The Boomerang of Fanaticism

Яке-ду руз аст, ки зехнам гирифтори як мавзуъи бунёдин аст: таъассуб ва решахои он. Хамон чизе ки аз нокучоободи дарун синахез мехазаду нахуст дил, сипас зехн ва саранчом асабхои моро пушти пардае оханин карор медихад, ба гунае ки ба чуз «хамон чиз» дигар чизеро намебинем. Ба порсй ба он «курбоварй» мегуянд. Роичтарин таърифи илмии он чунин аст: «Эхсосе, ки саршор аз харорату шавки интикоднопазир аст ва голибан чанбаи мазхабй ва сиёсй дорад ва кунтрули равониро хунсо мекунад.» Рафтори як мутаъассиб ё курбовар маъмулан мавозин ё нормхои ичтимоъиро ба хам мезанад ва у гирифтори фикри музохимест, ки харгиз оромаш намегузорад.

Барои намуна, агар як курбовар бихохад сари мавзуъи эътикодиаш сухбат кунад, маъмулан истидлолхои тарафро намешунавад. На ин ки ношунида бигирад, балки беихтиёр намешунавад. «Хамон чиз» бо чазбаи оханини худ уро танхо ба самте хидоят мекунад, ки «хамон чиз»-ро таквият кунад. Ба хангоми чустучу дар манобеъу маъхазхо курбовар танхо дунболи «хамон чиз» мегардад ва хатто агар он танхо як дарсади кулли матнро ташкил дихад, 99 дарсади бокимондаро намебинад ва танхо хамон як дарсадро барои зехни худ туша мегирад.

Бароянди курбоварй маъмулан вайронист. Намунахои он фаровон аст. Чахони кунунии мо комилан тахти юги таъассуб идора мешавад. Бо омадани як мутаъассиби масехй бар сари кудрат дар пурзуртарин абаркудрати чахон (Чорч Буш) дар соири кишвархо низ одамакхои мутаъассиб руи кор омаданд ва бархурди таъассубхо ними чахонро дар хоку хун огуштааст. Дар вокеъ, бехтар буд агар Самуэл Хангтингтони омрикойи ба чои назарияи «бархурди тамаддунхо» теурии «бархурди таъассубхо»-ро тарх мекард. Чун он чи шохидаш хастем, ба дуввумй наздиктар аст, то аввалй.

Сакфи вайронихои ношй аз таъассуб Чанги Чахонии 2 буд. Хитлер ба монанди хар мутаъассиби дигаре барои тавчеху кабулондани дидгохи худ муттакй ба нируи мовароуттабиъа буд. Танхо тафовути у аз курбоварони дигар дастёбиаш ба кудрати азим буд, ки уро ба бартарин намунаи ифрот дар таъассуб табдил кард. У пояхои таъассуби худро илохй медонист ва дар китоби «Набарди ман» (Mein Kampf) навишта буд:
«Акнун ман муътакидам, ки кирдори ман бо иродаи Парвардигори холик созгор аст: бо дифоъ аз худам дар баробари яхудихо, ман дар рохи Худо ва аз барои Худо мечангам.»
Чои дигар дар хамин китоб у мегуяд:

«Набарди у (Исои Масех) барои даст ёфтан ба чахоне орй аз захри яхудй чи шигифтангез буд.»

Яъне як мутаъассиб дар тагйири таъбирхо бисёр тардасту мохир аст. Ва Исои Масехро хам ки бино ба асотир як яхудй буда, ба душмани яхудиён табдил мекунад. Таъассуби Хитлер ба андозае шадид буд, ки тахкику тафаххус дар гузаштаи худро мамнуъ карда буд, чун гуфта мешавад як чахоруми хуни худи у яхудй будааст. Ин бешабохат ба таъассуби зиддиточикии Ислом Каримов нест, ки реша дар укдаи хакорати дерине дорад ва у хам талош мекунад ирки як нима точикии худро пинхон нигах дорад.

Аммо кабл аз ин ки кори таъассуби зиддияхудй то ба ин чо бирасад, дар гузашта, аз соли 200 мелодй ба баъд яхудихо дар хадду андозаи худ таъассубро ниходина карда буданд. Тавре ки як яхудии порсо (ботакво) вакте аз канори салиби Исо мегузашт, хатман бояд ба руи он туф мекард. Ё туф кардан ба самти калисои масехй аз фароизи мазхабии яхудихо буд. Аммо вакте ки масехихо аз ахху туфи яхудихо безор шуданду бар онхо тохтанд, хохомхо (рухониюни яхудй) аз пайравони кешашон хостанд, ки бузок (оби дахон)-ашонро тавре самти чалипову калисо бирезанд, ки касе набинад ва ё бехтар аз он, ба руи салиб на, балки ба синаи худ туф кунанд. Хамин холо хам яхудихоеро метавон дид, ки вакте аз канори чалипову калисо рад мешаванд, ба нохудогох ба синахои худ туф мекунанд. Яъне таъассуб метавонад дар умки чони наслхои мутаъаддиде реша давонад. Дар дахаи 1950 як тамбр (морки лифофа), ки тасвири зарраии чалипо бар фарози калисоеро дошт, дар Исроил гавгое бапо кард. Саранчом курбоварон пируз шуданд ва он салибро аз руи тамбр зудуданд.

Пирузии курбоварони яхудй дар хамон як маврид набуд. Дунболаи он тарсноктар ва хунбортар буд ва хазорон хазор араби фаластиниро сарбанесту овора кард ва идомаи онро хам акнун метавон дид. Нигохи кутохе ба торихи башарй гумоне бокй намегузорад, ки яхудихо хам чун Хитлер товони таъассуби худро хоханд дод ва корашон чун олмонихо ба пушаймонй кашида хохад шуд.

Ва аммо таъассубе, ки имруза дар чахони ислом мушохида мешавад, зоидаи тарс ва хисси сархурдагист. Тарс аз нобудй ва тахлил рафтан дар фарханги нируманд ва чираи гарбй ва сархурдагиву навмедй аз шикастхои паихам. Дар холе ки маншаъи аксари он шикастхо хам «хамон чиз» будааст.

Зартуштихо то таъассуби бештар ба харч доданд, ки домони кешамонро бигустаранд, рез шуданд. Дар холе ки сиёсати тахаммулу тасомухи силсилахои пеш аз Сосонй аквоми зиёдеро ба ин кеш чазб карда буд. Аммо арманихое, ки ба зури Сосониён ба кеши зартуштй гаравиданд, бозпас масехй шуданд. Мусалмонон то хостанд бо таъаддй бар бовархои дигарон битозанд ва чахонро гарки ислом кунанд, пора-пора шуданд. Испониёихову яхудихое, ки аз бими шамшери арабхо ба ислом гаравида буданд, бозпас ба огуши кешхои худ баргаштанд. Бахши аъзаме аз эрониён барои худ мактаби тозае сохтанд, ки аз исломи арабй мутафовит аст. Ва хофизаи торихй наслхои чавони «табармусалмонон»-и кадимиро озор медихад ва онон хам худро дар барзах ёфтаанд. Дарего, ки он шикастхои ношй аз таъассуб ва зиёдахохй харгиз дарси ибрат намешавад ва зохиран хар насле худро муваззаф медонад, ки захри шавкарони онро бичашад.

Дар ин миён Туркия танхо кишваре ба назар мерасад, ки талош мекунад он хисси сархурдагй ва таъассубро канор бигзорад ва барои бакои ислом онро бо вокеъиятхои кунунй созгор кунад. Манзур хамон Шурои уламои исломи Туркия аст, ки дар холи баррасии аходис ва хазфу фасхи он даста аз хадисхоест, ки мунказй шудаанд, яъне бештар бо вокеъиятхои 14 карн пеш созгоранд, то имруз.

Дар Точикистон таъассуби давлат барои хифзи кудрати нобахакки худ таъассуби мазхабиро доман задааст, ки бархе аз равияхои он хостори бозгашт ба решахои ислом, яъне 14 карн пешанд. Ва тамоми ин таъассубхо мухимтарин чизро поймол мекунанд, ки он шарафи башарист. Тамоми онхо бо пиндори галати ин ки ба кунхи хакикат расидаанд, мехоханд магзи башариятро об кунанду дар як колиби танг бирезанд, то хама шабехи хам бошанду мисли хам биандешанд (инкубаторская община). Дар вокеъ, ин гуна руйкарди хоркунанда ба башарият хамонанди кумунисм аст, ки ба торих пайваст. Таъассуби масехй масехиятро (бо ин ки пурнуфустарин дини чахон аст) дини акаллият кард. Яъне бештари афроде, ки имруз худро масехй меноманд, фароизи онро канор гузоштаанд. Айни мочаро бо яхудият иттифок уфтод. Ва хар кеши дигаре, ки ин рохро биравад, сарнавишти мушобехе хохад дошт.