Controversies in Millat.tj

Танокузхои «millat.tj»

Байте дар зехнам мепечад, ки фикр мекунам дар яке аз охангхои дилнишини Муъини Исфахонй буд:


Ман ба хокистарнишинй одати дерина дорам
Сина моломоли дард, аммо диле бекина дорам

Холо чаро ба ёди ин байт уфтодам? Чун ман хам ба торона (интернет)-нишинй одате дерина дорам ва гох-гудоре торнамохову торнигорхоро мурур мекунам ва назаротамро дар бораи бархе аз онхо менависам. Мусалламан, на аз руи кину гараз, балки ба умеди рузгоре бехтар бо тористони точикистонии рангинтар.

Имшаб барои нахустин бор торнамои «Миллат»-ро ба хубй, ё ба истилохи бархе аз дустон, синчакунон нигаристам.

Пурсиши баланди «Кй шахсият аст?» дар гушаи рости торнамо бедиранг чалби таваччух мекунад. Хуб, кй шахсият аст, Миллати азиз? Нишони Фравахрро мебинам, ки зераш навиштаанд: «Зардушт» (хамин нигораи боло). Пас он нишон шахсият аст ё Ашу Зартушт, ки тасвирашро намебинем? Ростй, тасвири вахшури эрониро ба осонй метавон дар торона пайдо кард, бо чустучуи андак. Пас бехтар аст дастикам тасвири хиёлии у чойгузини нишоне шавад, ки бино ба фалсафаи Зартушт, бартар аз худи уву хар мирои дигарест – порае аз партави ахуройи, ки дар ниходи хар шахсе хаст ва уро ба пешрафту парвозу суъуд савк медихад.

Ба дунболи он билофосила чашмам дубора ба номи Ашу Зартушт хурд: дар маколаи дуввуми сафхаи нахусти торнамо, ки шиъор медихад: «Зардушт точик набуд. Точикон будойи буданд.» Як сардаргумии дигар. Холо ба кадом як аз ин ду навиштаи руи як сафха бовар кунем? Оё Зартушт шахсияти точикон буд ё набуд? Пас ин зидду накиз бофтанхо чаро? Шояд мавзуъро дар даруни матлаб шикофтаанд.

Матлаби нотамомест ба калами Хайриддини Косимй бо огозе дарднок:

«(Посухе чанд ба мақолаи Варқаи Зайниддин "Ҳушёр бошем, душмани тоҷик дар камин аст" (Миллат, 19 июни 2008).

Бо фурӯпошии Иттиҳоди Шӯравӣ ва матраҳ шудани баҳси ҳувияти миллӣ дар миёни мардумони ин қаламрав, бӯҳрони худбартарбинӣ, таҳқиру носазогӯӣ ба қавмҳо ва пайравони ойинҳои мухталиф, душмансозиву бостонгароӣ ба унвони як бидати нораво даромадааст.

Дар ин бӯҳрони маънавӣ гоҳ-гоҳе рӯшанфикрони Тоҷикистон низ ба баёни дидгоҳҳояшон мепардозанд, ки мутаассифона баъзан бо ифротгароии шадиди миллӣ, тавҳину таҳқир ва таҳрифи воқеиятҳо ҳамроҳ аст. Мисоли рӯшани ин навъ мавзеъгирӣ мақолаи Варқаи Зайниддин аст, ки муаллиф аз фарти миллатдӯстӣ бидуни таваҷҷӯҳ ба воқеиятҳо ва далелҳои таърихӣ, поро аз ҳадди одоби баён ва баҳси илмӣ фаротар мениҳад. Ба далели матраҳ намудани баъзе иддаъоҳои бепоя дар шарҳи рӯйдодҳои таърихӣ ва таҳқиру носазогӯӣ ба арзишҳои эътиқодии мусалмонон зарур донистем, ки ба теъдоде аз масъалаҳои матраҳшуда дар мақолаи Варқаи Зайниддин рӯшанӣ андозем.
(Дар шумораи навбатӣ, интизор бошед)»

Анчомаш хам хамин чост.

Албатта, манзур аз «интизор бошед» «мунтазир бошед» аст ва «бидат» хам хамон «бидъат» аст. Ва хадаф аз «поро аз хадди одоби баён ва бахси илмй фаротар менихад» хам лобуд «фаротар аз хадди одоби баёну гайра калам рондан» аст, чун фикр намекунам, ки Варкаи Зайниддин маколаашро бо по навишта бошад. Ё ба хар руй, «по»-и нависанда дар ин матлаб намедонам чи вазифае метавонист дошта бошад. Ин хам аз хурдагирии забонию баёнии мо.

Аммо Х. Косимй истилохи тозаи чолиберо зарб задааст: «бостонгаро». Харчанд равшан нест, ки ин «бостонгаройи» ба чанд сол махдуд мешавад: 4000? 3000? Ва оё алокаи вофир ба 1400 сол пешро хам метавон шомили ин мафхум донист? Аслан, «бостон» аз кучо то ба кучост? Ва «бостонгаро» яъне чй?

Кутохсухан, ин як тикка тири хаданг, ки аз камони Х. Косимй часта, моро дар гирдобе аз пурсишхои бесару тах меандозаду рахо мекунад. Манзур аз чопи он хам норавшан мемонад. Оё танхо ангезаи бозаргонй ва таблиготй боъис шудааст, ки чунин кутохии веросторй дар торнамо сурат бигирад?

Албатта, дар бораи унвони матлаб, ки барои бисёре аз мухотабони точик тавхиномез махсуб мешавад, хануз чизе наметавон гуфт, чун хадафи нависанда аз гузиниши он хамчунон мубхам аст. Дар вокеъ, андаке бояд мунтазир монду дид, ки манзури дакики нависанда аз «точик набудани Зартушт» чй будааст.

То ин фикрхоро мекардам, тасвири «Кй шахсият аст?» аз Фравахр ба Шох Исмоъили Сомонй тагйир кард. Хамон акси маъруфи хиёлии шохи бузургамон, ки шояд барои хама ошно бошад.

Зимнан, бисёр хушхол шудам, ки Бехрузи Забехуллох комгор шудааст китоби нафисеро зери унвони «Хикмати авлиё» дар интишороти «АВЕСТО»-и Точикистон мунташир кунад. Ин матлаби нахусти сафхаи аслй буд, бо аксе аз Бехруз, ки аз торнигори кашанги «Хонаи дил»-аш бардоштаанд.

Матлаби дигаре, ки мебинем, дар бораи дуди мармузи осмони Душанбе аст бо номи «Паёми Худо ба дустдорони форсй». Форсй? Унвон бароям чолибтар аз мухтавои мутараккибаи навишта буд. Аммо дар худи гузориш аз дустдорони форсй хабаре набуд. Сухбат аз хамон озарахши тобистонии 23 жуие (июл) дар осмони Душанбе аст, ки хелехоро дучори вохима карда. Он тасвир барои шуморе номи «Аллох»-ро мучассам кардааст ва барои шуморе дигар калимаи тулонии шаходатро ва барои гурухи севвум номи «Мухаммад»-ро. Аммо аксе, ки дар торнамо мунташир шуда, як харфи бузурги «М»-и русиро нишон медихад, ки дар канораш гирехи печидае медурахшад. Изхори назархо хама яктарафа аст: хама мутмаиннанд, ки шохиди муъчизае илохй шудаанд. Аз хеч донишвар ё донишманде накли кавл нашудааст. Танхо марчаъи «Миллат» дар ин гузориш «коршиносони масоили динй»-анд, ки ба гуфтаи он, муътақиданд чунин зуҳурот ба иловаи ҳодисаи физикӣ будан ҳамзамон амри динӣ низ ҳастанд ва метавонанд баёнгари ҳаққонияти Худованд ҷалла ҷаллолуҳу бошанд.»

Ба хонанда хиссе даст медихад, ки бо торнамои як хизби мазхабй тараф аст, то як нашрияи миллй. Назари рахбари Хизби Нахзати Исломии Точикистон, ки дар хабаргузорихои русй омад, аммо ин чо ба он ишорае нашуда, мантикитар садо медод. Бештари матолиби умдаи сафхаи нахуст марбут ба мазхабанд ва он хам аз дидгохи такбуъдй ва бидуни таваччух ба назароти дигар.

Акси Рахмонро дидам ва фикр кардам, ки шояд ин бор «Миллат» чуръат карда бошад пуписаеро, ки дар мавриди хатти порсй нисори Иброхим Усмон кард, дар хадди кучактаре бо эхтироми ба маротиб бештар дар пешгохи «сарвар» рехта бошад. Чун дар рузи забон Рахмон суханони Иброхим Усмонро бо шиддату хиддати бештар такрор кард ва гуфт, ки Точикистон ба хатти порсй бар нахохад гашт ва ин андеша мутаъаллик ба дасисачуёни хоричист. Иброхим Усмон мавриди хамлаи шадиди «Миллат» вокеъ шуд. Аммо Рахмон, хамон гуна ки интизор мерафт, садои мухолиферо аз «Миллат» нашунид. Ва ин матлаб хам рабте ба забону хат надорад, балке мадхиягунаест дар васфи Рахмон, ки номи хонаводагиашро дар Наврузи 2007 «точикй» кард ва шуморе аз макомот хам ба таклид аз у ин корро карданд. Фехрести макомоте, ки ба номи хонаводагии пешини худ вафодор мондаанд, зери унвони тамасхуромези «Андешаварзон» омадааст.

Эй кош тагйири зохир дар тагйири ботин накше дошт. Ин хам намунае аз тадовуми зохиргаройии мо. Ангор Рахмон бо тарки пасванди «-ов» ба дарки зарурати эхёи хуввияти порсимон расидааст, ки мавриди тамчиди рузноманигорон вокеъ шавад. Ин корро мешуд танхо дар сурате кард, ки дар Рузи Забон аз забони у суханоне дигар бурун мерехтанд ва ояндаи равшанеро барои забони мо пешгуйи мекарданд, на зулмати гусастагй аз решаву пайванди онро.

«Миллат» на танхо дар дифоъ аз дабира (хатт)-и порсй чизе нанавиштааст, балки дар матлабе дигар талвехан (пушида) афродеро накухиш кардааст, ки мавзуъи хатро матрах кардаанд. Дар ин матлаб мехонем:

«Ҳамчунин, маълум нест, ки ошноии мо бо ҷузъиёти ин қонун (Конуни Забон - ЯД) дар чи сатҳ қарор дорад? Масалан, баҳсҳое, ки имрӯз перомуни алифбо сурат мегирад, ҳамин воқеиятро ошкор месозад. Аз ин баҳсҳо чунин тасаввур мешавад, ки ё тарафҳо бо ин Қонун ошно нестанд ва ё ислоҳоте дар он сурат гирифтааст, ки барои ҷомеаи кишвар маълум нест.»

Аз ин изхори назар чунин бармеояд, ки мо як мушт кавдан хастем ва намедонем, ки тибки ислохоти соли 1994 дар Конуни Забон, карор нест мо ба хатти порсй баргардем. Бад-ин гуна, дар пайи изхори назари «сарвари кишварамон» зохиран «Миллат» хам аз мавзеъи каблии худ ба шиддат акибнишинй карда ва аз гуфтахои каблии худ ба хаводорй аз гузори мо ба дабираи порсй сахт пушаймон аст. Умедворам инчунин набошад. Ба хар руй, шумораи баъдии он имруз ин мавзуъро равшантар хохад кард.

Nowruz - New Day on UN Calendar

Наврузро чахонй кунем

Дусторони фарханги порсй/эронй метавонанд бо имзои тумор (петитсия)-и зер зарурати чахонй шудани чашни Наврузро барои Созмони Милали Муттахид собит кунанд:

Petition Online

Хуш аст ёди Навруз дар калби гармо...

In The Search of 'Allah'

Чустучуи «Аллох» дар замину осмон

Ин навишта барои торнамои Asia-Plus тахия шудааст

Замоне мардум эътикод доштанд, ки Замин соф аст ва руи ду шохи гови бузурге орамидааст. Хар боре, ки он гови азим такон мехурад, мо дучори заминларза мешавем. Дар натича барои хушнудии он гов (дар бархе аз эътикодхо, гул ё дев ё худои хашмгин) курбонихо мекарданд. Баъдан ки илму дониш бепоягии ин боварро собит кард, ба бовари пешин хурофа гуфтанд.

Хурофа, ки чамъи он хурофот аст, бино ба фарханги Муъин, сухани бехуда, афсона ва хадиси ботил аст. Дар забони русй (суеверие) хам мафхуми ин вожа бовари бехуда ё ботил аст. Дар забони инглисй (superstition) аз муъодили лотини он кор мегиранд, ки бовари гайримаъкул ва ифротии баромада аз тарсу эътикод ба муъчизаву афсун таъбир мешавад.

Дар Эрон ба хангоми нушидани чой маъмулан канди сапедро нахуст дар чой тар мекунанд, онро руи забон мегузоранд, бархе хам салавот мефиристанд ва баъд чойро менушанд. Ривояте хаст, ки яке-ду сада пеш Бритониё барои зарба задан ба манофеъи бозаргонии Русия дар Эрон аз як марчаъи таклид ё муллои бонуфузи Эрон хоста буд, ки ба нахве чилави ривочи бозори канди Русия дар Эронро бигирад. Он мулло хитоб ба мардум гуфт: «Ё айюханнос! Шакари русро нахуред, ки он аз устухони мурдагони рус тахия шудааст.» Мардум, ки харфи охундро вахйи мунзал мепиндоштанд, аксаран аз канди русй даст кашиданд ва бозори Русия дар Эрон касод шуд. Пас аз муъомилае, ки миёни Бритониёву Русия сурат гирифт, Бритониё аз он мулло хост, ки ин бор мардумро ба хариди канди русй ташвик кунад. Охунд гуфт: «Ё айюханнос! Дуруст аст, ки шакари Русия харом аст. Аммо агар онро кабл аз масраф як бор дар чойии худ бихисонед (тар кунед) ва салавоте бифиристед ва сипас онро бихуред, он халол мешавад ва ишколе надорад.» Бад-ин гуна, канди сапеди Русия дар Эрон дубора харидор пайдо кард. Ин одат хамчунон роич аст, бидуни он ки маншаъи он барои хелехо равшан бошад.

Яъне бо истифода аз бовари мардум ба хурофот афкори умумиро шакл додаанд ва тудахоро идора кардаанд.

Хурофа, дар вокеъ, зодаи нотавонии инсон дар шинохт ва дарки падидахои табиъй ва илмист. Аз ин чост, ки хурофотро метавон умдатан дар миёни тудахои ноогох сурог дошт.

Аммо дуктур Фаромарзи Карабогй, устоди донишгох ва рузноманигори эронй, бар ин бовар аст, ки хурофот хамеша ба сатхи донишу тахсилоти мо бастагй надорад, балки дар бисёре аз маворид ба фишори рузгор ва вазъияти бади зиндагй бармегардад. У мегуяд:

«Хамон гуна ки шоеъа (овоза) вакте кувват мегирад ва роич мешавад, ки коноли интишори иттилоъот ва ахбори дуруст баста бошад, хурофот хам вакте густарда мешавад, ки чилави огохй ва иттилоъоти дурусти мардум гирифта шавад. Ин рабте ба саводу тахсилот надорад, зеро як вокуниши отифй (эхсосотй) ва равонй ба хокимияти идеулужик дар чомеъа аст ва мардум бо руй овардан ба хурофа худро тахлия (холй) мекунанд.»

Бо ин пешдаромади нисбатан дароз ба руйдодхои табиъие мепардозем, ки ахиран дар Точикистон сурат гирифта ва вахму нигаронй ё шефтагию хайронии бархеро барангехтааст.

Ахиран хабаре дар хабаргузорихо мавч зад, ки дар осмони Душанбе вожаи «Аллох» ба хуруфи арабй тарсим шудааст. Ман хам шитобон суроги акси он руйдоди хорикулъодаро гирифтам, ки акнун дар шабакаи Интернет ба фаровонй вучуд дорад. Дуди дурахшони зарду аргувоние дар осмон печида буд. Аммо нахустин тасвире, ки дар зехнам накш баст, харфи «М»-и русй буд, на «Аллох»-и арабй. Сипас кушидам радди «Аллох»-ро дар он ёбам. Дар ин вожа «алиф»-и нахуст аз дигар харфхо чудост. Аммо дуди осмонй дархам омехта буд ва бахши нахусти он хам бештар ба «лом» монандй дошт, то «алиф». Дар поёни он тимсол хам «х»-ро намедидам, ки харфи охири вожаи «Аллох» аст. Думи дуд ба тах кашида шуда буд, ба чои ин ки ба монанди харфи «хои хавваз» ба боло биравад.

Ба ёди достоне аз «Маснавии маънавй»-и Мавлавй уфтодам, ки мегуяд, пилеро аз Хиндустон ба чое бурданд, ки мардумаш харгиз пил (фил) надида буданд. Пилро дар утоке торик карор доданд ва аз мардум хостанд, ки бо даст онро ламс кунанд ва аз пил тасвире бидиханд. Саранчом хар касеро аз пил тасаввуре мутафовит хосил шуд:

Он якеро каф ба хуртум уфтод
Гуфт, у чун новдон асташ ниход
Он якеро даст бар гушаш расид
Он бар у чун бодбизан шуд падид
Он якеро каф чу бар пояш бисуд
Гуфт, шакли пил дидам чун амуд
Он яке бар пушти у бинход даст
Гуфт, худ он пил чун тахте будаст...

Натичагирии Мавлавй чунин аст:

Чашми хисс хамчун кафи даст асту бас
Нест кафро бар хама он дастрас
Чашми дарё дигар асту каф дигар
Каф бихил в-аз дида дар дарё нигар.

Дар мавриди он пораи дуди морпеч дар осмони Душанбе хам, агар бихохем аз дидаи идрок бингарем, на хиссу эхсос, донишмандон арзёбии санчидае ироа додаанд. Як намояндаи созмони хавошиносии Точикистон ба хабаргузории РИА «Новости» гуфтааст, ки он шамоили осмонй чизе чуз як падидаи чаввй набуд. Ба гуфтаи у, тасвире, ки шахрвандони Душанбе рузи 23 жуие (июл) дар осмони шахр диданд, «як озарахш (барк)-и тобистонй буд», ки ба забони русй ба он «зарница» мегуянд. Озарахши тобистонй маъмулан бар асари анбошта шудани неруи барки рокид (бехаракат) дар абрхои тираи тобистонй сурат мегирад.

Аммо ин танхо хадисе нест, ки ривочи хурофот дар чомеъаи кунунии Точикистонро собит мекунад. Достонхои мухталифе дар ин чову он чо дар бораи тухмимург, дарахт, барра ва гусолахое мунташир шудааст, ки руи хамаи онхо вожаи «Аллох» хак шуда ва хамагй мутаъаллик ба Точикистон аст. Тасвири гусолаи маъруферо дидам ва боз хам вожаи «Аллох»-ро, ба он шакле, ки интизор меравад, руи он надидам. Намунаи дигар, як пора ях буд, ки ба бовари шохидони айнии он, ховии вожаи «Аллох» аст. Боз хам, он чи руи акс дида мешавад, як харфи «ш»-и русист бо ду дандонаи кутохтари изофй, аммо ба хеч руй шабохате ба вожаи «Аллох» надорад.

Чолиб ин чост, ки мо дар ин таваххумот танхо нестем ва танхо хамрохони мо кишвархои чахони севвуманд. Боз хам бармегардем ба дуктур Фаромарзи Карабогй, ки солхои инкилоби исломии Эронро ба ёд меоварад ва рузгореро, ки мардум дар мох тасвири Имом Хумайниро медиданд:

«Инкилобиюни мухтарам дар соли 1357 (1979) ба дунболи акси окои Хумайнй дар мох мегаштанд. Парадокс (танокуз) ин аст, ки хама инкилобй буданд ва инкилоб як мафхуми мудерн буд ва акси окои Хумайнй дар мох як мафхуми комилан хурофй. Ин дуро намешуд бо хам чамъ кард, аммо хеч кас тавзех надод ва ал-он хам, баъд аз ин хама сол, хануз дар ин маврид тавзехе аз суи касоне, ки дар раъси умур хастанд, дода намешавад.»

Тасвири Хумайнй хам дигар дар мох дида намешавад. Ва он рузхо хам ки «дида мешуд», танхо барои инкилобиюни Эрон хувайдо буд ва дар чое дигар аз дунё онро надиданд. Чаро?

Чун инкилобиюни Эрон дар сурати мох чизеро диданд, ки мехостанд бибинанд. Ва дигар Хумайнй дар мох «зохир» намешавад. Мардуми Точикистон хам ки имруз дучори гирифторихои фаровоне шудаанд, дар чустучуи имдоде гайбй дар замину осмон вожаи «Аллох»-ро мечуянд. Хамон гуна ки дар Гарб хурофот замоне рушду нумувв дошт, ки Бохтарзамин гарк дар бадбахтихо буд. Бино ба ривояте, дар садаи шашуми мелодй, замоне ки бемории тоъун Урупоро фаро гирифта буд ва атсаи афрод бисёр хатарнок махсуб мешуд, Грегурии Якум, попи Рум, ба масехихо фармон дод, ки ба дунболи атса “God bless you” (Худо баракатат бидихад) бигуянд, то бад-ин гуна чилави густариши доманаи беморй гирифта шавад. Чун он замон моякубй (ваксинатсия) ихтироъ нашуда буд ва далели тавсеъаи доманаи беморй хам равшан набуд.

Пас то замоне ки рохи мо ба суи дониш хамвор нест ва дар айни хол бедодгарии замона бедод мекунад, аз ин навъ падидахои хурофй фаровон хохем дошт. Ва хар чи мардум гирифтортор аст, шумори хурофот хам бештар хохад буд.

Дарег, ки дар садаи 21 миллате бо пешинае дурахшон гирифтори ин вабои илму дониш шудааст. Дар холе ки Буъалй Сино, фарзанди ин миллат худуди хазор сол пеш гуфта буд: «Хар чизе сабабе дорад ва хеч донише комил нест, магар ин ки сабабу далелхои он санчида ва омухта шуда бошад.»

Rahmon Creates Dilemma for Millat

Рахмон «Миллат»-ро дар дуроха карор дод

Зохиран, Эмомъалии Рахмон ба бахси хатти порсй нуктаи таммат гузоштааст. Аммо танхо зохиран. Ин бахс хамчунон дунбола хохад дошт, то замоне ки мо ба дабираи худй баргардем. Ба умеди Худо, он руз хам хохад расид.

Аммо нуктае, ки торнигори тозаи "Ойина" руи он ангушт гузоштааст, бароям чолиб аст. Навиштаи Рахматкарими Давлатро дар шумораи каблии «Миллат» хондам ва лаззат бурдам. Дар бораи мавзеъи Иброхим Усмон ва мухолифати у бо бозгашти точикон ба дабираи порсй посухи обдоре дод. Даст меразод!

Аммо акнун ки «сарвари кишварамон мухтарам Эмомъалии Рахмон» дар ин бора назари мушобехе додааст, чаро «Миллат» хомуш аст? Оё намешавад хамон далоилро бо баёне муаддабонатар (бо таваччух ба макоми Рахмон, ки шояд барои бархе мухим бошад) бозчоп кард? Оё наметавон ахамияти бозгашт ба дабираи худиро барои раисичумхурии мо, ки нигарони бесавод мондани худ дар сурати пазириши дабираи порсист, тафхим кард?

Дастикам ба он садрнишин бигуед, ки метавонад то охирин дами салтанаташ ба хамин хатти ачак-вачакии сириллик бинависад, аммо ичоза дихад, ки миллат аз неъмати хар ду хат бархравар бошанд ва як давраи духаттиро таъйин кунад, ки ба гузори тамому комили мо ба дабираи порсй бианчомад. Шумо, ки ба гуши «сарвар» наздиктаред, чаро намесуроед?

Агар хадаф хидмат ба миллат аст, ин аз мухимтарин вазифахои шумост. Пас лутфан камари химматро сахт бибандед, чуръатро дар нихонхонаи калб сурог бигиред ва матлабе дигар бинависед, то шояд Рахмон хам мутакоъид шавад. Албатта, медонам, ки душномхое, ки нисори Иброхим Усмон кардед (ва сазовораш хаст), наметавонад дар он матлаб бигунчад. Харчанд дар сурати тафаввуки виждон метавонад бигунчад. Аммо ба хар руй, акибнишинии ошкори шумо дар ин замина то хадди зиёде хандадор ва риккатангез хохад буд.

Чашмбарохи навиштаи шумо хастем.

Poll: Tajik Persian Today

Пешрафти забони порсии точикй тайи 19 соли расмият ёфтани он:

26 раъй

100% - 1 (3%)
50% - 4 (15 %)
0% - 4 (15%)
Бадтар шуд – 9 (34%)
Дигар – 8 (30%)

Turkey Travelogue. Part 2

Сафарномаи Туркия. Бахши 2

Бале, вуруди бераводид ба кишваре, ки мо ин хама бегонааш медонем, то хадди зиёде мункалибам кард. Ба ёди рузхое уфтодам, ки барои дарёфти раводиди Эрон чи гуна дастбадомони бузургмарде чун Мучтахиди Шабистарй шуда будам ва чи гуна аз марзхои порае аз механам Эрон маро ба берун – ба Туркманистон парт карда буданд. Бо мухри кулуфте руи гузарномаам, ки дигар ичозаи бозгашт ба Эронро надорам.

Аммо Туркия бо огуши боз, бидуни пурсучу ва бозрасихои ошуфтакунанда пазирои мани точик буд. Ворунагии рузгор гохо мабхуткунанда аст.

Пайдо кардани токси дар фурудгохи байнулмилалии Истонбул кори сахте нест. Токсихои зарду сапедранги бешуморе дар баробари дарби хуручй саф баста буданд ва саф хам бо тундй дар харакат буд: мусофирони фаровоне то аз рох мерасиданд, дари яке аз худравхо бозу баста мешуду рох меуфтод ва токсии баъдй чои каблиро мегирифт.

Як нах сигор рохи синаро паймуду савори яке аз токсихо шудам. Бедиранг аз ронанда пурсидам, ки оё кашидани сигор дар худрав ин чо хам мисли Ландан мамнуъ аст. Гуфт: «Оре». Пас аз дакоике чанд ронанда нахи сигореро берун оварду равшан кард ва ба осудагй дудашро аз панчара ба берун фут мекард. Гуфтам: «Магар нагуфтй, ки кашидани сигор дар худрав раво нест?» Гуфт: «Окочон, то дилат мехохад бикаш. Чи касе коре ба кори мо дорад?»

Дарёфтам, ки Туркия хам чун кишвархои мо як пора аз чахони севвум аст, бо конуну коъидахои пуртумтароки бисёре, ки маъмулан хеч кадом ба дурустй риъояту ичро намешавад. Як мушт когаз, ки барои ороиши зохири кишвар ва бозтоби бехтари он барои хорич тахияву тадвин шудаанд, аммо дар дарун арзиши ростине надоранд.

Ичозаи ронанда хам боъис нашуд, ки ба таклид аз у коъидаеро накз кунам ва дар худрав сигор бикашам. Бархе аз чизхо худ ба худ дар зехни нохудогох (подсознание) кудбандй (кодирование) мешавад ва тагйиру дасткории он чандон сода нест.

Сухбати ман ба забони туркй ронандаро ба вачд овард ва бороне аз таърифу тавсифхои газофе бар сару суратам боридан гирифт. Гуфтам: «Нахайр, ба он хубй хам ки фикр мекунй, нест. Чун харгиз дар Туркия набудаам ва имкони гуфтугу ба ин забон маъмулан ба ман даст намедихад.» Ронанда нахуст изхори шубха кард, ки ин нахустин дидори ман аз кишвари уст. Сипас гуфт: «Ба хар хол, туркии ту бехтар аз инглисии ман аст ва бехтар аст туркй сухбат бикунем.»

Бори дигар гурури миллии туркхо чилави чашмхоям мутачассим шуд: ду калом ба забони туркй басанда аст, ки хусни таваччухашонро барангезй.

Аз асолатам чуё шуд. Гуфтам, порсам аз Точикистон. Гуфт: «Магар точикхо туркзабон нестанд?» Дандон руи чигар гузоштаму бо эхтиром посух додам: «Точикхо харгиз туркзабон набудаанд ва дар вокеъ «точик» хамвора ба маънии мухолифи «турк» ба кор рафта ва маъние чуз «порсу эронй» надорад.» Ин сухан барояш тозагй дошт.

Чун аз Точикистон хеч огохии бадардбихур надошт, аз Эрон гуфт. Аз ин ки Эрон чи кишвари бошукух ва мухиммест. Гуфт: «Эрон танхо кишварест, ки бо истиклоли раъй ва бо ифтихору сари баланд дар чахон пои харфу мавзеъи худ устувор истодааст. Дар холе ки Туркияи мо дунболарави Гарб аст. Сиёсатхои моро туркхо на, балки омрикойихо таъйин мекунанд, ки боъиси шармсории мост.»

Дарег мегуфт, ки кишвараш мисли Эрон нафту гоз надорад, то ба неруи худаш муттакй бошад. Ва хатто шак дошт, ки Туркия дар вокеъ фокиди ин сарватхои табиъист. Мегуфт: «Охир чи тавр аст, ки дар ин минтака хамаи кишвархо, хавзаи Халичи Форс, Эрон, Озарбойчон, Казокистон... нафту гоз доранд, аммо Туркия надорад? Хатман мо хам дорем, аммо давлати коромаде нест, ки онхоро пайдо ва истихроч кунад. Аз ин чост, ки мачбурем харфшунав бошем.»

Гуфтам: «Магар ин сиёсати Ототурк набуд, ки мехост Туркияро ба думи Гарб бибандад ва по ба пои Гарб чилав биравад?»

Зохиран ин пурсиш барои як турки Туркия бисёр хассос буд, ки ронанда дар додани посух диранг кард. Посухаш хам чизе чуз «Намедонам, воллох» набуд. Пурсидам, ки назараш дар бораи Ототурк ва зарурати арч гузоштан ба у чист. «Оё дуруст аст, ки шумо мачбур бошед ба касе эхтиром бигзоред? Ва агар, масалан, эълом кардед, ки ин эхтиром ба Ототуркро дар вучуди худ сурог надоред, равонаи додгоху зиндон шавед?»

Гуфт: «Ман муътакидам, ки Ототурк барои миллати мо корхои шоистаи фаровоне кардааст. Агар Камол Пошшо набуд, имруз мо Туркияро хам ба ин шакл надоштем. Аммо ичбор дар эхтиром гузоштан ба уро ман хам дарк намекунам. Ототурк сафхаи заррине аз торихи моро навишт, аммо у дигар моли гузашта аст. Мо бояд ба фикри оянда бошем.»

Пушти чароги сурх таваккуф кард ва ба ногох ба бонуе ишора кард, ки шалворхои почакутох ва ти-шерт (футболка)-и часпида ба тан дошт. Гуфт: «Ин хонумро мебинй? Нималухт аст. Айни омрикойихо! Касе хам ба у коре надорад. Ва холо ба он гуша нигох кун. Он хонуми чодуриро мебинй? Оё хуб нест, ки хар кас бо имону эътикоди худ хуш бошад? Ман, ба ростй, ба озодии интихоби инсон эътикод дорам. Набояд ичборе дар кор бошад.»

Бисёр суханхои баланду зебо. Хушам омад. Аммо дар идомаи сафар мутаваччех шудам, ки ин хамзистй ба зебоие нест, ки ронанда бароям тавсиф кард. Духтарони фарангипуше буданд, ки аз хамлаи исломихо ба хотири пушиш гилоя мекарданд. Мегуфтанд, шумори духтарони хичобй бештар аз гузашта аст, чун духтарон метарсанд, ки хадафи хамлаи мутаъассибони мазхабй вокеъ нашаванд.

Вале шуморе дигар инояти бештари духтарон ба хичобро ба хисоби давлати кунунии Туркия мегузоштанд, ки дорои идеулужии исломист.

Ин мавзуъро намешуд дар рузи нахусти сафар ба Туркия мушикофй кард.

Сафарномаи Туркия. Бахши 1

Pirahã Language is Pirahã's World

Забони Пирохо – чахони Пирохо
ё
«Вайро гирифта вай кун, ки вай нашавад»

(Ин навишта вижаи торнамои Asia-Plus тахия шудааст)

Дар дили чангалхои Бразил кавме хаст бо номи Пирохо (Pirahã), ки зиндагие ибтидойи доранд ва забоне беандоза сода. Ба гунае, ки шумори ашё дар ин забон бартар аз «ду» намеравад. Яъне вожахое, ки дар ин забон барои шумориши ашё мавчуд аст, «як», «ду» ва «бисёр» аст. Пажуҳандагони равоншинос ва мардумшинос пас аз кашфи ин қавм ва анчоми бархе озмоишҳо ба натичае расидаанд, ки забон наҳваи тафаккури моро мушаххас мекунад.

Намояндагони кавми Пирохо ба осонй метавонистанд ду зарба руи тахтаро такрор кунанд. Аммо агар шумори зарбахо бештар аз ду бор мешуд, такрори зарбахо барои пирохойихо душвор буд. Онхо дар таъйини шумори дакики ашёе, ки бештар аз ду адад буд хам мушкил доштанд. Чун афроди ин кавм нудратан бо ададе болотар аз «ду» сарукор доштаанд.

Ин озмоиш дар бахси дуру дарози такаддуми забон ё андеша накши мухимме дошт ва бартарии забон бар андешаро то хадди зиёде собит кард. То он замон ин бахс шабехи бахси такаддуми «мург ё тухми мург» буд. Аммо пас он бештари донишпажухон мутмаин шуданд, ки забон таъйинкунандаи андеша аст. Яъне забон аст, ки андешаро шакл медихад.

Ин бад-он маъност, ки забони мо хар андоза пурбортар ва пурмухтавотар бошад, андешаи мо низ ба хамон андоза фарогиртар ва пешравтар аст.

Хамин озмоишро дар Точикистон низ метавон анчом дод ва аз мардум на шумори ашё, балки номи эхсосотеро пурсид, ки ба онхо даст медихад. Масалан, «ба хангоми дидани сахнаи зибх (куштан)-и як гов чй хиссе ба шумо даст медихад?» Ё «вакте ки мучассамаи Ленинро сарнагун карданд, шумо чи хиссе доштед?» Ё «истиклоли Точикистон чи хиссеро дар шумо ба вучуд овард?»

Аз пеш метавон гуфт, ки бештари посуххо ба ин пурсишхои мутафовит хамсон хохад буд: «Ким-чи хел.»

«Ким-чи хел» дар мавридхое ба кор меравад, ки номи он хис ё эхсос барои гуянда гунг бошад. Ва дар вокеъ, дар бештари маворид дар зехни гуянда хеч вожае чуз «ким-чи хел» пайдо намешавад. Чи хисси вахшату инзичор, чи хисси шодию шаъаф бо як таркиби гариби «ким-чи хел» баён мешавад, ки хокй аз бенавоии вахшатноки вожагонии порсигуёни Точикистон аст. Яъне ба хар андоза забони мо бенавотар аст, ба хамон андоза тавлиди фикрии мо камрангтар аст.

Як кудаки панчсолаи эронй метавонад бо сад баён ба забони мо эхсоси худро дар мавриди якояки ин сахнахо баён кунад, аммо мо бо «ким-чи хел» иктифо мекунем ва гофил аз хатаре хастем, ки бунияи миллати Точикистонро тахдид мекунад.

Мушкили забон, ки маъмулан ба хато чузъи мушкилоти аслии кишвар ба шумор намеравад, ба ростй, мояи бисёре аз гирифторихои дигар аст. Дар гузашта донишварони мо ба забони русй фикру эчод мекарданд ва голибан барои хар мафхуме дар зехни худ ё руи когаз вожае хос ё истилохе доштанд. Акнун, ки забони русй ошкоро аз сарзамини мо рахт барбаста ва порсии точикй чойгузини он шудааст, мушкил хувайдост. Донишварон хам аксаран нозо шудаанд, чун барои бисёре аз мафхумхо вожае дар зехни худ сурог надоранд.

Забони тарчумазада ва маснуъии хозираи точикй бо такозои замона созгор нест ва таъассуби бечихати мо монеъ аз бозгашти забони модаримон ба харими хатти порсй мешавад, то аз фаровардахо (махсулот)-и зехнии хамзабононамон кор бигирем. Дар Эрон хамаруза даххо унвон китоб чоп мешавад, ки бархе тарчума аз забонхои гайранд ва шуморе аз осори худй. Надонистани забони модарй (порсй) ба нахви ахсант монеъ аз хондан ва дарки мазмуни он китобхо мешавад.

Хануз иддае ба ин пиндори ботиланд, ки фикри бозгашт ба хатти порсии арабй зоидаи тафаккури дасисачуён аст. Дар холе ки ин андеша чанд сол пеш аз истиклоли Точикистон ва нуфузи нерухои хоричй бар кишвар буруз карда буд ва иртиботе бо хоричихо надорад. Ин андеша, ба ростй, зоидаи кишри равшанфикри чомеъа буд, ки саркуб шуд. Кишре, ки эхсос мекард, бидуни бозгашт ба хатти порсй мо гарибу даститанхо хохем монд: як чазираи сириллик дар укёнуси лотин ва чудо аз хамзабононе, ки хатташон хамчунон мисли кадим порсист. Дар он суи марзхо дарёе аз ганчи дониш равон аст. Дониш ба забони порсии точикй, ки мо ба он дастрасй надорем. Танхо ба хотири хатти тахмилии сириллик, ки хостаи миллат набуд.

Пазириши хатхои бегонаи лотин ва сириллик танхо далели гусастагии мо аз андешаи порсии точикист. Дар натича, шумо хеч шоъири шуравй ва пасошуравии Точикистонро пайдо намекунед, ки ашъораш аз лихози забону баён ишколе надошта бошад. Барои намуна, дар бархе аз шеърхо вожаи «Сино»-ро бо «бино» (ба маънии иморат) кофия мебанданд, ки ба далели кутохии «и» дар вожаи дуввум галат аст. Ва «бино» ба маънии шахсе, ки мебинад бо «бино» ба маънии сохтмон яксон навишта мешавад, ки боз хам галат аст. «Бино»-и нахуст бо «и»-и дарози худ мутамоиз аст, ки дар хатти сириллик намоён нест. Аз ин намунахо, ки носозгории хатти сириллик бо порсиро собит мекунад, фаровон аст, аммо ин танхо далели зарурати бозгашт ба хатти порсй нест.

Шуморе далел меоваранд, ки дар сурати тагйири хатт мардуми Точикистон дубора бесавод хоханд шуд, дар холе ки акнун такрибан хама босаводанд. Дар вокеъ, ин мавзуъ бастагй дорад ба дарки мо аз мавзуъи «савод». Оё савод танхо ба маънии хондану навиштан аст? Мо бо истифода аз хондану навиштан чй чизе тавлид мекунем? Худуди 100 дарсад мизони саводи Точикистонро бо худуди 80 дарсади Эрон мукоиса кунед. Тавлиди фикрии кадом як аз ин ду кишвар бештар аст?

Ва чй касе гуфта, ки сирилликро бояд якшаба канор гузошт? Тагйири хатт дар кишвархои мутамаддин тайи солхои дароз ба тадрич анчом мешавад ва аз як давраи духаттй мегузарад, то хамагир шавад.

Вокеъияти забони модарии мо дар кучаву хиёбонхои Душанбе ва хар шахри бузурги дигари кишвар як мушт харфи парешон аст, ки дар чанги вожахои бегона даступо мезанад. Дар бисёре аз мавридхо бояд хадс зад, ки гуянда чй мегуяд: «Вайро гирифта вай кун, ки вай нашавад.» Оё хамин аст босаводии фарогири мо? Ин аз нахустин нишонахои гунгист, ки метавонад пас аз муддате моро ба холати кавми Пирохои Бразил наздик кунад.

Лудвиг Витгенштайн, файласуфи олмонй ба чи зебойи гуфта буд: «Хадду худуди забони ман хадду худуди чахони ман аст». Махдудияти забони мо ба маънии махдудияти чахони мост. Агар ман аз баёни мафхумхое ба забони модарии худ очизам, пас дар амри дастрасй ба чахони фарохтар низ ноком хохам буд. Точикистон, ки акнун кишваре мустакил аст, бояд ба дарки ин хакикат бирасад, ки забони аслии ин кишвар забони порсист ва бистари муносиб барои рушди ин забон хатти порсист. Замоне ки хамаи хамсоягони мо дар холи ру овардан ба хатте дигар хастанд, чй чизе моро пойбанди хатти сириллик нигах медорад? Хатто агар бихохем манофеъи сиёсиро дар назар бигирем, сириллик будани хатти мо чй суде барои Русия дорад? Магар карор аст окои Медведйев бо истифода аз хатти сириллик забони порсии моро биомузад? То кунун чанд хамкавми у порсй омухта, то диламон ба хамин хаёл хуш бошад? Ва оё порсидонии у мухимтар аст ё порсидонии мо?

Хатто агар аз диди идеулужик ба ин казия бингарем: Мо, ки худро аз наводагони сарбаланди Сомониён медонем, бояд аз худ бипурсем, ки оё Исмоъили Сомонй ба ин хорй тан медод, ки ба бегонагон боче чунин газоф бидихаду аз хамкавмони худ ба дур бошад? Сомониён дудмоне буд, ки арабиро канор гузошт ва порсиро дубора бар курсй нишонд. Чи замоне мо сомонивор сирилликро канор хохем гузошту ба огуши забону хатти худй боз хохем гашт?

Дар асри инкилоби интернетй, ки бахши азими шабакаи чахониро матолиби порсй фаро гирифтааст, чаро мо – порсигуёни Осиёи Миёна ба матолибе ба забони худамон, ки ба хатти порсист, дастрасй надошта бошем? Забону хатти порсй имруза аз чумлаи умдатарин забонхои Интернет аст ва дастрасй ба он матолиб танхо ба шарте муяссар хохад шуд, ки порсй балад бошем. Точикистон бо хафт милюн чамъияте, ки дорад, харгиз ба андозаи чамъияти хафтодмилюнии Эрон Интернетро тасхир нахохад кард.

Бармегардем ба чангалхои анбухи Бразил, ки достони мо аз он чо огоз гирифт. Пажухишхо гуёи пайванди танготанги андеша бо забон аст. Агар забони мо вопасмонда аст, харгиз наметавон ба умеди шукуфойии фархангй, иктисодй, илмй, сиёсй, ичтимоъй ва гайра буд. Чун забон аст, ки ба ин мафхумхо шакл медихад ва оянда месозад. Агар забони мо дар хамин холати вомонда бимонад, баъид нест, ки рузгоре гурухе аз донишпажухони гарбй барои омузиши пайванди миёни забону андеша дари моро хам бикубанд.

PS. Диданихои имруз (видеухо) барои донандагони забони инглисй мушкили пайванди забон ва андешаи кабилаи Пирохои Бразилро тавзех медиханд.

Ideological Bewilderment

Сардаргумии акидатй

Дар гузашта «бисмиллох»-и нависандагонамон гуфтахои зубдаву багузидаи Ленину Морксу Энгелс буд. Дар ин зубда гузидан (интихоб кардан)-хо гохо ба андозае ифрот ба харч медоданд, ки нависандаву навишта бо хам хандахариши хавос мешуданд. Хатто агар карор буд шумои гиёхшинос дар бораи хосиятхои хиёр (бодиринг) матлабе бинависед, ногузир буд аз миёни даххо чилд китоби паёмоварони кумунисм фармудаеро пайдову пиёда кунед ё бисозед: «Ленин хам дар кудакй аз таъми хуши бодиринг лаззат мебурд». Яъне ба гунае бояд навиштаи худро машруъ мекардед, то аз софй (филтер)-и идеулужии хоким бигзарад ва хамзамон симои паёмоварони кумунисмро барчастатар кунад ва харфхои онхоро, валав ин ки беарзиш бошад, дар зехнхо мехкуб кунад.

Имшаб хам чашмам ба ду матлаб уфтод, ки нависандагонашон дар адои «бисмиллох»-и чадид кушиши фаровон ба харч додаанд. То кунун бароям ба ин андоза равшану мубархан набуд, аммо акнун ба назар мерасад, ки «бисмиллох»-и навин шакл гирифтааст ва он «бисмиллох» ба маънии дакики вожа аст.

Саъидалй Тохиров ва Хотами Хомид дар нашрияи «Нури зиндагй» матлабе навиштаанд зери унвони «Тозагии забон – лахни равони ширин». Чи унвон ва чи мазмуни матлаб хокй аз вахомати вазъияти забони порсй дар кишвари мост. Тасаввур бар ин аст, ки нависандагони чустор бо такя ба офаридахои забоншиносон ва ахли фан ба ин мавзуъ пардохта бошанд. Аммо сарогози навишта таъкиде чиддй аз сарчашмае дигар аст:

«Дар сураи Ахзоби Куръони Мачид омадааст :"... аз Худо битарсед ва сухани дуруст бигуед.»

Зохиран дар ин рузхо, хатто агар бихоханд дар бораи кеши пешини мардумони эронй матлабе бинависанд, бояд аз хамин фурмулбандй ва аз хамин «бисмиллох» кор бигиранд. Дар «Эроншахр» матлаби пурмагзеро хондам, ки он хам, намедонам чаро, бояд чунин огозе медошт:

«Худованди бузург дар Куръони азимушшон чунин фармуда, ки: «Ва лакад баъасно фи кулли умматин расулан ан-иъбуду-л-лоха ва-чтанибу-т-тогут», яъне «Харойина мо фиристодем дар хар кавме паёмбаре, то Худовандро бипарастед ва аз Ахриман ичтиноб варзед» (Сураи «Нахл», ояи 35). Хамчунон дар чойи дигар чунин мефармояд: «Ё маъшар-ал-чинни ва-л-инси а-лам-яътикум русулун минкум якуссуна алай-кум оёти ва юнзируна-кум ликоа явмикум хазо?», яъне «Эй тоифаи девон ва мардумон, оё наомаданд паёмбарон аз шумо, ки оёти маро бар шумо мехонданд ва огохатон мекарданд аз ин рузе, ки шуморо дар пеш аст?» (Сураи «Анъом», ояи 129).»

Тасодуф ин чост, ки кабл аз хондани ин ду чустор дар холи анчом додани пажухише дар бораи хирадманди бузурги садаи 20 Олберт Ойнштойн (Albert Einstein) будам. Аз ин марди хирад матлабе гирам омад, ки соли 1930 дар мачаллаи New York Times мунташир кардааст. Чустори пурмухтавое бо номи «Дин ва дониш». Дар поёни дебочаи ин навишта Ойнштойн менависад:

«Бад-ин гуна мо ба дарки чадиде аз робитаи дониш бо дин мерасем, ки аз тасаввури маъмулии он мутафовит аст. Замоне ки як фард ба ин казия аз зовияи торихй нигох мекунад, бино ба далоили равшан, моил аст дониш ва динро ду ракиби созишнопазир бидонад. Касе, ки ба конуни гайхонии сабабият (иллату маълул – причина и следствие) имон овардааст, кодир нест хатто барои як лахза ин андешаро бипазирад, ки хастие дигар дар чараёни руйдодхо дахолат дорад – мусалламан, агар ин фард фарзияи сабабиятро ба ростй чиддй бигирад. Ин шахс дини тарсу бимро бехуда медонад ва ба хамин андоза ба дини ичтимоъй ё ахлокй эътино намекунад. Худое, ки подошу подафрох (мукофоту мучозот) медихад, барои у кобили тасаввур нест, зеро икдомоти як фардро заруратхои берунй ва дарунй таъйин мекунад ва аз ин ру у наметавонад дар чашми Худованд масъули аъмолаш бошад. Рафтори у мушобехи рафтори ашёи ночунбое будааст, ки чараёне бар он ходис шудааст. Аз ин чост, ки илму донишро ба нодида гирифтани ахлок муттахам мекунанд, аммо ин иттихом шоиста ва мунсифона нест. Рафтори ахлокии як фард бояд ба таври корсоз мубтанй бар хамдилй, омузишу парвариш, равобит ва ниёзхои ичтимоъй бошад; ба пояи мазхабй ниёзе нест. Агар карор аст фарде бо тарси мучозот ва умеди подош пас аз маргаш махор бишавад, вокеъан холати низоре хохад дошт. Аз ин ру ба содагй метавон дарёфт, ки чаро маъбадхову калисохо хамвора алайхи илму дониш чангидаанд ва чонсупорони онро таъкиб кардаанд.»

Бузурге дигар, ки аз казо хамкори ман аст, чанде пеш ба зебойи гуфт: «Дар кишвархои мо ашё сайри табиъии худро тай намекунанд.» Дарки ин чумла тааммули зиёде намехохад. Хамин омехтагихои печопеч ва дар пилаи мазхаб рехтани донишу тафаххус аст, ки монеъ аз ин сайри табиъй мешавад. Аз як су зехни сусиёлистй водор мекунад, ки идеулужиро дар дониш биомезем. Аз суи дигар гирифторихои рузгор мардумро ба тахлукаи чустучуи чойгузине андохтааст. Ва он чойгузин тибки маъмул мазхаб аст. Дар ин миён дониш дар пардаи ибхом мемонад ва пушти садде, ки гузаштан аз он кори содае нест.

Turkey Travelogue. Part 1

Сафарномаи Туркия. Бахши 1

Чавони турке, ки пахлуям нишастааст, Хокон ном дорад. Аз Конодо аз рохи Ландан дар холи парвоз ба кишвари ачдодиаш аст. Мегуяд, хафт сол аст, ки Туркияро надида, аммо холо мачбур аст баргардад ва барои як солу ним дар артиши Туркия хидмати низом-вазифа анчом дихад. Мепурсам: «Ту, ки дар Конодо зиндагй мекунй, чаро бояд хидмати сарбозиатро дар Туркия адо кунй?» Мегуяд, хануз муваффак ба дарёфти тобеъияти Конодо нашудааст ва агар аз хидмати низомии Туркия сарпечй кунад, дигар харгиз кодир ба бозгашт ба кишвараш нахохад буд.

Бад-ин гуна, нахустин бархурди ман бо вокеъиятхои Туркия чанбаи низомй дошт ва хокй аз кудрати артиш ва дар айни хол харосе буд, ки артиш дар калби шахрвандони Туркия андохтааст. Артише, ки метавонад ба рохатй хар хукумати кишварашро ба чолиш бикашад ва хатто дар сурати зарурат барканораш кунад.

Хокон дар дасти ман фарханги туркиро дид ва бо ифтихор мутаваччех шуд, ки мани хоричй хам баладам ба забони у сухбат кунам. Хисси гурури Хокон боло гирифт ва шуруъ кард ба таърифи достонхои ачибу гариби тахайюлй аз нуфузи Туркия бар кулли чахон.

Тахаммули ин сухбат бароям андаке сахт шуд. Гуфтам: «Оре, замоне ки Туркия импротурии Усмонй буд, метавонистй аз нуфузи кишварат бар соири хиттахои чахон биболй. Аммо акнун Туркия дар чашми чахониён чизе чуз як мукаллиди Гарб нест. Тагйири хат ба лотин, хазфи харфхои «гайригарбй»-и “q” ва “kh”, манъи пушиши миллию мазхабй, аз чумла русарию фез (кулохи баланди мардона) дар бисёре аз маконхо... хама гуёи ин вокеъият аст. Гузашта аз ин, Туркия ба мархилаи демукросй нарасидааст, чун ахиран бонуеро (Нурой Базиргон) ба хотири эътироф ба мухаббаташ ба Имом Хумайнй ва инзичораш аз Камол Ототурк ба додгох чалб кардаанд ва мумкин аст ба муддати чахору ним сол равонаи зиндон шавад.»

Хокон малул шуду сарашро поин андохт. Сухбати баъдиаш равшан кард, ки ин чавони 21-солаи турк як мусалмони мутадайин аст ва аз ичбори давлат ба дуст доштани Ототурк дили хуше надорад. Аммо хануз гурури туркиаш фуру нанишаста буд ва аз нуфузи фарханги туркй бар соири кишвархои чахон намунае овард:

«Масалан, Борок Убоморо ки мешиносй? Медонистй, ки номи у туркист?»

Ман хочу воч посухе надодам.

Гуфт: «Борок (Barak), дар вокеъ, як номи туркист, ки мо ба он Burek мегуем.»

Хандидам ва дигар нахостам кохи хиёлии ин чавонро мучола кунам. Дугмаи сандалиро задаму ба акиб хулаш додам ва дароз кашидам.. Пас аз худуди чахор соъат дар фурудгохи байнулмилалии Камол Ототурки Истонбул фуруд омадем.

Бо ин ки намои шахри печида бо обхо аз синаи осмон бисёр зебову дилрубо ба назар мерасид, хошияи бонди парвози фурудгох сахрои хушке буд бо алафхои зард ва сахт ба хошияи фурудгохи Душанбе шабохат дошт. Аммо ин шабохат дар хамин чо тамом мешуд, чун мобакии фурудгохи Истонбулро метавон танхо бо фурудгоххои Урупо мукоиса кард: фароху музайян ва бо назму сомон. Мисли хар фурудгохи дигаре (ба чуз Душанбе, шояд) мехмонону мизбонони кишвар сафхои чудогона доранд. Шахрвандони Туркия ба осонй тафтиши марзию гумрукиро пушти сар мекунанд, дар холе ки саффи хоричихо кундтар чилав меравад.

Рафтам, ки раводид бигираму пули вурудам ба Туркияро бипардозам. Зани мусинне ба гузарномаам нигох карду гуфт: «Точикистон? Шумо ба визо ниёз надоред. Бифармоед.»

Бо таъаччуби тавъам бо хушй мисли сохибони хона вориди Туркия шудам ва дурандешии макомоташро сутудам, ки дари кишварро ба руи хамсоягонаш гушудаанд, то дар вокеъ, бар нуфузи Туркия дар минтака биафзоянд.

Sayyaf Complaint Consequences Poll

Паёмади эхтимолии эътирози Сайёфи Мизроб алайхи родю Озодй дар Точикистон:

37 раъй
______________________

Афзоиши фишор бар родю Озодй: 16 (43%)

Фишор бар хамаи расонахои хоричй: 14 (37%)

Баста шудани родю Озодй дар Точикистон: 2 (5%)

Хеч: 5 (13%)

Дигар: 0

A Fire Set by Sayyaf

Оё хушку тар бо хам хохад сухт?

(Ин матлаб барои торнамои Asia-Plus навишта шудаст)

Пушиши хабарии густардаи шикояти Сайёфи Мизроб, хабарнигори пешини родю Озодй, аз созмоне, ки тайи беш аз 11 сол дар он кор мекард, таъаччуббарангез буд. Дар паи он баргузории нишасти хабарии Холики Сангин, яке дигар аз рузноманигорони ранчида аз родю Озодй, ки чанде пеш аз шугли худ махрум шуд, бар доманаи мушкили ин бунгохи суханпароканй дар Точикистон афзуд. Хар ду гилоя мекарданд, ки ин родюи омрикоии мустакар дар Прог пайваста аз онхо бахракашй карда ва бар онхо ситам раво дидааст. Суханони рузноманигорони муътариз аз тарики расонахои давлатй ва хусусй дар саросари чахон танин андохт.

Сиххату сукми иддаъохо

Бисёре аз нукоти матруха дар сухбатхои Холики Сангин ва Сайёфи Мизробро метавон ба махаки санчиш кашид ва сиххати онхо дар гузаштаро собит кард. Дар вокеъ, родю Озодй, ки бозмондаи чанги сарди Омрико бо Шуравист, хануз муваффак нашудааст дар сохтору нахваи кори худ тагйироти лозимро анчом дихад ва худро, ба маънии хирфаии вожа, ба як расонаи комилан бегараз ва бетараф табдил кунад. Аммо тагйирот дар раёсати родю Озодй дар Прог, ки чанде пеш иттифок уфтод, ин муждаро ба кормандони он додааст, ки риволи кор дар ин расона ру ба бехбуд аст ва мудирияти заррайи (микроменечмент)-е, ки хамин ду-се сол пеш рузноманигорони бахшхои мухталифи онро озор медод, ба маротиб кохиш ёфтааст. Дар гузашта имкон дошт болотарин макомоти родю дар кори кучактарин рузноманигори як бахш дахолат кунанд ва гузориши уро ба нахви дилхохи худ тагйир диханд. Гуфта мешавад, ки бо омадани Чеффри Гедмин ба макоми раёсати кулли родю дар мохи морси 2007 ин истибдоди хирфайи махор шудааст.

Аммо ангезаи аслии эътирози баланди Сайёфи Мизроб чй буд? У дар изхороти худ Род Шахидй – раиси бахши точикии родю Озодиро ба ситампешагй, худкомагй, талош барои бадном кардани Точикистон ва ба хам задани авзоъ дар кишвар, накзи хукуки кормандонаш бино ба Конуни кори Точикистон муттахам кардааст. Иттихомоте, ки мусалламан, аз суи окои Шахидй рад мешавад.

Бо таваччух ба муддати кутохе, ки дар соли 2006 дар родю Озодй кор кардаам, ба сарохат метавонам бигуям, ки шохиди дахолати мустакими мудирони омрикойи дар тахияи гузоришхо будаам. Мудирони гайрихирфаие, ки бо шинохти сатхй аз умури минтака талош мекарданд назари нокиси худро бар курсй бинишонанд ва аз шеваи тавозуни Би Би Си дили хуше надоштанд. Бештар рогиб буданд ба нерухое, ки трибун надоранд, трибун бидиханд ва дар ин замина камтар аз инсофи рузноманигорй кор мегирифтанд. Вале афроди хибраву корозмудае чун Маъсумаи Турфа – раиси пешини бахши точикии родю Озодй буданд, ки дар баробари ин мудохилоти гайрихирфайи меистоданд ва монеъ аз пахши матолиби мугризона мешуданд. Набарди Маъсумаи Турфа бо мустабиддони родю ба истеъфои довталабонаи у анчомид. Ва саранчом мудирияти гайрихирфайи ва мугризи родю барканор шуд.

Ба такрор мегуям, ки сухбат аз ду сол пеш аст. Дар паи тагйири мудирияти кулли родю, ба гуфтаи кормандони феълии он, хамакнун чунин дахолате такрибан рух намедихад ва таъкиди макомот бар риъояти инсоф ва пахши ахбори бетарафона бештар аст.

Пул

Вале нигохе ба ду номаи Сайёфи Мизроб ошкор мекунад, ки эътирози у умдатан ангезаи молй доштааст. Чун дар хар ду нома бештарин таъкид бар микдори пуле шудааст, ки у мохона аз дафтари родю Озодй дарёфт мекард ва метавон хадс зад, ки агар Род Шахидй бар маблаги мохонаи хампешаи мо меафзуд, шояд имруз гирифтори ин махмаса намешуд.

Бо таваччух ба дастмузде, ки бархе аз рузноманигорони камкортар дар Прог дарёфт мекунанд ва бо дарназардошти афзоиши киматхо дар Точикистон, метавон ба Сайёфи Мизроб хак дод, ки аз макомоти родю пули бештар бихохад. Аммо чаро ин казияи молй сиёсй шуд ва дар холи табдил шудан ба корзори давлат алайхи расонахои хоричист? Бехтар аст мухтавои хар ду номаро мурур кунем, то казия равшантар шавад.

Эътибори Омрико ё Точикистон?

Матни номаи Сайёфи Мизроб ба Чеффри Гедмин – раиси кулли родю Озодй ва матни изхороти рузноманигори точик аз якдигар басе мутафовит аст. Окои Мизроб хитоб ба раиси родю аз огоз то поён шикояти молй кардааст. У нигарони пардохт нашудани хаккуззахма (гонорар)-аш дар изои 14 гузоришаш аст ва тахдид мекунад, ки дар сурати сарпечии Род Шахидй аз пардохти пули гузоришхо ба додситони кулли кишвар шикоят хохад бурд. Дар идомаи нома Сайёфи Мизроб гилоя мекунад, ки тибки карордоди нави кор аз дастмузди мохонааш 228 дулор кохиш ёфтааст ва ин ки барои саробони як хонаводаи хафтнафара зиндагй бо ин дастмузди ночиз тахаммулпазир нест. У шикоят мекунад, ки Род Шахидй шумори гузоришхои кормандони мустакар дар Точикистонро ба 25 адад дар мох махдуд кардааст. Вай хамчунин нигарон аст, ки рафтори Род Шахидй дар Точикистон ба монанди як «хоким ё шохи шаркй ба намояндаи як радиои амрикойи зебанда нест». Рузноманигори точик дагдагаи дигаре хам дорад, ки «имичи радиои Озодй дар Душанбе руз то руз кохиш меёбад.»

Яъне дар номаи Сайёфи Мизроб ба раиси омрикойии родю нигаронии у аз кохиши хайсияту эътибори намояндагони Омрико ва родюи омрикойи мавч мезанад. Аммо дар изхороти у, ки бо фосилае андак мунташир шуд, аз ин нигаронй хабаре нест ва чои онро игтишоши хотири окои Мизроб дар бораи «кохиши имичи Точикистон» гирифтааст. Вай менависад: «Кормандону корфармоҳои РО имиҷи ҳукумат ва обрӯи миллатро мерезонанд, ки ин яке аз дигар қадами ниҳоии ман дар пешорӯи истеъфо аз ин Радио шудааст.» Сайёфи Мизроб меафзояд: «Таҳқири сарзамин, кишвар, ҳукумат, миллат пайваста аз ин Радио садо медиҳад ва гузоришгарони Радио иҷборан ё ихтиёран пайваста ба домани фитна нисбат ба ҳамин кишвар даст мезананд.»

Ин иборот беихтиёр моро ба ёди хабари 26 жуан (июн) меандозад, ки он чо низ сухбат аз расонахои хоричие мешуд, ки ба «имичи Точикистон» осеб мерасонанд. Дар он руз давлати Точикистон аз таъсиси як кумитаи вижаи хафтнафара барои вокуниш ба хамалоти иттилоъотии расонахои хоричй хабар дод. Ба гуфтаи масъулони ин кумитаи давлатй, «тайи чанд мохи ахир дар расонахои хоричй матолиби зиёде мунташир шудааст, ки аз имич ё тасвири Точикистон дар миёни чахониён костааст.» Оё ин як тасодуфи сода аст?

Сайёфи Мизроб бо таваччух ба мухотаби худ вожахову ибороти нома ва изхороташро баргузидааст. Дар номае, ки мухотаби он макоми баландпояи омрикойист, у нигарони обруи Омрикост. Ва дар номае, ки мухотаби мустакими он зохиран давлати Точикистон аст, сухбат аз «кохиши имичи хукумат ва обруи миллат ва тахкири сарзамин, кишвар, хукумат ва миллат» меравад, ки ба гуфтаи у, тавассути гузоришгарони родю анчом мегирад. Хуб мебуд, агар Сайёфи Мизроб андаке инсофи рузноманигорй ба харч медод ва бори кулли он гуноххоро ба души хамкорони пешини худ хавола намекард. Чун ба хар хол, худи у низ, ба гуфтаи худаш, 12 сол дар он дастгох хидмат карда ва шояд метавонист бо зикри намунахое аз кори худаш он мавориди «тахкири сарзамину кишвару хукумату миллат»-ро собит кунад.

Точикистон - бихишти расонахо?

Давлати Точикистон ба ин иддаъо вокунише бесобика нишон дод. Харгиз як рузноманигори точик дар баробари макомоти Душанбе ба ин хад азиз нашуда буд, ки Сайёфи Мизроб шуд. Шахси додситони кул ваъда кард, ки ба гилояи Сайёфи Мизроб расидагй хохад кард. Аз берун, ки ба ин руйдод менигарй, чунин тасаввур хосил мешавад, ки Точикистон бихишти барини рузноманигорон аст: дастмузди онхо дархури рузгорашон аст ва хеч ниходу макоме наметавонад онхоро озор дихад. Гуё пок фаромуш шудааст, ки бо интисоби Абдулчаббор Рахмонов ба макоми раёсати Кумитаи Радио ва Телевизиони Точикистон чй теъдод аз рузноманигорон бекор монданд. Ва касе хам ба фикри он намеуфтад, ки дастмузди Сайёфи Мизроб ба унвони гузоришгари родю Озодиро бо мохонаи раиси як бахши родюи Точикистон мукоиса кунад.

Вокуниши беш аз хад харисонаи макомоти Точикистон ба ин руйдод то хадди зиёде шакбарангез буд. Дар натича, ба гуфтаи як корманди родю Озодй, макомоти омрикоии ин бунгохи суханпароканй ба хулосае расидаанд, ки кулли ин достон чизе чуз хамлаи дастгоххои иттилоъотии давлати Точикистон ба як родюи хоричй нест. Дар холе ки дар огоз казияро чиддй гирифта буданд ва мехостанд дар ислохи вазъият бикушанд.

Махалгаройи

Сайёфи Мизроб Род Шахидиро ба барангехтани нифоки махаллй миёни точикхо дар родю Озодй ва хатто дар худи Точикистон муттахам мекунад. Ман Род Шахидиро аз наздик намешиносам, аммо родю Озодй бароям чизи бегонае нест. Махалгаройи, ки марази кушандаи точикхост, дар он чо аз дерзамон буда ва хамчунон ру ба афзоиш аст. Вагарна Род Шахидй дехкони калбхо нест, ки тухми махалгаройиро дар синахои точикон бикорад. Махалгароии точикхо боъис шуд, ки харгиз хеч точике ба курсии раёсати бахши точикии родю Озодй нанишинад. Хар бор ин эхтимол матрах мешуд, номахое аз худи точикон дар зикри шарри хамкори точикашон сабкат мегирифтанд. Ва басе аз чанчолхои родю Озодй хамоно ба далели махалгаройии точикхо сар задааст. Оё чанчоли ахирро метавон мустасно донист?

Кутохсухан

Родю Озодй як родюи омрикойии чангисардист, ки ба гуфтаи кормандони он, хамакнун дар холи тагйиру тахаввул аст. Метавон гузоришхои имрузи онро бо матолиби гузаштааш мукоиса карду он тагйиротро дид. Ангезаи аслии истеъфои Сайёфи Мизроб молй буд. Аммо у талош кард зимни сиёсй кардани казия бо як санг ду фохтаро бизанад: нахуст, интикомашро аз раиси номатлуби бахш бигирад; дуввум, бо изхори вафодорй ба давлат 12 соли кор дар як родюи бегонаро чуброн кунад ва шояд ба мархамати хукумат ноил шавад. Аммо дар ин миён ба хамкорони у ситам шуд: рузноманигороне, ки талош мекунанд бо хифзи обруву хайсияти худ ва кишвари худ ба мардуми худ гузориш диханд. Дар гузашта ин корро паштунхо аз родю Озодй барои мо анчом медоданд ва миёни шеваи кори ин ду тафовут аз замин то ба самост.

Сайёфи Мизроб оташеро бапо кард, ки мумкин аст дар он хушку тар бо хам бисузад. Чун аз бахти бад, бештари макомоти марбута рузноманигорони расонахои хоричиро ба як чашм мебинанд, гофил аз ин ки фард-фарди онхо хатто дар як бахши вохид шеваву усули кори худро доранд ва хар касе «тахкири сарзамин»-и худро раво намебинад. Хатто ба зур.

Hasan Saadullaev Resurrected?

Растохези Хасан Асадуллохзода?

Хабаргузории Asia-Plus бидуни ишорае ба хадиси дуру дарози нопадидии Хасан Саъдуллоев (Асадуллохзода) аз сафари у ба Бадахшон хабар додааст. Зухури дубораи у дар паи эхзораш ба додгохи Ландан руйдоди кобили таваччух аст.

Хасани Асадуллозода бо сафари расмй дар ВМКБ карор дорад

Asia-Plus

16.07.2008 11:18

Муаллиф: Шонавруз Афзалшоев/Аваз Юлдошев

Душанбе. 16-уми июл. ОИ «Азия-Плюс» - Дируз раиси «Ориёнбонк»Хасани Асадуллозода ба маркази маъмурии Вилояти Мухтори Кухистони Бадахшон (ВМКБ) ба шахри Хоруг омад.

Аз дафтари марказии бонк ба ОИ «Азия-Плюс» хабар доданд, ки раиси яке аз бонкхои маъруфи Точикистон чихати омода сохтани боздиди расмии сарвари давлат аз Бадахшон, ки ахири хамин хафта сурат мегирад, ба шахри Хоруг рафт.

Аз намояндагии «Ориёнбонк» дар ВМКБ иттилоъ доданд, ки Х,Асадуллозода хамрохи раиси раёсати «Амонатбонк» Махмадамин Махадаминов бо рафти корхои сохтмонй дар майдони варзишии Хоруг шинос шуданд.

«Хангоми мулокот бо сохтмончиёни майдони варзишй раиси «Ориёнбонк» ваъда дод, ки барои ороиши майдони варзишй 5 хазор доллари амрикойи маблаг чудо хохад кард», - изхор дошт сарчашма. Раисони бонк хамчунин аз осоишгохи «Гармчашма», ки дар он мувофиқи фармоиши «Ориёнбонк» манзилхои истирохатй сохта мешаванд, боздид карданд.

Тибки иттилоъи муътамад, Х.Асадуллозода шабро дар хонаи раиси «Амонатбонк» М.Махмадаминов гузаронидааст, ки он дар 20 километрии гарби шахри Хоруг дар нохияи Шугнон чойгир шудааст. Феълан раиси «Ориёнбонк» дар осоишгохи «Челондй», дар 120 километрии шарки Хоруг аст.

Матлаби марбут ба эхзори Саъдуллоев ба Ландан

Verbal Fight between Babajan & Dadajan

Чанги лафзй миёни Бобочону Додочон

Бобочон Бобохонов – Додситони кулли Чумхурии Точикистон (ба кавли худи у, Пракурори Генералй - бидуни кучактарин ислох мунташир мешавад):

Додочон Атовуллоев хамчун чинояткор, шарики чинояткорон хаст и мемонад. Вай лидер набуд, хич вакт лидер намешавад. Ай Ватандору ай хама чо шумо бохабар хастен. Вай беватан аст. Беватан. Агар вай ватану хоки ватани худша агар эътироф кунад, дар хакки ватану ватандоришу дар хакки хоки ватани худушу мардуми худуш и кадар паст намезанад. Ман уро ба терарист баробар мекунам. Тераристхо хам як чора мекафонанд, як дахшат медуроранд, мардума ноором мекунанд, ки хамун ба иктисодиёти давлат инвиститсия надурояд, обруи давлат да дига чо паст шавад. Максади терарист хаминай. Максади статяхои Додочон Атовуллоев аз хамин иборат аст. Шаъну шарафи давлат, хукумат, Точикистонро пас задан, дар хакки касе тухмату бухтон кардан.

Ман уна ба хайвон баробар мегум. Хайвоне, ки кадом тарафе, ки хайуш кунй, хамон тараф рафтан мегира. Суратое мекова метия дар газетахош, ки шаъну шарафи мардуми Точикистона паст мезана. Локин як точики ба хайвон мубаддалгашта дар хорич и кадар шаъну шарафи мардуми точика паст задестай. Барои хамин, вай хайвон аст. Вай хуни точикй надорад. Дар кучое, ки набоша. Барои тухмута бухтону и корош вай бояд дар назди конун чавоб бга. Як маротиба вая дастгир кардам. Ба кадом рох халос хурд. И дафъа тухмату бухтонша бас накунад ага, дела огоз карда ба дигар воситаи дигар давлатхо, он чизе, ки конун талаб мекунад, талаб карда, ба чавобгарии чиноятй мекашум! Хамчун тухматчй, хамчун каллоб, хамчун терарист. Терарист дар матбуъот. Игвогар.

Хами хел якташа мо суд кардем ба хами карибй. 15 сол дар КГБ кор мекард, да хукумати Исфара мутахассис кор мекард. Факат коруш навистан, тухмат кардан, мана хамин Исфараву вилояти Сугд ба чи дарача овард, хамин одам мекардаст. Исбот кардем, 16... 16 сол гирифт? Чанка гирифт?.. Мана, Рахматов Мирзошариф, 1939-ум год раждениш, хукумати Исфарада мутахассис кор мекуна. 16 сол. Худуш, зануш, писаруш дар назди конун чавоб гуфтанд. Тухмат ба гучо мебара. Хай я бор мебахшй, ду бор мебахшй.

Ё ин ки Додочон Атовуллоев... Додочон Атовуллоев, ин шахсе ман вая хисоб мекунум, ки вай чинояткороро... чинояткорда лукма мепартоя, чинояткора рох ишон (нишон) метия. Чинояткор... Мегуяд, ки фалон вазир, Пракурори Генералй, ё ин вазир, ё дигар вазир дар шётуш сад милён – дусад милён пул дора. Ин чй мазмун дора? Чй вай омада катй ман пули мана хисов кард-мй? Катй ягон вазир шишта пул хисов кард-мй? Ай гичо мегирад ира? Вай ба хамин восита ишон (нишон) метияд, ки ха, Пракурори Генералй пулдор аст. Ха, у вазир пулдор аст. Чинояткора диккатша ба хамун чалб мекунад, ки даст ба чиноят занад. Локин чинояткори ашаддй а Додочон Атовуллода баъаклтар аст.

Посухи Додочони Атовулло ба Бобочон Бобохонов
(бидуни кучактарин дасткорй)

ГОВИ ХУДО
аз охур сар бурун кард ва жож хоид...

Суханронии омиёна ва авбошонаи додситони кулли Точикистон Бобочон Бобохонов барои ман хайратангез набуд. Шеваи гуфтори хукумати Рахмон чунин аст.

Посухи ман ба он айбномахое аст, ки бисёр калидї ва мухиманд.

Додситони бедодгар санги маломат бар сари ман мезанад, ки банда Ватан надорад:

«Вай беватан аст. Беватан. Агар вай ватану хоки ватани худша агар эътироф кунад дар хаќќи ватану ватандоришу дар хаќќи хоки ватани худушу дар хаќќи мардуми худуш ин ќадар паст намезанад».

Bа ин бесаводи бехирад, ки худро сохибватан эълом доштааст, хатто забони точикиро ханўз наомўхтааст. Сохиби миллату сохиби ватан пеш аз хама бо забони давлати худ озодона сухан меронад. Шояд вараќхои пешакї омодакардаашро ду-се бори дигар машќ мекард, то чумлахои подархавояш чунин бечо баромада, аз ватану миллат ва давлати точикон дур буданашро исбот намекарданд.

Эй худобехабари даюс! Ту кучову харфи Ватан кучо? Ватани ѓуку ќурбоќахо кўлхои гандида аст. Туву хамкосахоят Ватанро хароб кардед, на танхо ман, балки 2 миллион точикро беватан кардед. Мо аз Ватан фирор накардаем, мо аз чамъияти туву ту баринхо- навдавлатони чохил ва ношуд фирор кардаем. Шумо Ватани моро олуда ба полудаатон кардед, зеро дар хавои полуда калон шудаеду одат кардаед. Бо шумо аз як хаво нафас гирифтан харом аст.

Ман Ватанамро паст назадаам. Ман пастихои шуморо ба мардум хикоят кардаам.

Додситоно! Худситоё! Тихимаѓзо! Ту нашармида маро террорист эълом мекунї! Агар ман террорист бошам, ту кистї? Рахмон кист? Хайриддин Абдурахимов кист? Зарбулмасале хаст: аз худ гиру бар ман бизан! Шумо кистед? Магар шумо зомини марги 150 000 нафар нестед? Магар тую бонди ту хазорон хазор пирамардону навчавононро накуштаанд? Магар силохбадастони аз таги дор гурехтаи хукумати ту рустохои Бадахшону Рашту Кофарнихонро бомбаборон накардаанд? Магар аз дасти шумо мардуми точик аз сардии зимистон дар хонахову беморхонахои хунук нафавтиданд? Террорист ин шумоед, ки халќро ба чунин дахшат гирифтор кардаед.

Эй касифе аз лашкари касофатхо!

Эй хабисе аз тўдаи начосатхо!

Эй шаѓоле аз селаи даррандахо!

Дар баёнияи ту калимахои номус, шаън ва шараф чанд бор омадааст. Ба номи худо, ту хеч гох маънии ин калимотро намедонї ва намефахмї. Зеро ту як дастгохи хўрдан ва полудан хастї. Ту як хайкали холие хастї, ки агар 90 кило вазн дошта бошад, 89 килову 999 грам начосат ва 1 грам маѓз дорад.

Ту кучову номус кучо? Ту кучову шараф кучо? Боз бехаёёна мегўї, ки дар ман хуни точикї нест. Хуни точикї дар он кас нест, ки лафзи точикї дар забонаш бегонаву нопечон аст. Ту як лўлизода ва чўгитаборї, ки ба чуз гадої коре надорї. Аз хама ту металабї: аз ордфурўш-орд,аз калушфуруш- калуш, аз ќандфурўш-ќанд, аз к...фурўш- к...

Ту эй чанахси питхеф! Пеш аз номи маро ба забон овардан, хафт бор дахонатро бишўй. Ман чинояткорам? Чинояти ман навиштани хаќиќат аст? Хар чизе, ки ман дар хаќќи туву хамкосахои ту навиштаам бузугтарин савоб аст.

Чинояткор ту хастї. Чинояткор он касест, ки хуни мардумро рехтааст, барои мансаб, барои давои дарди шикамба. Террорист он кас аст, ки хафт миллионро ба дахшат гирифтор кардааст, ба дахшати торикї, сардї, бенавої, беморї, гуруснагї.

Аз шумо мардум чун аз гурги гушна мехаросанд. Рўйи сиёхи шуморо бубинанд, дилашон сиёх мешавад, рохашонро дигар мекунанд... Шумо дар дили мардум дахшат мекоред. Дар хар хонадони точик шуморо дуои бад мекунанд: «Худоё, моро аз ин лаънатихо халос кун!»

Шарики чинояткор он касест, ки ќотилро барои писари президент буданаш ба хабс намегираду бегунохонро ба чойи дигарон зиндонї мекунад. Хайвон он касеро мегўянд, ки ба ѓайри хўрдану шох задан дигар коре аз дасташ намеояд. Маѓз надорад ва мардумро бо шохаш метарсонад. Ќаллоб он касест, ки чиноятро ба савдо мегузорад, чони мардумро хариду фурўш мекунад.

Тфу бар ту!

Тфу бар хукумати ту!

Садќаи номи додситон кунад туро!

Эй палидо! Эй начисо! Эй лаино!!!

Он замон дур нест, ки мо ба шумо мефахмонем, ки дод чист, додгустар кист, додгустарї чист, кї террор кардааст. Даврони шумо ба завол наздик расидааст ва барои хамин аз тарс эзоратонро тар карда, мисли бед меларзед. Меларзед аз он, ки анќариб барои хар ќатраи ашки рехтаи модари точик, барои номуси тачовузшудаи хар як духтари точик, барои хар ќатраи хуни фарзанди точик, барои хар як хонаи сўхтаи точик, барои хар часади ѓариби точик чавоб хохед гуфт. Мо мисли шумо террористона амал намекунем. Он замон наздик аст, ки хар як шахси бегунох дар хабс нишаста, хар як фарди аз дасти шумову хукумати шумо талафдода дар додгох барои шумо мурофиа барпо мекунад. Он замон деру дур нест, ки парвандаи чиноятї барои шумо боз мегардад. Фикр накунед, ки тамоман лачоми давлатро ба даст гирифтаеду дигар хар коре, ки хохед мекунед. Не! Шумо барои хар як амали худ пагох дар назди халќ ва фардо дар назди таърих чавоб хохед дод. Мо на ба силоху зўроварї, балки ба халќ такя мекунем. Ба он халќе, ки тирборонхои шумо, хонасўзихои шумо, кушторхои шумо ва бедодихои густурдаи шуморо хеч гох фаромўш намекунад ва хеч гох намебахшад.

Хушдори охирин:

Агар як тори мўе аз сари як тарафдори Ватандор кам мешавад, агар як нафар аз ширкаткунандагони митигни Хоруѓ таъќиб мешавад, агар боз ба Рашт лашкар мекашед, агар як журналист озор меёбад, бидон ки масъулияташ бар гардани туст. Мо аз он импотентхои сиёсї нестем, ки бо ту мушу гурбабозї кунем. Бас! Бас! Бас! Хокатро бод мекунем, номард! Ба Рахмонат хам бигўй. Шумо дунёро бесохиб ёфтаед. Шумо гумон мекунед, як умр мардум харигарию хартозии шуморо тахаммул мекунад.

Ту мегўї:

«Барои тўхмату бўхтону барои ин корош вай бояд дар назди ќонун чавоб бга. Ман як маротиба вая дастгир кардам ба кадом рох халос хурд, ин дафъа тўхмату бўхтонаша бас накунад агар дела оѓоз карда ба дигар воситаи дигар давлатхо он чизе, ки ќонун талаб мекнад талаб карда ба чавобгарии чиноятї мекашам. Хамчун тўхматчї, хамчун ќаллоб, хамчун террорист».

О, ман битарсидам. Дар лабам табхол дамид. Кўч бастам ба кухе... Бобохон маро бубахш. Дигар намекунамат. Дигар намезанамат. Ман хато кардам...

Гурбаяки мискини ман!!!

Орзу кун....

Ман аз онхое нестам, ки ту маро дастгир кунї. Зўрат намерасад. Туро аз Точикистон берун касе намешиносад. Ту хамоне нестї, ки : «добро пожаловать»-ро «добро пожалийста» гуфта будї? Худо хохад, баъди чанде хукумат нав мешавад, хукумати ВАТАНДОРОН. Баъд мо ба ту «розыск» эълон мекунем. Чи хеле ту ба дастони Искандаров занчир баста овардї, туро хам хамон хел мебиёранд. Мо чун ту туро говсуд намекунем. Суди одилона. Кам-кам машќ кун, баданатро обутоб бидех. Рохи аѓбаи Анзобу Шахристонро ту меканї. Дар ќатори махбусони дигар.

Боз як бори дигар мегўям: бехуда зўр назан. Ба умеди Абдурахмон Хотамбеков нашав. Ба пулу пораю ришва умед мабанд. Зўри бехуда миён мешиканад. Худро шармсор макун. Ту ягон ваќт ба маќсади нопокат намерасї. Хич ваќт ту наметавонї, ки маро боздошт бикунї. То хастам, то хастї, то хастем.

Аламат меояд, медонам. Ягон касро ба бозори Шохмансур бифирист, занчабил биёварад. Бимолу бимолу бимол....

Орзу айб надорад.

Маро Амрико, Руссия, Олмон, Инглистон боздошт мекунанд ва ба ту месупоранд. Танхо дар хоби шабат. Танхову маст ваќте, ки аз боди шиками тулумат нафас гирифта, дар пахлўи ягон фохиша хоб бошї. Бедор мешавї мастона ва шодона... ки дар хобат будааст.

Мискин хараке орзуи дум кард,
Ноёфта дум, ду гўш гум кард.

Хоби ширин, додситонаки азизи ман!

Хоби ширин, гови худо!

Додочони Атовулло

An Open Letter to Sayyaf Mizrab

Номае саргушода ба Сайёфи Мизроб

Сайёфи Мизроби гиромй. Агар ин сатрхоро мехонй, бароям посух бигу.

Номаат ба раиси кулли родю Озодиро дар хамон рузи ирсолаш мунташир кардам. Дар он банди зер пурсишбарангез буд:

Ба ҳамин тартиб ман низ борҳо аз кори оқои Род Шаҳидӣ эродҳои касбӣ мегирифтам. Ман мегуфтам, ки шунавандаҳои мо дар Тоҷикистон кам шудаанд, Зеро кори мо заъифтар мешавад. Вале садорат дар симои оқои Род Шаҳидӣ (воқеан ҳам қаблан ҳамин эроди маро Турфа Маъсума – роҳбари собиқ ба назар намегирифт) эроди профессионалии маро нодуруст ва сахт мепазируфт ва барои ман шароити кориро тангтар менамуд...

Чи замоне бо Маъсумаи Турфа дар ин бора сухбат доштй? Ва аслан дар чй маврид? Аз ин ки коратон заъифтар шудааст? Хамин дишаб аз Масси пурсидам, ки оё шархи ин достонро медонад ё на. Комилан бехабар буд. Зимнан, у хам аз бархе нукоти номаат химоят кард, аммо ин маврид барояш аломати суол буд.

То он чо ки ман ба ёд дорам, достон дуруст баръакс буд. Маъсумаи Турфа буд, ки аз кори заъифи ту ва дигар хамкорон гилоя дошт ва талош мекард шуморо ба зур ба пеш хул бидихад ё тела кунад. Маъсумаи Турфа буд, ки бо вучуди такозохои мукаррари ихрочи ту ва чандин нафари дигар аз суи "ёронат" шикебо буд ва мегуфт: Бояд инхоро таълим дод, чун чавхари резе дар ниходашон хаст, ки парварда нашудааст; хамон чавхарро бояд кашф карду парварид. Хамон бону буд, ки заминаи пешрафти фаннии нисбии родю Озодиро поя ниход: иртиботи мустаким бо Душанбе ва ичрои барнома аз ду шахри Прог ва Душанбе, торнамое, ки кабл аз вуруди Масси ба Прог хатто як акс надошт ва акнун намунаи ибрати дигар бахшхост, афзоиши дастмузди бачахо дар Точикистон ва бархе дар Прог, аз чумла Мирзои Салимпур, ки Маъсумаро бо номардии тамом "кампирак" меномид, истихдоми афроди тоза; афзун бар рушди хирфаии нисбй, он хама идехои тоза ва барномахое, ки то кунун такрибан тагйире накардааст. Маъсумаи Турфа родюи шуморо дигаргун кард. Маъсумаи Турфа сипари туву чандин хамкори дигар шуда буд. Аз ин ру зикри нуктаи галат ва дуруг дар номаат ба раиси родю кори савобе набуд. Ва носипосй ба Маъсумаи Турфа чизе чуз гунох нест. Дуруст нест? Агар бахши точикии родю Озодй як раиси муносиб дошт, хамон Маъсумаи Турфа буду дигар хеч. Танхо ишколи у дар эътикодаш ба демукросй буд. Ва тахаммулу тасомухи хар навъ балохату хамокат, ки дар атрофаш медиду вахшат мекард.

Он бону аз дасти махалгароию дасисабозихои точикон фирор кард. Махалгароие, ки такрибан тамоми шуморо балъида буд.

Хаму буд, ки аз усули гайрихирфаии родю интикод мекард ва то охирин лахза талош кард, ки хеч гузорише мугризонаву яктарафа пахш нашавад. Агар аз ман бипурсй, ба назари ман, гузоришхои бисёре аз кормандон, аз чумла худат яктарафа, мугризона ва гайрихирфайи буд ва ба ислох ниёз дошт. Бароям чолиб буд, ки дар номаат масоилеро матрах кардайи, ки аз чумлаи нигаронихои аслии Маъсумаи Турфа буд, аммо танхо ишораат ба номи ин бону бори манфй дорад. Масси талош мекард аз норузноманигороне чун Хиромон Бакозодаву гайра рузноманигор бисозад. Дарег, ки зангй ба шустан нагардад сапед.

Ман аз бисёре аз мавориди эътирозат химоят кардам, чун вокеъияти ноб аст. Аммо бо вучуди ин далели эътирозат хануз бароям машкук аст. Далели огозини он ки равшан аст: пул. Агар галат мегуям, лутфан ислохам кун. Пул танхо машгалаи зехнии бисёре аз хамкорони пешинат ба монанди Мирзои Салимпур ва Нурмухаммади Холзода аст ва ту хам собит кардй, ки пул ангезаи ибтидоии эътирозат будааст. Дар холе ки масоиле, ки чудо аз пул дар номаат овардайи, бисёр мухимтар ва сазовортар барои эътирозе баланд буд. Чаро то кунун он хамаро тоб овардй? Чун дастмуздат бехтар буд?

Шунидам ё чое хондам, ки зохиран макоми муъовинати телевизюни Сафина дар интизорат аст. Агар вокеъият дорад, ангезаи аслии эътирози гарроят хам бароямон равшан хохад шуд. Ва он гох чизе ба чуз арзи таслият нахохам гуфт.

What Happened to BBC Persian Central Asia Magazine?

Бар сари Мачаллаи Осиёи Миёнаи Би Би Си чй омад?

Мачаллаи Осиёи Миёнаи родю Би Би Си, ки аз мохи нувомбри соли 2003 бад-ин су барои шунавандагони бахши форсй дар Точикистон пахш мешуд, рузи 30 жуан (июн)-и гузашта охирин барномаашро пахш карду баста шуд. Ин барнома аз соли 1995 ба баъд дар таркиби барномахои Би Би Си вучуд дошт ва шомили руйдодхои Афгонистон, Точикистон ва соири кишвархои Осиёи Миёна мешуд. Аммо баъдан ба як барномаи 15-дакикайи, сипас нимсоъата ва саранчом 45-дакикаии вижаи Точикистон табдил шуд.

Дар ин бора имруз гуфтугуе доштам барои родю Замона бо Бехрузи Офок – раиси барномахои Осиё ва Укёнусияи бахши чахонии Би Би Си. Нахуст аз у хостам, ки далели таътил шудани Мачаллаи Осиёи Миёнаи Би Би Сиро тавзех дихад:

Бехруз: Барномахои форсии Би Би Си, барномахои куллии мо ба забони форсй, албатта, хамеша дар Точикистон шунаванда дошта ва мардум дар Точикистон метавонистанд ин барномахоро бишнаванд ва бифахманд. Ба хар хол, забони мо яке хаст. Мунтахо чандин сол пеш, ки мо тавонистем бо макомоти Точикистон ба тавофук бирасем ва фиристандахои FM – яке дар шахри Душанбе ва яке дар Хучанд – бигзорем, ба ин фикр уфтодем, ки чун ин фиристандахо он чо хаст ва садои хеле бехтаре хоханд шунид ва ба хар хол, родюи FM родюи хеле хусуситaру шахситару наздиктаре хаст ба шунаванда, мо барномахои рузонае хам дуруст кунем, ки хосси точикхо бошад. Илова бар хамаи дигар барномахои форсии Би Би Си, ки ба хар хол, точикхо мешунаванд. Ва ин барномахо шуруъ шуд. Мунтахо, мутаассифона, муддати кутохе баъд аз ин ки ин барномахо пахш мешуд, макомоти Точикистон назарашонро иваз карданд ва дигар ичоза надоданд, ки мо барномахоямонро руи мавчи FM пахш бикунем. Мо чандин сол машгули музокира будем бо макомоти Точикистон ва мехостем, ки ин барномахо руи FM пахш бишавад. Мунтахо онхо мувофикат накарданд. Ба ин далел теъдоди шунавандахои мо дар Точикистон хеле кам шуд. Бино бар ин, дигар кори басарфае набуд, ки мо хар руз барномаи хоссе барои мардум дар Точикистон дуруст кунем, чунки дигар FM-е надоштем. Ин хаст, ки тасмим гирифтем, барномахои хоссеро, ки барои Точикистон дуруст мекунем, феълан катъ бикунем. Албатта, хамаи барномахои дигари форсй хаст. Мунтахо ба чои он сойт (торнамо)-и форсии точикимонро таквият бикунем, то хамааш ба хатти сириллик бошад, ки мардум дар Точикистон битавонанд бибинанду бихонанд. Ва баъд хам умедворем, ки ба зудй телевизюни форсй хам, ки рохандозй хохад шуд, дар Точикистон бинанда дошта бошад ва албатта, барномахо ва матолибе, ки аз Точикистон меояд, дар он хохад буд ва онхо дастрасй хоханд дошт. Ин ба ин маънй нест, ки мо таъаххудамонро ба Точикистон кам кардаем. Ба хеч вачх. Мо хамчунон мехохем, ки аз Точикистон хар чи бештар ба ин чо иттилоъ бирасад, хабару барномахо аз Точикистон биёяд ва руи родюи форсии мо, руи сойт (торнамо)-и форсии мо ва иншоаллох, телевизюн пахш бишавад. Барои хамаи форсизабонхо ва аз чумла точикхо.

Д: Эхтимолан арзёбии дакике вучуд дошт аз ин ки теъдоди шунавандахои Би Би Си дар Точикистон чанд аст?

Бехруз: Такрибан. Мо охирин арзёбие, ки доштем, замоне буд, ки фикр мекунам ба хамон авоили давраи FM бармегашт. Теъдоди шунаванда хеле кам буд. Яъне теъдоди шунаванда ба нисбати родю кам буд. Ал-он аркомаш дакикан хотирам нест, вале чизе дар худуди ду дарсад буд. Ду дарсади мардум дар Точикистон доштанд ба ин барномахо гуш мекарданд он мавкеъ...

Д: Вале шояд точикхо дар соири кишвархои Шуравии пешин, мисли Русия, Узбакистон ва Казокистон хам гуш медоданд ба барномахо, на?

Бехруз: Хатман. Хатман онхо хам гуш медоданд. Мусалламан, шунаванда дошта. Мунтахо ман агар ба шумо яке-дуто ракам бидихам дар мукоиса... Масалан, дар Афгонистон барномахои мо шаст дарсад шунаванда дорад. Яъне шаст дарсади мардуми Афгонистон, касоне, ки дар синни родю гуш кардан хастанд ва аз 15 сол ба боло син доранд, шаст дарсадашон ба таври мураттаб ба барномахои мо гуш мекунанд. Ё фарз бикунед, ки масалан, дар як кишваре мисли Покистон ё Банглодеш, дар худуди 14-15 дарсади мардум гуш мекунанд. Масалан, дар Хинд мо худуди 20 милюн шунаванда дорем. Албатта, ин худуди ду дарсади чамъияти болиг хаст. Мунтахо чун Хинд кишвари бузургест, ин теъдод хеле зиёд мешавад. Бино бар ин, дар мукоиса бо ин теъдоди шунавандагони мо дар Точикистон хеле зиёд набуд.

Д: Дар Эрон чанд дарсад аст, бибахшед?

Бехруз: Дар Эрон худуди панч дарсад.

Д: Гуфтед, ки онлойн (торнамо) ба хатти сириллик мешавад, дуруст аст? Ё форсй хам хохад буд?

Бехруз: Мо, ба хар хол, онлойни форсимон, ки хаст ва дар он матолиби Точикистон хам хаст. Илова бар он, мо сафхае дорем дар онлойни форсй, ки хосси Точикистон аст ва ин сафха духатта аст. Ва ин маъмулан хам хуб амал намекунад ва одрес (нишонй)-и он чузъе ё зермачмуъае аз барномаи Эрон аст. Ба хар хол, матолиби Точикистонро ба хатту забони форсй барои касоне, ки хатти форсиро рохат мехонанд, хохем дошт. Вале мехохем як сафхаеро хам ба истилох Точик-онлойн дошта бошем, ки сириллик бошад, таквият бишавад, матолиби бештаре дар он бошад ва точикхо ба он дастрасй дошта бошанд.

Д: Дар эъломияе, ки Ондрес Илвес – раиси бахши форсй ва паштуи Би Би Си дар бораи баста шудани Мачаллаи Осиёи Миёна барои кормандони бахш мунташир кард, омада буд, ки дар телевизюни форсии Би Би Си хам барномаи муназзаме дар бораи Точикистон ва барои Точикистон хохад буд. Мехостам бибинам, оё мушаххас хаст, ки ин чи барномае хаст. Оё рузона хохад буд ё хафтагй ё сирфан гузоришхои пароканда ва чудогона, ки ба таври номуназзам пахш хохад шуд?

Бехруз: Дар телевизюни форсй як телевизюн хохад буд. Яъне мо ал-он дар родю ба хар хол барномахои форсй дорем. Ва баъд саъй мекунем, ки баъзе аз ин барномахо бештар мутаваччехи Афгонистон бошад, баъзе аз барномахо мутаваччехи Эрон бошад ва дар мавриди Точикистон барномаи кучаке доштем, ки факат мутаваччехи Точикистон буд. Дар телевизюн мо ин корро наметавонем бикунем. Имконоташро надорем. Вале он як телевизюни форсизабон хохад буд, ки мутаваччехи форсизабонон дар хар се кишвар хохад буд. Ва бино бар ин, Точикистон хам. Матолибе аз Точикистон хохем дошт, ки он факат барои точикхо нахохад буд. Эронихову афгонхо хам ин барномахоро хоханд дид. Хамчунон ки барномахои дигари моро хам точикхо дар Точикистон хоханд дид ва хоханд писандид. Яъне ин ба ин маънй нест, ки мо хар руз як сутуни хос барои Эрон дошта бошем, як мачалла ё барномаи хос барои Афгонистон ва як барномаи хос барои Точикистон. Чизе, ки хохад буд, ин аст, ки мо умедвор хастем, ки дар Точикистон хабарнигор дошта бошем, тахиякунанда дошта бошем ва баста ба ин ки чи кадр битавонанд, матолибе барои мо мураттабан бифиристанд ва мо ин матолибро пахш бикунем. На танхо ахбор, балки барномахои фархангй хам.

Д: Як идда аз шунавандахои Би Би Си дар Точикистон, ки бо ман ва дустонам тамос гирифтанд, дар мавриди баста шудани Мачаллаи Осиёи Миёна норохат буданд ва мегуфтанд, ки ин мавзуъ бар факри иттилоъотии кишвар хохад афзуд. Хамин холо танхо як родю Озодй дар Прог бокй монда, ки барномахои вижаи Точикистон дорад. Ин родю хам феълан дар Точикистон дучори мушкилоте шуда, ки мавзуъи дигарест. Дар холе ки кишвархое чун Эрону Афгонистон ба изофаи расонахои мутаъаддиди дохилишон барномахои мухталиферо хам аз чандин кишвари хоричй дарёфт мекунанд. Ин афрод, ки сухбаташонро мекардам, нигаронанд, ки бо баста шудани Мачаллаи Осиёи Миёна Точикистон дучори факри иттилоъотии бештар хохад шуд. Шумо хам бо ин назар мувофикед?

Бехруз: Албатта, хуб, ман мефахмам ин мавзуъро. Табъан, вакте ки мо як барномаи хосси рузона дорем, ки катъ мешавад, шунавандахои он норохат мешаванд ва эхсоси камбуде дар ин замина мекунанд. Ва ман инро мефахмам. Аммо яке-ду нуктаро ман эхсос намекунам. Аввалан, мо рузона микдори зиёде барномаи форсй дорем, ки хамааш дар Точикистон кобили шунидан хаст ва метавонанд ин шунавандахо ба ин барномахо гуш кунанд. Ба ин маънй нест, ки мо барои Точикистон барнома пахш намекунем. Барнома пахш мекунем. Рузе худудан 4-5 соъат барномаи форсй хаст, ки дар Точикистон шунида мешавад. Мунтахо як барномаи хосси мутамаркизи Точикистон дигар надорем. Ва илло иттилоъоти бисёр-бисёр зиёде дар барномахои мо хаст, ахбори чахонй хаст, ахбори минтакайи хаст, ахбори кишвархо хаст, ахбори худи Точикистон хам хаст. Ва барномахои фархангй-хунарй ва тафрехй, ки дар Точикистон шунавандахои мо метавонанд истифода бикунанд. Хам руи мавчи кутох ва хам руи мавчи мутавассит. Яъне ба ин маънй нест, ки мо барои Точикистон барнома нахохем дошт. Чудо аз он, вакте ки телевизюн рохандозй бишавад, ба телевизюн хам дастрасй хоханд дошт ва умедворем, ки иттилоъоту барномахои бештаре руи сойти интернетй (торнамо) хам дошта бошем. Яъне ман фикр мекунам, ки баъд аз рохандозии телевизюни мо ва баъд аз таквияти сойти сафхаи Точикистони мо, ман фикр мекунам, иддаи бештаре дар Точикистон ба иттилоъоти бештаре дастрасй хоханд дошт, дар мукоиса бо имруз. Дар мачмуъ, микдори иттилоъ ва барномахои Би Би Си, ки ба Точикистон хохад расид ва фикр мекунам, иддаи бинандагону шунавандагону хонандагони мо хеле бештар аз ин хохад буд, ки имруз хаст. Ман фикр мекунам, ду-се сол баъд, агар мо дар Точикистон оморгирй бикунем, хохем дид, ки иддаи бештаре доранд аз Би Би Си истифода мекунанд, то дар мукоиса бо имруз.

Д: Оё ин тахаввулот хеч таъсире руи теъдоди кормандони бахши форсии Би Би Си дар Точикистон нахохад гузошт?

Бехруз: То он чое, ки ман медонам, феълан ба хеч вачх карор нест, ки теъдоди кормандони мо ё микдори коре, ки дар Точикистон тавлид мешавад, тагйир кунад. На.

Illiberal Liberty

Гирифтори Озодй

Пушиши хабарии даъвои Сайёфи Мизроб бо родю Озодй, ки дар он чо бино ба ривояте 11 ва бино ба ривояте дигар 12 сол кор кард, фавкулъода буд. Родю ва телевизюни давлатй, хабаргузорихову расонахои дигар гузоришхои муфассалеро дар ин бора тахия ва пахш карданд ва онро дар сархатти ахбори рузи худ карор доданд. Зохиран тайи ин 11-12 сол синаи Сайёфи гиромй моломол аз дардхои магу шуда буд, ки сухани бисёре барои гуфтан дошт. Дар мусохибааш бо родю Имруз ба чузъиёти бахсхои молиаш бо макомоти родю Озодй хам пардохт ва гуфт, ки онхо хостаанд бо пардохти мохона 50 дулор уро розй кунанд, то руи ин казия сарпуш гузошта шавад. Аммо Сайёф мувофикат накардааст. Фарз кунем, ки ба дунболи 50 як сифри дигар изофа мешуд, оё боз хам Сайёф табли русвоии родюро менавохт? Намедонам.

Дар матлаби каблй хам ишорае доштам, ки мутаассифона корд замоне ба устухони хампешагони азизи мо мерасад, ки мавзуъи пул матрах аст. Ангор танхо хукуки мо хамин дастмузди мост ва мо дигар хукуке надорем. Агар пули хуб бидиханд, метавонем аз накзи хамаи дигар хукуки худ чашм бипушем. Бо тамоми арчу эхтироме, ки ба Сайёф дорам, тайи ин чанд руз борхо андешидаам, ки чи гуна тавонистааст зарфи 11-12 сол хиффату хориеро, ки дар баёнияаш тавсиф карда, тахаммул кунад. Пиндоштам, ки шояд руасои дигари бахши точикии Озодй бо у канор омада буданду ин яке на. Аммо мушкилоте, ки Сайёф дар номааш овардааст, моли яке-ду соли ахир нест, балки хамвора дар родю Озодй вучуд доштааст.

Родю Озодй, ки ба шиддат аз родю Би Би Си мутафовит аст, як расонаи чангисардист, ки бо хадафи вохиди сарнагунии Иттиходи Шуравй таъсис шуд. Пас аз комгорй ин расонаи ба вузух империолистй барои худ хадафхои тозаеро мушаххас кард; аз чумла иншиъобу парокандагии бештари Русия аз тарики пахши барномахо ба забонхои махаллии он кишвар, барканории режимхои мустабидди ру ба Маскав дар дигар кишвархои иттиходи пешин ва овардани давлатхои омрикогаро ба руи кор.

Чандин нуктаи баёнияи Сайёф бисёр дакик ва вокеъй буд. Яке ин ки родю Озодй ба тавозуни рузноманигорй арч намегузорад. Рузгори кутохе, ки дар ин родю кор кардам, бо макомоти хоричии он бахсхое доштам. Франк, яке аз макомоти вакти родю, аз як хамкори ман эрод гирифта буд, ки дар канори садои мухолифи давлат садои намояндаи давлатро низ пахш кардааст. Гуфтам, кори дурусте кардааст, чун тавозуни оро ва назархо бояд риъоят шавад ва хар ду тарафи даъво бояд назар бидиханд. Гуфт, ин чо Би Би Си нест ва карор нест Озодй мукаллиди Би Би Си бошад. Ба пиндори у, ки конуни нонавиштаи ин родюст, Озодй трибуни нерухои бетрибун аст. Дар ин сурат, нерухои иртичоъии зиёде трибун надоранд. Оё Озодй хозир аст микруфуни худро дар ихтиёри онхо гузорад?

Ин хакикати талхест, ки замоне ба тафсил метавон дар борааш навишт. Дар бахши точикии ин родю афроди баруманде хам кор мекунанд, ки харгиз ба сиёсатхои тахдиду иръоби макомот тан надодаанд ва бо ин ки аз имтиёзоти кобили таваччухе махрум шудаанд, хозир набудаанд, ки хостахои арбоби мустабидди омрикойиро анчом диханд ва ба вазифаи шарифи рузноманигорй вафодор мондаанд. Зиндагй ва кори онхо зери фишори шадиди равонй чараён дорад. Аммо будани онхо дар он мухити гандида ба родю андаке шамоили рузноманигорй медихад.

Аммо шумори дигаре хам хастанд, ки барои чанд дулори изофй хозиранд бо нангу номуси худ муъомила кунанд. Хамин афрод буданд, ки ба макомоти омрикойии родю гилоя карданд, ки Дориюш точик несту эронист ва забони у точикй несту порсист. Хамин точикони мо буданд, ки пайваста навкарвор пушти дари раиси омрикойи дар интизор менишастанд, то аз ёгигарихои хамкори чадидашон, ки ман будам, гилоя кунанд.

Яке аз хамин афрод буд, ки бароям нома навишт ва манро ба тахмили забони порсй бар точикони родю Озодй муттахам кард. Дар холе ки хамин «рузноманигор» дар гузашта далерона иддаъо мекард, ки порсй ва точикй як забони вохид аст. Аммо он чо сухбати кору пул матрах набуд. Дарачаи расмии болотари ман, ки ба таври худкор бароям даромади бештар дошт, мояи хасодату асабонияти хамкори мо шуда буд ва у тасмим гирифт аз андешаи ман дар бораи забони модариам ба унвони харбае алайхи ман кор бигирад. У расман дар номае изхор дошт, ки порсй ва точикй ду забони мучаззост ва ман ба унвони сардабири торнамои Озодй дар холи ичрои «эксперимент»-е руи забони «точикй» хастам. Яъне бо пул метавон хуввияти миллию забонии бархеро харид.

Хамин фард буд, ки хозир буд дар изои чанд пашизи ночиз хафтае панч то хафт шаб шабкорй кунад. Ман дар номае аз раиси бахш хостам, ки барои ман чахор шаб шабкорй кофист, чун истондорди байнулмилалй хамин аст ва хатто дар дигар бахшхои родю Озодй низ, ки барои худ эхтироме коил хастанд, кормандон бештар аз чахор шаб шабкорй намекунанд. Такозои ман пазируфта шуд ва галаёни хашми хамкори моро барангехт. Гуфтам, бино ба пажухишхои тозаи пизишкй шабкории мумтад саратонзост. Корае накард. Саранчом икрор кард, ки «хеч як аз мо фисабилуллох кор намекунам» ва ин ки ба пули он шабкорй ниёз дорад. Пули он ба хадде ночиз буд, ки боварам намешуд касе хозир шавад ба хотири он зиндагии одиашро ба хам занад. Охируламр мо чахор шаб кор мекардему у панч шаб шабкориро ба чон харид. Халолаш бод.

Мавориди бисёре дар родю Озодй бароям чолиб буд. Аз чумла сухбатхои бархе пушти мизи нахор, ки ба шиддат иштихокуш буд. Сухбат аз кимати либоси тани фалонй, нархи мошини бехмонй ва чахиши кимати хона дар Точикистон аз махбубтарин мавзуъоти нахори бархе буд, ки рохи нон ба гулуямро мебаст. Аз нахустин рузхои вуруд ба родю Озодй мутаваччех шудам, ки ба дунёе номаънусу галат уфтодаам.

Вуруди ман ба Озодй дар паи як имтихони тулонии тамомъайёр ба забони инглисй сурат гирифт. Барои нахустин бор дар торихи бахши точикй. Дар натичаи хамон имтихон тавассути руасои омрикойи буд, ки бароям дарачаи хирфаии болотар таъйин карданд. Ин мавзуъ хам боъиси вохимаи баъзе аз хамкорон шуд. Онхо бимнок шуда буданд, ки мабодо чунин имтихоне ба сарвакти онхо хам бирасад. Шояд ин маврид хам дар эчоди хисси танаффур аз ман дар вучуди бархе сахим буд.

Бо вучуди ин, рафтори бархе аз хамкорон ба гунае буд, ки ангор аз хуртуми хазрати Фил уфтодаанд. Далел хам доштанд. Тайи чандин соли кор дар родю раиси забоннафахми пешини он хатто дар як маврид аз онхо эрод нагирифта буд. Дар вокеъ, раиси пешин озарие буд муътакид ба хуввияти туркии худ ва китобхое дар ин бора навишта ва шадидан алайхи порсхо тохта. Солхо пеш аз ин ки вориди Прог шавам бо у бахсе телефунй доштам. Ин турк ба мани порс тавзех медод, ки номи забони ман чист ва чи гуна бояд бо он такаллум кард. Мегуфт, порсй забони эронихост ва точикй забони точикхо. Мегуфт, точикхо ба «густара» ё «махдуда» «территория» мегуянд. Мегуфт, «чи гуна» нагу, ки эронист; «чи хел» бигу. Як чунин фарде бо хадафи мушаххаси дур нигах доштани точикхо аз хуввияти ростинашон тайи хашт сол бар бахши точикй раёсат дошт ва хушхол буд, ки забони порсии бархе аз кормандонаш ба хадде шикаста-баста аст, ки хеч порсизабоне дигар онро мутаваччех нахохад шуд. Корбурди вожахои русй дар сухбатхои порсй аз махбубтарин тиккакаломхояш буд. Аз ин ру, хар чи забон шалахтатару ворехтатар буд, барои ин око бехтар буд. Бо чунин пешинае ислохи забони дархаму бархами бархе аз хамкорон сабри Аюбро мехост.

Яке дигар аз ачоиби родю Озодй мудирияти зарраии он буд. Яъне баландпоятарин мудирони кулли родю меомаданд ва мустакиман дар кори як хабарнигор дахолат мекарданд, ки хеч чои дигар надида будам. Дар паи шикоятхои точикони мо ба омрикоихо аз забону баёни ман тамоми гузоришхову барномахои ман зери заррабин рафтанд, то ташхис диханд, ки забони ман порсист ё точикй. Як пиразани омрикойи (аз руасо), ки порсй балад набуд, мегуфт: «Эронихо ба нон «нан» мегуянду точикхо «нун». Холо биёву дурусташ бикун. Сахнае хандадортар ва дар айни хол риккатбортар аз инро дидаед?

Баррасихои супоришии родю Озодй аз Точикистон расиданд. Баррасихоро созмони назарсанчии «Зеркало» анчом медихад, ки муассисаш аз кормандони Озодй дар Прог аст. Ин хонум тобистони хар сол барои «таътилот» ба Душанбе мерафту бармегашт ва пас аз муддате кутох натичаи назарсанчихо ба Прог мерасид. Тибки интизоре, ки доштам, ин бор эроди аслии «шунавандагон» марбут ба забони порсии ман буд. Дар холе ки солиёни сол дар бахши точикй гуяндагоне аз Афгонистон ва Эрон барнома пахш мекарданду иттифоке науфтод, аммо забони ман, ки хатталмакдур ба лахчаи точикй адо мешуд, мояи инзичори бархе аз хамкорон шуда буд, ки пушти сахна сахт захмат кашиданд, то асноду далоиле даступо кунанд.

Кутохсухан, ман буридам. Ва эъломи истеъфо кардам. Чолиб ин чост, ки истеъфои манро омрикойихо напазируфтанд. Пурсиданд: «Мехохй бар даромадат изофа кунем?» Гуфтам: «На. Хамин пуле хам ки медихед, изофист.» Гуфтанд: «Пас мушкили ту чист?» Гуфтам: «Фазои родю дорад манро хафа мекунад.» Гуфтанд: «Пас метавонй ба бахши эронии родю биравй ба унвони муъовини сардабири торнамои порсй ё тахиякунандаи барномахои чавонон. Ё метавонй дар утоки хабари инглисй кор кунй. Ё шояд бихохй дар бахши омузишии родю дарс дихй». Хар се пешниходро бедиранг рад кардам. Гуфтам: «Хамаи ин корхоро метавонистам дар Би Би Си анчом дихам. Аммо мехостам барои Точикистон кор бикунам ва родю Озодй рузона барои кишвари мо шаш соъат барнома дорад. Аммо зохиран ин чо чои ман нест». Се руз мунтазир монданд, то шояд назарам тагйир кунад, ки накард. Бад-ин гуна пас аз худуди нух мох родю Озодиро барои хамеша тарк кардам ва гуё дубора зода шудам. Шушхоям, ки аз хавои гирифтаи родю гандида буд, дубора нафас даркашид. Аммо холати равониам ба хадде ба хам хурда буд, ки барои муддате дароз аз дунё комилан буридам: телефунамро хамеша хомуш нигох медоштам, ба номахо посух намедодам ва хавсалаи дидори хеч рафику норафикеро надоштам. Оворагии хонаводаам, ки аз хонаи шики Прог ба куча-паскучахои Ландан ва сипас Омстердом парт шуданд, бар ранчи равониам афзуд ва хеле тул кашид то ба худ оям. Ин достонро хам ки факат пораи кучаке аз кулли мочарост, то кунун чое нанавишта будам, бо ин ки борхо касоне аз ман хоста буданд, ки бо зикри мушаххаси хакоик дар ин бора матлабе бинависам.

Баёнияи Сайёф буд, ки дубора манро ба Прог бурд ва он рузгори дудиро бароям зинда кард. Аммо боз хам дар ачабам, ки чаро бояд мавзуъи пул мухаррики эътирози мо бошад, дар холе ки дар он родю садхо масоили бисёр мухимтар хаст, ки бояд руяшон ангушт гузошт ва дар халлашон кушид. Агар хузури чанд рузноманигори ростин дар бахши точикии Озодй набуд, он муддатхо пеш фуру мерехт. Ин рузноманигорони шариф бо риъояти вазифаи дурусти худ ва химоят аз хукуки хаккаи худ зери фишори азиме кору зиндагй мекунанд. Дар Душанбе низ рузноманигорони барчастаи точик зомини обруи родюе хастанд, ки бунёди дурусте надорад. На хамаи ин дустон аз як кумошанд. Шумори зиёде аз онхо чи дар Точикистон ва чи дар Прог дар холи пайкор бо вокеъиятхои нангини родю хастанд ва хеч хиёнатеро ба миллату механ раво намебинанд. Вучуди ин афрод дар бахши точикии Озодй ногузир аст. Умедворам баёнияи Сайёфи Мизроб, ки бедиранг мавриди таваччухи музоъафи давлат карор гирифт, ба ин азизон латмае назанад. Давлат чунон болу пар гирифта, ки гуйи рузноманигорони дохилй дар бихишти барин кору зиндагй мекунанд ва истибдоде озорашон намедихад. Касе нест, ки ойинаро дар баробари ин давлатмардон карор дихад, ки кабл аз интикод аз расонае дигар, ба худат бингар. Калби додситони кул Бобочон Бобохонов аз ин руйдод шикаста ва кавл додааст, ки ба зудй мавзуъи истеъфои Сайёфи Мизробро баррасй кунад. Букаламун замонае!

Гуфтам, усули Озодй бо Би Би Си кобили мукоиса нест, чун дар тули шаш соли кор дар Би Би Си кучактарин мавриди мудохилаи касе дар корамро шохид набудаам ва хеч раисе ба зердасте дастури тахияи матолиби мугризонаро надодааст. Баръакс, риъояти асли инсоф ва тавозун аз мухимтарин усули родю Би Би Сист. Дар Озодй низ афроди зиёде хастанд, ки бо такя ба рисолати рузноманигорй ба хеч фишоре тан дарнамедиханд ва хозиранд аз имтиёзоте махрум шаванд, аммо ба рисолати худ содик бимонанд. Мондагорию пойдории ин азизонро орзумандам.

Шояд рузе-рузгоре мочарои родю Озодиро ба тафсил бинависам, аммо достони Би Би Сиро дар фурсате дигар хохам навишт. Дарег, ки Мачаллаи Осиёи Миёнаи азизи мо ба торих пайваст.

RFE/RL in Turmoil Again. Part II

Ва боз як номаи дигар аз Сайёфи Мизроб. Такрор мекунам, ки ин номахо тасодуфан ба дасти ман уфтоданд. Хар ду ин нома хокй аз бадтар шудани авзоъ дар родюест, ки каблан хам таърифе надошт. Дар Прог, албатта, мавзуъи молй матрах набуд. Ба хар хол, барои ман матрах набуд, вале барои иддае зиёдй матрах буд. Дар Прог кирме хаст, ки бахши точикиро пайваста мечавад. Бархе сурох-сурох шудаанд ва пусидаанд ва худ хам табдил ба кирм шудаанд. Дар бахш дастикам се тан хастанд, ки кирмсифатанд ва худашон хам хуб медонанд кй хастанд. Род Шахидиро хам хамон се тан бо дасисахо руи кор оварданд. Зимнан, Род аз озарихоест, ки ба турк будан муътакиданд. Маъсумаи Турфа як порс аст. Ман хам ки порсам. Дар натичаи дасисаи ин се кирмсифати бахши точикй ду порс (Маъсума ва ман) бахшро тарк кардем ва кирмхои бахш салтанати як туркро ба чон хариданд. Бо ин ки озарихо асолатан эронианд, аммо як идда ба монанди Аббоси Чаводй ва писархолааш (ё хар чй, ба хар хол бо хам нисбати хешовандй доранд) Род Шахидй аз понтуркистхои дуоташа хастанд ва бо порсхо сари ситез доранд. Боз хам чун хамеша хиёнати худихо боъис шуд, ки порсхо бираванду туркхо оянд. Туркхо бо истифода аз заъфи шадиди точикхо ва махалгаройии кушанда хамчунон бар точикхои родю Озодй хукумат мекунанд. Хиффатбор ва хоркунанда аст. Кутохсухан, навиштаи Сайёф гуёи хол аст. Бисёре аз нукоти онро, аз чумла чангисардй будани он ва якбуъдй (яктарафа) ва мугризу номунсиф будани он, гайрихирфайи будани онро яке-ду сол пеш ман хузуран ба арбоби омрикойии родю гуфта будам. Холо афроди дигар хам хоханд гуфт, замоне ки корд ба устухонашон бирасад. Зохиран барои хелехо корд замоне ба устухон мерасад, ки дастмуздашон кохиш ёбад... Сари фурсат бахши точикии родю Озодиро колбудшикофй хохам кард.

Изҳорот:

Раҳбарияти бахши тоҷикии Радиои Озодии Аврупо-Радиои Озодӣ сар аз моҳи апрели соли 2008 барои кормандон шартномаи нави корӣ пешниҳод кард, ки ҳокӣ аз чанд банди зидди Қонунҳои роиҷи Тоҷикистон бо шумули Қонуни Тоҷикистон дар бораи меҳнат буд. Аз ҷумла дар банди 2.2 омадааст, ки коргар баъд аз 3 моҳи мӯҳлати озмоишӣ ба кор гирифта мешавад.

Ин банд зидди моддаи 33 Кодекси меҳнати ҶТ аст, ки санҷиш ҳини ба кор қабул шудан роиҷ аст, аммо аксари коргарон собиқадоранд – шахсан ман беш аз 11 сол дар ин расона кор мекунам. Ин бандро Род Шаҳидӣ танҳо ба хотири «чистка»-и журналистони «номатлуб»ва онҳое, ки моил нестанд, ки аз фаъолияти ҳукумат интиқоди муғризона кунанд, роҳандозӣ кардааст.

Банди 5.1 ҳуқуқҳои журналистро ҳамчун коргар ва шаҳрванд поймол мекунад. Дар ин банд гуфта мешавад, ки «коргар ҳамон қадар кори барзиёдатӣ (сверхурочная работа) мекунад, ки аз ӯ дархост мешавад». Ҷумлаи дигари ин банд: «Коргар розист, ки барои кори барзиёдатӣ маъош талаб накунад». Оё аз ин банд бӯи неоғуломӣ ба машом намерасад?!

Ин банд хилофи моддаҳои 69, 72, 73, 74, 102(1) ва 105 Кодекси меҳнати ҶТ аст, ки бар тибқи онҳо корфармо муваззаф аст, ки ба коргар ҳақуззаҳмати кори барзиёдатиро пардохт кунад.

Ба ҳамин тартиб дар бандҳои 5.3; 8.3.3 ва 8.3.4 ва 8.4 Кодекси меҳнати ҶТ риоя нашудааст. Дар ин шартнома ҳуқуқи корфармо барои аз кор пеш кардани коргар зиёд аст – 11 банд. Аммо коргар дар ягон банд аз худ дифоъ карда наметавонад. Ин магар Радиои Амрикоист, ки даъвои демокросӣ дорад ва ба мо дарси демократия меомӯзонад?! Дар банди 8.4.5 (в) нуктаест, ки бевосита обрӯи журналист ва интелигенсияи тоҷикро мерезонад. Дар ин банд омадааст, ки «Корфармо коргарро дар сурати дуздии моликияти Корфармо ва ё ҳамкорон аз кор пеш мекунад». Оё Радиои Озодӣ ҳуқуқ дорад, ки коргарашро дузд эълом кунад? Танҳо додгоҳ ин ҳуқуқро дорад...

Ман қабл аз имзои Шартномаи кори нав аз ин бандҳо эрод гирифта, пешкаши Род Шаҳидӣ доштам, аммо раҳбари дафтари тоҷикии Радиои Озодӣ ғайричашмдошт на хатои мавҷударо ислоҳ кард, ки пеши ман ултимотум гузошт, ки хоҳӣ нахоҳӣ бояд зери ин шартнома имзо монӣ!

Бар эроди кормандон Род Шаҳидӣ изҳор мекунад, ки мо ба шумо маъоши баланд медиҳем ва нахоҳед, рафта дар расонаҳои маҳаллӣ кор кунед, ки камтар пул медиҳанд. Дар ин маврид Род Шаҳидӣ аз нуқтаи заъфи кишваре, ки ҷанграсида буд, сӯистифода мебурд ва журналистони тоҷикро таҳқир ҳам мекард, ки ин рафтори ӯ ҷавобгӯи раёсати як Радиои амрикоӣ ва таҳаммулпазир нест. Биноан ман зери шартномаи кории таҳвиномез ва таҳқири инфиродии раёсати РО имзо нагузоштам.

Гузашта аз ин Радиои Озодӣ бояд расман эълом кунад, ки оппозистсияи ҳукумати конститутсионии ҶТ аст ё расонаи иттилоотист. Зеро дар ин Радио дар тӯли чанд соли ахир тамомии амалҳои ҳукумат истеҳзоомез, таҳрифомез мунъакис мешаванд. Тамомии гузоришоти марбут ба ҳукумати марказӣ бӯҳтонӣ ва таҳрифӣ - интиқодианд. Дилхоҳ гузориши РО варақ гардонед ва худ хулоса бароред. Дар ин маврид кормандону корфармоҳои РО имиҷи ҳукумат ва обрӯи миллатро мерзонанд, ки ин яке аз дигар қадами ниҳоии ман дар пешорӯи истеъфо аз ин Радио шудааст. Таҳқири сарзамин, кишвар, ҳукумат, миллат пайваста аз ин Радио садо медиҳад ва гузоришгарони Радио иҷборан ё ихтиёран пайваста ба домани фитна нисбат ба ҳамин кишвар даст мезананд. РО дар тӯли 2 соли ахир дар нисбат ба Тоҷикистон аз усули « љанги сард» бо собиқ СССР кор мегирад: оё РО – расонаи Конгресси ИМА бо Тоҷикистон ҷанги сард эълом кардааст, ё ин шеваи кори Род Шаҳидист?

Кор то ҷоест, ки бар тибқи кадом як «пурсишномаҳо»-и хаёлӣ проблемаҳои будаву набударо матраҳ мекунанд. Радиои Озодӣ то ҷое ман медонам, иҷозати гузаронидани назарсанҷиро дар ин кишвар надорад. Биноан 70 ва 80% пурсидашудагони ин Радио кистанд? Мушаххас нест. Гузашта аз ин Радио бар тибқи талаботи професионалӣ ҳадди ақалл дар ин «назарсанҷиҳо» бояд садое истифода барад ва номи соҳибназаронро орад. Вале бо ин иддаъо, ки онҳо «гӯё» мавриди шиканҷаи ҳукумат қарор мегиранд, на садоест ва на номе дар ин зумра гузоришот. Ба таҳқиқ, ин пардапӯшии соҳибназарон ба назари мардуми олам ҳукумати Тоҷикистонро ҳамчун як ҳукумати авторитарӣ ва табъизӣ муаррифӣ мекунад… Ҳол он ки гузоришоти интиқодии конструктивие қавитар аз ин фитнаҳо дар саҳафоти газетаҳои Миллат, Нигоҳ, Фараж ва ғ. интишор мешаванд!

Ба назар мерасад, ки ин ҳама фитна мавқеъи расмии Радиои Озодист. Агар чунин аст, пас роҳбарият бояд расман эълом кунад, ки Радиои Озодӣ расонаи иттилоотии реолӣ не, ки расонаи таҳвинбарангез ва оппозитсионӣ ба ҳукумати марказии ҶТ аст.

Ва дар ҳамин ҳол, оқои Род Шаҳидӣ борҳо дар ҷаласаҳои муштараки Прагаву Тоҷикистон изҳор кардааст, ки «чандест, ки дар Тоҷикистон журналистеро накуштаанд ва зиндонӣ накардаанд» (воқеан ҳам, агар кормандони душанбегии РО натарсанд, ин гуфтаҳоро таъйид мекунанд) ва моро таҳрик медод. Яъне чи? Оқои Род Шаҳидӣ мехоҳад, ки дар Тоҷикистон кушторе ба вуқӯъ пайвандад? Вазъ бӯҳронӣ шавад?

Мавқеъгирии оқои Род Шаҳидӣ дар самти диктотурӣ барои ман ҳамчун собиқадори РО гӯшношунид аст. Оқои Шаҳидӣ бо такя бар ин далел, ки хеши наздики Аббоси Ҷаводӣ масъули баландпояи РО дар Прага аст, дар тӯли ду соли раҳбарии худ танҳо аз диктотураи шарқиёна кор мегирад ва ягон пешниҳоду шарҳу баёни журналистони тоҷикро қабул надорад. Род Шаҳидӣ барои тарсонидани коргарон бархе аз кормандони собиқадори ин Радиоро бе ягон сабаб аз кор рондааст, ки далели ин гуфтаҳо Холиқи Сангин – журналисти шинохташудаи тоҷик аст, ки таи соли ахир мурофиъаи ӯ бо Корфармо дар додгоҳи ноҳияи Шоҳмансур идома дорад. Гузашта аз ин бо дархости Род Шаҳидӣ ва барои «брэнди ройгон»-и сайти ин Радио масъулин аксҳои Сӯҳроб Лангариев ва ҳамсилоҳони ӯро, ки моли ҳалоли гурӯҳи эҷодии фаврӣ - амалии кормандони соҳаҳои қудратии кишвар буд, дар саҳифаи худ ҳамчун моли ин Радио гузоштанд ва зери он аксҳо имзои RFE/RL монданд. Ин плагиат ё дуздии рӯирости Радиои Озодӣ буд, ки алайҳи Қонун дар бораи ҳифзи ҳуқуқи муаллиф аст ва танҳо ман бар ин плагиат ирод гирифтам, вале Род Шаҳидӣ бо таҳдид иддаъои маро рад кард.

Гузашта аз ин тамомии афроди ҷиноятпеша дар ин Радио чун қаҳрамон муаррифӣ шудаанд. Радио бе ягон таҳлил бар оташи алангаи вазъият дар Кӯлоб, Бадахшон Рашт равған мерезад ва бар фитна доман мезанад. Оё РО чи мехоҳад? Дар Тоҷикистон боз ҷанги шаҳрвандӣ рӯ занад? Чаро матлаби РО бе таҳлили воқеӣ ва бе назари алтернатив пахш мешавад?

Аз сӯи дигар раҳбари бахши тоҷикии РО - Род Шаҳидӣ бо сӯистифода аз заъфи билодавои тоҷикон – маҳалгароӣ сахт истифода мебарад ва ҳудуди як сол аст, ки дар бахши Прага муовини худро таъин накардааст. Ҳар коргар ҳафтае роҳбари бахш мешавад, ки дар натиҷа кор дар бахш заъиф шудааст ва авзоъ сахт нороҳаткунанда аст. Ҳар муддаии 7 рӯза кӯшиш мекунад, ки худро ҳамчун «роҳбари хуб» нишон диҳад, ки бар асари он марази маҳалгароӣ аз Прага ба Душанбе доман задааст. Вазъ дар дафтари корӣ нороҳаткунанда ва осебпазир аст. Воқеан ҳам, сарчашмаи он маҳалгароӣ, ки имрӯз ба матбуоти тоҷик реша давонидааст, маҳз дар РО ниҳон аст, ки яке аз сенаристони аршади он Род Шаҳидист!

Бо дарназардошти ин ҳама нукоти боло овардашуда ва ба ин далел, ки ҳуқуқҳои ман ҳамчун шаҳрванд ва журналист поймол шудаанд ва шахсан ман намехоҳам, ки зидди миллат ва ватани худ зери фишори раҳбарияти гуфторҳои тоҷикии РО фаъолият барам, бо масъулияти том аз кор дар ин Радио канор меравам.

Сайёфи МИЗРОБ

(Достиев Сайфиддин Мизробович)

10 07 2008