BBC Persian TV Lacks Tajik Face

بيگانگی از آشنايان

سرانجام تلويزيون پارسی بی بی سی آغاز به کار کرد. هشت ساعت برنامه در روز، با ترکيبی متنوع و ديدنی و چهره های متفاوت با صداهای آشنا، با بايگانی عظيمی از فرآورده های ناب بخش انگليسی بی بی سی که تنها با برگردان آنها می توان برای چندين سال اين شبکه را چرخاند. اما کار اين شبکه تنها ترجمه و پخش آثار انگليسی نيست، بلکه دهها تن نيروی کاری تازه نفس از اقصی نقاط جهان در سالنی نسبتا کوچک گرد هم آمده اند، تا برنامه های اصيل پارسی به خورد ما دهند.

اما پس از سه روز تماشای برنامه های آن احساس افسردگی شديدی خوره جانم شده است. در اعلام زمان پخش برنامه نام تهران و کابل هست، دوشنبه غايب است. در ميان گردانندگان اصلی آن سه تن از ايران و دو تن از افغانستان اند؛ تاجيکستان غايب است. تنها يک کارمند تاجيکستانی که برای کار خبرنگاری در دوشنبه استخدام شده، از امکانات فنی مناسب برخوردار نيست و دست تنهاست. از تاجيکستان دو سه تصويری در آغاز برنامه پحش می شود، اما در همان جا رسالت ما به سر می رسد. معمولا وضع هوای شهرهای ايران و افغانستان با هم اعلام می شود، اما وضع هوای شهر دوشنبه در بخشی جداگانه در ميان شهرهای دبی و دوحه و واشنگتن می آيد. آيا ما در ميان آشنايان هم بيگانه شده ايم؟

مدت هاست بخش "تاجيکستان" تارنمای بی بی سی را به حاشيه رانده اند و با تبديل آن به صفحه سيريليک تمام، در صفحه را به روی پارسی خوانان به کلی بسته اند و شمار خوانندگان صفحه يکباره افت کرده است. در سربرگ صفحه نخست تارنما نام های ايران و افغانستان را به آسانی می توان يافت، اما نام تاجيکستان در پاورقی صفحه آمده است. چرا ما دوباره به گمنامی زمان شوروی برمی گرديم؟

واقعا زمانی بود که ما را پارسی زبان به شمار نمی آوردند، چون دسترسی به ما و کشورمان کار حضرت فيل بود. اما اکنون که ما گويا اختيارمان را به دست خود گرفته ايم، چرا بايد دوباره از محفل همزبانان رانده شويم؟ حضور ما در اين محفل که رو به گسترش بود، چرا دوباره رو به تنگی آورده؟

دليل بازرگانی ای که پيش می آورند، کمبود اظهار نظر از تاجيکستان است. يعنی بی بی سی در تاجيکستان شنونده، خواننده و بيننده اندک دارد و نيازی نيست روی آن سرمايه گذاری کنند.

اما دليل واقعی قضيه باز هم به خط لامصب ما برمی گردد. ظاهرا خط نامشروع ما کار خودش را کرده است و تيشه محکمی بر پيوند ما با همزبانانمان زده است. در نتيجه ايران افغانستان را همزبان می داند، اما تاجيکستان را نيمه همزبانی که در بحران هويت دست و پا می زند و هنوز ترديد دارد که آيا زبانش پارسی است يا "تاجيکی". هنوز مطمئن نيست که خط سيريليک سدی است ميان آن و پاره های ديگر سرزمين باستانی اش.

مردم با دبيره و زبان پارسی درست ناآشنا اند و به زبانی مجهول تکلم می کنند که از درکش خود نيز عاجز اند. پس چه گونه راديو و تلويزيونی می توان برای آن مردم راه انداخت؟ برای مطالب ايرانی و افغانی جديد آنلاين همه روزه نظرات مختلف می آيد، اما مطالب تاجيکستانی ما غالبا نظری دريافت نمی کند، و اگر کرد، باز هم به احتمال زياد نظر يک ايرانی يا افغانستانی است. اين موضوع باعث تنگ تر شدن حضور پارسی گويان آسيای ميانه در رسانه های پارسی گوی غربی شده است. به هيچ روی غربی ها را تنها گنهکار قضيه بی تفاوتی نسبت به تاجيکستان نمی دانم. آنها دنبال بازار می گردند. در حالی که بازار فرهنگ پارسی ما کساد شده است.


Бегонагй аз ошноён

Саранчом телевизюни порсии Би-Би-Си огоз ба кор кард. Хашт соъат барнома дар руз, бо таркибе мутанаввеъ ва диданй ва чехрахои мутафовит, бо бойгонии азиме аз фаровардахои ноби бахши инглисии Би-Би-Си, ки танхо бо баргардони онхо метавон барои чандин сол ин телевизюнро чархонд. Аммо кори ин шабака танхо тарчумаву пахши осори инглисй нест, балки даххо тан неруи кории тозанафас аз аксо-нукоти чахон дар солуни нисбатан кучаке гирди хам омадаанд, то барномахои асили порсй ба хурди мо диханд.

Аммо пас аз се руз тамошои барномахои он эхсоси афсурдагии музоъафе хураи чонам шудааст. Дар эъломи замони пахши барнома номи Техрону Кобул хаст, Душанбе гоиб аст. Дар миёни гардонандагони аслии он се тан аз Эрону ду тан аз Афгонистонанд, Точикистон гоиб аст. Танхо як тан корманди точикистонй, ки барои кори хабарнигорй дар Душанбе истихдом шудааст, аз имконоти фаннии муносиб махрум аст ва дасти танхост. Аз Точикистон ду-се тасвире дар огози барномахо пахш мешавад, аммо дар хамон чо рисолати мо ба сар мерасад. Маъмулан вазъи хавои шахрхои Эрону Афгонистон бо хам эълом мешавад, аммо вазъи хавои Душанбе дар бахше чудогона дар миёни шахрхои Дубаю Духаву Вошингтун меояд. Оё мо дар миёни ошноён хам бегона шудаем?

Муддатхост бахши Точикистони торнамои Би-Би-Сиро ба хошия рондаанд ва бо табдили он ба сафхаи сириллики тамом дари сафхаро ба руи порсихонон бакуллй бастаанд ва шумори хонандагони сафха якбора уфт кардааст. Дар сарбарги сафхаи нахусти торнамо номхои Эрону Афгонистонро ба осонй метавон ёфт, аммо номи Точикистон дар поваракии сафха омадааст. Чаро мо дубора ба гумномии замони Шуравй бармегардем?

Вокеъан замоне буд, ки моро порсизабон ба шумор намеоварданд, чун дастрасй ба мову кишварамон кори хазрати фил буд. Аммо акнун, ки мо гуё ихтиёрамонро ба дасти худ гирифтаем, чаро бояд дубора аз махфили хамзабонон ронда шавем? Хузури мо дар ин махфил, ки ру ба густариш буд, чаро дубора ру ба тангй оварда?

Далели бозаргоние, ки пеш меоваранд, камбуди изхори назар аз Точикистон аст. Яъне Би-Би-Си дар Точикистон шунаванда, хонанда ва бинандаи андак дорад ва ниёзе нест руи он сармоягузорй кунанд.

Аммо далели вокеъии казия боз хам ба хатти зормондаи мо бармегардад. Зохиран хатти номашруъи мо кори худашро кардааст ва тешаи мухкаме бар пайванди мо бо хамзабононамон задааст. Дар натича Эрон Афгонистонро хамзабон медонад, аммо Точикистонро нимахамзабон, ки дар бухрони хувият дасту по мезанад ва хануз тардид дорад, ки оё забонаш порсист ё «точикй». Хануз мутмаин нест, ки хатти сириллик саддест миёни он ва порахои дигари сарзамини бостониаш.

Мардум бо дабираву забони порсии дуруст ноошноанд ва ба забоне мачхул такаллум мекунанд, ки аз даркаш худ низ очизанд. Пас чи гуна родюву телевизюне метавон барои он мардум рох андохт? Барои матолиби эронию афгонии jadidonline.com хамаруза назароти мухталиф меояд, аммо матолиби точикистонии мо голибан назаре дарёфт намекунад, ва агар кард, боз хам ба эхтимоли зиёд назари як эронй ё афгонистонист. Ин мавзуъ боъиси тангтар шудани хузури порсигуёни Осиёи Миёна дар расонахои порсигуи гарбй шудааст. Ба хеч руй гарбихоро гунахкори тамому комили казияи бетафовутй нисбат ба Точикистон намедонам. Онхо дунболи бозор мегарданд. Дар холе ки бозори фарханги порсии мо касод шудааст.