It’s Your Turn, Rahman!

Акнун навбати шумост, Рахмон!

Мочаро хаячонангезтар шуд. Рахмон пас аз найранги сиёсие, ки «лагви сафари рахбари Точикистон ба Русия» унвон шуд, саранчом тасмим гирифтааст, ки ба хар хол дар нишастхои Иттиходи Иктисодии Уруосиё ва Паймони Амнияти Дастачамъй дар Маскав ширкат кунад. Пештар Вазорати хоричаи Точикистон эълом карда буд, ки «ба далели мушкилоти шадид дар заминаи энержй» Эмомъалии Рахмон дар дах рузи нахусти мохи феврие (феврал) кишварро тарк нахохад кард. Чи шуд, ки чунин шуд?

Аркадий Дубнов, хабарнигори базохир огохи «Время новостей», чопи Маскав, менависад, ки гуё рахбари яке аз кишвархои мустакилли хамсуд дар як тамоси телефунй бо хамтои точикаш уро ба анчоми сафар ба Маскав мутакоъид кардааст. Манобеъи расмй хам бидуни хичолат аз пахши хабари каблии «лагви сафар» ва бе хеч тавзехи изофй таъйид карданд, ки ин сафар сурат хохад гирифт. Ва афзуданд, ки Рахмон бо як баста пешниходхо барои хамкорй дар он нишастхо ширкат хохад кард. Агар Рахмон бихохад аз Русияву дигар ёрони чирга суде бируёнад, шояд хамакнун фурсати муносибест. Вале оё у аз истеъдоди диплумотики басанда бархурдор аст? Пурсишест андешабарангез.

Хуручи Узбакистон аз Иттиходи Иктисодии Уруосиё дар поизи гузашта, инояти дуборааш ба омрикоихо ва тахдидаш ба тарки Паймони Амнияти Дастачамъй дар дидори ахири Медведев бо Каримов барояндеро дошт, ки рахбари узбак дар орзуяш буд ва каблан сухбати онро карда будем. Акнун эхтимол дорад, ки Каримов хатто дар нишасти Иттиходи Иктисодии Уруосиё ширкат кунад, бо ин ки узвияташ дар он мутаваккиф шудааст. Ва рубаруии рахбарони точику узбак дар ин нишаст метавонад дастикам ба руёруии забонй кашида шавад, агар на руёруии чисмонй. Ин ду ёри дирузу агёри имруз укдаи газоферо алайхи якдигар дар синахояшон захира кардаанд, ки ба мукобилаи ду кишвар бар сари захоири оби Точикистон ва нахваи корбурди он бармегардад.

Ба хар руй, «нози диплумотик» (таъбири Салими Аюбзод бо истинод ба расонахои русй) барои рахбари узбак корсоз вокеъ шуд. Мусалламан, ба далелхои иктисодй, ки шархи он хам каблан омада буд: карор аст гози Узбакистон лулаи South Stream-и Русияро пур кунад. Аммо «ноз»-и Рахмон дар Маскав нозбардоре хохад ёфт? Дар баробари чи имтиёзи дигаре? Оё Рахмон таъсисоти дигаре чун маркази кунтрули кайхонии «Окно» дар ихтиёр дорад, ки пешкаши Окпошшо кунад? Ё имкони мизбонии ройгону беминнат аз як лашкари дигари Русияро метавонад фарохам кунад?

Агар Рахмон саранчом то ба пояи як диплумоти одй рушд карда бошад, имруз аз хамаи шароити анчоми як монувр (манёвр)-и рохбурдй бархурдор аст. Курмонбек Бокиев – раисичумхурии Киргизистон пас аз дарёфти чандин тун ваъдаи баланду болои тоза аз хамтои русаш шомгохи сешанбе (03.02.09) тарсону ларзон эълом кард, ки хукуматаш тасмим гирифтааст пойгохи низомии омрикоихо дар фурудгохи Моносро бибандад. Ин дар холест, ки хамин чанд руз пеш фармондехи нерухои мусаллахи Омрико дар Ховари Миёна ва Осиёи Марказй дар гуфтугу бо Рахмон бо итминони тамом гуфта буд, ки мухлати хузури нерухояш дар Киргизистон тамдид хохад шуд. Бо ин ки омрикоихо аз нохушнудии Русия бобати хузури омрикоихо дар Киргизистон огох буданд, бегумон интизор надоштанд, ки ба ин зудй аз он сомон ронда шаванд. Умедвор буданд, ки мисли собик бо пардохти пуле бештар пойгохи Гансиро хифз кунанд. Ва Худоро чй дидй! Шояд чунин хам шавад.

Аммо чудо аз гумоназанихо, вазъият дар Осиёи Миёна акнун ба суди давлати навпои Омрико нест. Русия орои Узбакистон ва Киргизистонро харид. Кимати тасмими ахири Бокиев андак нест: 150 милюн дулор кумаки билоъиваз, 300 милюн дулор вом бо бозпардохти 40-сола, ки хафт соли он боимтиёз аст ва сармоягузории 1.7 милёрд дулорй дар сохтмони неругохи обии Камбарото, ки орзуи деринаи киргизхост.

Бад-ин гуна, танхо хамсояи Афгонистон дар минтака, ки аз кофилаи руссолор дур монда, Точикистон аст, бо дарозтарин марзи муштарак бо он кишвари бесубот. Он хам дар даврае, ки Омрико мехохад доманаи амалиёташ дар Афгонистонро густариш дихад ва ба ёрии хамсоягони Афгонистон чашми умед духтааст.

Рахмон дар дидори ахираш бо Петреус (фармондехи Омрико дар Ховари Миёна ва Осиёи Марказй) ба у руи хуш нишон дод, ки шояд яке аз далоили озурдагии Медведев хамин бошад. Холо ки кор аз кор гузашта, Рахмон метавонад суду зиёни хосил аз ин даргирии диплумотикро бисанчад ва ба омрикоихо руи хуштаре нишон дихад.

Дар Омрико давлате руи кор омада, ки ба вузух бештар аз давлати манфури пешин дагдагаи демукросиву хукуки башарро дар сар дорад. Рахбари давлати навин касест, ки озори табъизро руи пусти худ эхсос кардааст ва ба хукуки башар муътакидтар аз хар рахбари пешини он кишвар аст.

Гузашта аз ин, тасаввур намешавад, ки хузури пойгохи омрикойи дар кишвари бемоя (аз лихози иктисодй) ва дурдасте чун Точикистон дарозмуддат бошад. Мавкеъияти жеупулитик ба Точикистон ичоза медихад, ки ин бор аз чанги Русия бирахад, аз кумакхои Омрико бахра бигирад, бидуни нигаронй бо кумаки Эрон ва шояд Омрико неругохи Рогунро бисозад ва тахти химояти Омрико аз таъаррузи эхтимолии хамсояи бадсиголаш хам дар амон бошад. Ба иборате дигар, Точикистон метавонад бо истифода аз ин фурсат андаке ба байтулмоли холиаш бирасад, по бигираду коим шавад ва саранчом аз зери сояи Русияву Узбакистон берун ояд. Берун омадан аз зери ин сояхои сиёх аз ниёзхои умда барои идомаи хаёти сиёсй, фархангй ва ичтимоъии Точикистон аст.

Дар холи хозир пойгохи низомии Русия барои Точикистон чизе чуз дардисар надорад. Точикистон танхо кишварест, ки дар баробари чавлони низомии Хирси Сапед дар каламрави худ бож намеситонад. Мешавад тасмимеро, ки Бишкек дар мавриди пойгохи низомии омрикойи гирифт, Душанбе дар мавриди «лашкари 201»-и Русия бигирад. Он гох Точикистон гузинаи бештаре дар ихтиёр хохад дошт: Русияи нигарону хоршуда бо анбоне аз ваъдахои тоза ва Омрикои муштоки дарёфту ироаи кумак.