Об мехохй? Гоз бидех!
Хамин чанд мох пеш буд, ки Д. Медведйев – рахбари навпои Русия, ки ба салафи салтанатиаш тезор Никулой (Николай) монандии шигифтангези зохирй дорад, дар шахри Душанбе аз «хамдилии русхову точикхо» ва «пайванди танготанги миёни ду кишвар» доди сухан медод.
Вай дар дидори мохи ут (август)-и худ бо Эмомъалй Рахмон гуфт: «Мо хамкорони стротежики чиддй хастем ва бисёре аз умур дар сарнавишти мардумони мо ва чахон ва хамчунин сулху оромиш дар Осиёи Миёна то хадди зиёде вобаста ба амалиёти хамохангшудаи мост.»
Зохиран дар он лахзаи бахусус Медведйев тахти таъсири пазироии бошукухе буд, ки дар остонаи Кохи раёсати чумхурии Точикистон сурат гирифт: суфуфи муназзами афсарону сарбозони точик аз ду су рахбарони ду кишварро пешвоз гирифтанд ва сурудхои миллии ду кишвар гуши хомуши Душанберо барои муддате навохт.
Акнун ба назар мерасад, ки торихи масрафи он суханхои рахбари Русия ба сар расидааст.
Дар Самарканд хам такрибан хамон гуфтахои «самимона» аз дахони раисичумхурии рус садо дод, аммо ин бор дар бораи ишголгари сарзамини точикон – Узбакистон. Медведйев ба «дурр»-и каломи Темурланги Сонй гуши чон супурд ва таъйид кард, ки хеч кишвари минтака ичоза надорад бидуни машварат бо хамсоягонаш неругохи обй бисозад. Ва барои мухкамкорй таъкид хам кард, ки агар кишваре худсарона даст ба эхдоси як чунин неругохе бизанад, Русия аз ширкат дар он тарх худдорй хохад кард. «Худдорй» баёни сабуке аз «мумонеъат» аст. Дар вокеъ, манзури Медведйевро макомоти Точикистон бехтар дарёфтанд ва пас аз се руз диранг садои эътирозашон дар Маскав танин андохт.
Ин нахустин мавриди эътирози ошкори Вазорати хоричаи Точикистон ба суханони як рахбари Русия буд. Дар ёддошти эътирози Вазорати хоричаи мо омадааст, ки изхороти зидду накизи Медведйев онхоро «шигифтзада» кардааст. Аммо Русия, ки худро валии точикон дар хамаи умур ва давлати моро дастнишондаи вомдори худ медонад, бештар аз макомоти точик «шигифтзада» шуда буд. Ба гунае, ки билофосила дар рузномаи машкуки «Коммерсантъ» гузорише аз эхзори сафири Точикистон дар Маскав ва тавбихи лафзии у мунташир шуд. Хабаре, ки Сафорати Точикистон такзибаш кард, аммо рузномаи чопи Маскав хамчунон бар сиххати он пофишорй дорад. Холо кадом як ин чо сари мо кулох мегузорад? Худо донад.
Аз эътирози Вазорати хорича бояд химоят кард. Ин аз маъдуди корхои хайрест, ки ин ниходи давлати мо анчом додааст. Аммо ин эътироз басанда нест. Химояти кулли мардуми Точикистон аз тарххои зерсохтии кишварро бояд чалб кард, то хама бо як садо дар баробари Русияи «харомбоз» кад алам кунанду «хакки худро аз дахони шер» биситонанд.
Дар паи куштори Андичон дар соли 2005 ва наздикии мутаъокиби Узбакистон бо Русия макомоти гуш-ба-Маскави мо нигарон шуда буданд, ки акнун Русия чойгузини бехтареро барои шарокати стротежик дар Осиёи Миёна пайдо кардааст. Комилан возех буд, албатта, ва дарки ин мавзуъ акли Сукротро намехост. Аммо макомоти вакти рус ширае ба сару гуши макомоти мо молиданду дилдорй доданд, ки дар накшаи стротежики Русия чойгохи Точикистон бетагйир хохад монд ва точиконро нигаронй нашояд.
Омад ба сари Рахмон он чи ки метарсид. Арбобе, ки уро сари кудрат оварда буданд (русу узбак), акнун чомаро воруна ба тан кардаанд ва дили хуше аз у надоранд. Ба гунае, ки мумкин аст дидори мутараккибаи Рахмон бо Медведйев дар Маскав дар рузи 2 феврие (феврал) лагв шавад. Вазорати хоричаи Точикистон дар ин маврид изхори ноогохй мекунад. Дар холе ки Маскав ба сарохат мегуяд, ки мумкин аст он дидор сурат нагирад.
Русия чашми оз ба гози Узбакистон бастааст. Чи накшаи иктисодие бехтар аз ин ки Русия гозро ба кимати арзонтар аз узбакхо дарёфт кунад ва гози фаровони худро ба кимати сарсомовар ба урупоихои ниёзманд бифурушад! Дар ин миён Рахмон колое надорад, ки нисори «шарик»-и бособикааш кунад ва тахту точи худро аз хашми Окпошшо дар амон нигах дорад.
Танхо колои арзишманду фаровони Точикистон об аст. Аммо дар ин замина хам Русия ва Узбакистон мехоханд дасту пои Точикистонро бибанданд ва дар мавриди нахваи истифода аз захоири оби Точикистон худ тасмим бигиранд. Далели Русияро тавзех додем: хушомаду курниш ба Узбакистон бо макосиди иктисодй ва чалби химояти сиёсии пурчамъияттарин кишвари минтака. Аммо далели расмии Узбакистон камбуди об дар кишвараш дар сурати ичрои тарххои баландпарвозонаи Точикистон дар заминаи энержии обист. Яъне агар мо неругоххои азиме чун Рогун бисозем, дар пиёлаи Каримов як чуръа камтар об рехта хохад шуд.
Албатта, ин хам чизе чуз бузургнамоии мавзуъ нест. Узбакистони дарандашт оби кофй гир хохад овард. Хатто агар панч-шаш-тои дигар Рогун бисозем. Дагдагаи аслии Тошканд эхтимоли истиклоли Точикистон дар заминаи энержист. Барои намуна, имсол хам Узбакистон интиколи барк ба Точикистонро катъ кард ва хатто ичоза намедихад, ки Туркманистон холисона баркашро ба Точикистон содир кунад. Тошканд аз Душанбе хакки интикол мехохад: 0.03 сент аз хар килувот барки туркманй, ки аз тарики хоки Узбакистон ба Точикистон содир мешавад. Дар натича, бунбасте ба дилхохи Узбакистон эчод шуда ва калофи мавзуъ сари дарозе пайдо кардааст.
Агар Точикистон аз лихози энержй ба худбасойи (худкифойи) бирасад, Узбакистон бехтарин фишанг (ахрум)-и фишори худ алайхи Душанберо аз даст хохад дод. Афзун бар ин, Точикистон дар паи таъмини мардум бо барк дар тули сол ва фуруши мозоди тавлиди барк ба хорич метавонад ба шукуфоии иктисодии нисбй даст ёбад, ки бо барномаи вайронгаронаи Узбакистон мунофот дорад. Аз ин ру, Узбакистон бо истифода аз хар рохе чилави ичрои тарххои энержии Точикистонро хохад гирифт. Акнун, ки Русия ба додаш расидааст, Тошканд эхсос мекунад, ки бозуи зурмандтаре дорад.
Давлати Рахмон, ки то кунун гули суханхои Русияро хурда буд, такон хурдааст. Бо деркарди зиёнбор. Агар аз пеш хирадро пешаи худ карда буд, руйдодхои имруз «шигифтзада» ё гофилгираш намекард. Ва таи ин муддат метавонист комилан дасту дил аз Русия бишуяд ва дунболи шарикони самимитаре бигардад.
Бо вучуди ин, дар ин мавриди бахусус бояд аз тарххои иктисодии давлат шадидан дифоъ кард ва садои эътирози худро ба давлатхои русу узбак расонд. Ба шарте, ки макомоти давлати мо даст аз чопидану горати миллат бар доранд ва ба фикри хамму гами миллат бошанд.
Агар хеч кишваре ичоза надорад аз оби худ ба дилхохи худ кор бигирад, хамин мукарраротро бояд дар мавриди гозу нафт хам эъмол кард. Об ба монанди гозу нафт аз чумлаи захирахои табиъист. Пас чаро Узбакистон бояд гози худро ба абзори фишор табдил кунаду Точикистон дар баробари истифодаи бехина аз оби худ косир бимонад? Мо барои гозе, ки аз Узбакистон меояд, пули хангуфте мепардозем. Ба хамон андоза, ки Узбакистон аз беобй ташна мемонад, мо аз бегозй дар чанги сармо мехушкем. Пас бехтар аст Узбакистон дар ин замина ба муъомилаи поёпой тан дар дихад.
Thursday, January 29, 2009
Happy Sada!
Сада фархунда!
Чашни фархундаву бостонии Садаро ба так-таки дустдоронаш дар саросари кураи хокй шодбош мегуям. Чашни Сада оташест сармосуз ва дарест ба руи Навруз, ки то сад рузи дигар аз пушти замхарир дубора ба дидани мо хохад омад.
!سده، فرخنده
جشن فرخنده و باستانی سده را به تک تک دوستدارانش در سراسر کره خاکی شادباش می گويم. جشن سده، آتشی است سرماسوز و دری است به روی نوروز که تا صد روز ديگر از پشت زمهرير دوباره به ديدن ما خواهد آمد
Чашни фархундаву бостонии Садаро ба так-таки дустдоронаш дар саросари кураи хокй шодбош мегуям. Чашни Сада оташест сармосуз ва дарест ба руи Навруз, ки то сад рузи дигар аз пушти замхарир дубора ба дидани мо хохад омад.
!سده، فرخنده
جشن فرخنده و باستانی سده را به تک تک دوستدارانش در سراسر کره خاکی شادباش می گويم. جشن سده، آتشی است سرماسوز و دری است به روی نوروز که تا صد روز ديگر از پشت زمهرير دوباره به ديدن ما خواهد آمد
‘He took the novel onto another plane of intimacy’
Уруч ба лояхои махрамонатар
به دبيره پارسی
вижаи jadidonline
Чон Опдойк (John Updike) – нависанда ва шоъири омрикойи, ки бо мачмуъа-румонхои «харгушй»-аш дар чахон шинохта шудааст, рузи сешанбе, 27 жонвие (яевар) дар синни хафтоду шашсолагй даргузашт. Достонхои «Харгуш пулдор мешавад» (Rabbit is Rich) ва «Харгуш истирохат мекунад» (Rabbit At Rest) аз ин силсилаи панчгона барои Опдойк чавоизи Пулитзерро ба армугон овард. «Харгуш» (Rabbit) лакаби кахрамони аслии ин достонхост.
Суннатшикании адабй ва ба калам овардани харфхои магу аз боризтарин вижагихои ин нависанда унвон шудааст. У аз огози кори адабиаш тасмим гирифта буд хар сол як достон мунташир кунад. Метавон гуфт, ки Опдойк ба кавли худ вафо кард ва хосили талошхояш даххо достони хурду бузург аст, ки Опдойкро ба яке аз пурбортарин нависандагони Омрико табдил кардааст.
Навиштаи зер матлабест аз Мортин Эймис (Martin Amis) – нависандаи саршиноси инглисй, ки дар рузномаи Гордиян, чопи Ландан, мунташир шудааст.
Мортин Эймис
Мегуфт, дар хонааш чахор утоки кор дорад. Метавон тасаввур кард, ки у дар яке аз ин утокхо пеш аз сарфи субхона шеър менавишт; сипас дар утоки дигар сад сафха аз достони навашро пур мекард; баъд аз зухр дар утоки севум маколаи дарозу дурахшонеро барои рузномаи «Нйу Йуркер» (New Yorker) омода мекард ва ба дунболи он дар утоки чахорум яке-ду шеъри тозаро руи когаз меовард. Якинан, Чон Опдойк хомили неруе нобтар аз энержии хар нависандае дигар аз замони Дейвид Херберт Луренс то кунун буд.
Бархе мегуянд, ки шахсиятхои шигифтангезе чун у гирифтори оризаи гибтаовар (рашковар)-е хастанд, мавсум ба «фишори дарунй бар лояи руйи». Гуйи дар дарунашон чашмае зерин доранд, ки хамвора дар холи чушидан аст. Теъдоди навиштахои вай фавкулъода зиёд аст. Бегумон, у аз бузургтарин достоннависони омрикоии садаи бистуми мелодист.
Танхо у метавонист бо саре баланд шона ба шонаи яхудиёни бузурге чун Беллуф (Bellow), Рут (Roth), Мейлер (Mailer) ва Зингер (Singer) кад алам кунад. Мукаддар буд, ки касе бо он вижагихо худаш хам ба як достоннависи бузурги яхудй табдил шавад, ба монани Хенрй Бек – кахрамони чандин китобаш. Ба назари ман, ин аз вижагихои ниходини Опдойк аст, ки харгиз ба хеч махдудияте тан намедод ва хамеша хостори сахми бештаре буд. Карор нест яктойи ё мунхасир ба фард будан ифрот ва тафрит дошта бошад. Метавон якто буд ё набуд. Хадди васате дар кор нест. Вале у истисноан аз афроди яктои навъи худаш буд.
Худи у ба шиддат тахти афсуни Чеймз Чуйс (James Joyce) буд ва дар достони «Завчхо» (Couples) талош кард Чуйсро ба Омрико оварад. Фикр намекунам, ки худи у мутаваччехи ин нукта буд, ки афроди сохибсабк касоне хастанд, ки тахти таъсири дигарон карор намегиранд. Бо ин ки талоши у кобили тахсин буд, дар нихоят ба чое нарасид. Аммо Опдойк бо он гано ва сармояи маънавие, ки дошт, метавонист ба худаш ичоза дихад, ки лагзишхои андаке дошта бошад.
Чуйс гуфта буд, ки баъзе чизхо ба андозае шармоваранд, ки наметавон руи когаз овардашон. Аммо Опдойк ба таври зотй бо ин хичолат бегона буд ва мо мазийяти он бегонагиро дидаем. Вай достоннависиро ба лояе дигар аз эхсосоту умури махрамона бурд: у моро фаротар аз утоки хоб, ба хаммом бурд. Гу ин ки аз хеч чизе дар бораи инсон чашм намепушид. Ман фикр мекунам, у аз чинси насли худаш буд. Ба гуфтаи худаш, «хамсари ман ва ман бача доштем, замоне ки худамон бача будем.» У дар огози солхои миёнии умраш шури чавониро тачруба кард.
Барои ман бехтарин достонхои у ду китоби охир аз румонхои «харгушй» буд: "Харгуш пулдор мешавад» ва «Харгуш истирохат мекунад». Дурахшонтарин кори у чахорумин румонаш аз ришта-достонхои «харгушй» буд. Вузуху сарзиндагй ва оханги каломи у лагомгусехта аст. Дар тули руз чанд бор ба у, ва акнун ба равони у, ру меоварй ва мепурсй: «Агар Опдойк буд, ин корро чи гуна анчом медод?»
Дар кучаи адабиёт имруз боди сарде мевазад.
BBC Persian TV Heeds Dushanbe Time
Саранчом телевизюни порсии Би-Би-Си ба пойтахти Точикистон хам махал гузошт ва замони Душанберо шомили чадвали пахши барномахои худ кард.
سرانجام تلويزيون پارسی بی بی سی به پايتخت تاجيکستان هم محل گذاشت و زمان شهر دوشنبه را شامل جدول پخش برنامه های خود کرد
سرانجام تلويزيون پارسی بی بی سی به پايتخت تاجيکستان هم محل گذاشت و زمان شهر دوشنبه را شامل جدول پخش برنامه های خود کرد
Tuesday, January 27, 2009
Barak Obama Poll
Оё Борок Убомо авзоъи чахонро тагйир хохад дод?
Оре 7 (36%)
На 4 (21%)
Намедонам 1 (5%)
Шояд 7 (36%)
Votes so far: 19
Poll closed
Оре 7 (36%)
На 4 (21%)
Намедонам 1 (5%)
Шояд 7 (36%)
Votes so far: 19
Poll closed
Monday, January 26, 2009
BBC Persian: Tajiks Will Not Be Ignored
Дар паи як хафта аз замони огози пахши барномахои телевизюни порсии Би-Би-Си хохари гиромии мо Шахзодаи Самаркандй дар родю Замона гуфтугуе карда бо Содики Сабо, яке аз сардабирони аршади ин шабакаи телевизюнй ва нигаронихои порсизабонони Осиёи Миёна дар мавриди камтаваччухии Би-Би-Сии порсй ба онхоро бо у дар миён гузоштааст. Бояд гуфт, ки дар хафтаи дувум гузоришхое аз Точикистон руи мавч рафт ва тозатарини он гузориши имруз (душанбе) аз Сухроби Зиёи гиромй буд дар мавриди онтенхои мохворайи дар Точикистон. Аммо дар замони пахши гуфтугуи Шахзода бо Содик хануз хабаре аз Точикистон дар ин телевизюн набуд. Ба чузъиёти ин гуфтугу дар оянда метавон бозгашт ва руи нукоти бахсбарангези он ангушт гузошт.
Би-Би-Сии форсй: Кавл медихем точикхо канор намонанд
Гуфтугуи Шахзодаи Самаркандй бо Содики Сабо, аз сардабирони аршади телевизюни Би-Би-Сии форсй
به دبيره پارسی
Бо гузашти як хафта аз шуруъи барномахои телевизюни форсии Би-Би-Си хамчунон хеч гузориш ва барномае дар мавриди Точикистон, ба унвони севумин кишвари форсизабони дунё аз он пахш нашудааст.
Дар мавриди бахсхое, ки ахиран дар робита бо нодида гирифта шудани масоили точикхо дар телевизюни тозатаъсиси форсии Би-Би-Си сурат гирифта, бо Содики Сабо, аз сардабирони аршади ин телевизюн гуфтугу кардаам.
Сабо: Ин телевизюн барои кишвари хоссе нест. Барои форсизабонони дунё аст, ки бахши мухимме аз форсизабонон хам дар Точикистон зиндагй мекунанд. Албатта, бештари форсизабонон дар Эрон хастанд. Баъд ба тартиб дар Афгонистон, Точикистон, Осиёи Миёна, кишвархои дигари Халичи Форс ва Урупову Омрико.
Ин телевизюн дар дарачаи аввал барои форсизабонон аст, аммо ба хар хол, мухимтарин кишвари форсизабон Эрон аст. Ба хамин далел таъкиди бештар руи Эрон хохад буд. Вале ман ба точикхои азиз кавл медихам, ки хеч чои нигаронй нест. Ин телевизюн ба Точикистон хатман таваччух хохад кард. Агар руйдоде дар Точикистон бошад, хатман пушиш хохад дод.
Дар зимн, хабарнигорони мо дар Точикистон карор аст барномахоеро кам-кам тахия кунанд ва барои ин телевизюн бифиристанд. Бояд таваччух кард, ки хануз худуди як хафта аз кори ин телевизюн гузаштааст ва ин тавр нест, ки карор бошад дар мавриди Точикистон барномае надошта бошад.
Агар манзур лахча хам бошад, ин чо лахчаи истондорди форсй истифода мешавад ва на лахчаи кишвари хоссе, ки масалан, Афгонистон ё Точикистон бошад.
Шахзода: Дар суханатон гуфтед, ки кавл медихед точикхо аз калам науфтанд. Аммо ин кавлро Би-Би-Си аз замоне, ки шуруъ ба кор карда, ба мо дода буд.
Хамчунин ин телевизюн кабл аз шуруъ ба кор омодагихое дошт. Масалан, дар Кобул студюхои комилу мучаххаз вучуд дошт ва бачахо комилан омода хастанд. Метавонанд бо хамон стондордхои студиюи Ландан хам филм бигиранд, эдит кунанд ва бифиристанд. Аммо мисли ин ки ин тадорукот дар дафтари Би-Би-Си дар Точикистон дида нашудааст. Ба назари Шумо, оё далели хоссе дорад, ки то ал-он, ки як хафта аз пахши телевизюн гузашта, хануз точикон аз Точикистон ва Душанбе омодаи фиристодани гузориш нестанд?
Сабо: Баъзе авкот хабару гузориши сиёсй аз кишвар надоштан бояд боъиси хушхолии он кишвархо бишавад. Чун дастгоххои хабарй мисли мову шумо маъмулан ба хабархои манфй алокаманд хастем. Дар Точикистон феълан оромиши бештаре хаст, тахаввулоти зиёде дар он чо рух намедихад ва табиъатан таъкиди камтар хаст. Аммо дар Афгонистон чанге дар чараён аст ва на факат телевизюни форсй, балки хамаи расонахои дунё таваччухи бештаре ба он чо мекунанд.
Эрон хам ба хотири мушкилоте, ки бо чахони Гарб дорад, ба хотири масоили хастайи химояташ аз Хамос дар чараёни Газза ё накши он дар Ирок ва гайра ба кишваре табдил шуда, ки дунё ба тахаввулоташ хеле алокаманд аст.
Точикистон дар вазъияти феълй кишвари оромест. Тахаввулот дар он чо камтар аст ва ба хамин далел дар хафтаи гузашта ба он чо таваччух нашудааст. Агар бигуед, масалан, дар ин як хафта тахаввулоти мухимме дар Точикистон буда ва кутохй шуда, он мавкеъ метавон посух дод. Дар мавриди хеле аз кишвархои дигар хам хеле авкот чизе пеш намеояд ва хабаре хам нест.
Вале дар мавриди барномахои фархангй, албатта, лозим нест хатман масъалаи хоссе пеш биёяд. Дар он маврид барномахоест, хамон тавр ки Шумо хам ишора кардед, хамкорони мо дар холи тахияи барномахое хастанд. Дар даврони озмоишй чанд гузориши хуб аз Точикистон дидам, ки ба тартиб пахш хохад шуд. Яъне дар хафтахои оянда хатман аз Точикистон матлаб хохем дошт.
Аз ин чихат хаст, ки мегуям, дустони азизи ио дар Точикистон, ки ман шахсан хеле ба онхо алокаманд хастам, чои нигаронй надошта бошанд. Ин телевизюн барои форсизабонони дунёст ва Точикистон севумин кишвари форсизабон аст. Хатман ба он таваччух хохад шуд.
Шахзода: Нигаронии точикхо аз ин ки садояшон ва мушкилоташон аз ин телевизюни чадид дида ва шунида нашавад, дар ин аст, ки, масалан, ал-он телевизюн дорад ба таври зинда барномаи Пунаи Куддусиро пахш мекунад, ки мушкилоти афгонхо дар дохили Эронро матрах мекунад. Хамон тавр ки дар чараён хастед, худуди як ё хатто ду милюн (омори дакике то кунун эълом нашуда) точик дар Русия бо хамон шароите, ки ал-он афгонхо дар Эрон доранд, ба шакли конунй ва гайриконунй кор мекунанд. Худуди 40 руз пеш сари яке аз ин мухочирони точик бурида шуд. Филми он хам аз суи носюнолистхои рус руи Ю-тюб гузошта шуда буд ва сарусадои зиёде эчод кард. Аммо эътирози худи точикхо ба берун нарасид. Чун хеч расонае ин масъаларо пушиш надод. Ба назари Шумо, инхо мавзуъоте нестанд, ки ин телевизюн битавонад матрах кунад?
Сабо: Сад дарсад. Хамин ал-он гуфтед, мушкилоте, ки точикхо дар Русия доранд, хатман метавонад мавзуъи чолиби таваччух барои ин телевизюн бошад, ки на факат масъалаи точикхо, балки масъалаи хамаи форсизабонон аст. Мо бояд хатман ин масъаларо пушиш бидихем. Хатман ба хамкоронам ёдоварй хохам кард, ин гуна масоилро аз калам наяндозем.
Агар баъзехо фикр мекунанд таъаммуд (касд)-и хоссест, ба шумо кавл медихам, ки чунин нест. Ин телевизюн барои Эрон, Афгонистон ва Точикистон аст. Яъне барои хамаи форсизабонон; форсизабонхои кишвархои дигар, мисли Узбакистон, Осиёи Миёна аст.
Баъзе авкот мумкин аст гафлат сурат бигирад. Масъалаеро, ки гуфтед, нуктаи кобили таваччух аст. Хатман ба дустонам мегуям ва хатман мо таваччух хохем кард. Як микдор хам дафтари мо дар Точикистон аз ин бобат фаъъолтар хохад шуд ва пушиши бештаре хохад дошт.
Факат таваччух дошта бошед, ки ин телевизюн тоза ифтитох шуда ва хануз он тавр ки бояд, чо науфтодааст. Вакте ки чо биуфтад, хатман ба масоили Точикистон пардохта хохад шуд. Худи ман шахсан дуст дорам ба Точикистон биравам ва микдоре филм дар бораи фарханги точикй ва торихи Точикистон тахия кунам. Сухбати аввалияро хам бо масъулони Би-Би-Си кардаам.
Шахзода: Дар идомаи хамин сухбатхои Шумо мехохам изофа кунам, ки яке аз дустон мегуфт, таваччух ба точикхо даврубари Навруз иттифок меуфтад. Чун дар чомеъаи точикй раксу овоз байни занхо расм аст ва ин телевизюн хам ниёз дорад, зеро дар Эрон ва Афгонистон чунин чизеро камтар метаон пайдо кард. Ба назари Шумо, оё вокеъан ин тавр аст?
Сабо: Агар Точикистон маросими Наврузро бехтар аз Эрон, Афгонистон ва чохои дигар баргузор мекунад, хуб, хатман мо ба он алокаманд хастем. Шумо ба унвони як хабарнигор алокаманд нестед? Агар дар Точикистон раксхои зебое дар даврони Навруз анчом мегирад, чаро набояд ба он алокаманд бошем?
На ин ки дар Эрон ё Афгонистон нест. Дар Эрон хам хаст. Дар Эрон пушиши телевизюнии расмй дода намешавад. Вале дар бисёре аз манотики Эрон, масалан, дар Курдистони Эрон бузургтарин чашни курдхои Эрон Навруз аст. Ё дар кулли Эрон хам хамин тавр аст. Феълан махдудиятхое давлатй хаст, ки раксро нишон намедихад. Вале мардум дар хонахояшон мераксанд.
Аммо ин ки дар Точикистон ба таври расмй раксро хам нишон медиханд ва мо гузориш бидихем, кори зебоест ва бояд боъиси хушхолии дустони точики мо бошад, на мавзуъи гилоя, ки чаро факат дар даврони Навруз ба мо алокаманд хастед.
Шахзода: Дафтари Би-Би-Си дар Тошканд чандин сол аст, ки баста шуда ва дигар фаъъол нест. Оё мушкилоте хам дар Точикистон бо давлаи дар заминаи масоили расонайи хаст?
Сабо: То он чое, ки иттилоъ дорам, Би-Би-Си мушкили хоссе бо давлати Точикистон надорад. Агар хам дар ин муддат таваччух нашуда, баъид медонам ба хотири вучуди мушкили хоссе бо давлати Точикистон бошад.
Дар хафтаи ахир бештарин таваччух ба хамон далоиле, ки дар ибтидо ишора кардам, ба масоили Эрону Афгонистон буд. Вале кам-кам Точикистон хам чузви кишвархоест, ки ба он таваччух хохем кард ва масоили онхо хам дар телевизюн матрах хохад шуд. Ин тасаввур пеш наояд, ки амдан (касдан) дорад гафлате дар ин маврид сурат мегирад.
Шахзода: Хамон тавр ки худатон хам ишора кардед, точикхо танхо дар худи Точикистон нестанд ва дар кишвархои хамсоя, мисли Узбакистон, ки Би-Би-Си каблан дар Тошканд дафтаре дошт, сокин хастанд. Оё барномае барои дубора фаъъол кардани ин дафтар хаст?
Сабо: Кулли Би-Би-Си доиман дорад талош мекунад дафтарашро дар Тошканд дубора доир кунад. Мушкилоти хоссе буда, ки дафтари он чо таътил шуда.
Талош сурат мегирад, аммо хеле чохо ин талошхо ба чое намерасад. Дар Эрон хам хеле саъй кардем барои ин телевизюни форсй дафтаре дошта бошем. Макомоти эронй на факат ичоза надоданд, балки ахиран баъзе изхороти хусуматомез дар мавриди ин телевизюн сурат мегирад.
Дар мавриди Узбакистон ба ин шакл нест. Баро ин ки телевизюн барои он минтака ба он шакл нест. Албатта, барои форсизабонони он чо хаст, аммо на барои кулли Узбакистон.
Би-Би-Си мехохад хамаи чои дунё дафтар дошта бошад ва Узбакистон яке аз кишвархои мухимми минтака аст. На факат барои форсизабонон ё узбакзабонон, балки барои шунавандагону бинандагони инглисизабони Би-Би-Си масоили Узбакистон ва усалан, Осиёи Миёна хеле мухим аст.
Би-Би-Сии форсй: Кавл медихем точикхо канор намонанд
Гуфтугуи Шахзодаи Самаркандй бо Содики Сабо, аз сардабирони аршади телевизюни Би-Би-Сии форсй
به دبيره پارسی
Бо гузашти як хафта аз шуруъи барномахои телевизюни форсии Би-Би-Си хамчунон хеч гузориш ва барномае дар мавриди Точикистон, ба унвони севумин кишвари форсизабони дунё аз он пахш нашудааст.
Дар мавриди бахсхое, ки ахиран дар робита бо нодида гирифта шудани масоили точикхо дар телевизюни тозатаъсиси форсии Би-Би-Си сурат гирифта, бо Содики Сабо, аз сардабирони аршади ин телевизюн гуфтугу кардаам.
Сабо: Ин телевизюн барои кишвари хоссе нест. Барои форсизабонони дунё аст, ки бахши мухимме аз форсизабонон хам дар Точикистон зиндагй мекунанд. Албатта, бештари форсизабонон дар Эрон хастанд. Баъд ба тартиб дар Афгонистон, Точикистон, Осиёи Миёна, кишвархои дигари Халичи Форс ва Урупову Омрико.
Ин телевизюн дар дарачаи аввал барои форсизабонон аст, аммо ба хар хол, мухимтарин кишвари форсизабон Эрон аст. Ба хамин далел таъкиди бештар руи Эрон хохад буд. Вале ман ба точикхои азиз кавл медихам, ки хеч чои нигаронй нест. Ин телевизюн ба Точикистон хатман таваччух хохад кард. Агар руйдоде дар Точикистон бошад, хатман пушиш хохад дод.
Дар зимн, хабарнигорони мо дар Точикистон карор аст барномахоеро кам-кам тахия кунанд ва барои ин телевизюн бифиристанд. Бояд таваччух кард, ки хануз худуди як хафта аз кори ин телевизюн гузаштааст ва ин тавр нест, ки карор бошад дар мавриди Точикистон барномае надошта бошад.
Агар манзур лахча хам бошад, ин чо лахчаи истондорди форсй истифода мешавад ва на лахчаи кишвари хоссе, ки масалан, Афгонистон ё Точикистон бошад.
Шахзода: Дар суханатон гуфтед, ки кавл медихед точикхо аз калам науфтанд. Аммо ин кавлро Би-Би-Си аз замоне, ки шуруъ ба кор карда, ба мо дода буд.
Хамчунин ин телевизюн кабл аз шуруъ ба кор омодагихое дошт. Масалан, дар Кобул студюхои комилу мучаххаз вучуд дошт ва бачахо комилан омода хастанд. Метавонанд бо хамон стондордхои студиюи Ландан хам филм бигиранд, эдит кунанд ва бифиристанд. Аммо мисли ин ки ин тадорукот дар дафтари Би-Би-Си дар Точикистон дида нашудааст. Ба назари Шумо, оё далели хоссе дорад, ки то ал-он, ки як хафта аз пахши телевизюн гузашта, хануз точикон аз Точикистон ва Душанбе омодаи фиристодани гузориш нестанд?
Сабо: Баъзе авкот хабару гузориши сиёсй аз кишвар надоштан бояд боъиси хушхолии он кишвархо бишавад. Чун дастгоххои хабарй мисли мову шумо маъмулан ба хабархои манфй алокаманд хастем. Дар Точикистон феълан оромиши бештаре хаст, тахаввулоти зиёде дар он чо рух намедихад ва табиъатан таъкиди камтар хаст. Аммо дар Афгонистон чанге дар чараён аст ва на факат телевизюни форсй, балки хамаи расонахои дунё таваччухи бештаре ба он чо мекунанд.
Эрон хам ба хотири мушкилоте, ки бо чахони Гарб дорад, ба хотири масоили хастайи химояташ аз Хамос дар чараёни Газза ё накши он дар Ирок ва гайра ба кишваре табдил шуда, ки дунё ба тахаввулоташ хеле алокаманд аст.
Точикистон дар вазъияти феълй кишвари оромест. Тахаввулот дар он чо камтар аст ва ба хамин далел дар хафтаи гузашта ба он чо таваччух нашудааст. Агар бигуед, масалан, дар ин як хафта тахаввулоти мухимме дар Точикистон буда ва кутохй шуда, он мавкеъ метавон посух дод. Дар мавриди хеле аз кишвархои дигар хам хеле авкот чизе пеш намеояд ва хабаре хам нест.
Вале дар мавриди барномахои фархангй, албатта, лозим нест хатман масъалаи хоссе пеш биёяд. Дар он маврид барномахоест, хамон тавр ки Шумо хам ишора кардед, хамкорони мо дар холи тахияи барномахое хастанд. Дар даврони озмоишй чанд гузориши хуб аз Точикистон дидам, ки ба тартиб пахш хохад шуд. Яъне дар хафтахои оянда хатман аз Точикистон матлаб хохем дошт.
Аз ин чихат хаст, ки мегуям, дустони азизи ио дар Точикистон, ки ман шахсан хеле ба онхо алокаманд хастам, чои нигаронй надошта бошанд. Ин телевизюн барои форсизабонони дунёст ва Точикистон севумин кишвари форсизабон аст. Хатман ба он таваччух хохад шуд.
Шахзода: Нигаронии точикхо аз ин ки садояшон ва мушкилоташон аз ин телевизюни чадид дида ва шунида нашавад, дар ин аст, ки, масалан, ал-он телевизюн дорад ба таври зинда барномаи Пунаи Куддусиро пахш мекунад, ки мушкилоти афгонхо дар дохили Эронро матрах мекунад. Хамон тавр ки дар чараён хастед, худуди як ё хатто ду милюн (омори дакике то кунун эълом нашуда) точик дар Русия бо хамон шароите, ки ал-он афгонхо дар Эрон доранд, ба шакли конунй ва гайриконунй кор мекунанд. Худуди 40 руз пеш сари яке аз ин мухочирони точик бурида шуд. Филми он хам аз суи носюнолистхои рус руи Ю-тюб гузошта шуда буд ва сарусадои зиёде эчод кард. Аммо эътирози худи точикхо ба берун нарасид. Чун хеч расонае ин масъаларо пушиш надод. Ба назари Шумо, инхо мавзуъоте нестанд, ки ин телевизюн битавонад матрах кунад?
Сабо: Сад дарсад. Хамин ал-он гуфтед, мушкилоте, ки точикхо дар Русия доранд, хатман метавонад мавзуъи чолиби таваччух барои ин телевизюн бошад, ки на факат масъалаи точикхо, балки масъалаи хамаи форсизабонон аст. Мо бояд хатман ин масъаларо пушиш бидихем. Хатман ба хамкоронам ёдоварй хохам кард, ин гуна масоилро аз калам наяндозем.
Агар баъзехо фикр мекунанд таъаммуд (касд)-и хоссест, ба шумо кавл медихам, ки чунин нест. Ин телевизюн барои Эрон, Афгонистон ва Точикистон аст. Яъне барои хамаи форсизабонон; форсизабонхои кишвархои дигар, мисли Узбакистон, Осиёи Миёна аст.
Баъзе авкот мумкин аст гафлат сурат бигирад. Масъалаеро, ки гуфтед, нуктаи кобили таваччух аст. Хатман ба дустонам мегуям ва хатман мо таваччух хохем кард. Як микдор хам дафтари мо дар Точикистон аз ин бобат фаъъолтар хохад шуд ва пушиши бештаре хохад дошт.
Факат таваччух дошта бошед, ки ин телевизюн тоза ифтитох шуда ва хануз он тавр ки бояд, чо науфтодааст. Вакте ки чо биуфтад, хатман ба масоили Точикистон пардохта хохад шуд. Худи ман шахсан дуст дорам ба Точикистон биравам ва микдоре филм дар бораи фарханги точикй ва торихи Точикистон тахия кунам. Сухбати аввалияро хам бо масъулони Би-Би-Си кардаам.
Шахзода: Дар идомаи хамин сухбатхои Шумо мехохам изофа кунам, ки яке аз дустон мегуфт, таваччух ба точикхо даврубари Навруз иттифок меуфтад. Чун дар чомеъаи точикй раксу овоз байни занхо расм аст ва ин телевизюн хам ниёз дорад, зеро дар Эрон ва Афгонистон чунин чизеро камтар метаон пайдо кард. Ба назари Шумо, оё вокеъан ин тавр аст?
Сабо: Агар Точикистон маросими Наврузро бехтар аз Эрон, Афгонистон ва чохои дигар баргузор мекунад, хуб, хатман мо ба он алокаманд хастем. Шумо ба унвони як хабарнигор алокаманд нестед? Агар дар Точикистон раксхои зебое дар даврони Навруз анчом мегирад, чаро набояд ба он алокаманд бошем?
На ин ки дар Эрон ё Афгонистон нест. Дар Эрон хам хаст. Дар Эрон пушиши телевизюнии расмй дода намешавад. Вале дар бисёре аз манотики Эрон, масалан, дар Курдистони Эрон бузургтарин чашни курдхои Эрон Навруз аст. Ё дар кулли Эрон хам хамин тавр аст. Феълан махдудиятхое давлатй хаст, ки раксро нишон намедихад. Вале мардум дар хонахояшон мераксанд.
Аммо ин ки дар Точикистон ба таври расмй раксро хам нишон медиханд ва мо гузориш бидихем, кори зебоест ва бояд боъиси хушхолии дустони точики мо бошад, на мавзуъи гилоя, ки чаро факат дар даврони Навруз ба мо алокаманд хастед.
Шахзода: Дафтари Би-Би-Си дар Тошканд чандин сол аст, ки баста шуда ва дигар фаъъол нест. Оё мушкилоте хам дар Точикистон бо давлаи дар заминаи масоили расонайи хаст?
Сабо: То он чое, ки иттилоъ дорам, Би-Би-Си мушкили хоссе бо давлати Точикистон надорад. Агар хам дар ин муддат таваччух нашуда, баъид медонам ба хотири вучуди мушкили хоссе бо давлати Точикистон бошад.
Дар хафтаи ахир бештарин таваччух ба хамон далоиле, ки дар ибтидо ишора кардам, ба масоили Эрону Афгонистон буд. Вале кам-кам Точикистон хам чузви кишвархоест, ки ба он таваччух хохем кард ва масоили онхо хам дар телевизюн матрах хохад шуд. Ин тасаввур пеш наояд, ки амдан (касдан) дорад гафлате дар ин маврид сурат мегирад.
Шахзода: Хамон тавр ки худатон хам ишора кардед, точикхо танхо дар худи Точикистон нестанд ва дар кишвархои хамсоя, мисли Узбакистон, ки Би-Би-Си каблан дар Тошканд дафтаре дошт, сокин хастанд. Оё барномае барои дубора фаъъол кардани ин дафтар хаст?
Сабо: Кулли Би-Би-Си доиман дорад талош мекунад дафтарашро дар Тошканд дубора доир кунад. Мушкилоти хоссе буда, ки дафтари он чо таътил шуда.
Талош сурат мегирад, аммо хеле чохо ин талошхо ба чое намерасад. Дар Эрон хам хеле саъй кардем барои ин телевизюни форсй дафтаре дошта бошем. Макомоти эронй на факат ичоза надоданд, балки ахиран баъзе изхороти хусуматомез дар мавриди ин телевизюн сурат мегирад.
Дар мавриди Узбакистон ба ин шакл нест. Баро ин ки телевизюн барои он минтака ба он шакл нест. Албатта, барои форсизабонони он чо хаст, аммо на барои кулли Узбакистон.
Би-Би-Си мехохад хамаи чои дунё дафтар дошта бошад ва Узбакистон яке аз кишвархои мухимми минтака аст. На факат барои форсизабонон ё узбакзабонон, балки барои шунавандагону бинандагони инглисизабони Би-Би-Си масоили Узбакистон ва усалан, Осиёи Миёна хеле мухим аст.
Black
СиёхМиллати афсурда мепушад кабои иртичоъ
Мешитобад бетааммул аз кафои иртичоъ
Марчаъи беарчи мо аз чашмхо уфтодааст
Хашм моро афканад дар кахкарои иртичоъ
Чашми равшан, калби пуруммед, яъне иртико
Яъсу торикй нишонест аз вабои иртичоъ
Дар сиёхй метапад афкори бекорони кавм
Чодари торики афкор аст абои иртичоъ
Хонаи ободи дируз ошёни гусса шуд
Медавад Юсуф ба доми дилрабои иртичоъ
Шохи ланги мо хирадро хоки пояш мекунад
Нанги хорй мефизояд иштихои иртичоъ
Во дареги миллати бофарри яздонии мо
Гуши чон дода ба хукми вой-вои иртичоъ
26.01.09
01:42am
سياه
ملت افسرده می پوشد قبای ارتجاع
می شتابد بی تامل از قفای ارتجاع
مرجع بی ارج ما از چشم ها افتاده است
خشم، ما را افکند در قهقرای ارتجاع
چشم روشن، قلب پر امّيد، يعنی ارتقا
ياس و تاريکی نشانی است از وبای ارتجاع
در سياهی می تپد افکار بيکاران قوم
چادر تاريک افکار است عبای ارتجاع
خانه آباد ديروز آشيان غصه شد
می دود يوسف به دام دلربای ارتجاع
شاه لنگ ما خرد را خاک پايش می کند
ننگ خواری می فزايد اشتهای ارتجاع
وا دريغ ملت بافرّ يزدانی ما
گوش جان داده به حکم وای وای ارتجاع
Shahrbaraz: BBC Persian Offensive on Persian
Телевизюни порсии Би-Би-Си ва хамла ба забони порсй
Порае аз матлаби Шахрбароз
Бритониё аз хамон огози вуруд ба Осиё дар садаи 18-уми мелодй ба нуфузи забони порсй дар фарханги гарби Осиё огохй дошт. Аз ин ру ибтидо забони порсиро дар Хиндустон бо забони инглисй чойгузин кард. Бритониё сипас барои чилавгирй аз дастёбии Русия ба Хинд кишвари Афгонистонро ба унвони «зарбагир» (buffer) ба вучуд овард ва дар ин кишвари навпо кудратро ба кабилаи паштун дод, ки аз назари фархангию торихй ва ичтимоъй бисёр камтачрубатар ва тавсеъанаёфтатар аз эрониёни порсизабони ин минтака буданд. Яке аз барномахои фархангии паштунхо аз замони Амонуллоххон заъиф кардани забони порсй ва чойгузин кардани он бо забони кабилайи, суст ва тавсеъанаёфтаи пашту будааст. Ин харакати паштунхо хануз хам дар чараён аст ва ба ёд дорем, ки соли гузашта Абдулкарими Хуррам, вазири фарханги давлати Хомид Карзай, хабарнигореро ба хотири корбурди вожаи порсии «донишгох» тавбих ва мучозот кард ва вожахои порсиро «гайриисломй» хонд. Чолиб он ки у номи вазоратхонаи худро «калтур» гузошта, ки гуё вожае бисёр исломист!
Тавтеъа ва душмании сардамдорони Бритониё бо забони порсй дар соли гузашта намуди дигаре ёфт ва он интишори чанд макола дар бахши порсии Би-Би-Си буд. Яке аз онхо маколае буд кадимй, мутаъаллик ба 19 сол пеш, аз дуктур Мухаммадризо Ботинй бо унвони чанчолии «Форсй – забоне аким». Дар ин маколаи кадимй дуктур Ботинй эродхоеро ба забони порсй ворид карда буд, ки дар хамон замони навиштани макола низ кадимй шуда буданд ва дуктур Гуломхусейни Мусохаб ва гурухи хамкоронаш солхо пеш дар дахаи 1340 (1960) онхоро хам карда буданд. Дар ин гуфтугу дуктур Ботинй хам чунин вожасозй ва накши Фархангистони Забонро бехуда дониста буд.
Пас аз ин хамлаи бенатича ба забони порсй навбат ба хамла ба хатти порсй шуд. Ин бор низ дар гуфтугуе бо дуктур Мухаммадризо Ботинй эшон фармуданд, ки «ман ба ин натича расидаам, ки хатти порсй ислохшуданй нест ва бояд аз хайри он гузашт ва мунтазир шуд, то фурсате фарохам ояд ва куллан хатро иваз кард.» Дуруйи ва бесуботии чолиб он аст, ки дуктур Ботинй дар хамин гуфтугу мегуяд: Исроил тавонист хатту забони мурдаи ибриро зинда кунад ва барои худ хувият бисозад. Аммо гуё эшон ба ин натича расида буд, ки бояд хатту забони зиндаи порсиро кушт, то барои мардуми Эрон хувияти чадид ва берешае тарошид!
Албатта, дуктур Мухаммадризо Ботинй пас аз ин ба родю Омрико хам даъват шуд, то дубора хамин харфхои кухна ва бепояро такрор кунад ва иштибоххои бештаре бар он биафзояд.
Ба назар мерасад тозатарин накшаи Би-Би-Си ва Бритониё барои хамла ба забони порсй, ки намоянда ва бурдори фарханги гании эронй дар тули замон ва омили хамбастагии эрониён дар густараи васеъе аз марзи Чин то Онотулй буда ва имруза омили хамбастагии мо дар саросари чахон аст, аз рохи телевизюни порсзабони Би-Би-Си бошад. Ин телевизюн, ки ба тозагй рох уфтода, гуё инояте ба Точикистон надорад ва ононро ба хисоб наовардааст.
Порае аз матлаби Шахрбароз
Бритониё аз хамон огози вуруд ба Осиё дар садаи 18-уми мелодй ба нуфузи забони порсй дар фарханги гарби Осиё огохй дошт. Аз ин ру ибтидо забони порсиро дар Хиндустон бо забони инглисй чойгузин кард. Бритониё сипас барои чилавгирй аз дастёбии Русия ба Хинд кишвари Афгонистонро ба унвони «зарбагир» (buffer) ба вучуд овард ва дар ин кишвари навпо кудратро ба кабилаи паштун дод, ки аз назари фархангию торихй ва ичтимоъй бисёр камтачрубатар ва тавсеъанаёфтатар аз эрониёни порсизабони ин минтака буданд. Яке аз барномахои фархангии паштунхо аз замони Амонуллоххон заъиф кардани забони порсй ва чойгузин кардани он бо забони кабилайи, суст ва тавсеъанаёфтаи пашту будааст. Ин харакати паштунхо хануз хам дар чараён аст ва ба ёд дорем, ки соли гузашта Абдулкарими Хуррам, вазири фарханги давлати Хомид Карзай, хабарнигореро ба хотири корбурди вожаи порсии «донишгох» тавбих ва мучозот кард ва вожахои порсиро «гайриисломй» хонд. Чолиб он ки у номи вазоратхонаи худро «калтур» гузошта, ки гуё вожае бисёр исломист!
Тавтеъа ва душмании сардамдорони Бритониё бо забони порсй дар соли гузашта намуди дигаре ёфт ва он интишори чанд макола дар бахши порсии Би-Би-Си буд. Яке аз онхо маколае буд кадимй, мутаъаллик ба 19 сол пеш, аз дуктур Мухаммадризо Ботинй бо унвони чанчолии «Форсй – забоне аким». Дар ин маколаи кадимй дуктур Ботинй эродхоеро ба забони порсй ворид карда буд, ки дар хамон замони навиштани макола низ кадимй шуда буданд ва дуктур Гуломхусейни Мусохаб ва гурухи хамкоронаш солхо пеш дар дахаи 1340 (1960) онхоро хам карда буданд. Дар ин гуфтугу дуктур Ботинй хам чунин вожасозй ва накши Фархангистони Забонро бехуда дониста буд.
Пас аз ин хамлаи бенатича ба забони порсй навбат ба хамла ба хатти порсй шуд. Ин бор низ дар гуфтугуе бо дуктур Мухаммадризо Ботинй эшон фармуданд, ки «ман ба ин натича расидаам, ки хатти порсй ислохшуданй нест ва бояд аз хайри он гузашт ва мунтазир шуд, то фурсате фарохам ояд ва куллан хатро иваз кард.» Дуруйи ва бесуботии чолиб он аст, ки дуктур Ботинй дар хамин гуфтугу мегуяд: Исроил тавонист хатту забони мурдаи ибриро зинда кунад ва барои худ хувият бисозад. Аммо гуё эшон ба ин натича расида буд, ки бояд хатту забони зиндаи порсиро кушт, то барои мардуми Эрон хувияти чадид ва берешае тарошид!
Албатта, дуктур Мухаммадризо Ботинй пас аз ин ба родю Омрико хам даъват шуд, то дубора хамин харфхои кухна ва бепояро такрор кунад ва иштибоххои бештаре бар он биафзояд.
Ба назар мерасад тозатарин накшаи Би-Би-Си ва Бритониё барои хамла ба забони порсй, ки намоянда ва бурдори фарханги гании эронй дар тули замон ва омили хамбастагии эрониён дар густараи васеъе аз марзи Чин то Онотулй буда ва имруза омили хамбастагии мо дар саросари чахон аст, аз рохи телевизюни порсзабони Би-Би-Си бошад. Ин телевизюн, ки ба тозагй рох уфтода, гуё инояте ба Точикистон надорад ва ононро ба хисоб наовардааст.
Friday, January 23, 2009
USA Passes Democracy Test
Кавоми демукросй дар Иёлоти Муттахидаи ОмрикоРангин Додфари Спанто
вазири хоричаи Афгонистон
Борак Убомо ба унвони чихилу чахорумин раисичумхурии Иёлоти Муттахидаи Омрико савганд ёд кард. Умдатан инсонхо замоне ба торих мепайванданд, ки корнома ва дастовардхои бузурге аз худ барои башарият ба мерос бигузоранд. Тафовути миёни Борак Убомо ва бисёре аз шахсиятхои торих дар ин нухуфта аст, ки у дар бистуми жонвие (январ)-и 2009 фасли чадиде аз торихи башарияти мазлумро варак зад. Убомо танхо номзади демукротхои Омрико набуд. У пешниходи башарияти тараккихох, демукрот ва адолатхох буд. Хузури чавонони бешумор дар гирдихамоихои интихоботии у нишон ва намоди дилтангихои наслхои оянда дар саросари чахон дар баробари сохторхо ва арзишхои фарсудае буд, ки насли пас аз 1968-ро дар доираи танги афсонахои «фарчоми торих» (Фукуёмо) ва «чанги тамаддунхо» (Хонтингтун) ба гаравгон гирифта буд.
Сухан гуфтан аз поёни табъизи нажодй дар чахони кунунй хануз утупиёест, ки бояд наслхои зиёде дар ростои тахаккуки он талош кунанд. Аммо демукросии нерумандтарин кишвари чахон нишон дод, ки сарзаминаи каламрави тахаккуки «утупиёхои мушаххас» (Одерну) аст. Тавоноии демукросй бар низомхои ракиб дакикан дар хамин аст. Дар холе ки интиколи кудрати сиёсй дар низомхое, ки мутаваллиёни он хешро сохибу вочиди охирин хакикат медонанд, бо хуну куштор ва шиканча мумкин мегардад, демукросй заминаи интиколи сулхомез ва бонишоти кудрати сиёсиро аз тарики иродаи озоди мардум мумкин мегардонад. Шахрвандони Омрико пас аз 1776 бори дигар нишон доданд, ки дар демукросии ин кишвар неруи азиме аз эмонсипосюн (рахойи, озодй) ва густариши озодии шахрвандон нухуфта аст.
Раванди худрахойи дар Иёлоти Муттахида, дар вокеъият, дар поёни чанги дохилии ин кишвар огоз шуд. Раванде, ки дар мушорикати ин кишвар дар Чанги Чахонии Дуввум алайхи фошисм ва рахоии мардуми чахон аз он мусибат ба дарачаи олй аз дифоъ аз хукуки башар расид. Бидуни шак, демукросии Иёлоти Муттахида аз диди либеролисми сиёсй бар соири демукросихо тафаввук (дасти боло) дорад. Мавчудияти чомеъаи мадании неруманд, чудоии кобили кабули чомеъаи сиёсй (давлат) ва чомеъаи маданй нишон медихад, ки низоми сиёсии ин кишвар ба пухтагии сиёсии бештаре расидааст.
Пухтагй, ки мавчудияти фарханги фардгаро ва бовар ба фардияти инсон шахрвандонро аз раъияти махз мутафовит месозад ва пайванди аслии миёни шахрвандон бештар бовар ба низоми сиёсии Иёлоти Муттахида аст ва на ба динхову нажодхо. Сухани Убомо, ки кудрати миллати Омрико дар ин нухуфта аст, ки ин миллат мураккаб аст аз масехиён, мусалмонон, яхудиён, хиндухо ва ононе, ки дин надоранд, ба хубй фалсафаи аслии мавчудияти Иёлоти Муттахидаро бозтоб медихад. Тавонойи дар танаввуъ ва дилбастагй ба зебоии бепоёне, ки дар танаввуъ нухуфта аст. Бозтоби ин вокеъиятро, ки дар як фароянди суботи чомеъаи сиёсй ва маданй дар Иёлоти Муттахида шаклу кавом гирифтааст, метавон дар гузиниши Борак Убомо ба сифати раисичумхурии он кишвар мушохида кард.
Солхо пеш филме дида будам аз Яхудй Менохим дар бораи торихи мусикй. Бозаргонони барда, чавонони ситабру баландболои рангинпустро шикор карда буданд ва дар аршаи як киштй ба занчир баста ва барои фуруш ба Омрико мебурданд. Чавонони дар занчир бо садои хазине таронахои махаллиро замзама мекарданд. Садхо хазор сиёхпуст дар киштзорхои пунба ва мазореъи Омрико чон доданд. Бинои азимеро, ки дируз (20 жонвие) Убомои сиёхпуст дар саккуи он савганди вафодорй ба Конуни Асосии кишвараш ёд кард низ, хамин лашкархои барда эчод карданд.
Дируз чи фархунда огозе буд барои насли басолрасидаи ман, ки сусиёлизосиюни сиёсимонро дар дифоъ аз чунбиши мадании сиёхони Омрико, чунбиши сулх алайхи чанги Вйетном ва хуруши мардуми Хинду Чин огоз кардем. Эй дарег! Баходуроне, ки дар рохи тахаккуки ин орзухо чон доданд, дируз чояшон холй буд.
Шаб, вакте маросими савганди Убоморо дар телевизюн медидам, хисси ачибе доштам. Чидоли доимй, ки харгиз аз сарам даст бар надоштааст, бори дигар ошкор шуд. Аз худ пурсидам, ки оё чунин ходисаи инкилобй дар кораи Урупо – зодгохи демукросй мумкин ва муяссар хохад буд? Оё мумкин хохад буд, то фарзанди як покистонй дар Инглистон, фарзанди як турк дар Олмон ва ё фарзанди як алчазоирй дар Фаронса аз тарики раъйи аксарияти мардум ба макоми раёсати чумхурй даст ёбанд? Усулан, тархи ин суол шармандаам сохт.
Оё мумкин хохад буд дар Афгонистон як шахрванди точик, хазора, узбак ва ё нуристонй ба хайси раисичумхурии кишвари мо баргузида шавад? Бигзарем аз инон. Оё мактабрафтагони кишвари мо хозир хоханд шуд, то ба нухбагон (элита)-и он «дигарон» раъй бидиханд? Дар лахазоте, ки зехни ман машгули тархи ин пурсишхои бехуда буд, ба он нухбагоне андешидам, ки дар кишвари ман бо судури фармону дастурулъамал ичоза намедиханд ба забони модариам ашё ва афродро садо кунам. Ва ин дар холест, ки ман аз хеч кораи дигаре наомадаам ва бо ин нухбагон реша дар як фарханг ва хатто як табор дорам. Бибин, ки тафовути рах аз кучост то ба кучо! Дар сарзамини ман дигарандешон ба занчир кашида мешаванд ва хиндувону сикххо, ки бошандагон ва сохибони ин сарзаминанд, ба гунаи низомманд мавриди ситаму тачрид ва тахдид карор мегиранд ва дар он чои дигар шоистагони акаллиятхо бар саккуи кудрат барои хидмат ба механашон такя мезананд.
Окои Убомо! Мистер Президент!
Интихоби Шуморо барои мардуми кишвари Шумо ва хамаи ононе, ки хохони сулху адолат дар ин чахонанд, табрик мегуям. Ин хушнудии як вазири хорича нест. Хушнудии як муборизи хукуки башарй ва вафодор ба арзишхои шахрвандист.
رنگین دادفر سپنتا
قوام دموکراسی در ایالات متحده امریکا
بارک اوباما به عنوان چهل و چهارمین رییس جمهور ایالات متحده امریکا سوگند یاد کرد. عمدتا" انسان ها زمانی به تاریخ می پیوندندکه کارنامه و دستآورد های بزرگی از خود برای بشریت به میراث بگذارند. تفاوت میان بارک اوباما و بسیاری از شخصیت های تاریخ در این نهفته است که او در بیستم جنوری ۲۰۰۹ فصل جدیدی از تاریخ بشریت مظلوم را ورق زد. اوباما تنها نامزد دموکرات های امریکا نبود، او پیشنهاد بشریت ترقیخواه، دموکرات و عدالتخواه بود. حضور جوانان بیشمار در گردهم آیی های انتخاباتی او نشان و نماد دلتنگی های نسل های آینده در سراسر جهان در برابر ساختار ها و ارزش های فرسوده ی بود که نسل پس ۱۹۶۸ را در دایره تنگ افسانه های "فرجام تاریخ" (فوکویاما) و "جنگ تمدن ها" (هانتینگتون) به گروگان گرفته بود.
سخن گفتن از پایان تبعیض نژادی در جهان کنونی هنوز اتوپیایی است که باید نسل های زیادی در راستای تحقق آن تلاش کنند. اما دموکراسی نیرومند ترین کشور جهان نشان داد که سرزمینش قلمرو تحقق اتوپیا های مشخص" (آدرنو) است. توانایی دموکراسی بر نظام های رقیب دقیقا" در همین است. در حالی که انتقال قدرت سیاسی در نظام های که متولیان آن خویش را صاحب و واجد آخرین حقیقت می دانند، با خون و کشتار و شکنجه ممکن می گردد، دموکراسی زمینه انتقال صلح آمیز و با نشاط قدرت سیاسی را از طریق اراده آزاد مردم ممکن می گرداند. شهروندان امریکا پس از ۱۷۷۶ بار دیگر نشان دادند که در دموکراسی این کشور نیروی عظیمی از امانسیپاسیون (رهایی، آزادی) و گسترش آزادی شهروندان نهفته است.
روند خود رهایی در ایالات متحده در واقعیت در پایان جنگ داخلی این کشور آغاز شد، روندی که در مشارکت این کشور در جنگ جهانی دوم علیه فاشیسم و رهایی مردم جهان از آن مصیبت به درجه عالی از دفاع از حقوق بشر رسید. بدون شک دموکراسی ایالات متحده از دید لیبرالیسم سیاسی بر سایر دموکراسی ها تفوق دارد. موجودیت جامعه مدنی نیرومند، جدائیی قابل قبول جامعه سیاسی (دولت) و جامعه مدنی نشان می دهد که نظام سیاسی این کشور به پختگی سیاسی بیشتری رسیده است.
پختگی که موجودیت فرهنگ فردگرا و باور به فردیت انسان، شهروندان را از رعیت محض متفاوت می سازد و پیوند اصلی میان شهروندان بیشتر باور به نظام سیاسی ایالات متحده است و نه به ادیان و نژادها. سخن اوباما که قدرت ملت امریکا در این نهفته است که این ملت مرکب است از مسیحیان، مسلمانان، یهودان، هندو ها و آنانی که دین ندارند، به خوبی فلسفه اصلی موجودیت ایالات متحده را بازتاب می دهد. توانایی در تنوع و دلبستگی به زیبایی بی پایانی که در تنوع نهفته است. باز تاب این واقعیت را که در یک فرایند ثبات جامعه سیاسی ومدنی در ایالات متحده شکل و قوام گرفته است می توان در گزینش بارک اوباما به صفت رییس جمهوری آن کشور مشاهده کرد.
سال ها پیش فیلمی دیده بودم از یهودی مناهیم، در باره تاریخ موسیقی. بازرگانان برده، جوانان ستبر و بلند بالای رنگین پوست را شکار کرده بودند و در عرشه یک کشتی به زنجیر بسته و برای فروش به امریکا می بردند. جوانان در زنجیر با صدای حزینی ترانه های محلی را زمزمه می کردند. صدها هزار سیاه پوست در کشتزار های پنبه و مزارع امریکا جان دادند. بنای عظیمی را که دیروز اوبامای سیاه پوست در سکوی آن سوگند وفاداری به قانون اساسی کشورش یاد کرد نیز همین لشکر های برده ایجاد کردند.
دیروز، چه فرخنده آغازی بود برای نسل به سال رسیده یی من که سوسیالیزاسیون سیاسی مان را در دفاع از جنبش مدنی سیاهان امریکا، جنبش صلح علیه جنگ ویتنام و خروش مردم هندو چین آغاز کردیم. ای دریغ ! بهادرانی که در راه تحقق این آرزو ها جان دادند، دیروز جای شان خالی بود.
شب وقتی مراسم سوگند اوبا ما را در تلویزیون می دیدم، حس عجیبی داشتم. جدال دایمی که هرگز از سرم دست بر نداشته است بار دیگر آشکار شد. از خود پرسیدم که آیا چنین حادثه انقلابی در قاره اروپا، زادگاه دموکراسی ممکن و میسر خواهد بود؟ آیا ممکن خواهد تا فرزند یک پاکستانی در انگلستان، فرزند یک ترک در آلمان و یا فرزند یک الجزایری در فرانسه از طریق رأی اکثریت مردم به مقام ریاست جمهوری دست یابند؟ اصولا" طرح این سوال شرمنده ام ساخت.
آیا ممکن خواهد بود در افغانستان، یک شهروند تاجیک، هزاره، ازبک و یا نورستانی به حیث رییس جمهور کشور ما بر گزیده شود؟ بگذریم از اینان. آیا مکتب رفتگان کشور ما حاضر خواهند شد، تا به نخبگان آن "دیگران" رای بدهند. در لحظاتی که ذهن من مشغول طرح این پرسش های بیهوده بود به آن نخبگانی اندیشیدم که در کشور من با صدور فرمان و دستورالعمل، اجازه نمیدهند به زبان مادریم، اشیا و افراد را صدا کنم. و این در حالیست که من از هیچ قاره یی دیگری نیامده ام و با این نخبگان ریشه در یک فرهنگ و حتا یک تبار دارم. ببین که تفاوت ره از کجاست تا به کجا؟ در سرزمین من دیگراندیشان به زنجیر کشیده می شوند و هندوان و سکها که باشندگان و صاحبان این سرزمین اند به گونه نظام مند مورد ستم و تجرید و تهدید قرار می گیرند و در آنجایی دیگر، شایستگان اقلیت ها بر سکوی قدرت برای خدمت به میهن شان تکیه می زنند.
آقای اوباما، ماستر پرزیدنت،
انتخاب شما را برای مردم کشور شما و همه آنانی که خواهان صلح و عدالت در این جهان اند، تبریک می گویم. این خوشنودی یک وزیر خارجه نیست؛ خوشنودی یک مبارز حقوق بشری و وفادار به ارزش های شهروندی است.
Thursday, January 22, 2009
Water is Weapon in Uzbek Electricity Talks
EurasiaNet
Об – ахруми фишор
Дар паи нокомии гуфтушунуди хайъатхои Точикистон ва Узбакистон дар мавриди интиколи неруи барки Туркманистон аз тарики хоки Узбакистон ба Точикистон, Душанбе тахдид кардааст, ки чараёни об ба Узбакистонро махдуд хохад кард.
Хамрохон Зарифй, вазири хоричаи Точикистон, рузи 21 жонвие (январ) гуфт, ки кишвараш мачбур аст аз тамоми зарфияти обанборхои худ кор бигирад, то набуди неруи барки Туркманистонро чуброн кунад.
Торнамои CA-news.org бо истинод ба суханони Зарифй навиштааст: «Истифодаи тахмилй аз микдори бештари об дар обанборхо метавонад ба камбуди он дар кишвархои поиноб бианчомад.»
Узбакистон такозо кардааст, ки Точикистон 10 дарсад аз 0.03 дулор пулеро, ки бобати хар килувот барк ба Туркманистон медихад, ба Узбакистон бипардозад. Карор буд Туркманистон таи моххои десомбри 2008 то жонвиеи 2009 ба микдори 1.3 милёрд килувот барк ба Точикистон содир кунад.
Таи давраи гуфтушунуди точикхову узбакхо Туркманистон судури барк ба Точикистонро мутаваккиф кард. Бо таваччух ба набуди карордод интиколи барк ба Точикистон аз сар гирифта нашудааст.
آب، اهرم فشار
در پی ناکامی گفت و شنود هیئت های تاجیکستان و ازبکستان در مورد انتقال نیروی برق ترکمنستان از طریق خاک ازبکستان به تاجیکستان، دوشنبه تهدید کرده است که جریان آب به ازبکستان را محدود خواهد کرد.
همراهخان ظریفی، وزیر خارجه تاجیکستان، روز ۲۱ ژانویه گفت که کشورش مجبور است از تمامی ظرفیت آب انبارهای خود کار بگیرد، تا نبود نیروی برق ترکمنی را جبران کند.
تارنمای سی ای نیوز با استناد به سخنان ظریفی نوشته است: "استفاده تحمیلی از مقدار بیشتر آب در آب انبارها می تواند به کمبود آن در کشورهای پایین آب بینجامد."
ازبکستان تقاضا کرده است که تاجیکستان ده درصد از ۰.۰۳ دلار پولی را که بابت هر کیلووات برق به ترکمنستان می دهد، به ازبکستان بپردازد. قرار بود ترکمنستان طی ماه های دسامبر ۲۰۰۸ تا ژانویه ۲۰۰۹ به مقدار ۱.۳ میلیارد کیلووات برق به تاجیکستان صادر کند.
طی دوره گفت و شنود تاجیک ها و ازبک ها ترکمنستان صدور برق به تاجیکستان را متوقف کرد. با توجه به نبود قرارداد، انتقال برق به تاجیکستان از سر گرفته نشده است.
Об – ахруми фишор
Дар паи нокомии гуфтушунуди хайъатхои Точикистон ва Узбакистон дар мавриди интиколи неруи барки Туркманистон аз тарики хоки Узбакистон ба Точикистон, Душанбе тахдид кардааст, ки чараёни об ба Узбакистонро махдуд хохад кард.
Хамрохон Зарифй, вазири хоричаи Точикистон, рузи 21 жонвие (январ) гуфт, ки кишвараш мачбур аст аз тамоми зарфияти обанборхои худ кор бигирад, то набуди неруи барки Туркманистонро чуброн кунад.
Торнамои CA-news.org бо истинод ба суханони Зарифй навиштааст: «Истифодаи тахмилй аз микдори бештари об дар обанборхо метавонад ба камбуди он дар кишвархои поиноб бианчомад.»
Узбакистон такозо кардааст, ки Точикистон 10 дарсад аз 0.03 дулор пулеро, ки бобати хар килувот барк ба Туркманистон медихад, ба Узбакистон бипардозад. Карор буд Туркманистон таи моххои десомбри 2008 то жонвиеи 2009 ба микдори 1.3 милёрд килувот барк ба Точикистон содир кунад.
Таи давраи гуфтушунуди точикхову узбакхо Туркманистон судури барк ба Точикистонро мутаваккиф кард. Бо таваччух ба набуди карордод интиколи барк ба Точикистон аз сар гирифта нашудааст.
آب، اهرم فشار
در پی ناکامی گفت و شنود هیئت های تاجیکستان و ازبکستان در مورد انتقال نیروی برق ترکمنستان از طریق خاک ازبکستان به تاجیکستان، دوشنبه تهدید کرده است که جریان آب به ازبکستان را محدود خواهد کرد.
همراهخان ظریفی، وزیر خارجه تاجیکستان، روز ۲۱ ژانویه گفت که کشورش مجبور است از تمامی ظرفیت آب انبارهای خود کار بگیرد، تا نبود نیروی برق ترکمنی را جبران کند.
تارنمای سی ای نیوز با استناد به سخنان ظریفی نوشته است: "استفاده تحمیلی از مقدار بیشتر آب در آب انبارها می تواند به کمبود آن در کشورهای پایین آب بینجامد."
ازبکستان تقاضا کرده است که تاجیکستان ده درصد از ۰.۰۳ دلار پولی را که بابت هر کیلووات برق به ترکمنستان می دهد، به ازبکستان بپردازد. قرار بود ترکمنستان طی ماه های دسامبر ۲۰۰۸ تا ژانویه ۲۰۰۹ به مقدار ۱.۳ میلیارد کیلووات برق به تاجیکستان صادر کند.
طی دوره گفت و شنود تاجیک ها و ازبک ها ترکمنستان صدور برق به تاجیکستان را متوقف کرد. با توجه به نبود قرارداد، انتقال برق به تاجیکستان از سر گرفته نشده است.
BBC Persian TV Aired Its First Tajik Report
Пахши нахустгузориши ТВ Би Би Си аз Точикистон
Намоиши нахустин гузориши телевизюнй аз Точикистонро ба кормандони Би Би Си шодбош мегуям ва аз Сухроби Зиё сипосгузорам, ки сарфи назар аз сахлангорй ва бетаваччухии сарварони ин шабакаи тозакор гузориши шуста-руфтаеро тахвили мо дод.
Ин тасвирхо (дар бораи асароти бухрони молии чахонй руи кишвари мо) тасаввури мардум аз кишваре бо номи Точикистонро тагйир хохад дод ва бегумон, хамзабононро ба хамдигар наздиктар хохад кард. Чашмбарохи тасвирхои равшантари дигаре аз Точикистон хастем.
Вале ин хам далел намешавад, ки даст аз сари сардамдорони телевизюни Би Би Си бардорем. Бо мурури беш аз як хафта аз огози кори шабака тоза нахустин гузориш аз Точикистон пахш мешавад. Ин вазъият аслан бо шаъни Би Би Си ва сарзамини мо намехонад. Орзумандем, ки аз ин ба баъд садохову симохои бештаре аз Точикистон ва Осиёи Миёна дар телевизюни Би Би Си зохир шаванд.
PS. Карор аст ба зудй номи Душанбе хам дар чадвали эъломи замони пахши барномахо афзуда шавад.
Эроншахр: Ба Би-Би-Си нигох кунем!
Намоиши нахустин гузориши телевизюнй аз Точикистонро ба кормандони Би Би Си шодбош мегуям ва аз Сухроби Зиё сипосгузорам, ки сарфи назар аз сахлангорй ва бетаваччухии сарварони ин шабакаи тозакор гузориши шуста-руфтаеро тахвили мо дод.
Ин тасвирхо (дар бораи асароти бухрони молии чахонй руи кишвари мо) тасаввури мардум аз кишваре бо номи Точикистонро тагйир хохад дод ва бегумон, хамзабононро ба хамдигар наздиктар хохад кард. Чашмбарохи тасвирхои равшантари дигаре аз Точикистон хастем.
Вале ин хам далел намешавад, ки даст аз сари сардамдорони телевизюни Би Би Си бардорем. Бо мурури беш аз як хафта аз огози кори шабака тоза нахустин гузориш аз Точикистон пахш мешавад. Ин вазъият аслан бо шаъни Би Би Си ва сарзамини мо намехонад. Орзумандем, ки аз ин ба баъд садохову симохои бештаре аз Точикистон ва Осиёи Миёна дар телевизюни Би Би Си зохир шаванд.
PS. Карор аст ба зудй номи Душанбе хам дар чадвали эъломи замони пахши барномахо афзуда шавад.
Эроншахр: Ба Би-Би-Си нигох кунем!
Tuesday, January 20, 2009
Poll: Tajikistan Will Not Bow to Russia
Оё давлати Точикистон таслими фишори Русия барои мучозоти матбуъоти Точикистон хохад шуд?
На 6 (37%)
Оре 5 (31%)
Шояд 5 (31%)
Намедонам 0 (0%)
Votes so far: 16
Poll closed
На 6 (37%)
Оре 5 (31%)
Шояд 5 (31%)
Намедонам 0 (0%)
Votes so far: 16
Poll closed
The Day of Hope
Рузи умед
Агар гулулаи бадсиголе синаашро аз нафас тихй накарда буд, дар ин рузхо Мортин Лутер Кинг ба синни хаштодсолагй мерасид. Ва чи армугоне бехтар аз нишастани як сиёхпуст бар тахти раёсати чумхурии Омрико барои марде, ки умре мубориза кард, то хамнажодонашро хамсангу хамранги бокии шахрвандони кишвараш бибинад!
То чанд соъати дигар Чурч Буши Дуввум чулу палосашро аз Кохи Сапед чамъ хохад кард ва бо хонаводаву саги махбубаш мухимтарин махалли хукумат дар руи курраи Заминро тарк хохад кард. Баъд аз нимрузи сешанбе Борок Убомо – марде, ки хомили умеди милюнхо ва шояд милёрдхо навъи башар аст – вориди ин кох хохад шуд. У хам бо саги худ, ки кавл дода буд барои ду духтари навчавонаш бихарад. Умедворам ин танхо хамонандй ё вачхи ташобухи Убомо бо Буш бошаду дигар хеч.
Буш Омрикоро дар низортарин холати он ба халафи худ тахвил медихад. Ду чанги номаймуни у хамчунон идома дорад ва хамаруза чонхои омрикойиву гайри онро ба коми худ фуру мебарад; чахон гирифтори бухрони молии шадидест, ки хамонандашро дар хаштод соли ахир надидааст; дар паи ин бухрон бекорй дар Омрико бедод мекунад; сомона (систем)-и бехдоштии кишвар дар дами сакарот аст; чангхои наву кухна дар Ховари Миёна ва Офрико бар бори гарони руи души рахбари оянда меафзояд. Аммо Убомо муваззаф аст, ки бо хамаи ин мушкилот дасту панча нарм кунад.
Убомо дар замоне сари кудрат меояд, ки Омрико дар поинтарин мизони махбубияташ дар чахон карор дорад. Аз замони Чанги Чахонии Дуввум то кунун хеч раисичумхурие ба андозаи Чурч Буши Дуввум номахбуб ва шояд манфур набудааст. Дар дохили кишвар хам таи чандин мохи ахир мизони махбубияти Буш ру ба кохиш буда ва хар чи обруеро, ки дошт, аз байн бурд. Рахбаре, ки афзун бар хушунату тундхуие, ки дар арсаи байнулмилалй ба намоиш гузошт, бо балохати худ маъруф шуд. Касе, ки пеш аз хамла ба Афгонистон аз талаффузи дурусти номи он кишвар очиз буд. Порахое аз балохатхои гуфтории Буш дар торнигори Bushedy ба шакли тасвирй омадааст.
Аммо акнун Борок Хусейн Убомо меояд, ки ин тасвири махдуши абаркудрати чахонро тармим кунад. Агар ба назарпурсии мачаллаи Economist чопи Ландан бовар кунем, Борок Убомо раисичумхурии баргузидаи чахон аст. Бино ба ин назарпурсй, ки дар поёни соли гузаштаи мелодй анчом шуд, 44,311 тан аз Убомо ва танхо 7,781 тан аз МакКейн химоят кардаанд. Дар ин миён аз Точикистон танхо 12 раъй дарёфт шуда, ки мачаллаи Economist онро хатто ба хисоб наовардааст. Аммо гумони голиб бар ин аст, ки он раъйхо хам ба хаводорй аз Убомо дода шудаанд. Чун Убомо чехраест тоза, ки умедхои тозаро бо худ вориди Кохи Сапед хохад кард.
Чахор сол пеш дар паи пирузии гучастаки Буш Як Дарвеш навишта буд, ки раисичумхурии Омрикоро бояд мардуми хамаи чахон баргузинанд, чун рахбари Омрико дар кори хамаи кишвархои чахон дахолат мекунад. Бино ба хамон мантик, метавон гуфт, ки зохиран ин бор хак ба хакдор расида ва касе суккони киштии абаркудрати чахонро ба даст мегирад, ки баргузидаи чахониён хам хаст.
Аммо бисёре аз коршиносон бар ин боваранд, ки сиёсатхои куллии Омрико билотагйиранд. Барои намуна, хатти машйи Омрико дар баробари Ховари Миёна ва масъалаи фаластиниёну Исроил наметавонад ба куллй тагйир кунад. Чун лоббии яхудихо дар Омрико кавитар аз хар давлати он кишвар аст ва ичоза нахохад дод, ки руйкарди Омрико дар баробари Ховари Миёна тагйир кунад. Вале хушбоварии ман мачол намедихад, ки ин пешбинии бадбинонаро бовар кунам. Аслан ба Убомо намеояд, ки марги бегунохонро бо ду дасти руи хам тахаммул кунад. Навиштахои у дар китобаш Audacity of Hope, ки пеш аз интихобот мунташир шуд, хокй аз шахсияте инсонист, на аз навъи хайвонии он, ки намунааш Чурч Буши Дуввум буд.
Ва аммо Чурч Буш. То чанд соъати дигар у ба торих хохад пайваст. Барои хамеша. Ба унвони яке аз нописандидатарин рахбарони Омрико, ки хайсияти хонадонашро лаккадор кард. Ба гунае, ки бародари у Чеб аз ширкат дар интихоботи намояндагони Сено даст кашид. Ихтиёран. Чун медонист, ки номи хонаводагиаш барояш пирузй нахохад овард. Боз хам ба накл аз Economist, як хешованди Буш гуфта, ки нишастхои хонаводагиашон монанди «шабнишинихои тархим» аст. «Тархим», яъне маросими хоксупории касе. Пас дарки хонаводаи Буш аз мусибатхое, ки Чурч Буши Дуввум бар сари чахон овард, хамонест, ки мо дорем. Зихй насиб!
То мехостам ин матлабро руи торнигор бигузорам, Тахмина гушзад кард: «Худоро сипос, ки Буш бидуни хамла ба Эрон маснадашро тарк мекунад.» Ин яке аз бузургтарин дагдагахое буд, ки дар сару дил доштам. Чун ба махзи хамлаи он нописандида мард худамро дар Техрон медидам ва дар дифоъ аз сарзамини худам. Чаро хамла накард? Чун саранчом хам у ва хам мушовирони бесаводаш мутаваччех шуданд, ки хамла ба Эрон ба суди Омрико нест. Чаро «бесавод»? Чун ба навиштаи манобеъи муътабар, Корен Хйуз (Karen Hughes) – яке аз наздиктарин мушовирони Чурч Буш, «ба нудрат китоб мехонд ва ба афроди китобхон эътимоде надошт.» Чамъе, ки аз китобхонй безор буд, сайёраи моро ба ин табохй кашонд. Чун таъкиди онхо руи бовар буд, на дониш. Ва хар неруе, ки руи бовар такя мекунад, мутаъассибе беш нест.
Чурч Буши инчилиро бо хун ба ёд хохем овард. Хуни фаровоне, ки ин мардаки норасида дар кишваре чанд равона кард. Давлати кунунии Омрико, ки то чанд соъати дигар ба зуболадони торих рехта хохад шуд, аз шумтарин сардамдорони умури чахонй буданд, ки мешуд тасаввурашро кард. Умед бар он аст, ки дигар чунин бадсигол давлате дар хеч абаркудрате руи кор наояд.
Борок Убомо нимрузи имруз (20 жонвие) ба фуруг хохад расид. Умедворем фуруге дуругин набошад, балки партави он ба хамаи бошандагони ин кураи хокй бирасад. Замин муштоки дасте мехрбор аст.
Ман руъёе дорам, ки рузе ин миллат ба по бархезад ва ба дарки кеши ростинаш бирасад: «Бо дарки ин хакоики мубархану равшан таъйид мекунем, ки хамаи одамон баробаранд.»
Мортин Лутер Кинг, 1963
Агар гулулаи бадсиголе синаашро аз нафас тихй накарда буд, дар ин рузхо Мортин Лутер Кинг ба синни хаштодсолагй мерасид. Ва чи армугоне бехтар аз нишастани як сиёхпуст бар тахти раёсати чумхурии Омрико барои марде, ки умре мубориза кард, то хамнажодонашро хамсангу хамранги бокии шахрвандони кишвараш бибинад! То чанд соъати дигар Чурч Буши Дуввум чулу палосашро аз Кохи Сапед чамъ хохад кард ва бо хонаводаву саги махбубаш мухимтарин махалли хукумат дар руи курраи Заминро тарк хохад кард. Баъд аз нимрузи сешанбе Борок Убомо – марде, ки хомили умеди милюнхо ва шояд милёрдхо навъи башар аст – вориди ин кох хохад шуд. У хам бо саги худ, ки кавл дода буд барои ду духтари навчавонаш бихарад. Умедворам ин танхо хамонандй ё вачхи ташобухи Убомо бо Буш бошаду дигар хеч.
Буш Омрикоро дар низортарин холати он ба халафи худ тахвил медихад. Ду чанги номаймуни у хамчунон идома дорад ва хамаруза чонхои омрикойиву гайри онро ба коми худ фуру мебарад; чахон гирифтори бухрони молии шадидест, ки хамонандашро дар хаштод соли ахир надидааст; дар паи ин бухрон бекорй дар Омрико бедод мекунад; сомона (систем)-и бехдоштии кишвар дар дами сакарот аст; чангхои наву кухна дар Ховари Миёна ва Офрико бар бори гарони руи души рахбари оянда меафзояд. Аммо Убомо муваззаф аст, ки бо хамаи ин мушкилот дасту панча нарм кунад.
Убомо дар замоне сари кудрат меояд, ки Омрико дар поинтарин мизони махбубияташ дар чахон карор дорад. Аз замони Чанги Чахонии Дуввум то кунун хеч раисичумхурие ба андозаи Чурч Буши Дуввум номахбуб ва шояд манфур набудааст. Дар дохили кишвар хам таи чандин мохи ахир мизони махбубияти Буш ру ба кохиш буда ва хар чи обруеро, ки дошт, аз байн бурд. Рахбаре, ки афзун бар хушунату тундхуие, ки дар арсаи байнулмилалй ба намоиш гузошт, бо балохати худ маъруф шуд. Касе, ки пеш аз хамла ба Афгонистон аз талаффузи дурусти номи он кишвар очиз буд. Порахое аз балохатхои гуфтории Буш дар торнигори Bushedy ба шакли тасвирй омадааст.
Аммо акнун Борок Хусейн Убомо меояд, ки ин тасвири махдуши абаркудрати чахонро тармим кунад. Агар ба назарпурсии мачаллаи Economist чопи Ландан бовар кунем, Борок Убомо раисичумхурии баргузидаи чахон аст. Бино ба ин назарпурсй, ки дар поёни соли гузаштаи мелодй анчом шуд, 44,311 тан аз Убомо ва танхо 7,781 тан аз МакКейн химоят кардаанд. Дар ин миён аз Точикистон танхо 12 раъй дарёфт шуда, ки мачаллаи Economist онро хатто ба хисоб наовардааст. Аммо гумони голиб бар ин аст, ки он раъйхо хам ба хаводорй аз Убомо дода шудаанд. Чун Убомо чехраест тоза, ки умедхои тозаро бо худ вориди Кохи Сапед хохад кард.
Чахор сол пеш дар паи пирузии гучастаки Буш Як Дарвеш навишта буд, ки раисичумхурии Омрикоро бояд мардуми хамаи чахон баргузинанд, чун рахбари Омрико дар кори хамаи кишвархои чахон дахолат мекунад. Бино ба хамон мантик, метавон гуфт, ки зохиран ин бор хак ба хакдор расида ва касе суккони киштии абаркудрати чахонро ба даст мегирад, ки баргузидаи чахониён хам хаст.
Аммо бисёре аз коршиносон бар ин боваранд, ки сиёсатхои куллии Омрико билотагйиранд. Барои намуна, хатти машйи Омрико дар баробари Ховари Миёна ва масъалаи фаластиниёну Исроил наметавонад ба куллй тагйир кунад. Чун лоббии яхудихо дар Омрико кавитар аз хар давлати он кишвар аст ва ичоза нахохад дод, ки руйкарди Омрико дар баробари Ховари Миёна тагйир кунад. Вале хушбоварии ман мачол намедихад, ки ин пешбинии бадбинонаро бовар кунам. Аслан ба Убомо намеояд, ки марги бегунохонро бо ду дасти руи хам тахаммул кунад. Навиштахои у дар китобаш Audacity of Hope, ки пеш аз интихобот мунташир шуд, хокй аз шахсияте инсонист, на аз навъи хайвонии он, ки намунааш Чурч Буши Дуввум буд.
Ва аммо Чурч Буш. То чанд соъати дигар у ба торих хохад пайваст. Барои хамеша. Ба унвони яке аз нописандидатарин рахбарони Омрико, ки хайсияти хонадонашро лаккадор кард. Ба гунае, ки бародари у Чеб аз ширкат дар интихоботи намояндагони Сено даст кашид. Ихтиёран. Чун медонист, ки номи хонаводагиаш барояш пирузй нахохад овард. Боз хам ба накл аз Economist, як хешованди Буш гуфта, ки нишастхои хонаводагиашон монанди «шабнишинихои тархим» аст. «Тархим», яъне маросими хоксупории касе. Пас дарки хонаводаи Буш аз мусибатхое, ки Чурч Буши Дуввум бар сари чахон овард, хамонест, ки мо дорем. Зихй насиб!
То мехостам ин матлабро руи торнигор бигузорам, Тахмина гушзад кард: «Худоро сипос, ки Буш бидуни хамла ба Эрон маснадашро тарк мекунад.» Ин яке аз бузургтарин дагдагахое буд, ки дар сару дил доштам. Чун ба махзи хамлаи он нописандида мард худамро дар Техрон медидам ва дар дифоъ аз сарзамини худам. Чаро хамла накард? Чун саранчом хам у ва хам мушовирони бесаводаш мутаваччех шуданд, ки хамла ба Эрон ба суди Омрико нест. Чаро «бесавод»? Чун ба навиштаи манобеъи муътабар, Корен Хйуз (Karen Hughes) – яке аз наздиктарин мушовирони Чурч Буш, «ба нудрат китоб мехонд ва ба афроди китобхон эътимоде надошт.» Чамъе, ки аз китобхонй безор буд, сайёраи моро ба ин табохй кашонд. Чун таъкиди онхо руи бовар буд, на дониш. Ва хар неруе, ки руи бовар такя мекунад, мутаъассибе беш нест.
Чурч Буши инчилиро бо хун ба ёд хохем овард. Хуни фаровоне, ки ин мардаки норасида дар кишваре чанд равона кард. Давлати кунунии Омрико, ки то чанд соъати дигар ба зуболадони торих рехта хохад шуд, аз шумтарин сардамдорони умури чахонй буданд, ки мешуд тасаввурашро кард. Умед бар он аст, ки дигар чунин бадсигол давлате дар хеч абаркудрате руи кор наояд.
Борок Убомо нимрузи имруз (20 жонвие) ба фуруг хохад расид. Умедворем фуруге дуругин набошад, балки партави он ба хамаи бошандагони ин кураи хокй бирасад. Замин муштоки дасте мехрбор аст.
Monday, January 19, 2009
HeratPress Criticises BBC Persian
Ба Би-Би-Си ба хотири хазфи Точикистон аз бахши форсй эътироз кунем
Баргирифта аз HeratPress.com
Вахиди Паймон
Дар гузашта Би-Би-Сии форсй барномахои родю ва сойти худро барои се кишвари Афгонистон, Эрон ва Точикистон мунташир мекард, аммо ин расона ахиран Точикистонро аз бахши форсии худ хазф намуда ва мунчар шудааст, ки Точикистон дар азхони мардум аз кишвархои форсизабон дур шавад.
Оё медонед хаштод дарсади мардуми Точикистон форсизабонанд? Оё медонед, ки Точикистон яке аз марокизи порсии кухан аст?
Дар солхои ахир барномахои хоссе барои наздик сохтани форсизабонони Эрону Афгонистон сурат гирифтааст, аммо дар ин миён аз точикхо хабаре нест.
Харчанд яке аз далоили адами хузури точикхо дар густариши фарханг ва тамаддуни порсй истифодаи точикхо аз хатти сириллик аст, аммо ин далел намешавад, ки гуяндагони забони порсии Точикистон аз кишвархои порсизабон чудо шаванд.
Алифбои сириллик алифбоест, ки мутаассифона, барои точикхо дар замони зимомдории Шуравии собик тахмил шудааст ва зуру кудрат набояд боъиси решакан шудани фархангу тамаддуни як кишвар шавад.
Ман то кунун натавонистам далели хоссе барои ин амалкарди Би Би Си, ки яке аз бунгоххои хабарпарокании кобили эътимод ва дерина дар байни форсизабонон аст, биёбам. Ба хамин хотир аз хама форсизабонон дар хар се кишвари умдаи форсизабон такозомандам то нисбат ба ин харакати Би Би Си муътариз шаванд ва аз он бихоханд далели конеъкунандае дар ин замина иброз кунад ва ё ин ки Точикистонро мучаддадан ба сервиси форсии телевизюн, родю ва сойти Би Би Си изофа намояд.
Албатта, кори хубу бехтари дигар ин аст, ки аз форсизабонони точик хам бихохем, то ба гузаштаи худ баргарданд ва хатту навиштори порсиро чойгузини хатти сириллики русй намоянд.
Баргирифта аз HeratPress.com
Вахиди Паймон
Дар гузашта Би-Би-Сии форсй барномахои родю ва сойти худро барои се кишвари Афгонистон, Эрон ва Точикистон мунташир мекард, аммо ин расона ахиран Точикистонро аз бахши форсии худ хазф намуда ва мунчар шудааст, ки Точикистон дар азхони мардум аз кишвархои форсизабон дур шавад.
Оё медонед хаштод дарсади мардуми Точикистон форсизабонанд? Оё медонед, ки Точикистон яке аз марокизи порсии кухан аст?
Дар солхои ахир барномахои хоссе барои наздик сохтани форсизабонони Эрону Афгонистон сурат гирифтааст, аммо дар ин миён аз точикхо хабаре нест.
Харчанд яке аз далоили адами хузури точикхо дар густариши фарханг ва тамаддуни порсй истифодаи точикхо аз хатти сириллик аст, аммо ин далел намешавад, ки гуяндагони забони порсии Точикистон аз кишвархои порсизабон чудо шаванд.
Алифбои сириллик алифбоест, ки мутаассифона, барои точикхо дар замони зимомдории Шуравии собик тахмил шудааст ва зуру кудрат набояд боъиси решакан шудани фархангу тамаддуни як кишвар шавад.
Ман то кунун натавонистам далели хоссе барои ин амалкарди Би Би Си, ки яке аз бунгоххои хабарпарокании кобили эътимод ва дерина дар байни форсизабонон аст, биёбам. Ба хамин хотир аз хама форсизабонон дар хар се кишвари умдаи форсизабон такозомандам то нисбат ба ин харакати Би Би Си муътариз шаванд ва аз он бихоханд далели конеъкунандае дар ин замина иброз кунад ва ё ин ки Точикистонро мучаддадан ба сервиси форсии телевизюн, родю ва сойти Би Би Си изофа намояд.
Албатта, кори хубу бехтари дигар ин аст, ки аз форсизабонони точик хам бихохем, то ба гузаштаи худ баргарданд ва хатту навиштори порсиро чойгузини хатти сириллики русй намоянд.
Saturday, January 17, 2009
BBC Persian TV Lacks Tajik Face
بيگانگی از آشنايان
سرانجام تلويزيون پارسی بی بی سی آغاز به کار کرد. هشت ساعت برنامه در روز، با ترکيبی متنوع و ديدنی و چهره های متفاوت با صداهای آشنا، با بايگانی عظيمی از فرآورده های ناب بخش انگليسی بی بی سی که تنها با برگردان آنها می توان برای چندين سال اين شبکه را چرخاند. اما کار اين شبکه تنها ترجمه و پخش آثار انگليسی نيست، بلکه دهها تن نيروی کاری تازه نفس از اقصی نقاط جهان در سالنی نسبتا کوچک گرد هم آمده اند، تا برنامه های اصيل پارسی به خورد ما دهند.
اما پس از سه روز تماشای برنامه های آن احساس افسردگی شديدی خوره جانم شده است. در اعلام زمان پخش برنامه نام تهران و کابل هست، دوشنبه غايب است. در ميان گردانندگان اصلی آن سه تن از ايران و دو تن از افغانستان اند؛ تاجيکستان غايب است. تنها يک کارمند تاجيکستانی که برای کار خبرنگاری در دوشنبه استخدام شده، از امکانات فنی مناسب برخوردار نيست و دست تنهاست. از تاجيکستان دو سه تصويری در آغاز برنامه پحش می شود، اما در همان جا رسالت ما به سر می رسد. معمولا وضع هوای شهرهای ايران و افغانستان با هم اعلام می شود، اما وضع هوای شهر دوشنبه در بخشی جداگانه در ميان شهرهای دبی و دوحه و واشنگتن می آيد. آيا ما در ميان آشنايان هم بيگانه شده ايم؟
مدت هاست بخش "تاجيکستان" تارنمای بی بی سی را به حاشيه رانده اند و با تبديل آن به صفحه سيريليک تمام، در صفحه را به روی پارسی خوانان به کلی بسته اند و شمار خوانندگان صفحه يکباره افت کرده است. در سربرگ صفحه نخست تارنما نام های ايران و افغانستان را به آسانی می توان يافت، اما نام تاجيکستان در پاورقی صفحه آمده است. چرا ما دوباره به گمنامی زمان شوروی برمی گرديم؟
واقعا زمانی بود که ما را پارسی زبان به شمار نمی آوردند، چون دسترسی به ما و کشورمان کار حضرت فيل بود. اما اکنون که ما گويا اختيارمان را به دست خود گرفته ايم، چرا بايد دوباره از محفل همزبانان رانده شويم؟ حضور ما در اين محفل که رو به گسترش بود، چرا دوباره رو به تنگی آورده؟
دليل بازرگانی ای که پيش می آورند، کمبود اظهار نظر از تاجيکستان است. يعنی بی بی سی در تاجيکستان شنونده، خواننده و بيننده اندک دارد و نيازی نيست روی آن سرمايه گذاری کنند.
اما دليل واقعی قضيه باز هم به خط لامصب ما برمی گردد. ظاهرا خط نامشروع ما کار خودش را کرده است و تيشه محکمی بر پيوند ما با همزبانانمان زده است. در نتيجه ايران افغانستان را همزبان می داند، اما تاجيکستان را نيمه همزبانی که در بحران هويت دست و پا می زند و هنوز ترديد دارد که آيا زبانش پارسی است يا "تاجيکی". هنوز مطمئن نيست که خط سيريليک سدی است ميان آن و پاره های ديگر سرزمين باستانی اش.
مردم با دبيره و زبان پارسی درست ناآشنا اند و به زبانی مجهول تکلم می کنند که از درکش خود نيز عاجز اند. پس چه گونه راديو و تلويزيونی می توان برای آن مردم راه انداخت؟ برای مطالب ايرانی و افغانی جديد آنلاين همه روزه نظرات مختلف می آيد، اما مطالب تاجيکستانی ما غالبا نظری دريافت نمی کند، و اگر کرد، باز هم به احتمال زياد نظر يک ايرانی يا افغانستانی است. اين موضوع باعث تنگ تر شدن حضور پارسی گويان آسيای ميانه در رسانه های پارسی گوی غربی شده است. به هيچ روی غربی ها را تنها گنهکار قضيه بی تفاوتی نسبت به تاجيکستان نمی دانم. آنها دنبال بازار می گردند. در حالی که بازار فرهنگ پارسی ما کساد شده است.
Бегонагй аз ошноён
Саранчом телевизюни порсии Би-Би-Си огоз ба кор кард. Хашт соъат барнома дар руз, бо таркибе мутанаввеъ ва диданй ва чехрахои мутафовит, бо бойгонии азиме аз фаровардахои ноби бахши инглисии Би-Би-Си, ки танхо бо баргардони онхо метавон барои чандин сол ин телевизюнро чархонд. Аммо кори ин шабака танхо тарчумаву пахши осори инглисй нест, балки даххо тан неруи кории тозанафас аз аксо-нукоти чахон дар солуни нисбатан кучаке гирди хам омадаанд, то барномахои асили порсй ба хурди мо диханд.
Аммо пас аз се руз тамошои барномахои он эхсоси афсурдагии музоъафе хураи чонам шудааст. Дар эъломи замони пахши барнома номи Техрону Кобул хаст, Душанбе гоиб аст. Дар миёни гардонандагони аслии он се тан аз Эрону ду тан аз Афгонистонанд, Точикистон гоиб аст. Танхо як тан корманди точикистонй, ки барои кори хабарнигорй дар Душанбе истихдом шудааст, аз имконоти фаннии муносиб махрум аст ва дасти танхост. Аз Точикистон ду-се тасвире дар огози барномахо пахш мешавад, аммо дар хамон чо рисолати мо ба сар мерасад. Маъмулан вазъи хавои шахрхои Эрону Афгонистон бо хам эълом мешавад, аммо вазъи хавои Душанбе дар бахше чудогона дар миёни шахрхои Дубаю Духаву Вошингтун меояд. Оё мо дар миёни ошноён хам бегона шудаем?
Муддатхост бахши Точикистони торнамои Би-Би-Сиро ба хошия рондаанд ва бо табдили он ба сафхаи сириллики тамом дари сафхаро ба руи порсихонон бакуллй бастаанд ва шумори хонандагони сафха якбора уфт кардааст. Дар сарбарги сафхаи нахусти торнамо номхои Эрону Афгонистонро ба осонй метавон ёфт, аммо номи Точикистон дар поваракии сафха омадааст. Чаро мо дубора ба гумномии замони Шуравй бармегардем?
Вокеъан замоне буд, ки моро порсизабон ба шумор намеоварданд, чун дастрасй ба мову кишварамон кори хазрати фил буд. Аммо акнун, ки мо гуё ихтиёрамонро ба дасти худ гирифтаем, чаро бояд дубора аз махфили хамзабонон ронда шавем? Хузури мо дар ин махфил, ки ру ба густариш буд, чаро дубора ру ба тангй оварда?
Далели бозаргоние, ки пеш меоваранд, камбуди изхори назар аз Точикистон аст. Яъне Би-Би-Си дар Точикистон шунаванда, хонанда ва бинандаи андак дорад ва ниёзе нест руи он сармоягузорй кунанд.
Аммо далели вокеъии казия боз хам ба хатти зормондаи мо бармегардад. Зохиран хатти номашруъи мо кори худашро кардааст ва тешаи мухкаме бар пайванди мо бо хамзабононамон задааст. Дар натича Эрон Афгонистонро хамзабон медонад, аммо Точикистонро нимахамзабон, ки дар бухрони хувият дасту по мезанад ва хануз тардид дорад, ки оё забонаш порсист ё «точикй». Хануз мутмаин нест, ки хатти сириллик саддест миёни он ва порахои дигари сарзамини бостониаш.
Мардум бо дабираву забони порсии дуруст ноошноанд ва ба забоне мачхул такаллум мекунанд, ки аз даркаш худ низ очизанд. Пас чи гуна родюву телевизюне метавон барои он мардум рох андохт? Барои матолиби эронию афгонии jadidonline.com хамаруза назароти мухталиф меояд, аммо матолиби точикистонии мо голибан назаре дарёфт намекунад, ва агар кард, боз хам ба эхтимоли зиёд назари як эронй ё афгонистонист. Ин мавзуъ боъиси тангтар шудани хузури порсигуёни Осиёи Миёна дар расонахои порсигуи гарбй шудааст. Ба хеч руй гарбихоро гунахкори тамому комили казияи бетафовутй нисбат ба Точикистон намедонам. Онхо дунболи бозор мегарданд. Дар холе ки бозори фарханги порсии мо касод шудааст.
سرانجام تلويزيون پارسی بی بی سی آغاز به کار کرد. هشت ساعت برنامه در روز، با ترکيبی متنوع و ديدنی و چهره های متفاوت با صداهای آشنا، با بايگانی عظيمی از فرآورده های ناب بخش انگليسی بی بی سی که تنها با برگردان آنها می توان برای چندين سال اين شبکه را چرخاند. اما کار اين شبکه تنها ترجمه و پخش آثار انگليسی نيست، بلکه دهها تن نيروی کاری تازه نفس از اقصی نقاط جهان در سالنی نسبتا کوچک گرد هم آمده اند، تا برنامه های اصيل پارسی به خورد ما دهند.
اما پس از سه روز تماشای برنامه های آن احساس افسردگی شديدی خوره جانم شده است. در اعلام زمان پخش برنامه نام تهران و کابل هست، دوشنبه غايب است. در ميان گردانندگان اصلی آن سه تن از ايران و دو تن از افغانستان اند؛ تاجيکستان غايب است. تنها يک کارمند تاجيکستانی که برای کار خبرنگاری در دوشنبه استخدام شده، از امکانات فنی مناسب برخوردار نيست و دست تنهاست. از تاجيکستان دو سه تصويری در آغاز برنامه پحش می شود، اما در همان جا رسالت ما به سر می رسد. معمولا وضع هوای شهرهای ايران و افغانستان با هم اعلام می شود، اما وضع هوای شهر دوشنبه در بخشی جداگانه در ميان شهرهای دبی و دوحه و واشنگتن می آيد. آيا ما در ميان آشنايان هم بيگانه شده ايم؟
مدت هاست بخش "تاجيکستان" تارنمای بی بی سی را به حاشيه رانده اند و با تبديل آن به صفحه سيريليک تمام، در صفحه را به روی پارسی خوانان به کلی بسته اند و شمار خوانندگان صفحه يکباره افت کرده است. در سربرگ صفحه نخست تارنما نام های ايران و افغانستان را به آسانی می توان يافت، اما نام تاجيکستان در پاورقی صفحه آمده است. چرا ما دوباره به گمنامی زمان شوروی برمی گرديم؟
واقعا زمانی بود که ما را پارسی زبان به شمار نمی آوردند، چون دسترسی به ما و کشورمان کار حضرت فيل بود. اما اکنون که ما گويا اختيارمان را به دست خود گرفته ايم، چرا بايد دوباره از محفل همزبانان رانده شويم؟ حضور ما در اين محفل که رو به گسترش بود، چرا دوباره رو به تنگی آورده؟
دليل بازرگانی ای که پيش می آورند، کمبود اظهار نظر از تاجيکستان است. يعنی بی بی سی در تاجيکستان شنونده، خواننده و بيننده اندک دارد و نيازی نيست روی آن سرمايه گذاری کنند.
اما دليل واقعی قضيه باز هم به خط لامصب ما برمی گردد. ظاهرا خط نامشروع ما کار خودش را کرده است و تيشه محکمی بر پيوند ما با همزبانانمان زده است. در نتيجه ايران افغانستان را همزبان می داند، اما تاجيکستان را نيمه همزبانی که در بحران هويت دست و پا می زند و هنوز ترديد دارد که آيا زبانش پارسی است يا "تاجيکی". هنوز مطمئن نيست که خط سيريليک سدی است ميان آن و پاره های ديگر سرزمين باستانی اش.
مردم با دبيره و زبان پارسی درست ناآشنا اند و به زبانی مجهول تکلم می کنند که از درکش خود نيز عاجز اند. پس چه گونه راديو و تلويزيونی می توان برای آن مردم راه انداخت؟ برای مطالب ايرانی و افغانی جديد آنلاين همه روزه نظرات مختلف می آيد، اما مطالب تاجيکستانی ما غالبا نظری دريافت نمی کند، و اگر کرد، باز هم به احتمال زياد نظر يک ايرانی يا افغانستانی است. اين موضوع باعث تنگ تر شدن حضور پارسی گويان آسيای ميانه در رسانه های پارسی گوی غربی شده است. به هيچ روی غربی ها را تنها گنهکار قضيه بی تفاوتی نسبت به تاجيکستان نمی دانم. آنها دنبال بازار می گردند. در حالی که بازار فرهنگ پارسی ما کساد شده است.
Бегонагй аз ошноён
Саранчом телевизюни порсии Би-Би-Си огоз ба кор кард. Хашт соъат барнома дар руз, бо таркибе мутанаввеъ ва диданй ва чехрахои мутафовит, бо бойгонии азиме аз фаровардахои ноби бахши инглисии Би-Би-Си, ки танхо бо баргардони онхо метавон барои чандин сол ин телевизюнро чархонд. Аммо кори ин шабака танхо тарчумаву пахши осори инглисй нест, балки даххо тан неруи кории тозанафас аз аксо-нукоти чахон дар солуни нисбатан кучаке гирди хам омадаанд, то барномахои асили порсй ба хурди мо диханд.
Аммо пас аз се руз тамошои барномахои он эхсоси афсурдагии музоъафе хураи чонам шудааст. Дар эъломи замони пахши барнома номи Техрону Кобул хаст, Душанбе гоиб аст. Дар миёни гардонандагони аслии он се тан аз Эрону ду тан аз Афгонистонанд, Точикистон гоиб аст. Танхо як тан корманди точикистонй, ки барои кори хабарнигорй дар Душанбе истихдом шудааст, аз имконоти фаннии муносиб махрум аст ва дасти танхост. Аз Точикистон ду-се тасвире дар огози барномахо пахш мешавад, аммо дар хамон чо рисолати мо ба сар мерасад. Маъмулан вазъи хавои шахрхои Эрону Афгонистон бо хам эълом мешавад, аммо вазъи хавои Душанбе дар бахше чудогона дар миёни шахрхои Дубаю Духаву Вошингтун меояд. Оё мо дар миёни ошноён хам бегона шудаем?
Муддатхост бахши Точикистони торнамои Би-Би-Сиро ба хошия рондаанд ва бо табдили он ба сафхаи сириллики тамом дари сафхаро ба руи порсихонон бакуллй бастаанд ва шумори хонандагони сафха якбора уфт кардааст. Дар сарбарги сафхаи нахусти торнамо номхои Эрону Афгонистонро ба осонй метавон ёфт, аммо номи Точикистон дар поваракии сафха омадааст. Чаро мо дубора ба гумномии замони Шуравй бармегардем?
Вокеъан замоне буд, ки моро порсизабон ба шумор намеоварданд, чун дастрасй ба мову кишварамон кори хазрати фил буд. Аммо акнун, ки мо гуё ихтиёрамонро ба дасти худ гирифтаем, чаро бояд дубора аз махфили хамзабонон ронда шавем? Хузури мо дар ин махфил, ки ру ба густариш буд, чаро дубора ру ба тангй оварда?
Далели бозаргоние, ки пеш меоваранд, камбуди изхори назар аз Точикистон аст. Яъне Би-Би-Си дар Точикистон шунаванда, хонанда ва бинандаи андак дорад ва ниёзе нест руи он сармоягузорй кунанд.
Аммо далели вокеъии казия боз хам ба хатти зормондаи мо бармегардад. Зохиран хатти номашруъи мо кори худашро кардааст ва тешаи мухкаме бар пайванди мо бо хамзабононамон задааст. Дар натича Эрон Афгонистонро хамзабон медонад, аммо Точикистонро нимахамзабон, ки дар бухрони хувият дасту по мезанад ва хануз тардид дорад, ки оё забонаш порсист ё «точикй». Хануз мутмаин нест, ки хатти сириллик саддест миёни он ва порахои дигари сарзамини бостониаш.
Мардум бо дабираву забони порсии дуруст ноошноанд ва ба забоне мачхул такаллум мекунанд, ки аз даркаш худ низ очизанд. Пас чи гуна родюву телевизюне метавон барои он мардум рох андохт? Барои матолиби эронию афгонии jadidonline.com хамаруза назароти мухталиф меояд, аммо матолиби точикистонии мо голибан назаре дарёфт намекунад, ва агар кард, боз хам ба эхтимоли зиёд назари як эронй ё афгонистонист. Ин мавзуъ боъиси тангтар шудани хузури порсигуёни Осиёи Миёна дар расонахои порсигуи гарбй шудааст. Ба хеч руй гарбихоро гунахкори тамому комили казияи бетафовутй нисбат ба Точикистон намедонам. Онхо дунболи бозор мегарданд. Дар холе ки бозори фарханги порсии мо касод шудааст.
The Power of a Rumour
Кудрати як шоеъа
Бумби шоеъоте, ки шаби одина ва бомдоди шанбеи гузашта (9 ва 10 жонвие) дар шахри Душанбе мунфачир шуд, хокй аз печидагии авзоъи ичтимоъй дар Точикистон аст.
Хазорон тан аз мардуми пойтахти Точикистон шаби одинаро зери сакфи осмон дар сармои зимистон ба сар бурданд, чун бими онро доштанд, ки бар асари заминларзае маргбор зери овори хонаву кошонаашон хоханд монд. Шоеъа диккати замонии шигарфе дошт: гуё як донишманд пешгуйи кардааст, ки соъати сею ними бомдоди 10 жонвие (январ) замини Точикистон ба шиддат такон хохад хурд. Шуморе хам бар ин бовар буданд, ки як фолбини точик дар телевизюни Русия ин ходисаи дахшатборрро пешгуйи кардааст. Саранчом ошкор шуд, ки хеч як аз ин ду шоеъаи муртабит дуруст набудааст.
Аммо ин шоеъот боъиси афзоиши беморони амрози калб дар пойтахт шуда ва хазорон зудбоварро дар он шаб аз хонахояшон ба хиёбонхои сард рондааст.
Хар шоеъае метавонад се далели умда дошта бошад:
1. Шоеъоти «тамоюлй». Мардум орзуву омоли худро бо пахши шоеъот баён мекунанд. Ба монанди «Гугуш ба зудй дар Точикистон кунсерт хохад гузошт.»
2. Шоеъоти мубтанй бар тарсу вахм. Ба монанди «Узбакистон ба зудй интиколи гоз ба Точикистонро бакуллй катъ хохад кард.»
3. Шоеъоти бадбинона ба манзури ба хам задани равобити ду тараф. Ба монанди «Миёнаи Рахмон бо Убайдуллохов шакароб шуда ва ба зудй шахрдор аз макомаш барканор хохад шуд.»
Шоеъаи ахир бештар бо навъи дуввуми шоеъот мехонад. Заминларзахои сабуки 5 ва 6 жонвие заминаро барои бовари мардум ба вукуъи мусибат фарохам карда буд. Аммо манбаъи ростини он хануз равшан нест. Матбуъоти Точикистон талош кардааст дар ин маврид гумонахои фаровонеро матрах кунад, ки бештарашон ба тавтеапиндорй бармегардад, то ба хакикат.
Аммо норавшании сарчашмаи шоеъот ба хадде мухим нест, ки паёмадхои он мухим чилва мекунад. Мардум ба шоеъоте бовар кардаанд, ки манбаъи мувассаки расмй надошт. Пас бад-ин гуна метавон хар навъ шоеъаеро дар кишвар густард ва ба тамошои харчу марчи тамом нишаст. Яъне мардум манобеъи расмиро сарчашмаи дасти аввали иттилоъоти худ намедонанд ва мутмаин нестанд, ки хабаре бо он ахамият бояд пеш аз хама аз манобеъи расмй пахш шавад. Ин руйдод мояи сарафкандагии макомот ва расонахои расмист, ки натавонистаанд сомона (систем)-и боварбахши иттилоърасониро шакл диханд.
Чаро дигарбора ангушти иттихом ба суи макомот ва расонахои расмй нишона меравад? Зеро дар кишвархои пешрафта вукуъи як чунин руйдоде кобили тасаввур нест. Наметавон пиндошт, ки як чунин шоеъае мардуми, фарзан, Порисро хонабадуш кунад. Ва ё мардуми Ландан бидуни ин ки хабари расмиро аз расонахои кишварашон бишнаванд, по ба фирор ниханд. Зеро мардуми кишвархои пешрафта зудбовар нестанд ва барои хар шоеъа появу асос мехоханд. Аммо ин хую хилкати мардуми Бохтарзамин ба далели коркарди шоистаи макомоту расонахояшон дар мавориди мушобех шакл гирифтааст ва як хуи фитрй нест. Пас то замоне, ки зилзилаи ростине сомона (систем)-и моро зеру ру накунад, мардуми мо хамчунон дар баробари шоеъот осебпазир хоханд монд ва гоху бегох бисоташонро рахо хоханд кард ва по ба фирор хоханд гузошт.
Бумби шоеъоте, ки шаби одина ва бомдоди шанбеи гузашта (9 ва 10 жонвие) дар шахри Душанбе мунфачир шуд, хокй аз печидагии авзоъи ичтимоъй дар Точикистон аст.
Хазорон тан аз мардуми пойтахти Точикистон шаби одинаро зери сакфи осмон дар сармои зимистон ба сар бурданд, чун бими онро доштанд, ки бар асари заминларзае маргбор зери овори хонаву кошонаашон хоханд монд. Шоеъа диккати замонии шигарфе дошт: гуё як донишманд пешгуйи кардааст, ки соъати сею ними бомдоди 10 жонвие (январ) замини Точикистон ба шиддат такон хохад хурд. Шуморе хам бар ин бовар буданд, ки як фолбини точик дар телевизюни Русия ин ходисаи дахшатборрро пешгуйи кардааст. Саранчом ошкор шуд, ки хеч як аз ин ду шоеъаи муртабит дуруст набудааст.
Аммо ин шоеъот боъиси афзоиши беморони амрози калб дар пойтахт шуда ва хазорон зудбоварро дар он шаб аз хонахояшон ба хиёбонхои сард рондааст.
Хар шоеъае метавонад се далели умда дошта бошад:
1. Шоеъоти «тамоюлй». Мардум орзуву омоли худро бо пахши шоеъот баён мекунанд. Ба монанди «Гугуш ба зудй дар Точикистон кунсерт хохад гузошт.»
2. Шоеъоти мубтанй бар тарсу вахм. Ба монанди «Узбакистон ба зудй интиколи гоз ба Точикистонро бакуллй катъ хохад кард.»
3. Шоеъоти бадбинона ба манзури ба хам задани равобити ду тараф. Ба монанди «Миёнаи Рахмон бо Убайдуллохов шакароб шуда ва ба зудй шахрдор аз макомаш барканор хохад шуд.»
Шоеъаи ахир бештар бо навъи дуввуми шоеъот мехонад. Заминларзахои сабуки 5 ва 6 жонвие заминаро барои бовари мардум ба вукуъи мусибат фарохам карда буд. Аммо манбаъи ростини он хануз равшан нест. Матбуъоти Точикистон талош кардааст дар ин маврид гумонахои фаровонеро матрах кунад, ки бештарашон ба тавтеапиндорй бармегардад, то ба хакикат.
Аммо норавшании сарчашмаи шоеъот ба хадде мухим нест, ки паёмадхои он мухим чилва мекунад. Мардум ба шоеъоте бовар кардаанд, ки манбаъи мувассаки расмй надошт. Пас бад-ин гуна метавон хар навъ шоеъаеро дар кишвар густард ва ба тамошои харчу марчи тамом нишаст. Яъне мардум манобеъи расмиро сарчашмаи дасти аввали иттилоъоти худ намедонанд ва мутмаин нестанд, ки хабаре бо он ахамият бояд пеш аз хама аз манобеъи расмй пахш шавад. Ин руйдод мояи сарафкандагии макомот ва расонахои расмист, ки натавонистаанд сомона (систем)-и боварбахши иттилоърасониро шакл диханд.
Чаро дигарбора ангушти иттихом ба суи макомот ва расонахои расмй нишона меравад? Зеро дар кишвархои пешрафта вукуъи як чунин руйдоде кобили тасаввур нест. Наметавон пиндошт, ки як чунин шоеъае мардуми, фарзан, Порисро хонабадуш кунад. Ва ё мардуми Ландан бидуни ин ки хабари расмиро аз расонахои кишварашон бишнаванд, по ба фирор ниханд. Зеро мардуми кишвархои пешрафта зудбовар нестанд ва барои хар шоеъа появу асос мехоханд. Аммо ин хую хилкати мардуми Бохтарзамин ба далели коркарди шоистаи макомоту расонахояшон дар мавориди мушобех шакл гирифтааст ва як хуи фитрй нест. Пас то замоне, ки зилзилаи ростине сомона (систем)-и моро зеру ру накунад, мардуми мо хамчунон дар баробари шоеъот осебпазир хоханд монд ва гоху бегох бисоташонро рахо хоханд кард ва по ба фирор хоханд гузошт.
Friday, January 16, 2009
Why Visit Tajikistan?
Чаро ба Точикистон сафар кунем?
(вижаи jadidonline.com)
به دبيره پارسی
То Шуравй аз хам напошида буд, бисёре намедонистанд Точикистон кучост ва чаро точикон форсй сухбат мекунанд. Ин тасвир дар холи тагйир ва китобхое, ки дар бораи Точикистон мунташир мешавад, ру ба афзоиш аст.
Чаро ба Точикистон сафар кунем? Ин нахустин пурсишест, ки дар дебочаи китоби рохнамои мусаввари «Точикистон ва кухистони Помир» омадааст. Барои бисёре аз мардуми чахон Точикистон кишвари чандон шинохташудае нест. Аз ин ру Роберт Миддлтун ва Хйу Тумос – ду нависандаи аслии ин китоби нафиси хафтсадсафхайи, ки ба инглисй навишта шуда, нахуст талош кардаанд ба ин пурсиши бачо посух бидиханд.
Нависандагони китоб Точикистонро кишваре медонанд, ки ба дарди як сайёх мехурад, на як гардишгари маъмулй, ки интизор дорад аз осоиши як сафари лукс бархурдор бошад. Точикистон махаллест барои касоне, ки хозиранд дар чустучуи чилвахову манзарахои дилфиребу вахшй рохе сахт ва ноошноро бипаймоянд ва мехнати рохро бо мехмоннавозии хорикулъодаи мардуми бумй чуброн кунанд. Дар вокеъ,
Барои бисёре аз гарбихо ин дидгохи нависандагони китоб гайримунтазира хохад буд, ки «Точикистон аз аксари кишвархои урупойи амнтар аст.» Дар холе ки дар паи чанги дохилии ин кишвар, ки дар соли 1997-и мелодй поён ёфт, сафоратхои гарбй дар торнамохои худ ба шахрвандонашон тавсия карданд, ки бехтар аст аз сафар ба Точикистон худдорй кунанд. Аммо дар вокеъ, мизони безехкорй дар Точикистон ба маротиб поинтар аз бисёре аз кишвархои урупойист. Бо вучуди ин ки то кунун дар борикахои марзии Точикистон бо Узбакистону Афгонистон ва дар бархе аз навохии минтакаи Рашт дар шарки Точикистон минхои солим аз даврони чанги дохилй бокй мондаанд. Аммо ин манотик нишонгузорй шудаанд ва эхтимоли бархурд бо минхо андак аст.
Вале хушдоре, ки нависандагон медиханд, марбут ба оби ошомиданист. Ба далели фарсудагии сомонаи обрасонии Точикистон оби шир (кран) дар саросари кишвар олуда аст. Аз ин ру аз нушидани об бояд чиддан пархез кард. Обро бехтар аст аз фурушгоххо бихаред.
Бахши одобу русуми мардумй хонданист. Мураттибони китоб ба зарифтарин нукоти марбута таваччух кардаанд ва барои намуна, аз мусофирон хостаанд, ки хамеша кабл аз вуруд ба хонаи касе кафшхояшонро дар биоранд; ба хангоми адои дуруду салом даст руи сина дошта бошанд; руи миз ё суфра по нагзоранд; хатто агар гизо иштихоовар набошад, дастикам ду-се бор ба он майл кунанд; дар поёни тановул ба нишони сипосгузорй аз наъамоти Худо даст ба рухсор бикашанд; дар хузури мардуми махаллй димогашонро бо сарусадо пок накунанд ва гайра. Беш аз хафтод сол сиёсати суннатситези шуравй хам натавонистааст ин одобу русумро бакуллй бизудояд.
Аммо он даврон дар миёни точикон одоти тозаеро марсум кардааст, ки алокаи мардон ба машрубот, ба вижа вудко, аз чумлаи онхост. Вудкоро дар зиёфатхо хамвора бо нушбодхои муфассал ва ба фаровонй менушанд. Барои ононе, ки ба нушидани вудко ху нагирифтаанд, китоби рохнамо тавсия мекунад, ки аз хамон огози зиёфат ба чои вудко обчав ё чой бинушанд, вагарна мачбур хоханд шуд бо исрори мизбон то поёни базм майгусорй кунанд.
Роберт Миддлтун дар бахши торихчаи Точикистон даврахои мухталифи ин сомон, аз сакойихову хахоманишиёну макдунихову портхову кушониён гирифта то Русияи тезорй ва Иттиходи Шуравиро ба ихтисор мурур кардааст. Вай менависад, ки номи «точик» нахустин бор дар садаи ёздахуми мелодй дар асари Махмуди Кошгарй – торихнигори турк зикр шудааст ва манзури у аз «точик» порсигуёни эронитабори минтака будаанд. Миддлтун ин эхтимолро матрах мекунад, ки шояд вожаи «точик» баромада аз вожаи чинии Daxia ё Ta-Haia ба маънои сарзамини бостонии Бохтар бошад. Бо гузашти замон вожаи «точик» ба хамаи порсигуёни эронитабор итлок шуд, ба гунае, ки Саъдии Шерозй хам дар як байташ худро «точик» меномад:
Шояд ки ба подшах бигуянд,
Турки ту бирехт хуни точик.
Таъкиди мукаррари нависандагони китоб руи хузури Искандари Макдунй дар минтака махсус аст. Шояд ба далели ин ки барои як хонандаи гарбй Искандари Макдунй ошнотарин ном дар миёни он хама номхои номаънуси дигар аст.
Миддлтун менависад, Искандар сарзамини Сугдро тахти инкиёди худ даровард, ки акнун бахшхое аз Точикистон ва Узбакистонро ташкил медихад. Лашкаркаши макдунй барои таскини мардуми махаллй бо Рухшона – духтари яке аз солорони сугдй издивоч кард.
Дар бахше аз китоб, ки дар бораи мардуми устони Бадахшони Точикистон аст, мехонем, ки бино ба ривоёте, мардуми ин минтака ранги равшани чашму пустро аз бозмондагони лашкари Искандари Макдунй ба мерос бурдаанд. Албатта, ин ривоят бунёди илмй надорад ва нависандагони китоб хам руи он таъкид надоранд ва муътакиданд, ки асолати мардуми Бадахшон ба даврахои басо пештар аз Искандар бармегардад ва бадахшихо ворисони сакоихои ориёии даврони бостонанд.
Дар кул дар понздах сафхаи китоби рохнамо аз Искандари Макдунй ёд шуда ва Хйу Тумос порае аз китобро бакуллй ба лашкаркашихои Искандар дар Вароруд ва шахрхои бачомонда аз у ихтисос додааст. Яке аз ин достонхо дар бораи набарди шадиди мардуми шахри Курушкада (Cyropolis) – Истаравшани имрузй дар шимоли Точикистон – алайхи Искандари Макдунист. Ба навиштаи Куртиус – торихнигори Юнони Бостон, хеч шахри дигаре дар баробари Искандар ин хама муковимат накарда буд. Курушкадаро дар хаволии соли 530-и пеш аз мелод Куруши Бузург бунёд ниход ва Искандари Макдунй пас аз тасхир он шахрро бар хок нишонд. У дар канори Курушкада шахре дигар сохт ва онро Искандарияи Дурдаст (Alexandria Eschata) номид, ки акнун мо онро бо номи Хучанд мешиносем.
Китоби рохнамои «Точикистон ва кухистони Помир» дар навъи худ бехамтост ва бештарин иттилоъоти мавчуд дар бораи ин кишварро аз манобеъи гуногун гирдихам овардааст. Гузоришхои тавсифии он гуёву рангин аст ва хокй аз ошноии наздики нависандагони китоб бо мардум ва сарзамини Точикистон аст. Хонандаи бохавсалаи ин китоб метавонад чузъиёти фаровонеро аз сарнавишти торихию чугрофиёйи, чонварону гиёхон ва фархангу хунари Точикистон ба даст оварад. Аммо хамин вижагии он китобро аз дигар рохнамохои чахонгардй мутамоиз кардааст. Дар вокеъ, китоби «Точикистон ва кухистони Помир» ба монанди худи кишвар ба дарди гардишгарони маъмулй намехурад, балки чуяндагони ташнаи дониш дар бораи ин кишварро сероб хохад кард.
Tajikistan and the High Pamirs
Robert Middleton, Huw Thomas
Odyssey Books & Guides
2008
700 pages
UK £18.95; US $29.95
(вижаи jadidonline.com)
به دبيره پارسی
То Шуравй аз хам напошида буд, бисёре намедонистанд Точикистон кучост ва чаро точикон форсй сухбат мекунанд. Ин тасвир дар холи тагйир ва китобхое, ки дар бораи Точикистон мунташир мешавад, ру ба афзоиш аст.
Чаро ба Точикистон сафар кунем? Ин нахустин пурсишест, ки дар дебочаи китоби рохнамои мусаввари «Точикистон ва кухистони Помир» омадааст. Барои бисёре аз мардуми чахон Точикистон кишвари чандон шинохташудае нест. Аз ин ру Роберт Миддлтун ва Хйу Тумос – ду нависандаи аслии ин китоби нафиси хафтсадсафхайи, ки ба инглисй навишта шуда, нахуст талош кардаанд ба ин пурсиши бачо посух бидиханд.Нависандагони китоб Точикистонро кишваре медонанд, ки ба дарди як сайёх мехурад, на як гардишгари маъмулй, ки интизор дорад аз осоиши як сафари лукс бархурдор бошад. Точикистон махаллест барои касоне, ки хозиранд дар чустучуи чилвахову манзарахои дилфиребу вахшй рохе сахт ва ноошноро бипаймоянд ва мехнати рохро бо мехмоннавозии хорикулъодаи мардуми бумй чуброн кунанд. Дар вокеъ,
«Точикистон бихишти рохнавардону кухнавардон ва дучархасаворону аккосон ва афродест, ки муштоки дидани манзарахои зебо ва дастнахурдаанд. Кухистони Помир, Фон, Зарафшон ва Хисор фазои фарохи муносибе барои анчоми ин корхост.»
Барои бисёре аз гарбихо ин дидгохи нависандагони китоб гайримунтазира хохад буд, ки «Точикистон аз аксари кишвархои урупойи амнтар аст.» Дар холе ки дар паи чанги дохилии ин кишвар, ки дар соли 1997-и мелодй поён ёфт, сафоратхои гарбй дар торнамохои худ ба шахрвандонашон тавсия карданд, ки бехтар аст аз сафар ба Точикистон худдорй кунанд. Аммо дар вокеъ, мизони безехкорй дар Точикистон ба маротиб поинтар аз бисёре аз кишвархои урупойист. Бо вучуди ин ки то кунун дар борикахои марзии Точикистон бо Узбакистону Афгонистон ва дар бархе аз навохии минтакаи Рашт дар шарки Точикистон минхои солим аз даврони чанги дохилй бокй мондаанд. Аммо ин манотик нишонгузорй шудаанд ва эхтимоли бархурд бо минхо андак аст.
Вале хушдоре, ки нависандагон медиханд, марбут ба оби ошомиданист. Ба далели фарсудагии сомонаи обрасонии Точикистон оби шир (кран) дар саросари кишвар олуда аст. Аз ин ру аз нушидани об бояд чиддан пархез кард. Обро бехтар аст аз фурушгоххо бихаред.
Бахши одобу русуми мардумй хонданист. Мураттибони китоб ба зарифтарин нукоти марбута таваччух кардаанд ва барои намуна, аз мусофирон хостаанд, ки хамеша кабл аз вуруд ба хонаи касе кафшхояшонро дар биоранд; ба хангоми адои дуруду салом даст руи сина дошта бошанд; руи миз ё суфра по нагзоранд; хатто агар гизо иштихоовар набошад, дастикам ду-се бор ба он майл кунанд; дар поёни тановул ба нишони сипосгузорй аз наъамоти Худо даст ба рухсор бикашанд; дар хузури мардуми махаллй димогашонро бо сарусадо пок накунанд ва гайра. Беш аз хафтод сол сиёсати суннатситези шуравй хам натавонистааст ин одобу русумро бакуллй бизудояд.
Аммо он даврон дар миёни точикон одоти тозаеро марсум кардааст, ки алокаи мардон ба машрубот, ба вижа вудко, аз чумлаи онхост. Вудкоро дар зиёфатхо хамвора бо нушбодхои муфассал ва ба фаровонй менушанд. Барои ононе, ки ба нушидани вудко ху нагирифтаанд, китоби рохнамо тавсия мекунад, ки аз хамон огози зиёфат ба чои вудко обчав ё чой бинушанд, вагарна мачбур хоханд шуд бо исрори мизбон то поёни базм майгусорй кунанд.
Роберт Миддлтун дар бахши торихчаи Точикистон даврахои мухталифи ин сомон, аз сакойихову хахоманишиёну макдунихову портхову кушониён гирифта то Русияи тезорй ва Иттиходи Шуравиро ба ихтисор мурур кардааст. Вай менависад, ки номи «точик» нахустин бор дар садаи ёздахуми мелодй дар асари Махмуди Кошгарй – торихнигори турк зикр шудааст ва манзури у аз «точик» порсигуёни эронитабори минтака будаанд. Миддлтун ин эхтимолро матрах мекунад, ки шояд вожаи «точик» баромада аз вожаи чинии Daxia ё Ta-Haia ба маънои сарзамини бостонии Бохтар бошад. Бо гузашти замон вожаи «точик» ба хамаи порсигуёни эронитабор итлок шуд, ба гунае, ки Саъдии Шерозй хам дар як байташ худро «точик» меномад:
Шояд ки ба подшах бигуянд,
Турки ту бирехт хуни точик.
Таъкиди мукаррари нависандагони китоб руи хузури Искандари Макдунй дар минтака махсус аст. Шояд ба далели ин ки барои як хонандаи гарбй Искандари Макдунй ошнотарин ном дар миёни он хама номхои номаънуси дигар аст.
Миддлтун менависад, Искандар сарзамини Сугдро тахти инкиёди худ даровард, ки акнун бахшхое аз Точикистон ва Узбакистонро ташкил медихад. Лашкаркаши макдунй барои таскини мардуми махаллй бо Рухшона – духтари яке аз солорони сугдй издивоч кард.
Дар бахше аз китоб, ки дар бораи мардуми устони Бадахшони Точикистон аст, мехонем, ки бино ба ривоёте, мардуми ин минтака ранги равшани чашму пустро аз бозмондагони лашкари Искандари Макдунй ба мерос бурдаанд. Албатта, ин ривоят бунёди илмй надорад ва нависандагони китоб хам руи он таъкид надоранд ва муътакиданд, ки асолати мардуми Бадахшон ба даврахои басо пештар аз Искандар бармегардад ва бадахшихо ворисони сакоихои ориёии даврони бостонанд.
Дар кул дар понздах сафхаи китоби рохнамо аз Искандари Макдунй ёд шуда ва Хйу Тумос порае аз китобро бакуллй ба лашкаркашихои Искандар дар Вароруд ва шахрхои бачомонда аз у ихтисос додааст. Яке аз ин достонхо дар бораи набарди шадиди мардуми шахри Курушкада (Cyropolis) – Истаравшани имрузй дар шимоли Точикистон – алайхи Искандари Макдунист. Ба навиштаи Куртиус – торихнигори Юнони Бостон, хеч шахри дигаре дар баробари Искандар ин хама муковимат накарда буд. Курушкадаро дар хаволии соли 530-и пеш аз мелод Куруши Бузург бунёд ниход ва Искандари Макдунй пас аз тасхир он шахрро бар хок нишонд. У дар канори Курушкада шахре дигар сохт ва онро Искандарияи Дурдаст (Alexandria Eschata) номид, ки акнун мо онро бо номи Хучанд мешиносем.
Китоби рохнамои «Точикистон ва кухистони Помир» дар навъи худ бехамтост ва бештарин иттилоъоти мавчуд дар бораи ин кишварро аз манобеъи гуногун гирдихам овардааст. Гузоришхои тавсифии он гуёву рангин аст ва хокй аз ошноии наздики нависандагони китоб бо мардум ва сарзамини Точикистон аст. Хонандаи бохавсалаи ин китоб метавонад чузъиёти фаровонеро аз сарнавишти торихию чугрофиёйи, чонварону гиёхон ва фархангу хунари Точикистон ба даст оварад. Аммо хамин вижагии он китобро аз дигар рохнамохои чахонгардй мутамоиз кардааст. Дар вокеъ, китоби «Точикистон ва кухистони Помир» ба монанди худи кишвар ба дарди гардишгарони маъмулй намехурад, балки чуяндагони ташнаи дониш дар бораи ин кишварро сероб хохад кард.
Tajikistan and the High Pamirs
Robert Middleton, Huw Thomas
Odyssey Books & Guides
2008
700 pages
UK £18.95; US $29.95
Wednesday, January 14, 2009
Dying as a Lamb
Рузе аз хамин айём
Бо тарона мемирам
Софу сода паймудам
Суфиёна мемирам
Хушёр кай тавонам
Чун девона мемирам
Чун солики тарикат
Бо чагона мемирам
Бо бахонахо будам
Бе бахона мемирам
Бо ишки ошиёна
Ошикона мемирам
Осиёна тай кардам
Орифона мемирам
То шуълахои оташ
Зад забона, мемирам
Хомушу баррагуна
Точикона мемирам
روزی از همين ايام
با ترانه می ميرم
صاف و ساده پيمودم
صوفيانه می ميرم
هوشيار کی توانم
چون ديوانه می ميرم
چون سالک طريقت
با چغانه می ميرم
با بهانه ها بودم
بی بهانه می ميرم
با عشق آشيانه
عاشقانه می ميرم
عاصيانه طی کردم
عارفانه می ميرم
تا شعله های آتش
زد زبانه، می ميرم
خاموش و بره گونه
تاجکانه می ميرم
Бо тарона мемирам
Софу сода паймудам
Суфиёна мемирам
Хушёр кай тавонам
Чун девона мемирам
Чун солики тарикат
Бо чагона мемирам
Бо бахонахо будам
Бе бахона мемирам
Бо ишки ошиёна
Ошикона мемирам
Осиёна тай кардам
Орифона мемирам
То шуълахои оташ
Зад забона, мемирам
Хомушу баррагуна
Точикона мемирам
روزی از همين ايام
با ترانه می ميرم
صاف و ساده پيمودم
صوفيانه می ميرم
هوشيار کی توانم
چون ديوانه می ميرم
چون سالک طريقت
با چغانه می ميرم
با بهانه ها بودم
بی بهانه می ميرم
با عشق آشيانه
عاشقانه می ميرم
عاصيانه طی کردم
عارفانه می ميرم
تا شعله های آتش
زد زبانه، می ميرم
خاموش و بره گونه
تاجکانه می ميرم
Thursday, January 08, 2009
What Goes Around Comes Around
Мо медаравем хар он чи мо коштаем
Мусикй аз каъри торих, аз лобалои чангалхои анбух меомад ва дар хиёбони васеъи Истиклоли Истонбул рахо мешуд. Андак-андак шумори хаводорони гурухи хунармандони даврагарди экводурй (эквадорй) ба 25 то 30 тан расид. Писарону духтарон дасти якдигарро гирифтанд, ба хам огуш боз карданд ва аргушт рафтанд.
Шаб буд, аммо ситорае дар осмон набуд. Нури пурзури хиёбони Истиклол талаълуъи ситорахоро хомуш карда буд. Бозии рангхои чарогхои хиёбон буд бо сози экводурй, ки се марди мубаланд ва як бонуи мукутох бо ороишу пушиши сурхпустон менавохтанд. Садои азони масчиди багалй дар самоъи сози Омрикои Чанубй фуру рафта буд ва хаёхуи мастони давру бар хам дигар ба гуш намерасид. Факат Экводур буду хиёбони Истиклол ва дилбохтагоне, ки дар багали хам тахлил рафта буданду алвонч мехурданд.
Ба ногох нури хиёбон бештар шуд. Минибуси баланду болои пулиси турк чарогхояшро дуруст ба давраи шодию сурури мо нишона рафта буд. Худрав дар думетрии махфили мо истод ва чарогхояшро тахдидомез равшан гузошт. Чавонаке бо сару бари пулисй аз худрав пиёда шуд ва ру ба суи хунармандони экводурй ангушти ишораашро ба лаб бурд. Яъне, «хафа шавед»-и муаддабона. Экводурихои забоннафахм забони Оппочиро фахмиданд ва аз сузи наяшон дигар чизе бокй намонд. Андак-андак ба чамъ кардани бисоташон пардохтанд.
Туркхои давру бар, ки аз мусикии дилгудози экводурй лаззат мебурданд, ба пулиси чавон ру оварданду забони гилоя гушуданд. Боз хам бо риъояти одоб. Ба ногох аз гушае дур шуголвор марди фарбехе расиду хавор кашид ва туркхои «бегонапараст»-ро сарзаниш кард, ки ба чои мусикии туркй ба мусикии ачнабй гуш медиханд. Чору чанчоле боло гирифт ва пурсиши хувияти туркй ба сад ранг дар он матрах шуд. Аз марди пархошгар пурсиданд: «Оё гуш додан ба мусикии хоричй хиёнат ба хувияти туркист?» У гуфт: «Ин хама турки бечораи даврагард дар хиёбони Истиклол рехтаасту камончаву дафу рубоб менавозад. Агар шумо бегонапараст набудед, чаро ба навои сози онхо гуш намедихед? Чаро пули бедарегатонро нисори он бечорахои турк намекунед?»
Хунармандони экводурй дар ин миён забонбаставу хайрон монда буданд. Турки пархошгар бо вачохате ахриманй ба онхо ру овард ва боз хам ба забони туркии хашин гуфт: «Агар бори дигар ин чо бибинаматон, мурдед! Бо хамин дастони худам мекушаматон!»
Ин эъломи хунташнагй дар канори пулис иттифок уфтод. Пулис сукуну оромишашро барои лахзае аз даст надод. Бо камоли майл ба пархоши турки фарбех гуш дод, табассуме хам такдими хаммехани хунгармаш кард, бо чашмони сарду берух хунармандони экводуриро гусел кард, сахнаро холй дид, савори худраваш шуд ва рафт.
Барои ононе, ки аз Фарангистон омада буданд, ин сахна порае аз торихи кухани сарзаминхои худашон буд, ки дар вокеъият руъят мекарданд. Барои ман ин сахна сут ё хуштаки баланде буд дар жарфои замири нохудогохам, ки сарзаминхои ховарй, сарфи назар аз иддаъохои бартаричуёнае, ки доранд, аз гардунаи пешрафту тамаддун фарсангхо вопас мондаанд.
Дируз рафике мепурсид, кучо зиндагй мекунам. Гуфтам, дар сарзамини нокомони Ландан ва ба шарки он руи накша ишора кардам. Гуфт, ачаб, хатто дар Ландан шарки он ноком аст. Гуфтам, ачибтар он ки дар шарки Ландан хам танхо шаркиёни курраи хокй сукно гузидаанд. Оходи ин бахши пойтахти Бритониё такрибан ба куллй шаркианд. Оё ин як конуни нонавиштаи табиъат аст, ки шаркиён бояд дар зулмату бадбахтй такалло бикунанд? Ё косаи даврест, ки мечархад ва акнун ба дасти гарбиён уфтода? Хушбоварона ба эхтимоли дуввум имон меоварам ва ба комгории карибулвукуъи шаркиён умедвор мешавам.
Аммо ин комгорй кай ва чи гуна аз рох хохад расид? Руйдодхои имрузи Ховари Миёна гуёи хакикатест, ки шунидани он талх аст: Ховар дар хоби кобусист. Ховариёнро бедагдага мекушанд ва бар сари мурдаи ховариён ашки камтаре фуру мерезад. Ховариён дар хашму гайзанд ва худро хам мекушанд. Аммо андак касе ба решаи мавзуъ нигох мекунад, ки ноогохии мо аз худу чахони перомунамон аст. Пойбандии арабхо ба нафт саранчом мучиби сарафкандагиашон шуд. Ситампарварии мо – точикон саранчом моро ба хоки зиллат нишонд. Фардои мубхаму тираи мо сохтаи касе нест чуз худи мо. Хомушии имрузи мо пушаймонии фардои мост. Сукути мо хории наберахои мост. Каноъати мо ба сарафкандагй измихлолу нобудии кавми мо дар оянда аст. Чи гуна хомуш бимонем, ки гунох аст?
Медонам, имшаб чи пароканда мегуям. Аммо ин парокандагихо ба гунае бо хам гирех мехуранду занчираеро шакл медиханд, ки дар як харф хулоса мешавад: ноогохй. Рузе, ки мо ба дарки ноогохии худ аз худу перомунамон бирасем, рузи мелоди дубораи мост. Ва он руз кай фаро мерасад? Кай фардо хохад шуд?
Subscribe to:
Posts (Atom)