи маврусӣ қабза кардаанд, воқеъан ҳам гарм аст. Ва манзур аз Душанбе фақат хонаҳои ҳамин навкисаҳост.
Имрӯзҳо агар ҳатто бадтарин мусибатҳои заминиву осмонӣ бар сари Тоҷикистон бирезад, лаҳни “хушбинона” ва дар воқеъ иғфолгаронаи Садову Симо иваз нахоҳад шуд. Мисли тафсири телевизиюни давлатӣ дар бораи оташсӯзӣ дар Донишгоҳи пизишкӣ. Дар ҳоле ки устодону донишҷӯён ба махрубаи сӯхтаи донишгоҳ нигоҳ мекарданду ашк мерехтанд, муфассири “хушбин” аз муъҷизаи малакутӣ мужда медод. Ба гуфтаи ӯ, “Ин як муъҷизаи боварнакарданӣ буд, ки дар бузургтарин сӯхторе, ки то кунун дар Душанбе рух додааст, китобхонаи донишгоҳ осеб надидааст.” Ёди муфассир рафт зикр кунад, ки ташноби табақаи яки донишгоҳ ҳам беосеб мондааст.
Ва ин бор ҳам, дар ҳоле ки мардум дар мазиқа мондаанду аз сармо нои лаб гушудан надоранд, Садову Симо ин хушбиниро ба мардум илқо мекунад, ки “Мардуми шарифи Тоҷикистон бо бурдборӣ мушкилоти сармову зимистонро пушти сар карда истодаанд.”
Вале ин сармо нест, ки бар лабони мардум муҳри хомӯшӣ задааст. Муми ин муҳр чунон сахту муҳкам аст, ки офтоби тамуз ҳам тавони гушудани онро надорад. Зоҳиран барои бахши аъзами мардум тарси зиллатбор қавитар аз ҳар ҳисси дигар аст. Мутмаиннам, ҳамин ҳоло ҳам агар аз мардуми хиёбон бипурсӣ, ки чи ҳол доранд, хоҳанд гуфт: “Худоро шукр, нағз аст.” Вале фақат Худову худи он бечора медонанд, ки дар дили ӯ чи хунобае ҷорист.
Боз ҳам хабарнигори хориҷии Руйтер аст, ки аз пушти кӯҳҳои Тоҷикистон ба саросари ҷаҳон хабар медиҳад, ки дамои ҳаво дар хонааш дар Душанбе ҳафт дараҷа зери сифр аст ва ин ки барқ дар берун аз Душанбе танҳо барои ду соъат ҷирабандӣ шудааст: як соъат субҳу як соъат шаб. Он ҳам дар кишваре, ки аз бузургтарин манобеъи обӣ дар минтақа бархурдор аст ва Садову Симои он ҳамарӯза пур аз хабарҳои марбути ба сохтмони ин ё он нирӯгоҳ аст. Як бонуи тоҷик ба хабарнигори Руйтерз гуфта, ки қасд дорад ба зудӣ бо шавҳараш Тоҷикистонро барои ҳамеша тарк кунад. Аслан шигифтангез нест.
Тоҷикистон натавонистааст тайи давраи истиқлол бо Узбакистон бар сари қимати гоз ба ифоқа бирасад. Ба гунае, ки Узбакистон ҳар рӯзе, ки ҳавсала кард (маъмулан зимистонҳо) аз ҳамсояи бенавои ҷанубиаш дар изои гози табиъӣ пули бештар мехоҳад. Ва ин бор Узбакистон бидуни мувофиқати Тоҷикистон қимати ҳазор метри мукаъаб гозро, ки қаблан байни 100 то 115 дулор буд, ба 145 дулор афзоиш дод. Ва Тоҷикистон боз ҳам сокит аст, бидуни ин ки бипурсад далели ин афзоиши ногаҳонии қимат чист. Дар ҳоле ки Туркманистон, ки мехост бо Эрон ҳамин бозиро анҷом диҳад ва интиқоли гоз ба бархе аз манотиқи шимоли Эронро мутаваққиф кард, тираш хок хурд ва акнун дар мавқеъияти ногуворе қарор дорад. Давлати Эрон эълом кард, ки музокирот дар бораи афзоиши қимати гоз танҳо замоне баргузор хоҳад шуд, ки Туркманистон интиқоли гозро аз сар бигирад.
Вақте бо воқеъиятҳои талхи Тоҷикистон ошно мешавӣ, ки аз 16 соли пеш тафовути андаке дорад, таъаҷҷуб мекунӣ, ки чи гуна як рӯзноманигор метавонад ин мавзӯъҳоро муҳим талаққӣ накунаду канор гузорад ва баҳсҳои муғризонаи пучеро дар бораи Суруди милливу амсолиҳум, ки дар ҳар сурате натиҷаи малмуси мусбат ба даст нахоҳад дод, роҳ биандозад. Як омили он ҳамон муҳри тарс бар рӯи лабҳост, ки рӯзноманигорон ҳам ба он тан додаанд. Вале он муҳр бояд шикаста шавад, чун сукути хабарнигор дар баробари мусибатҳои мардумаш ба масобеҳи хиёнат аст. Омили дигар ин аст, ки матбуъот ва расонаҳо дар кишварҳои дигар ба сиёсатҳои давлат самту сӯ медиҳанд, дар ҳоле ки матбуъот дар кишвари мо ба абзори давлат табдил шуда, то давлат ба василаи он афкори умумиро самту сӯ бидиҳад.
Аз ин рӯ, нигарон набошед, ҳаво дар Душанбе минуси 15 дараҷа ГАРМ аст, сарвари кишварамон аз муддатҳо пеш ин сарморо пешгӯӣ карда буданд, насӯхтани китобхонаи Донишгоҳи пизишкӣ бузургтарин муъҷиза буд, мардум бурдборона зимистонро мегузаронанд... Пас мо аз азизтарин бандагони худоему дар беҳтарин шароити мумкин ба сар мебарем!.. Чи орзуи ширине! Вале метавон бо иттифоқи ҳам, бо шикастани муҳри сукут ва тарҳи хунсардонаи мушкилот ва талош барои ҳалли онҳо то ҳадде ба ин орзу даст ёбем.
Хабарнигори Руйтерз меафзояд, ки сармои сӯзноки 20 дараҷа зери сифр мақомоти кишварро ғофилгир кардааст, ки дар натиҷа барқу обу гоз саҳмиябандӣ шудааст.
Аммо телевизиюни давлатии Тоҷикистон чанде пеш дар яке аз музҳиктарин баёнияҳои худ гуфт: “: Ҳамон гуна ки сарвари кишварамон пешбинӣ карда буданд, зимистони имсол бисёр сахт омад”.
Дар каромоти сарвари кишвар шакке нест. Ва аммо шигифто, ки ин ваҳйи мунзал ва огоҳии муқаддамотии сарвари кишвар боъис нашуд, ки кишвар омодагии рӯёрӯӣ бо сарморо дошта бошад. Ба қавли як дӯстам, сарвари кишвар фаромӯш кардааст, ки фолбинӣ бино ба тасмими худи ӯ дар кишвар мамнӯъ эълом шудааст. Ман гуфтам, шояд эшон барои ҷуброни камии дастмузде, ки дарёфт мекунад, ба таври поравақт дар созмони ҳавошиносӣ ҳам истихдом шудааст.
Як дӯсти дигар манро мутаваҷҷеҳи ин нуктаи хандадор кард, ки ба гуфтаи гӯяндагони садову симои Тоҷкистон, ҳавои кишвари мо ҳаргиз сард намешавад ва имрӯз ҳам ҳаво минуси 15 дараҷа ГАРМ аст! Шояд ба умеди ин ки ин вожаи матлубу зебо дилу кошонаи сарди мардумро гарм кунад. Ва ё шояд ба хотири ин ки хонаи афроде, ки Тоҷикистонро мисли як хонаи маврусӣ қабза кардаанд, воқеъан ҳам гарм аст. Ва манзур аз Душанбе фақат хонаҳои ҳамин навкисаҳост.
Имрӯзҳо агар ҳатто бадтарин мусибатҳои заминиву осмонӣ бар сари Тоҷикистон бирезад, лаҳни “хушбинона” ва дар воқеъ иғфолгаронаи Садову Симо иваз нахоҳад шуд. Мисли тафсири телевизиюни давлатӣ дар бораи оташсӯзӣ дар Донишгоҳи пизишкӣ. Дар ҳоле ки устодону донишҷӯён ба махрубаи сӯхтаи донишгоҳ нигоҳ мекарданду ашк мерехтанд, муфассири “хушбин” аз муъҷизаи малакутӣ мужда медод. Ба гуфтаи ӯ, “Ин як муъҷизаи боварнакарданӣ буд, ки дар бузургтарин сӯхторе, ки то кунун дар Душанбе рух додааст, китобхонаи донишгоҳ осеб надидааст.” Ёди муфассир рафт зикр кунад, ки ташноби табақаи яки донишгоҳ ҳам беосеб мондааст.
Ва ин бор ҳам, дар ҳоле ки мардум дар мазиқа мондаанду аз сармо нои лаб гушудан надоранд, Садову Симо ин хушбиниро ба мардум илқо мекунад, ки “Мардуми шарифи Тоҷикистон бо бурдборӣ мушкилоти сармову зимистонро пушти сар карда истодаанд.”
Вале ин сармо нест, ки бар лабони мардум муҳри хомӯшӣ задааст. Муми ин муҳр чунон сахту муҳкам аст, ки офтоби тамуз ҳам тавони гушудани онро надорад. Зоҳиран барои бахши аъзами мардум тарси зиллатбор қавитар аз ҳар ҳисси дигар аст. Мутмаиннам, ҳамин ҳоло ҳам агар аз мардуми хиёбон бипурсӣ, ки чи ҳол доранд, хоҳанд гуфт: “Худоро шукр, нағз аст.” Вале фақат Худову худи он бечора медонанд, ки дар дили ӯ чи хунобае ҷорист.
Боз ҳам хабарнигори хориҷии Руйтер аст, ки аз пушти кӯҳҳои Тоҷикистон ба саросари ҷаҳон хабар медиҳад, ки дамои ҳаво дар хонааш дар Душанбе ҳафт дараҷа зери сифр аст ва ин ки барқ дар берун аз Душанбе танҳо барои ду соъат ҷирабандӣ шудааст: як соъат субҳу як соъат шаб. Он ҳам дар кишваре, ки аз бузургтарин манобеъи обӣ дар минтақа бархурдор аст ва Садову Симои он ҳамарӯза пур аз хабарҳои марбути ба сохтмони ин ё он нирӯгоҳ аст. Як бонуи тоҷик ба хабарнигори Руйтерз гуфта, ки қасд дорад ба зудӣ бо шавҳараш Тоҷикистонро барои ҳамеша тарк кунад. Аслан шигифтангез нест.
Тоҷикистон натавонистааст тайи давраи истиқлол бо Узбакистон бар сари қимати гоз ба ифоқа бирасад. Ба гунае, ки Узбакистон ҳар рӯзе, ки ҳавсала кард (маъмулан зимистонҳо) аз ҳамсояи бенавои ҷанубиаш дар изои гози табиъӣ пули бештар мехоҳад. Ва ин бор Узбакистон бидуни мувофиқати Тоҷикистон қимати ҳазор метри мукаъаб гозро, ки қаблан байни 100 то 115 дулор буд, ба 145 дулор афзоиш дод. Ва Тоҷикистон боз ҳам сокит аст, бидуни ин ки бипурсад далели ин афзоиши ногаҳонии қимат чист. Дар ҳоле ки Туркманистон, ки мехост бо Эрон ҳамин бозиро анҷом диҳад ва интиқоли гоз ба бархе аз манотиқи шимоли Эронро мутаваққиф кард, тираш хок хурд ва акнун дар мавқеъияти ногуворе қарор дорад. Давлати Эрон эълом кард, ки музокирот дар бораи афзоиши қимати гоз танҳо замоне баргузор хоҳад шуд, ки Туркманистон интиқоли гозро аз сар бигирад.
Вақте бо воқеъиятҳои талхи Тоҷикистон ошно мешавӣ, ки аз 16 соли пеш тафовути андаке дорад, таъаҷҷуб мекунӣ, ки чи гуна як рӯзноманигор метавонад ин мавзӯъҳоро муҳим талаққӣ накунаду канор гузорад ва баҳсҳои муғризонаи пучеро дар бораи Суруди милливу амсолиҳум, ки дар ҳар сурате натиҷаи малмуси мусбат ба даст нахоҳад дод, роҳ биандозад. Як омили он ҳамон муҳри тарс бар рӯи лабҳост, ки рӯзноманигорон ҳам ба он тан додаанд. Вале он муҳр бояд шикаста шавад, чун сукути хабарнигор дар баробари мусибатҳои мардумаш ба масобеҳи хиёнат аст. Омили дигар ин аст, ки матбуъот ва расонаҳо дар кишварҳои дигар ба сиёсатҳои давлат самту сӯ медиҳанд, дар ҳоле ки матбуъот дар кишвари мо ба абзори давлат табдил шуда, то давлат ба василаи он афкори умумиро самту сӯ бидиҳад.
Аз ин рӯ, нигарон набошед, ҳаво дар Душанбе минуси 15 дараҷа ГАРМ аст, сарвари кишварамон аз муддатҳо пеш ин сарморо пешгӯӣ карда буданд, насӯхтани китобхонаи Донишгоҳи пизишкӣ бузургтарин муъҷиза буд, мардум бурдборона зимистонро мегузаронанд... Пас мо аз азизтарин бандагони худоему дар беҳтарин шароити мумкин ба сар мебарем!.. Чи орзуи ширине! Вале метавон бо иттифоқи ҳам, бо шикастани муҳри сукут ва тарҳи хунсардонаи мушкилот ва талош барои ҳалли онҳо то ҳадде ба ин орзу даст ёбем.
Saturday, January 19, 2008
Regionalism Vs Nationalism (Persian Cyrillic)
Агар бархе аз хуруфро намебинед, кулли матнро руи барномаи Microsoft Word пиёда кунед, ки маъмулан чавоб медихад.
Посух ба АЕ
Cons and Pros of Regionalism. Part 1
Cons and Pros of Regionalism. Part 2
"Intelligentsia" Accelerates National Meltdown
Ҳамин кӯҳҳои зебо метавонад аз далоили ҷудоиву ноогоҳии мо аз ҳамдигар бошад. Вале ёдамон наравад, ки акнун дар садаи 21-и мелодӣ зиндагӣ мекунем.
Бо сипос аз AE ба хотири қудрати мантиқе, ки дар матлабаш ба намоиш гузоштааст. Аммо ман дар бораи нукоти калидии он дидгоҳҳое дигар дорам, ки ин ҷо бо шумо дар миён мегузорам.
Махал/минтақагароӣ падидаест, ки ҷанбаҳои гуногун дорад ва онро метавон дар арсаҳои сиёсӣ (дохилӣ ва байнулмилалӣ), иҷтимоъӣ, ҳунарӣ, адабӣ ва ҳатто меъморӣ (минтақагароии интиқодии мухолифи ҷаҳонӣ шудани ҳунари меъморӣ) дид.
Маҳалгароии сиёсии дохилӣ
Вале баҳси мо бештар рӯи паёмадҳои маҳалгароии сиёсии дохилист, ки барои ҳар миллате падидае вайронгар ба шумор меояд. Маҳалгароии сиёсӣ, ки бо ҳамсозиву ҳамзистии як миллат инод ва мунофот дорад ва муътақид аст, ки оҳоди он миллат ҳамсони ҳам нестанд. Аз ин рӯ, ба эътиқоди ин даста аз маҳалгароён, бо намояндагони маҳалҳои муъайяне бояд рафторе дигаргуна дошт ва дар воқеъ, барои онҳо як навъ табъиз қоил шуд. Ин навъи маҳалгароӣ - бар хилофи минтақагароии ҳунарию адабию меъморӣ, ки метавонад сарчашмаи илҳом ва ибтикороти тоза ва танаввуъи фарҳангӣ бошад - бисёр мухарриб аст ва ба шоха-шоха шудани як миллати воҳид ва дар мавориде ба чандпорагии як кишвари воҳид бианҷомад. Пас аз ин навъи маҳалгароӣ бояд, то тавоне дар рамақ бокист, парҳез кард.
Маҳалгароии бештари афроде, ки дар Тоҷикистон равшанфикр маҳсуб мешаванд, аз ҳамин навъ аст. Баҳсҳое, ки ин азизон (ошкору пӯшида) матраҳ мекунанд, ҳич кадом халлоқияти моро таҳрик намекунад ё ба кавли AE, рақобати солимро ба миён намеоварад. Чун ҳар кадом дар пайи касби қудрати бештар барои эъмоли истибдоди бештар бар дигарист. Ҳар кадом ба наҳве он дигариро бегонае медонад, ки тасодуфан забони ӯро балад аст. Ё ба таъбири Мавлоно, агар ӯро “ҳамзабон” ҳам бидонад, “ҳамдил”-и худ намедонад.
Маҳалгароён чӣ мехоҳанд?
Маҳалгароёни мавриди баҳси мо, бо ин ки аз ҳамдигар безоранд, шояд дар воқеъ хостори иншиъоб ё порагии сиёсии кишвар набошанд. Вагарна барои чи касе қудратнамоӣ хоҳанд кард? Ба кӣ зӯр хоҳанд гуфт? Аммо онҳо ба яқин мехоҳанд, ки ҳарфи аввалу охир ҳамоно бо намояндагони маҳалли онҳо ё маҳалҳои наздиктар ба он бошад. Мехоҳанд маҳалҳои дигар ба онҳо арҷи бештар бигзоранд. Ба иборате содатар, мехоҳанд сардамдори кишвар бошанд. Бо ин ки сиришти ин маҳалгароӣ сиёсист, завоҳири он дар ҳамаи заминаҳои дигар ҳам ҳувайдост. Чун агар арсаи сиёсӣ таҳти тасаллути як маҳалли хос даромад, мантиқи маҳалгароӣ ҳукм мекунад, ки ҳамаи арсаҳои дигарро ҳам бояд қабза кард. Маҳалгароӣ, ки аз нафси инсоне ибтидоӣ сарчашма мегирад, барои худ ҳадду ҳудуд намешиносад.
Аз ин рӯ имрӯза мо шоҳиди задухурди беморгунаи маҳалгароҳо дар арсаи адабиёт ҳастем, бидуни ин ки ҳич як аз тарафҳои ин даргирии лафзӣ чизи тозае барои адабиёти низори мо дошта бошанд.
Рӯзноманигорони мубтало
Ин маҳалгароӣ рӯзноманигорони зиёдеро мубтало кардааст, ки бахши тоҷикии родю Озодӣ дар Прог боризтарин намунаи он аст. Ба гунае, ки Мирзои Салимпур пушти саҳнаи родю мусоҳибаи худ бо Ҷӯрабеки Муродро “гуфтугӯи тамаддунҳо” меномад. Ва ба дурустие, ки AE таъкид мекунад, ин навъи маҳалгароӣ шеваест барои баёни аҷзу нотавониҳо, рашку ҳасодатҳо. Куҷои ин хусусиёти нописандида солиму созанда аст? Инҳо аз вижагиҳои ҷавомеъи ибтидоист ва барозандаи як инсони дар ҳоли рушд нест. Пас ин навъи маҳалгароӣ, бар хилофи иддаъои AE, роҳи моро ба сӯи камолу шукуфоӣ ҳамвор намекунад ва сазовори истеҳзову тамасхур аст. Бояд маҳалгароёни тоҷик аз рафтору гуфторашон ба шиддат шарманда бошанд.
Маҳалгаро миллигаро нест
Дигар ин ки суҳбати ин афрод аз миллату миллатдорӣ хандадору бемантиқ аст. Кунҳу муҳтавои маҳалгароӣ бо сиришти миллигароӣ мунофот дорад ва созгор нест. Ҳич маҳалгарое ба ҳадди кофӣ кишварашро дӯст надорад, чун ҳаргиз он кишвар барояш тасвире комил надоштааст. Ӯ Тоҷикистонро ҳамеша пора-пора дидааст ва тахайюлаш қодир нест он пораҳоро ба ҳам оварад. Бад-ин ҷиҳат мо дар Тоҷикистони ҳафтмилюнӣ порлумони думаҷлиса дорем. Танҳо ангезаи ташкили Маҷлиси улёву суфло ирзоъи нафси маҳалгароён буд. Чун ғолибан маҳалгароён ҳаводори федеросиюн ё кунфедеросиюн ҳастанд, ба ҳамон далеле, ки зикр шуд: нотавонӣ дар тасаввури якпорчагии кишварашон.
Пас маҳалгароён мухолифи миллигароён ҳастанд ва наметавон аз маҳалгароӣ ба суди миллат ва якпорчагии он кор гирифт. Чун дар ниҳоят онҳо ҳаргиз дастовардҳои худашонро мутаъаллиқ ба кулли миллат нахоҳанд донист. Барои онҳо миҳан дар маҳдудаи қишлоқашон хулоса мешавад ва миллат ҳамон мардуми қишлоқашон аст. Дар сурати тақвияти маҳалгароён мавзӯъи ҷудоии маҳалҳо ва порагии расмии кишвар ҳатман матраҳ хоҳад шуд.
Маҳалгароӣ ва маҳалдӯстӣ
Аз AE-и гиромӣ интизор ин аст, ки миёни маҳалгароӣ ва маҳалдӯстӣ хатти мушаххасе бикашад. Табъан, ҳар касе зодгоҳашро дӯст дорад, ки як падидаи ғаризист ва шояд “маҳалдӯстӣ” барои он номи муносибтаре бошад. Ин ба монанди тафовути миёни истилоҳоти “миллигароӣ” (nationalism) ва “бартариманишии миллӣ” (chauvinism) аст.
Як миллигарои маъмуливу муътадил ба фикри саркӯби миллатҳои дигар ва эъмоли қудрат бар онҳо нест. Ӯ ба миҳан ва миллаташ арҷ мегузорад ва барои шукуфоии он мекӯшад ва дар айни ҳол роғиб аст, ки миллаташ бо милали дигар ҳамзистии мусолиматомез дошта бошад, то заминаи рушди миллату миҳанаш фароҳам шавад. Аммо як шувинист муътақид аст, ки танҳо миллати ӯ сазовори имтиёзоту ҳуқуқест, ки миллатҳои дигар набояд дошта бошанд, чун ба пиндори ӯ, миллати ӯ бартар аз милали дигар аст ва мустаҳаққи сардамдорӣ бар миллатҳои дигар. Натиҷаи талошҳои миллигароҳои муътадил кишваре хоҳад буд ба монанди Бритониё. Ва бароянди кӯшишҳои шувинистҳои тундрав, дар сурати касби қудрат, фоҷеъаи Олмони фошистӣ хоҳад буд.
Дар намунаи Тоҷикистон мо бо миллигароҳову шувинистҳо сарукор надорем. Яке аз авомили гирифториҳои Тоҷикистон дар минтақа набуди миллигароӣ ва сардаргумӣ дар таъйини ҳуввияти миллист, ки боъиси шукуфоии маҳалгароӣ шудааст. Аммо тафовути миёни як маҳалдӯсти муътадил ва як маҳалгарои ифротӣ ҳамон тафовутест, ки миёни як миллигарои миёнарав ва як шувинисти тундрав мушоҳида мешавад.
Пас ҳаргиз нашояд ба умеди маҳалгароён буд. Беҳтар он аст, ки дар таҳкими ҳисси миллигароии муътадил бикӯшем, то шояд оҳиста-оҳиста маҳалгароён ҳам мутаваҷҷеҳи иштибоҳи бузурги худ шаванду ба ҷамъи миллигароён бипайванданд.
Посух ба АЕ
Cons and Pros of Regionalism. Part 1
Cons and Pros of Regionalism. Part 2
"Intelligentsia" Accelerates National Meltdown
Ҳамин кӯҳҳои зебо метавонад аз далоили ҷудоиву ноогоҳии мо аз ҳамдигар бошад. Вале ёдамон наравад, ки акнун дар садаи 21-и мелодӣ зиндагӣ мекунем.Бо сипос аз AE ба хотири қудрати мантиқе, ки дар матлабаш ба намоиш гузоштааст. Аммо ман дар бораи нукоти калидии он дидгоҳҳое дигар дорам, ки ин ҷо бо шумо дар миён мегузорам.
Махал/минтақагароӣ падидаест, ки ҷанбаҳои гуногун дорад ва онро метавон дар арсаҳои сиёсӣ (дохилӣ ва байнулмилалӣ), иҷтимоъӣ, ҳунарӣ, адабӣ ва ҳатто меъморӣ (минтақагароии интиқодии мухолифи ҷаҳонӣ шудани ҳунари меъморӣ) дид.
Маҳалгароии сиёсии дохилӣ
Вале баҳси мо бештар рӯи паёмадҳои маҳалгароии сиёсии дохилист, ки барои ҳар миллате падидае вайронгар ба шумор меояд. Маҳалгароии сиёсӣ, ки бо ҳамсозиву ҳамзистии як миллат инод ва мунофот дорад ва муътақид аст, ки оҳоди он миллат ҳамсони ҳам нестанд. Аз ин рӯ, ба эътиқоди ин даста аз маҳалгароён, бо намояндагони маҳалҳои муъайяне бояд рафторе дигаргуна дошт ва дар воқеъ, барои онҳо як навъ табъиз қоил шуд. Ин навъи маҳалгароӣ - бар хилофи минтақагароии ҳунарию адабию меъморӣ, ки метавонад сарчашмаи илҳом ва ибтикороти тоза ва танаввуъи фарҳангӣ бошад - бисёр мухарриб аст ва ба шоха-шоха шудани як миллати воҳид ва дар мавориде ба чандпорагии як кишвари воҳид бианҷомад. Пас аз ин навъи маҳалгароӣ бояд, то тавоне дар рамақ бокист, парҳез кард.
Маҳалгароии бештари афроде, ки дар Тоҷикистон равшанфикр маҳсуб мешаванд, аз ҳамин навъ аст. Баҳсҳое, ки ин азизон (ошкору пӯшида) матраҳ мекунанд, ҳич кадом халлоқияти моро таҳрик намекунад ё ба кавли AE, рақобати солимро ба миён намеоварад. Чун ҳар кадом дар пайи касби қудрати бештар барои эъмоли истибдоди бештар бар дигарист. Ҳар кадом ба наҳве он дигариро бегонае медонад, ки тасодуфан забони ӯро балад аст. Ё ба таъбири Мавлоно, агар ӯро “ҳамзабон” ҳам бидонад, “ҳамдил”-и худ намедонад.
Маҳалгароён чӣ мехоҳанд?
Маҳалгароёни мавриди баҳси мо, бо ин ки аз ҳамдигар безоранд, шояд дар воқеъ хостори иншиъоб ё порагии сиёсии кишвар набошанд. Вагарна барои чи касе қудратнамоӣ хоҳанд кард? Ба кӣ зӯр хоҳанд гуфт? Аммо онҳо ба яқин мехоҳанд, ки ҳарфи аввалу охир ҳамоно бо намояндагони маҳалли онҳо ё маҳалҳои наздиктар ба он бошад. Мехоҳанд маҳалҳои дигар ба онҳо арҷи бештар бигзоранд. Ба иборате содатар, мехоҳанд сардамдори кишвар бошанд. Бо ин ки сиришти ин маҳалгароӣ сиёсист, завоҳири он дар ҳамаи заминаҳои дигар ҳам ҳувайдост. Чун агар арсаи сиёсӣ таҳти тасаллути як маҳалли хос даромад, мантиқи маҳалгароӣ ҳукм мекунад, ки ҳамаи арсаҳои дигарро ҳам бояд қабза кард. Маҳалгароӣ, ки аз нафси инсоне ибтидоӣ сарчашма мегирад, барои худ ҳадду ҳудуд намешиносад.
Аз ин рӯ имрӯза мо шоҳиди задухурди беморгунаи маҳалгароҳо дар арсаи адабиёт ҳастем, бидуни ин ки ҳич як аз тарафҳои ин даргирии лафзӣ чизи тозае барои адабиёти низори мо дошта бошанд.
Рӯзноманигорони мубтало
Ин маҳалгароӣ рӯзноманигорони зиёдеро мубтало кардааст, ки бахши тоҷикии родю Озодӣ дар Прог боризтарин намунаи он аст. Ба гунае, ки Мирзои Салимпур пушти саҳнаи родю мусоҳибаи худ бо Ҷӯрабеки Муродро “гуфтугӯи тамаддунҳо” меномад. Ва ба дурустие, ки AE таъкид мекунад, ин навъи маҳалгароӣ шеваест барои баёни аҷзу нотавониҳо, рашку ҳасодатҳо. Куҷои ин хусусиёти нописандида солиму созанда аст? Инҳо аз вижагиҳои ҷавомеъи ибтидоист ва барозандаи як инсони дар ҳоли рушд нест. Пас ин навъи маҳалгароӣ, бар хилофи иддаъои AE, роҳи моро ба сӯи камолу шукуфоӣ ҳамвор намекунад ва сазовори истеҳзову тамасхур аст. Бояд маҳалгароёни тоҷик аз рафтору гуфторашон ба шиддат шарманда бошанд.
Маҳалгаро миллигаро нест
Дигар ин ки суҳбати ин афрод аз миллату миллатдорӣ хандадору бемантиқ аст. Кунҳу муҳтавои маҳалгароӣ бо сиришти миллигароӣ мунофот дорад ва созгор нест. Ҳич маҳалгарое ба ҳадди кофӣ кишварашро дӯст надорад, чун ҳаргиз он кишвар барояш тасвире комил надоштааст. Ӯ Тоҷикистонро ҳамеша пора-пора дидааст ва тахайюлаш қодир нест он пораҳоро ба ҳам оварад. Бад-ин ҷиҳат мо дар Тоҷикистони ҳафтмилюнӣ порлумони думаҷлиса дорем. Танҳо ангезаи ташкили Маҷлиси улёву суфло ирзоъи нафси маҳалгароён буд. Чун ғолибан маҳалгароён ҳаводори федеросиюн ё кунфедеросиюн ҳастанд, ба ҳамон далеле, ки зикр шуд: нотавонӣ дар тасаввури якпорчагии кишварашон.
Пас маҳалгароён мухолифи миллигароён ҳастанд ва наметавон аз маҳалгароӣ ба суди миллат ва якпорчагии он кор гирифт. Чун дар ниҳоят онҳо ҳаргиз дастовардҳои худашонро мутаъаллиқ ба кулли миллат нахоҳанд донист. Барои онҳо миҳан дар маҳдудаи қишлоқашон хулоса мешавад ва миллат ҳамон мардуми қишлоқашон аст. Дар сурати тақвияти маҳалгароён мавзӯъи ҷудоии маҳалҳо ва порагии расмии кишвар ҳатман матраҳ хоҳад шуд.
Маҳалгароӣ ва маҳалдӯстӣ
Аз AE-и гиромӣ интизор ин аст, ки миёни маҳалгароӣ ва маҳалдӯстӣ хатти мушаххасе бикашад. Табъан, ҳар касе зодгоҳашро дӯст дорад, ки як падидаи ғаризист ва шояд “маҳалдӯстӣ” барои он номи муносибтаре бошад. Ин ба монанди тафовути миёни истилоҳоти “миллигароӣ” (nationalism) ва “бартариманишии миллӣ” (chauvinism) аст.
Як миллигарои маъмуливу муътадил ба фикри саркӯби миллатҳои дигар ва эъмоли қудрат бар онҳо нест. Ӯ ба миҳан ва миллаташ арҷ мегузорад ва барои шукуфоии он мекӯшад ва дар айни ҳол роғиб аст, ки миллаташ бо милали дигар ҳамзистии мусолиматомез дошта бошад, то заминаи рушди миллату миҳанаш фароҳам шавад. Аммо як шувинист муътақид аст, ки танҳо миллати ӯ сазовори имтиёзоту ҳуқуқест, ки миллатҳои дигар набояд дошта бошанд, чун ба пиндори ӯ, миллати ӯ бартар аз милали дигар аст ва мустаҳаққи сардамдорӣ бар миллатҳои дигар. Натиҷаи талошҳои миллигароҳои муътадил кишваре хоҳад буд ба монанди Бритониё. Ва бароянди кӯшишҳои шувинистҳои тундрав, дар сурати касби қудрат, фоҷеъаи Олмони фошистӣ хоҳад буд.
Дар намунаи Тоҷикистон мо бо миллигароҳову шувинистҳо сарукор надорем. Яке аз авомили гирифториҳои Тоҷикистон дар минтақа набуди миллигароӣ ва сардаргумӣ дар таъйини ҳуввияти миллист, ки боъиси шукуфоии маҳалгароӣ шудааст. Аммо тафовути миёни як маҳалдӯсти муътадил ва як маҳалгарои ифротӣ ҳамон тафовутест, ки миёни як миллигарои миёнарав ва як шувинисти тундрав мушоҳида мешавад.
Пас ҳаргиз нашояд ба умеди маҳалгароён буд. Беҳтар он аст, ки дар таҳкими ҳисси миллигароии муътадил бикӯшем, то шояд оҳиста-оҳиста маҳалгароён ҳам мутаваҷҷеҳи иштибоҳи бузурги худ шаванду ба ҷамъи миллигароён бипайванданд.
Cons and Pros of Regionalism. Part 2 (Persian Cyrillic)
Бахши нахуст ин ҷост
Нависанда: АЕ
6. Чанде пеш дар Кумитаи ТВ бахсе буд бар сари ин ки забони адабй ёд бигирем ва аз лахча ва гуишхои худ бипархезем. Ман он чо ибрози назар кардам ва аз масъулон хостам гуиши мардумро дар ТВ сонсур накунанд. Мо гохе авкот мебинем, ки хатто донишмандони адабиён наметавонанд ба равонй дар ТВ сухбат кунанд. Сабаб ин аст, ки онхо дар миёни лахчахои махалли зуд ва забони, ба истилох, адабй рохгум задаанд ва ба нахчир табдил шудаанд ва аз хар ду бенасиб мондаанд ва хамин мушкил лукнати забон ичод кардааст.
Аслан бояд онҳоро озод гузошт. Агар ҳар яке аз мо ба маҳаллоти гуногуни Тоҷикистон биравем ва мардуми бумиро бибинем, аз лаҳҷа ё гӯиши асили онҳо (ҳар гӯише набошад) лаззат мебарем. Вале ин баҳси маҳал дар Душанбе гармтар аст. Шеваҳои асили маҳаллӣ дигар дар пушти пардаи уқдаҳо (комплексҳо) гум шудаанд ва чун ҳамаи мардум аз лаҳҷаи худ шарм карда ва ба тадриҷ дур шуда ва ба омӯхтани забони сохтаи адабӣ шеваҳои худро хароб кардаанд. Ин вазъ ҳамаро гунг кардааст. Пас бояд иҷоза дод ҳар кас ба лаҳҷаи худ суҳбат кунад. Забони сохта ва ҷаълии адабии ҳозираи тоҷик дигар ба дард намехурад! Бигзор мардум аз шеваҳои асили ҳамдигар огоҳ шаванд, омӯзанд ва ҳамдигарро ба тадриҷ хоҳанд фаҳмид. Як сабаби ҷанги дохилӣ нафаҳмӣ аст. Чун мо ҳама лаҳҷа ва гӯишҳои худро аз ҳамдигар пинҳон медоштем ва мехостем адабӣ сухан кунем ва ин табдил ба чизи зиште мешуд ва афроди дигар маҳаллотро мутанаффир мекард.
7. Ҳар яке аз мо маҳалле худро дӯст дорем ва ин ҳаққи мост. Ҳамон гуна ки миллати худро дӯст дорем, сарзамини паҳновари Эронро дӯст дорем ва ҳамин тавр русто ва гузар ва хиёбон ва хона ва дар ниҳоят аҳли хонавода ва падару модари худро бар дигарон тарҷеҳ медиҳем. Ин бахше аз худпарастӣ дар батни одамӣ ҳаст. Ва чун миллати худро дӯст медорем, чаро маҳалли худро дӯст надорем?
Аммо ба ёд бояд дошт, ки ҳар яки мо дар баробари хона ва хонаводаи худ ба ҳамсоя ва ҳамин тавр ба ҳамрустоӣ ва ҳамдиёр, ҳамшаҳрӣ, ҳаммиллат... як навъ таъаҳҳуде дорем.
Мо ҳарчанд дар хонаи худ ҳастем, аммо наметавонем он қадар баланд фарёд занем, ки ҳамсоя бедор шавад, дуруст? Пас бояд ҳаққи ҳамсояро низ бидонем ва арҷ гузорем.
Ҳамин тавр бояд бо маҳаллоти дигар бархурд кард. Чун мо ҳама аз як кишвар ҳастем ва манофеъ ё мол ё дороиҳое ҳаст, ки барои ҳамаи мо муштарак аст. Пас мо аз дастурхон аз миқдоре, ки барои мо лозим аст набояд бештар нон бардорем, ки дигарон аз он маҳрум шаванд. Бар ҳамин асл бояд қавонине вазъ кард, ки тибқи онҳо касе натавонад беш аз он чи барои ӯ таъйин шуда, бистонад. Ва афроди ҳар маҳале худашон маҳалгароёни худро дар миёни худашон танбеҳ кунанд. Дар воқеъ, агар мо системе доштем, ки ҳама бар асли як тест ё озмоише мисли TOEFL дар давлат ба кор гумошта шаванд, пас ҳама чиз мунсифона, одилона ва ҳар касе ҷои худро ба дурустӣ хошад ёфт ва касе имкони кумаки олуда ба фасод ба ҳамшаҳрии худро нахоҳад дошт.
Барои расидан ба ин гуна аҳдоф бояд огоҳии умумӣ дошта бошем. Мо ҳанӯз як ҷомеъаи комил нестем. Чи тавр метавонем огоҳӣ ва афкори умумӣ дошта бошем? Агар бадиҳои маҳалгароӣ дар афкори умумӣ ба шеваи дурусттаре матраҳ шавад, на ба шеваи Раҳмониён, ин бадиҳо аз миён хоҳад рафт.
AE
Нависанда: АЕ
6. Чанде пеш дар Кумитаи ТВ бахсе буд бар сари ин ки забони адабй ёд бигирем ва аз лахча ва гуишхои худ бипархезем. Ман он чо ибрози назар кардам ва аз масъулон хостам гуиши мардумро дар ТВ сонсур накунанд. Мо гохе авкот мебинем, ки хатто донишмандони адабиён наметавонанд ба равонй дар ТВ сухбат кунанд. Сабаб ин аст, ки онхо дар миёни лахчахои махалли зуд ва забони, ба истилох, адабй рохгум задаанд ва ба нахчир табдил шудаанд ва аз хар ду бенасиб мондаанд ва хамин мушкил лукнати забон ичод кардааст.
Аслан бояд онҳоро озод гузошт. Агар ҳар яке аз мо ба маҳаллоти гуногуни Тоҷикистон биравем ва мардуми бумиро бибинем, аз лаҳҷа ё гӯиши асили онҳо (ҳар гӯише набошад) лаззат мебарем. Вале ин баҳси маҳал дар Душанбе гармтар аст. Шеваҳои асили маҳаллӣ дигар дар пушти пардаи уқдаҳо (комплексҳо) гум шудаанд ва чун ҳамаи мардум аз лаҳҷаи худ шарм карда ва ба тадриҷ дур шуда ва ба омӯхтани забони сохтаи адабӣ шеваҳои худро хароб кардаанд. Ин вазъ ҳамаро гунг кардааст. Пас бояд иҷоза дод ҳар кас ба лаҳҷаи худ суҳбат кунад. Забони сохта ва ҷаълии адабии ҳозираи тоҷик дигар ба дард намехурад! Бигзор мардум аз шеваҳои асили ҳамдигар огоҳ шаванд, омӯзанд ва ҳамдигарро ба тадриҷ хоҳанд фаҳмид. Як сабаби ҷанги дохилӣ нафаҳмӣ аст. Чун мо ҳама лаҳҷа ва гӯишҳои худро аз ҳамдигар пинҳон медоштем ва мехостем адабӣ сухан кунем ва ин табдил ба чизи зиште мешуд ва афроди дигар маҳаллотро мутанаффир мекард.
7. Ҳар яке аз мо маҳалле худро дӯст дорем ва ин ҳаққи мост. Ҳамон гуна ки миллати худро дӯст дорем, сарзамини паҳновари Эронро дӯст дорем ва ҳамин тавр русто ва гузар ва хиёбон ва хона ва дар ниҳоят аҳли хонавода ва падару модари худро бар дигарон тарҷеҳ медиҳем. Ин бахше аз худпарастӣ дар батни одамӣ ҳаст. Ва чун миллати худро дӯст медорем, чаро маҳалли худро дӯст надорем?
Аммо ба ёд бояд дошт, ки ҳар яки мо дар баробари хона ва хонаводаи худ ба ҳамсоя ва ҳамин тавр ба ҳамрустоӣ ва ҳамдиёр, ҳамшаҳрӣ, ҳаммиллат... як навъ таъаҳҳуде дорем.
Мо ҳарчанд дар хонаи худ ҳастем, аммо наметавонем он қадар баланд фарёд занем, ки ҳамсоя бедор шавад, дуруст? Пас бояд ҳаққи ҳамсояро низ бидонем ва арҷ гузорем.
Ҳамин тавр бояд бо маҳаллоти дигар бархурд кард. Чун мо ҳама аз як кишвар ҳастем ва манофеъ ё мол ё дороиҳое ҳаст, ки барои ҳамаи мо муштарак аст. Пас мо аз дастурхон аз миқдоре, ки барои мо лозим аст набояд бештар нон бардорем, ки дигарон аз он маҳрум шаванд. Бар ҳамин асл бояд қавонине вазъ кард, ки тибқи онҳо касе натавонад беш аз он чи барои ӯ таъйин шуда, бистонад. Ва афроди ҳар маҳале худашон маҳалгароёни худро дар миёни худашон танбеҳ кунанд. Дар воқеъ, агар мо системе доштем, ки ҳама бар асли як тест ё озмоише мисли TOEFL дар давлат ба кор гумошта шаванд, пас ҳама чиз мунсифона, одилона ва ҳар касе ҷои худро ба дурустӣ хошад ёфт ва касе имкони кумаки олуда ба фасод ба ҳамшаҳрии худро нахоҳад дошт.
Барои расидан ба ин гуна аҳдоф бояд огоҳии умумӣ дошта бошем. Мо ҳанӯз як ҷомеъаи комил нестем. Чи тавр метавонем огоҳӣ ва афкори умумӣ дошта бошем? Агар бадиҳои маҳалгароӣ дар афкори умумӣ ба шеваи дурусттаре матраҳ шавад, на ба шеваи Раҳмониён, ин бадиҳо аз миён хоҳад рафт.
AE
Friday, January 18, 2008
Cons and Pros of Regionalism. Part 1 (Persian Cyrillic)
Имруз матлабе дарёфт шуд бас тулонй, аммо чолиб, дар идомаи бахсе, ки зери матлаби рузи 09.01.2008 "Intelligentsia" Accelerates National Meltdown (Cyrillic Persian) чараён дорад. Талош мекунам ин маколаро, ки бо имзои AE фиристода шуда, дар ду бахш ба таври мустакил мунташир кунам. Албатта, бар сари нукоте аз он метавон бахс кард, ки сари фурсат ин корро хохем кард. Бо пузиш аз ин ки дастгохи мавриди корбурди имрузам хуруфи точикй надошт. Матни он аз лотин ба сириллик баргардонда шудааст. Инак, бахши нахусти он:
Нависанда:AE
Хеле ачиб!
Чанд точик дар бораи махалгарои дар Точикистон сухбат мекунанд, масъала масъалаи Точикистон аст, ба хич инглис ё русе иртибот надорад, вале инхо хай доранд ба инглисй бахс мекунанд. Хамин худ нишон медихад, ки мо забони хамдигарро дар вокеъ намефахмем!
Дар мавриди махал/минтакагарои дар Точикистон:
1. Ин як падидаи ичтимоъи аст, ки ангезахо ва авомили сиёсй ва иктисодй ва фархангй дорад. Ин вокеъиятест, ки бояд аз рохи илмй ё чомеъашиносй ба он расидагй шавад. Бахсу баррасихои олуда ба эхсосот даркор нест.
2. Махалгарои бояд эътироф шавад ва бояд кушид, ки аз он ба суди миллат истифода шавад. Яъне агар ракобати зишту ахриманона ба ракобати солим табдил шавад, хамаи махаллот дар нихоят суд хоханд бурд.
3. Зимнан, дар канори махалгарои масоили дигаре хам хаст, ки бояд баррасй шаванд! Масалан, мо табакагарои дорем: як силсила эшонхо ва хочахо ва турахо ва сайидхои навпо имруз дар чомеъа хечемуни (гегемония) доранд. Мо имруз як силсила «Хуччоч» дорем, ки хама чо бологузар хастанд, харчанд маълум нест аз чи рохе ба хач рафтаанд, аз рохи Хиндустон ё Туркистон. Гурухи, ба истилох, «равшанфикрон»-и исломй меболанд, ки дар хиндуизм системи кастхо хаст ва ислом дини баробарй ва бародарист. Аммо ин сайидхо ва эшонхо ва хочахо, ки дар Эрон ва Осиёи Миёна хечемунй доранд, магар хамон брахминхои исломй нестанд, ки бедалел мардум дасти онхоро мебусанд? Чаро хич чомеъашиносе инхоро намеомузад? Чаро рузноманигоре инхоро намегуяд? Магар аз хамон огози ислом мардуми гайриараб ба номи «маволй» мавриди табъиз карор нагирифтаанд? Магар аз хамон огоз мардум ба мусалмон, зиммй ва кофар таксим ва табъиз нашудаанд?
4. Аз назари шахсии ман, дар вокеъ, бахсхое, ки дар бораи махалгарои дар нашрияхои Точикистон ахиран матрах мешаванд, хадафашон халли масъала нест! Хадаф аз ин бахсхо дар вокеъ баёни заъфхои нависандагон аст. Рахмониён (ман уро намешиносам) хич пешниходе барои халли мушкили махалгарои накарда ва танхо коре, ки карда, гилаву гилагузорй карда, ки пешохангони адабиёт хамвора аз шимол будаанд ва гуё ин амр бидуни шоистагии ин афрод сурат гирифтааст! Ин гуфтор дар холест, ки хич далеле наёварда, ки хунари, масалан, шоъирии Лоик ё Гулназар ё Бозор Собир ё хар каси дигар дар чи сатх аст. Ба ин далел химояти Адолат аз Рахмониён ба назари ман бемантик аст!
5. Дар мавриди Суруди миллй хам гароишхои махалгароёна вучуд дорад. Бибинед, танхо Суруди миллии мо нест, ки дар шароити бади солхои 1990 офарида шуд! Парчам, герб (орм) ва дигар нишонхои мо, Конуни Асосй ва хатто давлате, ки холо дорем, моли хамон замонаи ноамнй ва бесуботист. Пас чаро бояд танхо Суруди миллй иваз шавад? Чаро бояд дар мавриди дигар чизхо хомуш монд? Оё барои ин нест, ки сарояндаи он аз махалли мо нест? Зеро ман дар хич як аз ин маколот нахондам, ки сабаби бад будани Суруди миллии кунунй чист. Хич касе аз ин чанобон баррасии хунарии тахлили ин шеърро анчом надода ва заъфу кубхи онро нагуфт. Факат хамин ки «Мо ин сурудро дуст намедорем!» Тамом, вассалом! Магар дар дунё чизхое, ки шумо дуст надоред, кам аст? Адолат-бону, масалан, дар дифоъ аз Рахмониён мегуяд: Мо аз ин бехтар метавонем суруди миллй бисароем! Лутфан аввал бисароед ва нишон бидихед, ки метавонед. Хавои дахон лозим нест!
Ба назари ман, агар фурсат барои тагйири Суруди миллй фаро расида, пас фурсат барои тагйири парчаму нишони миллй хам фаро расида. Фурсат барои тагйири номи Точикистон (ба Хуросон) хам фаро расида. Фурсат барои тагйири режими кунунй хам фаро расида, ки то имруз коре барои пешрафти мардум накардааст! Бояд раиси чумхурии чадид, шахрдори чадид, порлумони чадид... дошта бошем. Албатта, аз тагйири суруд чизе ба даст намеояд, вале...
Дигар ин ки агар мардуми як минтака дар шеър ва адабиёт пешдаст хастанд, ба хотири ин нест, ки онхо ба ин гуна макомхо таъйин шудаанд. Дар шеър ва хунар макомеро намешавад таъйин кард ва ба ин далел, махалгарои хам наметавонад вучуд дошта бошад. Агар вучуд дошта бошад, осебе ба хич кас намерасад, чун суруд пул, мол, дорои нест, ба вижа дар Точикистон! Аммо таъйини макомоти сиёсй бар асли махал, ки масъалаи догтаре дар Точикистон аст, чаро матрах намешавад? Тайи 15 соли ахир садхо мутахассиси хуб рафтанд, чун аз кор дур карда шуданд. Ва хар чупоне чои онхоро гирифт. Ва мо имруз як инжинери дурусту хисобии барк надорем! Чаро ин мавзуъ баррасй намешавад?
Дар нашрияхои Точикистон хатто манипулатсия (дасткорй) хам ба назар мерасад. Масалан, рузноманигор, барои ин ки миёни шуъаро ихтилоф ичод кунад, меравад ва аз Каноъат мепурсад, ки «назари Шумо ба шеъри Гулназар ба унвони Суруди миллй чист?» Ё мегуяд, ки «шеъри Бозор бехтар аст», ки инхо амдан ба ихтилоф тахрик кардани шуъарост! Херо бихохем-нахохем, дуто шоъир мисли дуто меъмор ва дуто журнолист, бо хам ракобати хунарй доранд ва тахрики онхо дар нихоят аз ракобати хунарй ба душманй мебарад.
Хаминро метавон дар мавриди Адолат ва Хуршеди Атовулло хам гуфт. Агар ман биравам ва аз Адолат назар пурсам, ки «рузномаи Хуршед чи тур» ё баръакс, ва онхо ин назархоро бихонанд, ба хусус агар интикодй бошанд, ду руз тул накашида душмани чони хам хоханд шуд. Ва агар ин чурй идома бидихем, ба чони хам хоханд уфтод.
Дунбола дорад
Нависанда:AE
Хеле ачиб!
Чанд точик дар бораи махалгарои дар Точикистон сухбат мекунанд, масъала масъалаи Точикистон аст, ба хич инглис ё русе иртибот надорад, вале инхо хай доранд ба инглисй бахс мекунанд. Хамин худ нишон медихад, ки мо забони хамдигарро дар вокеъ намефахмем!
Дар мавриди махал/минтакагарои дар Точикистон:
1. Ин як падидаи ичтимоъи аст, ки ангезахо ва авомили сиёсй ва иктисодй ва фархангй дорад. Ин вокеъиятест, ки бояд аз рохи илмй ё чомеъашиносй ба он расидагй шавад. Бахсу баррасихои олуда ба эхсосот даркор нест.
2. Махалгарои бояд эътироф шавад ва бояд кушид, ки аз он ба суди миллат истифода шавад. Яъне агар ракобати зишту ахриманона ба ракобати солим табдил шавад, хамаи махаллот дар нихоят суд хоханд бурд.
3. Зимнан, дар канори махалгарои масоили дигаре хам хаст, ки бояд баррасй шаванд! Масалан, мо табакагарои дорем: як силсила эшонхо ва хочахо ва турахо ва сайидхои навпо имруз дар чомеъа хечемуни (гегемония) доранд. Мо имруз як силсила «Хуччоч» дорем, ки хама чо бологузар хастанд, харчанд маълум нест аз чи рохе ба хач рафтаанд, аз рохи Хиндустон ё Туркистон. Гурухи, ба истилох, «равшанфикрон»-и исломй меболанд, ки дар хиндуизм системи кастхо хаст ва ислом дини баробарй ва бародарист. Аммо ин сайидхо ва эшонхо ва хочахо, ки дар Эрон ва Осиёи Миёна хечемунй доранд, магар хамон брахминхои исломй нестанд, ки бедалел мардум дасти онхоро мебусанд? Чаро хич чомеъашиносе инхоро намеомузад? Чаро рузноманигоре инхоро намегуяд? Магар аз хамон огози ислом мардуми гайриараб ба номи «маволй» мавриди табъиз карор нагирифтаанд? Магар аз хамон огоз мардум ба мусалмон, зиммй ва кофар таксим ва табъиз нашудаанд?
4. Аз назари шахсии ман, дар вокеъ, бахсхое, ки дар бораи махалгарои дар нашрияхои Точикистон ахиран матрах мешаванд, хадафашон халли масъала нест! Хадаф аз ин бахсхо дар вокеъ баёни заъфхои нависандагон аст. Рахмониён (ман уро намешиносам) хич пешниходе барои халли мушкили махалгарои накарда ва танхо коре, ки карда, гилаву гилагузорй карда, ки пешохангони адабиёт хамвора аз шимол будаанд ва гуё ин амр бидуни шоистагии ин афрод сурат гирифтааст! Ин гуфтор дар холест, ки хич далеле наёварда, ки хунари, масалан, шоъирии Лоик ё Гулназар ё Бозор Собир ё хар каси дигар дар чи сатх аст. Ба ин далел химояти Адолат аз Рахмониён ба назари ман бемантик аст!
5. Дар мавриди Суруди миллй хам гароишхои махалгароёна вучуд дорад. Бибинед, танхо Суруди миллии мо нест, ки дар шароити бади солхои 1990 офарида шуд! Парчам, герб (орм) ва дигар нишонхои мо, Конуни Асосй ва хатто давлате, ки холо дорем, моли хамон замонаи ноамнй ва бесуботист. Пас чаро бояд танхо Суруди миллй иваз шавад? Чаро бояд дар мавриди дигар чизхо хомуш монд? Оё барои ин нест, ки сарояндаи он аз махалли мо нест? Зеро ман дар хич як аз ин маколот нахондам, ки сабаби бад будани Суруди миллии кунунй чист. Хич касе аз ин чанобон баррасии хунарии тахлили ин шеърро анчом надода ва заъфу кубхи онро нагуфт. Факат хамин ки «Мо ин сурудро дуст намедорем!» Тамом, вассалом! Магар дар дунё чизхое, ки шумо дуст надоред, кам аст? Адолат-бону, масалан, дар дифоъ аз Рахмониён мегуяд: Мо аз ин бехтар метавонем суруди миллй бисароем! Лутфан аввал бисароед ва нишон бидихед, ки метавонед. Хавои дахон лозим нест!
Ба назари ман, агар фурсат барои тагйири Суруди миллй фаро расида, пас фурсат барои тагйири парчаму нишони миллй хам фаро расида. Фурсат барои тагйири номи Точикистон (ба Хуросон) хам фаро расида. Фурсат барои тагйири режими кунунй хам фаро расида, ки то имруз коре барои пешрафти мардум накардааст! Бояд раиси чумхурии чадид, шахрдори чадид, порлумони чадид... дошта бошем. Албатта, аз тагйири суруд чизе ба даст намеояд, вале...
Дигар ин ки агар мардуми як минтака дар шеър ва адабиёт пешдаст хастанд, ба хотири ин нест, ки онхо ба ин гуна макомхо таъйин шудаанд. Дар шеър ва хунар макомеро намешавад таъйин кард ва ба ин далел, махалгарои хам наметавонад вучуд дошта бошад. Агар вучуд дошта бошад, осебе ба хич кас намерасад, чун суруд пул, мол, дорои нест, ба вижа дар Точикистон! Аммо таъйини макомоти сиёсй бар асли махал, ки масъалаи догтаре дар Точикистон аст, чаро матрах намешавад? Тайи 15 соли ахир садхо мутахассиси хуб рафтанд, чун аз кор дур карда шуданд. Ва хар чупоне чои онхоро гирифт. Ва мо имруз як инжинери дурусту хисобии барк надорем! Чаро ин мавзуъ баррасй намешавад?
Дар нашрияхои Точикистон хатто манипулатсия (дасткорй) хам ба назар мерасад. Масалан, рузноманигор, барои ин ки миёни шуъаро ихтилоф ичод кунад, меравад ва аз Каноъат мепурсад, ки «назари Шумо ба шеъри Гулназар ба унвони Суруди миллй чист?» Ё мегуяд, ки «шеъри Бозор бехтар аст», ки инхо амдан ба ихтилоф тахрик кардани шуъарост! Херо бихохем-нахохем, дуто шоъир мисли дуто меъмор ва дуто журнолист, бо хам ракобати хунарй доранд ва тахрики онхо дар нихоят аз ракобати хунарй ба душманй мебарад.
Хаминро метавон дар мавриди Адолат ва Хуршеди Атовулло хам гуфт. Агар ман биравам ва аз Адолат назар пурсам, ки «рузномаи Хуршед чи тур» ё баръакс, ва онхо ин назархоро бихонанд, ба хусус агар интикодй бошанд, ду руз тул накашида душмани чони хам хоханд шуд. Ва агар ин чурй идома бидихем, ба чони хам хоханд уфтод.
Дунбола дорад
This was the BBC!.. For some it's still is.
Still working on my new toys: a marvelous digital video camera and a great software. My next clip is a plunge into my BBC past with my BBC friends:
Wednesday, January 16, 2008
The Loud Little Handful
Last night an incredibly truthful piece written some 100 years ago by a bright American stroke me with its precise compatibility with our contemporary world. Mark Twain (Samuel Langhorne Clemens), a member of the American Anti-Imperialist League, and of course, the great writer of “Adventures of Huckleberry Finn”, depicted how a nation goes to a war, or perhaps, is pushed to a war. He wrote in “The Mysterious Stranger” in 1910:The loud little handful - as usual - will shout for the war
The loud little handful - as usual - will shout for the war. The pulpit will - warily and cautiously - object... at first. The great, big, dull bulk of the nation will rub its sleepy eyes and try to make out why there should be a war, and will say, earnestly and indignantly, "It is unjust and dishonorable, and there is no necessity for it."
Then the handful will shout louder. A few fair men on the other side will argue and reason against the war with speech and pen, and at first will have a hearing and be applauded, but it will not last long; those others will outshout them, and presently the antiwar audiences will thin out and lose popularity.
Before long, you will see this curious thing: the speakers stoned from the platform, and free speech strangled by hordes of furious men who in their secret hearts are still at one with those stoned speakers – as earlier – but do not dare to say so. And now the whole nation – pulpit and all – will take up the war-cry, and shout itself hoarse, and mob any honest man who ventures to open his mouth; and presently such mouths will cease to open.
Next the statesmen will invent cheap lies, putting the blame upon the nation that is attacked, and every man will be glad of those conscience-soothing falsities, and will diligently study them, and refuse to examine any refutations of them; and thus he will by and by convince himself that the war is just, and will thank God for the better sleep he enjoys after this process of grotesque self-deception.
How striking its resemblance is with today’s America!
Tuesday, January 15, 2008
Ashgabat, Tashkent Play Energy Games; Central Asia Shivers
Eurasianet
The leaders of Turkmenistan and Uzbekistan are trying to extract the maximum benefit from their neighbors’ misery. As the people of Central Asia shiver through the harshest winter in generations, Ashgabat and Tashkent are turning the screws, or shutting off the valves altogether, in a bid to obtain a higher price for their natural gas exports.
Temperatures of minus 20 degrees Celsius have prevailed this winter throughout Central Asia. The extreme cold has caught governments unprepared, as officials did not stockpile sufficient energy supplies to provide adequate heating and electricity. This flaw presented an opportunity to the leaders of Turkmenistan and Uzbekistan, two countries who serve as regional suppliers of natural gas. Turkmen leader, Gurbanguly Berdymukhamedov, and his Uzbek counterpart, Islam Karimov, held telephone negotiations on December 18, during which they agreed to coordinate their pricing strategy.
"Having stressed that energy resources were a strategic factor for the stable development of both states, and the increasing well-being of their peoples, the sides confirmed their readiness for close interaction" on pricing and other energy export-related issues, according to an account of the conversation distributed by the Turkmen State News Service. On January 12, Turkmen state television reported that Berdymukhamedov had signed a decree concerning Ashgabat’s participation in a Turkmen-Uzbek inter-governmental commission "for trade, economic, scientific, technological and cultural cooperation."
Within days of the December 18 conversation, Uzbekistan imposed massive increases on Tajikistan and Kyrgyzstan, boosting the gas price from between $100-$115 per thousand cubic meters (tcm) to $145 tcm. As recently as 2006, Kyrgyzstan was paying Tashkent $55/tcm.
[...]
While Uzbekistan’s pricing strategy has generally brought Tashkent the expected benefits, some of Turkmenistan’s efforts to secure additional advantages appear to have backfired. In particular, Ashgabat now finds itself in an awkward position after it tried to force Iran to pay a higher gas price by cutting off supplies. Some areas of northern Iran, along the border with Turkmenistan, have now been without energy imports for over two weeks.
Iranian leaders have flatly refused to bow to Turkmenistan’s pricing demand, and have even gone on the counter-offensive by threatening to abandon future purchases of Turkmen energy. On January 15, state radio broadcast comments by Deputy Iranian Oil Minister Akbar Torkan, who said it was "immoral" for Ashgabat to cut supplies during the depths of winter. Other Iranian leaders have said they will not begin to consider renegotiating the existing supply contract until Turkmenistan resumes exports. According to a report distributed by the Iranian Student News Agency, the country’s oil and foreign ministries are preparing to appeal to an "international tribunal" to seek sanctions against Ashgabat.
Meanwhile, the higher energy prices reaped by Turkmenistan and Uzbekistan have yet to translate into improved living standards in either country. Severe shortages of gas and electricity are also plaguing Turkmenistan and Uzbekistan, as their respective governments have continued to emphasize exports, especially to Russia, over domestic needs. As a result, entire villages, according to some media reports, are being stripped of trees, as residents burn whatever they can get their hands on in order to stay warm.
Read all
The leaders of Turkmenistan and Uzbekistan are trying to extract the maximum benefit from their neighbors’ misery. As the people of Central Asia shiver through the harshest winter in generations, Ashgabat and Tashkent are turning the screws, or shutting off the valves altogether, in a bid to obtain a higher price for their natural gas exports.
Temperatures of minus 20 degrees Celsius have prevailed this winter throughout Central Asia. The extreme cold has caught governments unprepared, as officials did not stockpile sufficient energy supplies to provide adequate heating and electricity. This flaw presented an opportunity to the leaders of Turkmenistan and Uzbekistan, two countries who serve as regional suppliers of natural gas. Turkmen leader, Gurbanguly Berdymukhamedov, and his Uzbek counterpart, Islam Karimov, held telephone negotiations on December 18, during which they agreed to coordinate their pricing strategy.
"Having stressed that energy resources were a strategic factor for the stable development of both states, and the increasing well-being of their peoples, the sides confirmed their readiness for close interaction" on pricing and other energy export-related issues, according to an account of the conversation distributed by the Turkmen State News Service. On January 12, Turkmen state television reported that Berdymukhamedov had signed a decree concerning Ashgabat’s participation in a Turkmen-Uzbek inter-governmental commission "for trade, economic, scientific, technological and cultural cooperation."
Within days of the December 18 conversation, Uzbekistan imposed massive increases on Tajikistan and Kyrgyzstan, boosting the gas price from between $100-$115 per thousand cubic meters (tcm) to $145 tcm. As recently as 2006, Kyrgyzstan was paying Tashkent $55/tcm.
[...]
While Uzbekistan’s pricing strategy has generally brought Tashkent the expected benefits, some of Turkmenistan’s efforts to secure additional advantages appear to have backfired. In particular, Ashgabat now finds itself in an awkward position after it tried to force Iran to pay a higher gas price by cutting off supplies. Some areas of northern Iran, along the border with Turkmenistan, have now been without energy imports for over two weeks.
Iranian leaders have flatly refused to bow to Turkmenistan’s pricing demand, and have even gone on the counter-offensive by threatening to abandon future purchases of Turkmen energy. On January 15, state radio broadcast comments by Deputy Iranian Oil Minister Akbar Torkan, who said it was "immoral" for Ashgabat to cut supplies during the depths of winter. Other Iranian leaders have said they will not begin to consider renegotiating the existing supply contract until Turkmenistan resumes exports. According to a report distributed by the Iranian Student News Agency, the country’s oil and foreign ministries are preparing to appeal to an "international tribunal" to seek sanctions against Ashgabat.
Meanwhile, the higher energy prices reaped by Turkmenistan and Uzbekistan have yet to translate into improved living standards in either country. Severe shortages of gas and electricity are also plaguing Turkmenistan and Uzbekistan, as their respective governments have continued to emphasize exports, especially to Russia, over domestic needs. As a result, entire villages, according to some media reports, are being stripped of trees, as residents burn whatever they can get their hands on in order to stay warm.
Read all
Saturday, January 12, 2008
Sushi with Sholeh
I had seen those spinning bars with colorful plates on them so many times before, but never dared to go near them. It took Sholeh to come over from Amsterdam and drag me there: to a Sushi bar, a brand new one in Holborn. That was fun and an amazing ricy craby salmony adventure I wouldn't mind to repeat. Danke Shoen Sholeh! ("schoen" has been misspelt in order to draw a parallel between Sholeh & Shoen:)).
Wednesday, January 09, 2008
"Intelligentsia" Accelerates National Meltdown (Cyrillic Persian)
Чи гуна рез мешавем
Андешаҳо дар ҳошияи баҳсҳои ахир дар матбуъоти Тоҷикистон, ки таъаффуни маҳалгароӣ медиҳад
Садои хастаи устод Бозор пои телефун баёнгари беҳавсалагиаш ба шунидани ҳарзапароканиҳои ҷорӣ дар матбуъоти Тоҷикистон буд: “Лутфан ин ҳарфҳоро ба ман нагӯ. Мо ки равшанфикре надорем, то аз ӯ гилоя кунем.”
Мавзӯъи суҳбати ду тоҷики ғариб – яке дар Омрикову дигарӣ дар Урупо – мабҳаси беҳудаи ҷорӣ дар расонаҳои Тоҷикистон буд, ки ба шиддат бӯи тунди маҳалгароӣ медиҳад. Ҳар ду тарафи баҳси расонаӣ пок аз ёд бурдаанд, ки муштаракоте доранд ва, масалан, аз оҳоди як миллати воҳиданд, ки доманаи ҳузури он аз марзҳои маҳдуду муҳаҷҷари Тоҷикистон ҳазорон фарсанг фаротар аст.
Маҳалгароӣ ба ҳитаи муназзаҳи адабиёт ҳам кашонда шуда ва тифлакони сарзамини мо суҳбат аз тақсими тоҷикҳо ба “шаҳришуъур”-у “саҳроишуъур” мекунанд, дар ҳоле ки бар сари ҳамин баҳсҳои абас Тоҷикистонро дигар на шаҳре дурусту ҳисобӣ мондаву на саҳрое паҳновар. Ҳар чи ҳаст, санг асту куҳ асту мобақӣ дараҳое миёни куҳсор, ки ба ночор шаҳрашон номидаем.
Ҳамин парокандагӣ, ки назирашро дар баҳси “шоъирони миллӣ ва маҳаллӣ” мебинем, боъис шудааст, ки пойтахтҳои торихӣ аз даст биравад, ҳамқавмони мо бо номҳои “эронӣ” ва “афғон” барои мо хориҷӣ шаванд, ҳатто Нодирпурро вижаи Теҳрону Ахавони Солисро мухтасси Хуросон бидонем (ки агар арвоҳи онҳо аз ин сухани мо хабар ёбанд, бадбахттар хоҳем шуд) ва ҳамқавмони он бари куҳамонро, ки дар оташи ҷанги дохилӣ насӯзондем, ба коми оташи шайёдонаи Шуғод дар расонаҳо бикашем.
Натиҷае, ки дар талабаш ҳастед, чист? Такя бар эрикаи қудрат? Ва агар сари қудрат омадед, бар кӣ ҳукумат хоҳед кард? Ба ин тартибе, ки ҷилав меравед, гумон аст, ки фардо хоке бештар аз рустои худатон фармонпазиратон бимонад.
Устод Бозор бо хандае талх аз ман хост, ки суҳбат аз маҳал наёрам, чун ба қавли ӯ, “ин гапҳо сазовори ман нест.” Ва дар воқеъ, афроде, ки бузургонро маҳсур ба чордевории як русто ё як маҳал дидаанд, пеш аз ҳама худи он азизонро хор кардаанд. Чун фард ҳар чи бештар ба арш суъуд мекунад, ҷаҳонро комилтар мебинад ва ҷаҳониёнро ҳамтои ҳам. Намунаи боризи он абёти Мавлавист, ки шоъирест на маҳалливу на миллӣ, балки ҷаҳонӣ ва улгуи нумувви ҳуввияти башарӣ:
Чи тадбир, эй мусалмонон, ки ман худро намедонам,
На тарсо, на яҳудиам, на габру на мусалмонам.
На шарқиам, на ғарбиам, на илвиам, на суфлоам,
На з-аркони табиъиам, на аз афлоки гардонам.
На аз Ҳиндам, на аз Чинам, на аз Булғору Сағсинам,
На аз мулки Ироқайнам, на аз хоки Хуросонам.
Шуданӣ нест, ки якояки мо ба ин дарки ҷаҳониву кайҳонӣ бирасем, вале нокомии мо дар дарки ҳуввияти миллӣ саранҷом кореро ба дасти так-таки мо хоҳад дод, ки то абадулобод аз пасаш бар нахоҳем омад ва хокистари мо ҳамон беҳ, ки зери пои наводагонамон лагадмол шавад.
Чун бад-ин минвол мо ба ояндагони худ чи чизе мехоҳем ба ирс бигзорем? Фазлфурӯшиҳои пуч дар бораи бартарии ин қишлоқ аз он қишлоқ? Достонҳои панҷҳазорсола дар бораи шукӯҳи қавми ориёии мо, ки ҳоло аз гумномтарин ақвоми башарист? Пирӯзии фалонӣ ва шикасти беҳмонӣ дар баҳси бесарусомоне дар бораи Суруди Миллӣ? Суҳбат аз миллатест, ки бахши азими он ҳанӯз дар зиллати беҳуввиятӣ гирифтор монда ва намедонад модари ӯ кӣ буда ва бар сараш чиҳо оварданду оварда. Афроде, ки дар баёни фикру эҳсос ба забони модарии худ ба минг-минг меуфтанду оҷиз мемонанд. Афроде, ки ҳанӯз намедонанд аз бозмондагони эрониёни нажодаанду номи забонашон порсист ва хатти ҳазорсолаашонро ҳанӯз бар маснади пешинаш нанишондаанд. Афроде, ки аз гардунаи замон ҳар рӯз ба андозаи як сол вопас мемонанд... Ман ҳам дар ин миён ҳастам ва аз ин меросе, ки қарор аст барои ояндагон бигзорем, шарманда.
Гузаштаро раҳо кун ва ба имрӯз биандеш. Ифтихороти пешин моли пешиниён аст. Муҳим он аст, ки имрӯз чи фикри бикре, чи сухани тозае мехоҳем дар миён оварем, ки созанда бошад ва барои худи мо ифтихор офаринад, то дигар “гирди номи падар” нагардем ва бо ибрози шаҳомат “падари хеш” бошем.
Достони Суруди Миллӣ бо навоҳои хоркунандаву озорандаи маҳаллӣ моҳҳост, ки нақли маҳофил аст, гӯӣ бо иваз кардан ё накардани матну оҳанги он мо ба кайҳон фазонаварде хоҳем фиристод ё Омрикое дигарро кашф хоҳем кард.
Шеъри форсии тоҷикӣ ба далели султаи забону хатти русӣ аз ҳамтоёни бурунмарзии худ фарсангҳо вопас мондааст ва дар ин шакке нест, ки Суруди Миллии мо, замоне ки мо ба дарки беҳтаре аз шеъру суруд бирасем, иваз хоҳад шуд. Марҳилаи таъвизи суруди миллӣ дар миёни мардумони мутамаддин ба дур аз таъассуботи ҷавомеъи ибтидоӣ ва танишҳои маҳалгароёна, танҳо бар мабнои арзиши адабии он сурат мегирад ва мо ҳанӯз ба он марҳила нарасидаем. Кӯчактарин баҳси ба зоҳир адабӣ ва миллӣ дар маҳофили мо дар торҳои заҳрогини маҳалгароӣ мепечад ва тикка-тикка мешаваду аз ҳам мепошад. Пас беҳтар аст нахуст солори забону миллати худ бошем ва талош кунем ба қазоё аз равзанаи кулбаи рустоии худ нигоҳ накунем.
Пурсишҳои хабарнигорони мо ҳанӯз дар ҳамон ҳад боқӣ мондааст: “Шумо оё фикр намекунед барои ворисони Борбаду Накисову Рӯдакӣ истифода аз мусиқии як оҳангсози яҳудӣ дар Суруди Миллӣ бояд нанговар бошад?” Дар ҳоле ки дар Урупову Омрико шояд ҳатто як тан аз афроди одӣ аз пешинаи маҳалливу қавмии оҳангсози суруди миллишон огоҳ нест. На ба далели ин ки фарди бесаводест, балки ба хотири беҳудагии ин иттилоъоти зоид, ба хотири ин ки мағзаш андармони гирд овардани иттилоъоти судовару бадардбихур аст, то барои фардоиён меросе беҳтар аз мероси гузаштагон ба ҷо бигзорад. Ва агар бидонад, ки оҳангсози Суруди Миллии кишвараш як яҳудитаборе будааст, ки худашу аҷдодаш зодаи он сарзаминанд, ба бузургии миллати худаш бештар аз пеш хоҳад болид. Чун мояи ифтихор аст, ки намояндаи як қавми ғайрибумӣ ба сарзамини ӯ ин ҳама арҷ дошта бошад. Афзун бар он, суҳбатҳои расонаии Тоҷикистон дар бораи намояндаи қавмест, ки барои Тоҷикистони мо ва худашон осори гаронбаҳои ҳунарӣ офаридаанд ва ришта-филмҳои Шоҳнома бар тораки он чун ситора медурахшад.
Пас кори онҳо созанда буд. Онҳо аз худ мурдарег (мерос)-и пурарзише ба ёдгор гузоштанд. Акнун навбати мост, ки ба фикри сохтану созандагӣ бошем, то тӯшаи роҳи ояндагонро таъмин кунем. Аммо натиҷаи ин баҳсҳои муттакӣ ба маҳал чизе ҷуз сӯхтану сӯзандагӣ нест.
Ақвоми дигар бо худӣ кардани бегонаҳо бузург мешаванд, дар ҳоле ки мо тарҷеҳ медиҳем бо бегона кардани худиҳо рез шавем. Узбакҳо бо узбак хондани тоҷикҳо азим шуданд, аммо мо бо узбаку яҳудӣ хондани тоҷикҳо рез шудем.
Магар метавон поратар аз ин ҳам буд? Дигар мехоҳем туъмаи чи касе бишавем? Ҳофизаи торихии мо бояд дарозтар аз инҳо бошад ва ҳаргиз ёдамон наравад, ки чи гуна дар миёни кӯҳистон гирамон андохтанду даври хокамон хат кашиданду номашро “Тоҷикистон” ниҳоданд. Пас беҳтар аст ба фикри беҳбуди ҳамин насиби андакамон бошему ҳамдигарро азиз бидорем ва дар паҳнои порсигӯи ҷаҳон кӯчактарин маҳалли худамонро Тоҷикистон бидонем.
*Ин навишта барои интишор ба хафтаномаи "Миллат", чопи Душанбе, фиристода шудааст.
Агар бархе аз хуруфро намебинед, кулли матнро руи барномаи Microsoft Word пиёда кунед, ки маъмулан чавоб медихад.
Андешаҳо дар ҳошияи баҳсҳои ахир дар матбуъоти Тоҷикистон, ки таъаффуни маҳалгароӣ медиҳад
Садои хастаи устод Бозор пои телефун баёнгари беҳавсалагиаш ба шунидани ҳарзапароканиҳои ҷорӣ дар матбуъоти Тоҷикистон буд: “Лутфан ин ҳарфҳоро ба ман нагӯ. Мо ки равшанфикре надорем, то аз ӯ гилоя кунем.”
Мавзӯъи суҳбати ду тоҷики ғариб – яке дар Омрикову дигарӣ дар Урупо – мабҳаси беҳудаи ҷорӣ дар расонаҳои Тоҷикистон буд, ки ба шиддат бӯи тунди маҳалгароӣ медиҳад. Ҳар ду тарафи баҳси расонаӣ пок аз ёд бурдаанд, ки муштаракоте доранд ва, масалан, аз оҳоди як миллати воҳиданд, ки доманаи ҳузури он аз марзҳои маҳдуду муҳаҷҷари Тоҷикистон ҳазорон фарсанг фаротар аст.
Маҳалгароӣ ба ҳитаи муназзаҳи адабиёт ҳам кашонда шуда ва тифлакони сарзамини мо суҳбат аз тақсими тоҷикҳо ба “шаҳришуъур”-у “саҳроишуъур” мекунанд, дар ҳоле ки бар сари ҳамин баҳсҳои абас Тоҷикистонро дигар на шаҳре дурусту ҳисобӣ мондаву на саҳрое паҳновар. Ҳар чи ҳаст, санг асту куҳ асту мобақӣ дараҳое миёни куҳсор, ки ба ночор шаҳрашон номидаем.
Ҳамин парокандагӣ, ки назирашро дар баҳси “шоъирони миллӣ ва маҳаллӣ” мебинем, боъис шудааст, ки пойтахтҳои торихӣ аз даст биравад, ҳамқавмони мо бо номҳои “эронӣ” ва “афғон” барои мо хориҷӣ шаванд, ҳатто Нодирпурро вижаи Теҳрону Ахавони Солисро мухтасси Хуросон бидонем (ки агар арвоҳи онҳо аз ин сухани мо хабар ёбанд, бадбахттар хоҳем шуд) ва ҳамқавмони он бари куҳамонро, ки дар оташи ҷанги дохилӣ насӯзондем, ба коми оташи шайёдонаи Шуғод дар расонаҳо бикашем.
Натиҷае, ки дар талабаш ҳастед, чист? Такя бар эрикаи қудрат? Ва агар сари қудрат омадед, бар кӣ ҳукумат хоҳед кард? Ба ин тартибе, ки ҷилав меравед, гумон аст, ки фардо хоке бештар аз рустои худатон фармонпазиратон бимонад.
Устод Бозор бо хандае талх аз ман хост, ки суҳбат аз маҳал наёрам, чун ба қавли ӯ, “ин гапҳо сазовори ман нест.” Ва дар воқеъ, афроде, ки бузургонро маҳсур ба чордевории як русто ё як маҳал дидаанд, пеш аз ҳама худи он азизонро хор кардаанд. Чун фард ҳар чи бештар ба арш суъуд мекунад, ҷаҳонро комилтар мебинад ва ҷаҳониёнро ҳамтои ҳам. Намунаи боризи он абёти Мавлавист, ки шоъирест на маҳалливу на миллӣ, балки ҷаҳонӣ ва улгуи нумувви ҳуввияти башарӣ:
Чи тадбир, эй мусалмонон, ки ман худро намедонам,
На тарсо, на яҳудиам, на габру на мусалмонам.
На шарқиам, на ғарбиам, на илвиам, на суфлоам,
На з-аркони табиъиам, на аз афлоки гардонам.
На аз Ҳиндам, на аз Чинам, на аз Булғору Сағсинам,
На аз мулки Ироқайнам, на аз хоки Хуросонам.
Шуданӣ нест, ки якояки мо ба ин дарки ҷаҳониву кайҳонӣ бирасем, вале нокомии мо дар дарки ҳуввияти миллӣ саранҷом кореро ба дасти так-таки мо хоҳад дод, ки то абадулобод аз пасаш бар нахоҳем омад ва хокистари мо ҳамон беҳ, ки зери пои наводагонамон лагадмол шавад.
Чун бад-ин минвол мо ба ояндагони худ чи чизе мехоҳем ба ирс бигзорем? Фазлфурӯшиҳои пуч дар бораи бартарии ин қишлоқ аз он қишлоқ? Достонҳои панҷҳазорсола дар бораи шукӯҳи қавми ориёии мо, ки ҳоло аз гумномтарин ақвоми башарист? Пирӯзии фалонӣ ва шикасти беҳмонӣ дар баҳси бесарусомоне дар бораи Суруди Миллӣ? Суҳбат аз миллатест, ки бахши азими он ҳанӯз дар зиллати беҳуввиятӣ гирифтор монда ва намедонад модари ӯ кӣ буда ва бар сараш чиҳо оварданду оварда. Афроде, ки дар баёни фикру эҳсос ба забони модарии худ ба минг-минг меуфтанду оҷиз мемонанд. Афроде, ки ҳанӯз намедонанд аз бозмондагони эрониёни нажодаанду номи забонашон порсист ва хатти ҳазорсолаашонро ҳанӯз бар маснади пешинаш нанишондаанд. Афроде, ки аз гардунаи замон ҳар рӯз ба андозаи як сол вопас мемонанд... Ман ҳам дар ин миён ҳастам ва аз ин меросе, ки қарор аст барои ояндагон бигзорем, шарманда.
Гузаштаро раҳо кун ва ба имрӯз биандеш. Ифтихороти пешин моли пешиниён аст. Муҳим он аст, ки имрӯз чи фикри бикре, чи сухани тозае мехоҳем дар миён оварем, ки созанда бошад ва барои худи мо ифтихор офаринад, то дигар “гирди номи падар” нагардем ва бо ибрози шаҳомат “падари хеш” бошем.
Достони Суруди Миллӣ бо навоҳои хоркунандаву озорандаи маҳаллӣ моҳҳост, ки нақли маҳофил аст, гӯӣ бо иваз кардан ё накардани матну оҳанги он мо ба кайҳон фазонаварде хоҳем фиристод ё Омрикое дигарро кашф хоҳем кард.
Шеъри форсии тоҷикӣ ба далели султаи забону хатти русӣ аз ҳамтоёни бурунмарзии худ фарсангҳо вопас мондааст ва дар ин шакке нест, ки Суруди Миллии мо, замоне ки мо ба дарки беҳтаре аз шеъру суруд бирасем, иваз хоҳад шуд. Марҳилаи таъвизи суруди миллӣ дар миёни мардумони мутамаддин ба дур аз таъассуботи ҷавомеъи ибтидоӣ ва танишҳои маҳалгароёна, танҳо бар мабнои арзиши адабии он сурат мегирад ва мо ҳанӯз ба он марҳила нарасидаем. Кӯчактарин баҳси ба зоҳир адабӣ ва миллӣ дар маҳофили мо дар торҳои заҳрогини маҳалгароӣ мепечад ва тикка-тикка мешаваду аз ҳам мепошад. Пас беҳтар аст нахуст солори забону миллати худ бошем ва талош кунем ба қазоё аз равзанаи кулбаи рустоии худ нигоҳ накунем.
Пурсишҳои хабарнигорони мо ҳанӯз дар ҳамон ҳад боқӣ мондааст: “Шумо оё фикр намекунед барои ворисони Борбаду Накисову Рӯдакӣ истифода аз мусиқии як оҳангсози яҳудӣ дар Суруди Миллӣ бояд нанговар бошад?” Дар ҳоле ки дар Урупову Омрико шояд ҳатто як тан аз афроди одӣ аз пешинаи маҳалливу қавмии оҳангсози суруди миллишон огоҳ нест. На ба далели ин ки фарди бесаводест, балки ба хотири беҳудагии ин иттилоъоти зоид, ба хотири ин ки мағзаш андармони гирд овардани иттилоъоти судовару бадардбихур аст, то барои фардоиён меросе беҳтар аз мероси гузаштагон ба ҷо бигзорад. Ва агар бидонад, ки оҳангсози Суруди Миллии кишвараш як яҳудитаборе будааст, ки худашу аҷдодаш зодаи он сарзаминанд, ба бузургии миллати худаш бештар аз пеш хоҳад болид. Чун мояи ифтихор аст, ки намояндаи як қавми ғайрибумӣ ба сарзамини ӯ ин ҳама арҷ дошта бошад. Афзун бар он, суҳбатҳои расонаии Тоҷикистон дар бораи намояндаи қавмест, ки барои Тоҷикистони мо ва худашон осори гаронбаҳои ҳунарӣ офаридаанд ва ришта-филмҳои Шоҳнома бар тораки он чун ситора медурахшад.
Пас кори онҳо созанда буд. Онҳо аз худ мурдарег (мерос)-и пурарзише ба ёдгор гузоштанд. Акнун навбати мост, ки ба фикри сохтану созандагӣ бошем, то тӯшаи роҳи ояндагонро таъмин кунем. Аммо натиҷаи ин баҳсҳои муттакӣ ба маҳал чизе ҷуз сӯхтану сӯзандагӣ нест.
Ақвоми дигар бо худӣ кардани бегонаҳо бузург мешаванд, дар ҳоле ки мо тарҷеҳ медиҳем бо бегона кардани худиҳо рез шавем. Узбакҳо бо узбак хондани тоҷикҳо азим шуданд, аммо мо бо узбаку яҳудӣ хондани тоҷикҳо рез шудем.
Магар метавон поратар аз ин ҳам буд? Дигар мехоҳем туъмаи чи касе бишавем? Ҳофизаи торихии мо бояд дарозтар аз инҳо бошад ва ҳаргиз ёдамон наравад, ки чи гуна дар миёни кӯҳистон гирамон андохтанду даври хокамон хат кашиданду номашро “Тоҷикистон” ниҳоданд. Пас беҳтар аст ба фикри беҳбуди ҳамин насиби андакамон бошему ҳамдигарро азиз бидорем ва дар паҳнои порсигӯи ҷаҳон кӯчактарин маҳалли худамонро Тоҷикистон бидонем.
*Ин навишта барои интишор ба хафтаномаи "Миллат", чопи Душанбе, фиристода шудааст.
Агар бархе аз хуруфро намебинед, кулли матнро руи барномаи Microsoft Word пиёда кунед, ки маъмулан чавоб медихад.
Sunday, January 06, 2008
Around Ilford
Ilford - the land of diversity in London, the place I'm really fond of these days. And that's my latest clip:
Saturday, January 05, 2008
Subscribe to:
Posts (Atom)